Ni shani, lyene, ifiponako muli Israele wa kasuba ka muno nshiku fili no kumonwa? Pamo fye ngo lubali lwa fya kulunduluka kwa cibulungwa ifyasobelwe muli Baibolo. Ifi fyasanshamo inkondo, ukubulwe funde, ukutemwa kwashibantukila kuli Lesa, no kutemwe ndalama.—Mat. 24:7, 12; 2 Tim. 3:1-5.

Muli bani amasesemo pa lwa kubweshiwa kwa kwa Israele yafikilishiwa ilelo?

Gal. 6:15, 16: “Pantu ukusembululwa te cintu, nangu kukanasembululwa, kano kulengwa cipya cipya. Na bonse abendelo mwabela uyu mulingo, pali bene pabe umutende no luse, pali Israele wa kwa Lesa.” (E co “Israele wa kwa Lesa” tapiminwa kabili pa citendekelo ca kwalukila ku cifwaikwa cabikilwe pali Abrahamu kuli bonse abaume aba ŋanda yakwe ukusembululwa. Ukucila, nga fintu cilondolwelwe pa Abena Galatia 3:26-29, abo abali ba kwa Kristu kabili abali abana baume bafyalwa ku mupashi aba kwa Lesa bali “mbuto sha kwa Abrahamu.”)

Yer. 31:31-34: “Moneni, inshiku shileisa, cisemo ca kwa Yehova, ilyo nkapinge cipingo cipya ku ba ŋanda ya kwa Israele ne ŋanda ya kwa Yuda . . . Awe tabakasambilishanye kabili, umuntu onse umunankwe, umuntu onse munyina, ati, Ishiba Yehova; pantu bakanjishiba bonse bene, ukutula pa banono ukufika na pa bakalamba cisemo ca kwa Yehova.” (Ico cipingo cipya calicitilwe, te mu kuba no luko lwa kwa Israele wa cifyalilwa, lelo mu kuba na bakonshi ba cishinka aba kwa Yesu Kristu ku bo isubilo lya bumi bwa ku mulu lyatambulwilwe. Pa kwimike Icibukisho ca mfwa yakwe, Yesu abapeele ulukombo lwa mwangashi kabili atile: “Ulu lukombo cipingo cipya mu mulopa wandi.” [1 Kor. 11:25])

Ukus. 7:4: “Naumfwile ne mpendwa ya bakakatikwe, amakana umwanda umo na makana amakumi yane na makana yane, abakakatikwe aba mu mikowa yonse ya bana ba kwa Israele.” (Lelo mu fikomo ifyakonkapo, ukulumbulwa kwalicitwa ku “mukowa wa kwa Lebi” no “mukowa wa kwa Yosefe.” Iyi tayasanshiwemo mu kutantika kwa mikowa 12 iya kwa Israele wa cifyalilwa. Mu kusekelela, ilyo casoswo kuti abantu kuti bakakatikwa “mu mukowa onse,” imikowa ya kwa Dani na Efraimu tayalumbulwa. [Linganyako Impendwa 1:4-16.] Ukuloshako kulingile pano kucitwa kuli Israele wa ku mupashi wa kwa Lesa, kuli abo Ukusokolola 14:1-3 kwalanga ukuti bakakana na Kristu mu Bufumu bwakwe bwa ku mulu.)

Heb. 12:22: “Mwapalamina ku lupili Sione, ku musumba wa kwa Lesa wa mweo, Yerusalemu wa mu mulu, na kuli bamalaika ba myanda mishila.” (Muli ifyo tacili kuli Yerusalemu wa pano isonde lelo kuli “Yerusalemu wa mu mulu” uko abena Kristu ba cine balolesha ku kufikilishiwa kwa malayo ya kwa Lesa.)

Adamu na Efa

Ubulondoloshi: Adamu aali icibumbwa ca buntunse ica kubalilapo. Ishiwi lya ciHebere ’a·dhamʹ na kabili lipilibulwa mu kulinga “umwaume,” “umuntunse,” no “mutundu wa muntu.” Efa, umwanakashi wa kubalilapo, aali mukashi wa kwa Adamu.

Bushe Adamu na Efa baali fye bantu ba kwelengenya?

Bushe caba icishabamo kupelulula ukusumino kuti ifwe bonse twatuntwike ukufuma ku bafyashi bamo bene aba kubalilapo?

“Sayansi nomba ileshininkisha cintu amabutotelo yakalamba pa nshita ntali yashimikila: Abantunse ba mishobo yonse . . . batuntuka ukufuma ku mwaume umo wine uwa kubalilapo.”—Heredity in Humans (Philadelphia and New York, 1972), Amram Scheinfeld, ibu. 238.