Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
OCTOBER 1-7
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 9-10
“Yesu Alasakamana Impaanga Shakwe”
nwtsty Ifya kutamba
Icinka
Ico balepangila icinka ni co balefwaya ukulacingilila impaanga ku bapuupu na ku fiswango. Mu nshita ya bushiku, bakacema balesungila impaanga mwi cinka. Mu nshita balelemba Baibolo, amacinka tayalekwata imitenge, yalepusana ubukulu ne mimonekele kabili ilingi line balebomfya amabwe pa kuyapanga, kabili yalekwata fye umwinshi umo. (Impe. 32:16; 1 Sam. 24:3; Sefa. 2:6) Yohane alembele pa kwingilila “pa mwinshi we cinka” apaleba umulinshi nelyo “uwa pa mwinshi.” (Yoh. 10:1, 3) Limo bakacema balepanga icinka limo fye, umo balebika imikuni ya mpaanga kabili pa mwinshi paleba umulinshi uwalecingilila impaanga ubushiku. Nga bwaca umulinshi aleiswila impaanga pa kuti bakacema bashisende. Pa kusenda impaanga cila kacema aleshita kabili shaleumfwa ishiwi lyakwe no kuya uko ali. (Yoh. 10:3-5) Yesu alandile pali ifi bakacema balecita ku kulangilila ifyo asakamana abasambi bakwe.—Yoh. 10:7-14.
Mwe Ndupwa Sha Bwina Kristu—‘Mulelola’
5 Pa kuti impaanga shilekonka ubutungulushi bwa kwa kacema, kano shamwishiba no kumucetekela. Kacema aleshiba bwino sana impaanga shakwe, e lyo impaanga na sho shilamwishiba no kumucetekela. Shileshiba ishiwi lyakwe no kulyumfwila. Yesu atile: “Nalishiba impaanga shandi, ne mpaanga shandi shalinjishiba.” Taishiba fye icilonganino cakwe patali patali. Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula pano ati “nalishiba” lipilibula “ukwishiba icintu bwino bwino.” Kanshi Kacema Musuma alishiba bwino bwino impaanga imo na imo. Alishiba ifyo impaanga imo na imo ikabila, umo ishicita bwino no mo icita bwino. Yesu alishiba fyonse pa mpaanga shakwe. Impaanga na sho shalishiba bwino kacema wa shiko kabili shalicetekela ubutungulushi bwakwe.
“Talandile Kuli Bene Ukwabula Icilangililo”
17 George A. Smith, alembele mu citabo cakwe ica kuti The Historical Geography of the Holy Land ati: “Twalitemenwe ukuya mu kutuushisha mupepi ne fishima fyaba mu Yudea, ukwali ne cishima cimo uko abacemi batatu nelyo bane baleisa mu kunwensha imikuni yabo iya mpaanga. Imikuni yalesakaana, nomba ifwe twaletontonkanya atuti nomba bushe ilyo abacemi balaya balacita shani pa kuti bapatulule impaanga shabo? Lelo cilya impaanga shapwa ukunwa no kwangala, abacemi balelekana, kabili cila muntu aleita impaanga shakwe ifyo ashiita lyonse; ne mpaanga sha mucemi umo umo na sho shalelekana no kuya ku mucemi wa shiko, awe ifyo fine e fyo shaile mu muyano nga filya fine fye shaishile.” Kanshi Yesu alisalile icilangililo cisuma, icafikapo pa kuti alande icishinka ico alefwaya ukulanda, ne ci cishinka ca kuti, nga twaishiba amafundisho yakwe no kulayabaka e lyo kabili nga tulemukonka, ninshi kuti tuletungululwa na “kacema musuma.”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 10:16
no kushileta: Nelyo “ukutungulula.” Ishiwi lya ciGriki ilya kuti aʹgo ilyo babomfya pali ici cikomo kuti lyapilibula ‘ukuleta’ nelyo “ukutungulula” ukulingana fye ne fyo mulelandapo. Manyuskriputi imo iya ciGriki iyo balembele nalimo muli ba 200 C.E. yabomfya ishiwi lya ciGriki ilya kuti sy·naʹgo ilyo ilingi bapilibula ukuti “ukulonganika.” Apo Yesu ni Kacema Musuma, alalonganya, alatungulula, alacingilila kabili alaliisha impaanga isha muli ili cinka, (pali Luka 12:32 shitwa no kuti “umukuni unono”) e lyo ne mpaanga shimbi. Aya mabumba yabili aya mpaanga yaishileba umukuni umo kabili shakwete kacema umo. Ifi Yesu alandile filanga fye umutende abasambi ba kwa Yesu bali no kukwata.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 9:38
alimufukamine, alatoota: Nga babomfya ishiwi lya ciGriki ilya kuti pro·sky·neʹo ilyo balelanda pa kupepa lesa, balipilibula ukuti “ukupepa.” (Mat. 4:10; Luka 4:8) Lelo pali ili ilembo umwaume uo Yesu aundepe uwafyelwe impofu alilwike ukuti Lesa e watumine Yesu, e calengele ukuti amufukamine no kumutootela. Uyu mwaume talemona ukuti Yesu ni Lesa, lelo alemumona ukuti “Mwana wa muntu,” Mesia uwasobelwe uo Lesa apeele amaka. (Yoh. 9:35) Ilyo umwaume uo baundepe afukamine Yesu, afwile acitile filya fine abantu abo Amalembo ya ciHebere balecita. Balekontama nga bakumanya bakasesema, imfumu nelyo ababomfi ba kwa Lesa bambi. (1 Sam. 25:23, 24; 2 Sam. 14:4-7; 1 Isha. 1:16; 2 Isha. 4:36, 37) Ilingi line, abantu balefukamina Yesu pa kulanga ukuti baletasha pa fyo Lesa abasokolwelele nelyo pa fyo Lesa abapaalile.—Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 10:22
Umutebeto wa Kusangulula: Ishiwi lya ciHebere ilya uyu umutebeto ni Hanukkah (chanuk·kahʹ), ilyalola mu kuti “ukusefya kwa pa kupeela.” Uyu mutebeto walebako pa nshiku 8, waletendeka pa bushiku bwalenga 25 mu mweshi wa Kislebu, ninshi umweshi wa December uli mu kupwa, (moneni Akatabo ka Kutwafwa Ukusambilila Icebo ca kwa Lesa pe bula 64) e lyo baleibukisha ilyo bapeele itempele lya kwa Yehova umuku walenga bubili mu 165 B.C.E. Imfumu Antiochus IV Epiphanes iya ku Siria yalangile ukuti yalisuulile Yehova, Lesa wa baYuda, ilyo asaalwile itempele lya kwa Yehova. Ku ca kumwenako, pa ciipailo icikalamba apo baletuulila amalambo cila bushiku e po akuulile iciipailo cakwe. Antiochus alikoweseshe itempele lya kwa Yehova pa 25 mu mweshi wa Kislebu mu 168 B.C.E., ilyo atuulile amalambo ya nkumba pa ciipailo kabili aebele abantu bakwe ukuti basanse umuto wa nkumba mwi tempele lyonse. Antiochus alyocele ne nceshi she tempele, abongolwele imiputule ya bashimapepo, alisendele iciipailo ca golde, itebulo lya mukate wa kutuula, e lyo ne ca kutekapo inyali ica golde. Kabili apeele itempele lya kwa Yehova kuli lesa wa bufi Seu uwa ku Olympus. Pa numa ya myaka ibili, Yuda Makabe, alipokele Yerusalemu ne tempele. Ilyo asangulwile itempele, alilipeele na kabili pa bushiku bwalenga 25 mu mweshi wa Kislebu, mu mwaka wa 165 B.C.E., pa numa ya myaka itatu ukutula apo Antiochus atuulile amalambo ya bunani pa ciipailo kuli lesa Seu. Balitendeke na kabili ukupeela amalambo kuli Yehova cila bushiku. Takwaba ilembo ililanda ukuti Yehova alibomfeshe Yuda Makabe ukucimfya no kukuula cipya cipya itempele. Na lyo line Yehova alibomfeshe abaume aba mu fyalo fimbi pamo nga Sailas wa ku Persia ku kubomba imilimo imo iyalelenga abantu batendeka ukumupepa na kabili. (Esa. 45:1) Kanshi kuti twatila Yehova kuti abomfya umuntu uuli onse pa bantu bakwe abaipeela ukufikilisha ubufwayo bwakwe. Amalembo yalanga ukuti itempele lyalingile ukutwalilila ukubako pa kuti amasesemo yakafikilishiwe ayalelanda pali Mesia, pa mulimo wa kubila uo alebomba e lyo na pe lambo ali no kutuula. Na kabili abena Lebi bali no kuleka ukutuula amalambo nga Mesia atuula ilambo ilyacilapo ukucindama e kutila, nga afwila abantu. (Dan. 9:27; Yoh. 2:17; Heb. 9:11-14) Abasambi ba kwa Kristu tabasefya Umutebeto wa Kusangulula. (Kol. 2:16, 17) Na lyo line, takwaba amalembo yalanga ukuti Yesu ne lyo amasambi bakwe balelesha abantu ukusefya Umutebeto wa Kusangulula.
OCTOBER 8-14
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 11-12
“Muleba aba Luse nga Yesu”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 11:24, 25
Ninjishiba ukuti akema: Marita aletontonkanya ukuti Yesu alelanda pa kubuushiwa ku kacitika ku ntanshi, pa bushiku bwa kulekelesha. (Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh 6:39.) Alicetekele sana ukuti abafwa bakabuushiwa. Bashimapepo bamo abaliko mu nshita yakwe, abo baleita ukuti abaSaduke baleti abafwa te kuti babuushiwe, nangu ca kuti Amalembo yalilanda pa kubuushiwa. (Dan. 12:13; Marko 12:18) AbaFarise bena basumine ukuti umweo taufwa. Lelo Marita alishibe ukuti Yesu alesambilisha ukuti abafwa bakabuuka kabili alibuushishepo na bantu abafwile, nangu ca kuti tabalile abuushapo umuntu uwafwile papita ne nshiku nge shapitilepo ukutula apo Lasaro afwilile.
Nine kubuuka kabili umweo: Filya Yesu afwile no kubuushiwa abuushiwa fyalilenga twaba ne subilo lya kuti abafwa bakabuushiwa. Ilyo Yehova abuushishe Yesu, alimupeele amaka aya kubuusha abafwa na ya kupeela abantu ubumi bwa muyayaya. (Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 5:26.) Pa Ukus. 1:18 Yesu ayitile ukuti “ndi uwa mweo” uwakwata “amakii ya mfwa na ya ku Nshiishi.” Kanshi, Yesu e subilo ilya ba mweo na bafwa. Alilaya ukuti akesula inshinshi kabili akapeele abafwa umweo, nampo nga bakwata isubilo lya kuya ku muulu ku kuba bakateka banankwe nelyo nga bakwata isubilo lya kutekwa no bufumu bwakwe ubwa ku muulu.—Yoh. 5:28, 29; 2 Pet. 3:13.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 11:33-35
balelila: Nelyo “ukuloosha.” Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula “balelila” ilingi line lilosha ku kupuma umusowa. Ishiwi limo line e lyabomfiwe pa kulanda pa fyo Yesu alandile ilyo asobele ukuti umusumba wa Yerusalemu wali no konaulwa.—Luka 19:41.
aumfwile ubulanda nga nshi, kabili alyumfwile ububi: Amashiwi yabili ayabomfiwa pa kulondolola ifyo Yesu aumfwile, mu lulimi balembelemo aya mashiwi yalanga ukuti ali sana no bulanda. Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula “ubulanda nga nshi” (em·bri·maʹo·mai) pali ili lembo lilosha mu kuti Yesu alyumfwile sana ububi. Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “alyumfwile ububi” (ta·rasʹso) lipilibula ukusakamana sana. Uwasambilila umo atila pali ili lembo aya amashiwi yalosha mu kuti “ukumfwa icikonko, ubukali nelyo ubulanda.” Ishiwi limo line e lyo babomfya na pe lembo lya kwa Yoh. 13:21 pa kulondolola ifyo Yesu aumfwile ilyo bamupondokele kuli Yuda.—Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 11:35.
aponeshe ifilamba: Ishiwi babomfya pali ili lembo (da·kryʹo) lishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa “ifilamba,” ilyo babomfya na pa malembo pamo nga Luka 7:38; Imil. 20:19, 31; Heb. 5:7; Ukus. 7:17; 21:4. Lilosha sana ku kulukusha ifilamba ukucila ku kupuma umusowa. Mu Malembo ya ciGriki aya Bena Kristu, ni pali ili line ilembo e po babomfya ili shiwi lya ciGriki, kabili lyalipusana ne shiwi lya ciGiriki ilyo babomfya pali Yoh. 11:33 (moneni ifingamwafwa ukusambilila) pa kulondolola ifyo Maria na baYuda balelila. Yesu alishibe ukuti ali no kubuusha Lasaro, na lyo line alyumfwile sana ububi ilyo amwene ifibusa fyakwe fili no bulanda. Pa mulandu wa fyo atemenwe ifibusa fyakwe ne fyo alebalangulukilako, Yesu alilukwishe ifilamba pa cintubwingi. Ili lyashi lilatusambilisha ukuti Yesu alalangulukila abafwilwa balupwa ne fibusa.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 11:49
shimapepo mukalamba: Ilyo uluko lwa bena Israele lwaleiteka, shimapepo mukalamba alebomba uyu mulimo mpaka ne mfwa yakwe. (Impe. 35:25) Nomba ilyo abena Roma baleteka Israele, bakateka abo basontele ku bena Roma balikwete amaka ya kusonta no kufumyapo shimapepo mukalamba. (Moneni apali “Shimapepo mukalamba.”) Abena Roma e basontele Kayafa, kabili alishibe sana ukubomba pantu e wakokwele sana pali bushimapepo ukucila uo akonkelepo. Bamusontele ukuba shimapepo mukalamba mu 18 C.E. kabili abombele ukufika nalimo mu 36 C.E. Ilyo Yohane alandile ukuti Kayafa e wali shimapepo mukalamba ulya mwaka mu 33 C.E., nalimo aloseshe mu kuti pa myaka ali shimapepo mukalamba pali no mwaka uwacindama, umwaka ilyo Yesu bamwipeye.—Moneni Akatabo ka Kutwafwa Ukusambilila Icebo ca kwa Lesa ibula 54, nalimo apabelele ing’anda ya ka Kayafa.
Shimapepo mukalamba: Mu Mafunde Lesa apeele Mose, shimapepo mukalamba e walelandilako abantu kuli Lesa kabili e waletungulula bashimapepo bambi. (2 Imila. 26:20; Esra 7:5) E o fye basuminishe ukwingila mu Muputule wa Mushilo Sana, mu kati na nkati ka cikuulwa ca mushilo kabili pa numa na mwi tempele. Aleingilamo fye umuku umo mu mwaka pa bushiku bwa kutuula Icifuta Mulandu. Yesu na o e twa ukuti “shimapepo mukalamba.”—Lebi 16:2, 17; 21:10; Mat. 26:3; Heb. 4:14.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 12:42
intungulushi: Ishiwi lya ciGriki ilyo babomfya pali ili lembo ilya kuti “intungulushi” nalimo lilosha ku baYuda abalebombela mu cilye cikalamba, ica Sanhedrini. Ili shiwi e lyo babomfya na pali Yoh. 3:1 apo balanda pali Nikodemo, na o alebomba mu cilye.—Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 3:1.
ukutamfya mwi sunagoge: Ishiwi lya ciGriki a·po·sy·naʹgo·gos balibomfya fye pali ili lembo na pali Yoh. 12:42 na 16:2. Umuntu uo batamfya balemutaluka no kumusuula ku bantu mu bwikashi. Ifi abaYuda balecita abo baletamfya mwi sunagoge, fyalelenga imikalile ukwafya kuli balupwa wa muntu batamfya. Mu masunagoge emo baleya mu kusambilila, lelo baleyabomfya nge filye ifinono kabili yalikwete amaka ya kupingula ukufopaula umuntu no ku mutamfya.—Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 10:17.
OCTOBER 15-21
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 13-14
“Namulanga Ifya Kucita”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 13:5
ukusamba amakasa ya basambi: Kale mu Israele abantu balefwala indyato. Indyato shalekwata fye intambo ishilefuma pa cinyantilo no kupita ku nkolokoso, kanshi amakasa ya muntu uuli pa lwendo yalelamba sana ku lukungu na matipa. Kanshi umuntu alefuulako indyato nga aleingila mu ng’anda kabili bashibweni balesamba amakasa ya beni, ulu lwali fye ngo lutambi. Mu Baibolo mwaliba amalembo ayengi alanda pali ifi balecita. (Ukute. 18:4, 5; 24:32; 1 Sam. 25:41; Luka 7:37, 38, 44) Ilyo Yesu asambile amakasa ya basambi bakwe, abomfeshe ulu lutambi pa kubasambilisha ukuba abaicefya no kulabombela bambi.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 13:12-14
mufwile: Nelyo “mulingile.” Ishiwi lya ciGriki ilyo babomfya pali ili lembo ilingi line balibomfya mu fya ndalama, lilosha mu “kuba ne nkongole ku muntu.” (Mat. 18:28, 30, 34; Luka 16:5, 7) Pali ili lembo na pa malembo yambi, ili shiwi balibomfya nga balelanda pa fyo umuntu alingile ukucita.—1 Yoh. 3:16; 4:11; 3 Yoh. 8.
Umuntu Wakulisha Abomba Umulimo Wasuulwa
Pa kusamba amakasa ya basambi bakwe, Yesu atupayanishishe isambililo lishaiwamina ilya kuicefya. Cine cine, Abena Kristu tabalingile ukuimona ukuti balicindamisha ica kuti balefwaya bambi ukulababombela lyonse, nangu ukulafwaisha ififulo fya mucinshi no kulumbuka. Lelo, bafwile ukukonka ica kumwenako Yesu aimike, ‘uushaishile ku kupyungilwa, lelo ku kupyungila, no kupeelo mweo wakwe icilubula ca pa bengi.’ (Mateo 20:28) Cine cine, abakonshi ba kwa Yesu balingile ukuitemenwa ukupyungilana mu milimo yasuulwa sana.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 14:6
Nine nshila ne cine no mweo: Yesu e nshila pantu kuti twalanda fye na Lesa mwi pepo ukupitila muli ena epela. Na kabili ni “nshila” e walenga abantu babwelele kuli Lesa. (Yoh. 16:23; Rom. 5:8) Yesu cine pantu ifyo alelanda ne fyo alecita fyalilingene ne cine. Na kabili alifikilishe amasesemo yonse ayalelanda pa mulimo akwata mu kufikilisha ubufwayo bwa kwa Lesa. (Yoh. 1:14; Ukus. 19:10) Aya masesemo yaishileba “Ee muli ena.” (2 Kor. 1:20) Yesu e mweo pantu icilubula apeele cikalenga abantu bakakwate “umweo wine wine,” e kutila, “umweo wa muyayaya.” (1 Tim. 6:12, 19; Efes. 1:7; 1 Yoh. 1:7) Na kabili akaba “umweo” ku bantu abengi nga nshi abakabuushiwa kabili abakwata ne subilo lya kwikala muli Paradaise umuyayaya.—Yoh. 5:28, 29.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 14:12
akacita imilimo iyacila pali iyi: Yesu taloseshe mu kuti ifipesha mano ifyo abasambi bakwe bakacita fikacila pa fyo acitile. Lelo alelanda fye ukuti bali no kubila imbila nsuma no kusambilisha abantu abengi ukucila pabo asambilishe. Abasambi bakwe bali no kubila mu ncende ishingi, bali no kusambilisha abantu abengi kabili bali no kubila imbila nsuma pa nshita iitali ukucila ena. Amashiwi Yesu alandile yalanga fye apabuuta tuutu ukuti aleenekela abasambi bakwe ukutwalilila ukubomba umulimo alebomba.
OCTOBER 22-28
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 15-17
“Tamuli ba Muli ici Calo”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 15:19
calo: Pali ili lembo, ishiwi lya ciGriki koʹsmos lilosha ku bantu abashibombela Lesa, abantu abashalungama abataluka kuli Lesa. Pali bakalemba ba Mbila nsuma ni Yohane fye e walembele amashiwi Yesu alandile aya kuti abasambi bakwe tabali ba muli ici calo. Aya mashiwi e mo yaba imiku ibili mwi pepo lya kulekeleshako ilyo Yesu apepeleko abatumwa bakwe.—Yoh. 17:14, 16.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 15:21
pa mulandu we shina lyandi: Muli Baibolo, ishiwi lya kuti “ishina” inshita shimo lilosha ku muntu uwainikwa ilyo ishina, ifyo abantu bamwishiba ne fyo aba. (Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 6:9.) Ishina lya kwa Yesu lilosha ku maka ne cifulo ico Wishi amupeela. (Mat. 28:18; Fil. 2:9, 10; Heb. 1:3, 4) Pali ili lembo Yesu alandile umulandu abantu ba muli ici calo bacushisha abasambi bakwe: ni co tabaishiba uwamutumine. Alishibe ukuti Lesa kuti abafwa ukwishiba no kusumina umwalola ishina lyakwe. (Imil. 4:12) Ukwishiba ishina lya kwa Yesu kwalola mu kwishiba icifulo Lesa amupeela ica kuba Imfumu ya shamfumu, uo abantu bonse balingile ukunakila pa kuti bakabe no mweo wa muyayaya.—Yoh. 17:3; Ukus. 19:11-16; linganyeniko Amalu. 2:7-12.
it-1 ibu. 516
Ukushipa
Abena Kristu balingile ukuba abashipa pa kuti beba ne mibele kabili belacitako ifyo abantu ababa abalwani ba kwa Yehova Lesa bacita, no kutwalilila ukuba aba cishinka na lintu abantu aba muli ici calo babapata. Yesu Kristu aebele abasambi bakwe ati: “Pano calo mulacula, lelo shipeni! Ine nincimfya icalo.” (Yoh. 16:33) Umwana wa kwa Lesa tabalile akonkelela aba muli ici calo, lelo alicimfishe icalo pantu alipusaninineko fye ku ba mu calo. Filya Yesu acimfishe icalo ne fisuma ifyacitike pa mulandu wa kukanacitako ifya mu calo kuti fyayafwa abafwaya ukumupashanya ukukanaba aba muli ici calo no kukanakowela ku fya mu calo.—Yoh. 17:16.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 17:21-23
umo: Nelyo “ukwikatana.” Yesu apepele ukuti abasambi bakwe aba cine bakabe “umo,” e kutila bakalebombela pamo ku kupwishishisha ubufwayo bumo bwine nga filya fine ena na Wishi baba “umo,” ukulangilila ukuti balabombela pamo kabili balikatana. (Yoh. 17:22) Pali 1 Kor. 3:6-9, Paulo alilondolwele ifyo Abena Kristu baikatana ilyo balebombela pamo na lintu balebombela pamo na Lesa.—Moneni 1 Kor. 3:8 na ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 10:30; 17:11.
babe abaikatana icine cine: Pali ici cikomo, Yesu alingenye ukwikatana icine cine no kutemwikwa kuli Wishi. Ifi fine e fyo ne lembo lya kwa Kol. 3:14 lilanda, litila: “ukutemwa, . . . e cikakilo cafikapo ica kwikatana.” Abantu kuti baikatana muli uyu musango. Ici tacipilibula ukuti abantu bonse nangu ca kuti balipusana ifyo baba balingile ukucenjela mu fintu fimo fine, bafwile batemwa ifintu fimo fine, kampingu ifwile ukulabeba fimo fine. Lelo calola mu kuti abasambi ba kwa Yesu bacita ifintu fimo fine, basumina mu fintu fimo fine, kabili basambilila fimo fine.—Rom. 15:5, 6; 1 Kor. 1:10; Efes. 4:3; Fil. 1:27.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 17:24
ilyo icalo tacilabako: Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula “tacilabako” pa Heb. 11:11 balipilibula ukuti “ukwimita.” Ifi balilemba ukuti “ilyo icalo tacilabako,” cimoneka kwati lilosha ku kufyalwa kwa bana ba kwa Adamu na Efa. Yesu ayampenye amashiwi ya kuti “ilyo icalo tacilabako” kuli Abele, nalimo pantu e muntu wakubalilapo pa bali no kulubulwa kabili e o babalilepo ukulemba ishina “mwi buuku lya mweo ukufuma pa kutendeka kwa calo.” (Luka 11:50, 51; Ukus. 17:8) Amashiwi Yesu alandile mwi pepo ilyo alepepa kuli Wishi yalanga ukuti ilyo Adamu na Efa tabalakwata abana Lesa alitemenwe Umwana wakwe uwafyelwe eka.
OCTOBER 29–NOVEMBER 4
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 18-19
“Yesu ali Nte ku Cine”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh 18:37
mbe inte ku: Nga fintu lyabomfiwa mu Amalembo ya ciGriki aya Bena Kristu, ishiwi lya ciGriki (mar·ty·reʹo) ilyo bapilibula ukuti ‘ukuba nte’ ne lya kuti “inte” (mar·ty·riʹa; marʹtys) lyalikwata ubupilibulo ubwingi. Yonse amashiwi yalangilila ukuti umuntu alepeela ubushininkisho bwa ifyo amwene nelyo ifyacitike ilyo alipo nangu ifyo aishibapo, na kabili kuti yalosha na ku “kusuminisha; ubushininkisho; ukulanda ifisuma pa cintu cimo.” Yesu tapelele fye pa kupeela ubushininkisho no kulanda icine ico asuminemo lelo alifikilishe amasesemo na malayo ayo Wishi alaile. (2 Kor. 1:20) Lesa alisobele fyonse ifyo ubufwayo bwakwe bwakuma Ubufumu na kateka wa Bufumu bwa buMesia. Ubumi bwa kwa Yesu bonse, ukufika na lintu afwile alifikilishe amasesemo yonse ayalelanda pali ena, kumo fye ne fyali icinshingwa ifyali mu cipangano ca Mafunde. (Kol. 2:16, 17; Heb. 10:1) Kanshi mu fyo Yesu alelanda ne fyo alecita ali “inte ku cine.”
ku cine: Yesu talelanda fye pa cine mu cinkumbawile lelo alelanda pa cine icakuma ubufwayo bwa kwa Lesa. Ico balandapo sana mu bufwayo bwa kwa Lesa ca kuti Yesu, “mwana Davidi” ni Shimapepo Mukalamba kabili Kateka mu Bufumu bwa kwa Lesa. (Mat. 1:1) Yesu alilandile ukuti ico aishile pano isonde ni mu kubilisha icine pa Bufumu. Ifi fine e fyo na malaika alandile ilyo Yesu ashilafyalwa na lintu afyelwe mu Betelehemu, umusumba umo Davidi afyalilwe.—Luka 1:32, 33; 2:10-14.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 18:38a
Icine cinshi?: Icipusho Pilato aipushe calelanga ukuti alelanda pa cine ca mu cinkumbawile, te ku “cine” ico Yesu alandilepo. (Yoh. 18:37) Nga ca kuti Pilato alefwaya ukwishiba icasuko Yesu nga alimwaswike. Lelo Pilato nalimo aipwishe icipusho mu nshila iyalelanga ukuti aletwishika kabili talefwaya ukwishiba icasuko, cali kwati aletila fye “nge ico cine icine cinshi? Takwaba icine!” Na kuba Pilato talolelele no kuti bamwasuke lelo afumiine pa nse apali abaYuda.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 19:30
aleka no mweo: Nelyo “afwa.” Bamo batila ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “aleka” lyalola mu kuti Yesu ailekele fye umwine ukupeema, pantu alipwishishe fyonse ifyo alingile ukucita. “Aitulwile umweo wakwe ku mfwa” mu kuitemenwa fye.—Esa. 53:12; Yoh. 10:11.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 19:31
pantu bwali bushiku bwe Sabata ilikalamba: Ubushiku bwa Nisani 15, ubwalekonka pa bushiku ubwa Ica Kucilila bwaleba bushiku bwe sabata, te mulandu no bushiku bwabelapo. (Lebi 23:5-7) Nga ubu ubushiku bwe Sabata lyaibela bwakumanina pa bushiku bwe Sabata lya cila mulungu (ubushiku ubwalenga 7 muli kalenda ya baYuda, ubwaletendeka icungulo bushiku pali Cisano ukufika icungulo bushiku pa Cibelushi) balelita ukuti Isabata “ilikalamba.” Ili isabata lyaliko pali Cisano, ubushiku bwakonkele pa bushiku Yesu afwile. Ukutula mu 29 ukufika mu 35 C.E., mwaka fye wa 33 C.E. emo ubushiku bwa Nisani 14 bwakumanine pali Cisano. Kanshi ici cishinka cilelanga fye ukuti Yesu afwile pa Nisani 14, mu 33 C.E.