Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Akatabo ka Imikalile no Mulimo Tubomba
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JULY 3-9
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | ESRA 4-6
“Mwilafulunganya Umulimo”
Bushe Mulamona Ifyo Sekaria Amwene?
13 Nangu ca kuti abaYuda balibaleseshe ukukuula itempele, Shimapepo Mukalamba Yeshua (Yoshua) e lyo no Mulashi Serubabele abaume abo Yehova asontele ukutungulula abantu bakwe, ‘balitendeke ukukuula cipya cipya ing’anda ya kwa Lesa.’ (Esra 5:1, 2) AbaYuda bamo nalimo baletontonkanya ukuti ifyo bapingwilepo ukucita tafyaweme pantu abalwani bali no kumona uko balekuula itempele kabili bali no kucita icili conse pa kuti fye babaleshe ukukuula. Yoshua na Serubabele abaletungulula abantu ba kwa Lesa balekabila uwa kubakoselesha ukuti Yehova alebatungilila. Balibakoseleshe. Bushe babakoseleshe shani?
w86 2/1 ibu. 29, akabokoshi amapara 2-3
Ilinso lya kwa Yehova ‘Lyali pa Bakalamba’
Pa numa ya kubwela kwa bashalapo aba ciYuda ukufuma ku Babiloni, iciputulwa ca nshita ica myaka 16 ica kukanabomba calitendekwe. Bakasesema Hagai na Sekaria balyeseshe ukusunkaanya abaYuda ukufuma mu kukanayangwako kwabo, no mulimo wa kukuula cipya cipya itempele lya kwa Yehova walitendeke. Mu kwangufyanya, nangu ni fyo, uyu mulimo walisonsombelwe ku balashi ba cina Persia. “Ni ani wapeelwe kuli imwe ifunde lya kukuula ng’anda ino?” e fyaipwishe bakakaanya.—Esra 5:1-3.
Icasuko kuli uko kwipusha cali icayafya. Nga ca kuti baeluda baisuminishe abene ukutiinishiwa, ukubweshiwa kwe tempele mu kupuminikisha nga kwaishile ku mpela. Nga ca kuti baeluda babikile ubulwani kuli aba balashi, ukubinda kwa apo pene pa mulimo nga kwalishile. E co baeluda (ukwabulo kutwishika ukutungululwa no Mulashi Serubabele na Shimapepo Mukalamba Yoshua) bapekenye icasuko ca kucenjela lelo ica kufumamo cimo. Bacinkwileko abalashi ulwa cipope calabilwe pa nshita ntali ica kwa Sailasi icapeele abaYuda ukusuminisha kwa cifumu ukwa kuya ku ntanshi no yu mulimo. Ukwishiba icipope ca cina Persia ica kukanatelula ifunde lyaimikwa, aba balashi mu kucenjela basalilepo ukusengauka ukukaanya icipope ca cifumu. Umulimo muli ifyo walisuminishiwe ukutwalilila ukufikile Mfumu Dariusi pa numa yapeele ulusa lwakwe ulwa cifumu!—Esra 5:11-17; 6:6-12.
Bushe Mulamona Ifyo Sekaria Amwene?
7 Kwali icacitike icalengele umulimo wa kukuula itempele wangukeko. Cinshi ico cine? Mu mwaka wa 520 ninshi Yesu talaisa pano isonde Imfumu Dariusi I e yatendeke ukuteka mu bufumu bwa bena Persia. Mu mwaka walenga bubili ukutula apo yatendekele ukuteeka yaishilesanga ukuti balilufyenye ukubinda umulimo wa kukuula itempele. Lyena Dariusi abebele ukuti bapwishe ukukuula itempele. (Esra 6:1-3) Ifyo imfumu yapingwilepo ukucita fyalipapwishe bonse. Kwali na fimbi ifyo yacitile. Imfumu yaebele abaleikala muli cilya calo ukuti belafulunganya umulimo wa kukuula itempele kabili yabebele no kuti balingile ukupeela abaYuda indalama e lyo ne fintu fimbi ifyo balekabila pa kupwisha ukukuula itempele. (Esra 6:7-12) Ne cacitike ca kuti ilyo papitile imyaka 4 ukutula apo Dariusi afumishe ici cipope, AbaYuda balipwile ukukuula itempele mu 515 ninshi Yesu talaisa pano isonde.—Esra 6:15.
Bushe Mulamona Ifyo Sekaria Amwene?
16 Inshila na imbi iyo Yehova atutungulwilamo kubomfya “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mat. 24:45) Inshita shimo uyu musha kuti atweba ukucita fimo ifyo tatwingomfwikisha bwino bwino. Ku ca kumwenako, inshita shimo kuti batweba ukucita fimo pa kuti tuicingilile ku busanso ubukalamba ubwingacitika ubo twingamona kwati te kuti bucitike ku ncende twikala. Nelyo kuti twalatontonkanya ukuti ifyo umusha aletweba ukucita pa kuicingilila ku cikuko naficilamo. Finshi mwingacita nga mulemona ukuti ifyo bamwebele ukucita te kuti fibombe? Kuti twatontonkanya pa fisuma ifyacitike ilyo abena Israele baumfwilile ifyo Yoshua na Serubabele babebele ukucita. Kabili kuti twatontonkanya na pa malyashi yambi aya mu Baibolo ayo twabelenga. Inshita shimo abantu ba kwa Lesa balebeba ukucita fimo ifyo twingamona ukuti te kuti fibombe, lelo fyalibapuswishe.—Abapi. 7:7; 8:10.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Bushe Kuti Wacetekela Baibolo?
Ikobili lyapangilwe mu Tarsi, umusumba mu lubali lwa pa kati ka kapinda ka ku kulyo na kabanga ulwa caishibikwa nomba nga Turkey. Ikobili lyaletelweko mu kati ka kuteka kwa kwa kateka umwina Persia Mazaeus mu mwanda wa myaka uwalenga bune B.C.E. Limwishibisha nga kateka wa citungu ca “Ku masamba ya Mulonga,” uko e kuti, umumana wa Yufrate.
Lelo mulandu nshi ilyo longo lya mashiwi libelele ilya buseko? Pa mulandu wa kuti uli no kusanga ubulondoloshi bumo bwine muli Baibolo obe. Esra 5:6–6:13 imika ukwampana pa kati ka mfumu ya Persia Dariusi na kateka we shina lya Tatinai. Icali pa fikansa cali kukuulwa cipya cipya kwe tempele lya baYuda mu Yerusalemu. Ezra ali kalemba wakampuka uwe Funde lya kwa Lesa, kabili kuti waenekela wene ukuba uwa kulungatika, ukulungika mu cintu alembele. Uli no kumona pali Esra 5:6 na 6:13 ukuti alumbulwile Tatinai “kateka wa ku masamba ya Mulonga.”
Ezra alembele ico mupepi na 460 B.C.E., imyaka imo 100 pa ntanshi ili kobili talilapangwa. Oo, abantu bamo kuti pambi bayumfwa ukuti ilumbo lya kwa mushika wa ku kale lili cishinka cinono. Lelo nga ca kuti kuti washintilila pali bakalemba ba Baibolo nelyo fye mu fishinka finono ifya musango yo, bushe ico tacilingile ukwingilishako ukucetekela kobe muli conse cimbi ico balembele?
JULY 10-16
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | ESRA 7-8
“Ifyo Esra Alecita Fyalilengele Abantu Bacindika Yehova”
Ukusambilila ni Cimo Icisansamusha Kabili Ico Mwingaipakisha
8 Ukutemwa Icebo ca kwa Yehova kufwile ukufuma mu mutima wesu, umwaikala inkuntu. Tufwile ukusekelela mu kukokola pa fikomo fimo ifyo twabelenga. Tufwile ukutontonkanya pa fyebo fya ku mupashi ifyashika, ukobelwa na fyene, no kwetetulapo. Ici cikabila ukwetetulapo mu mutalalila no kupepa. Ukupala Esra, tufwile ukuteyanya imitima yesu ku kubelenga no kusambilila Icebo ca kwa Lesa. Ulwa wene, calembwa ukuti: “Esra ateyenye umutima wakwe ku kwetetula amalango ya kwa Yehova, kabili ku kuyacita, kabili ku kusambilisha muli Israele ifipope ne fya bupingushi fya yako.” (Esra 7:10) Moneni imifwaile itatu iyo Esra ateyanishishe umutima wakwe: ku kusambilila, ku kubomfya ifyebo, no kusambilisha. Tufwile ukukonka ica kumwenako cakwe.
si ibu. 75 para. 5
Ibuku lya Baibolo Ilyalenga 13—1 Imilandu
5 Takwali umbi uwacililepo ukulinga pali Esra ukulonganika ili lyashi lya kale ilyabamo bucine ne lyalungikwa. “Awe Esra ateyenye umutima wakwe ku kwetetula amalango ya kwa Yehova, kabili ku kuyacita, kabili ku kusambilisha muli Israele ifipope ne fya bupingushi fya yako.” (Esra 7:10) Yehova amwafwilishe ku mupashi wa mushilo. Kateka wa calo umwina Persia amwene amano ya kwa Lesa muli Esra no kumutuma na maka ya buteko yafula mu citungu ca bulashi ica kwa Yuda. (Esra 7:12-26) Pa kubo uwapangashiwa ifyo no bulashi bwa bulesa no bwa buteko, Esra aali na maka ya kulonganika ubulondoloshi bwakwe ukufuma ku fyalembwa fyawamisha ifyaliko.
it-1-E ibu. 1158 para. 4
Ukuicefya
Kulatungulula Bwino. Umuntu uwaicefya pa ntanshi ya kwa Lesa, kuti aenekela Lesa ukuti akalamutungulula. Esra alikwete umulimo uukalamba uwa kutungulula abantu abalebwelelamo ku Yerusalemu ukufuma ku Babiloni. Abaume balicilile pali 1,500, pali na bashimapepo, baNetinimu, na banakashi na bana. Na kabili, balisendele golde na silfere iingi iya kuyawamisha itempele mu Yerusalemu. Nangu ca kuti balekabila aba ku bacingilila ilyo bali pa bulendo, Esra talombele imfumu ya Persia ukuti ibapeele abashilika bakubashindika. Nga alilombele abashilika nga camoneke kwati aleshintilila pa bantu. Na kuba alyebele imfumu kale kale ukuti: “Ukuboko kwa kwa Lesa wesu kwaba pali bonse abamufwaya pa kuti abacitile ifisuma.” E ico alyebele abantu bonse ukuti baleke ukulya, pa kuti baicefye pa ntanshi ya kwa Yehova. Balilombele Lesa, na o alyumfwile amapepo yabo, kabili alibacingilile ku balwani abali no kubabelamina mu nshila, ica kuti basukile bafika ku Yerusalemu mu mutende. (Esra 8:1-14, 21-32) Kasesema Daniele uwali mu Babiloni umo babasendele bunkole, balimutemenwe sana kuli Lesa. Lesa alimutumiine na malaika mu cimonwa pantu Daniele ali uwaicefya pa ntanshi ya kwa Lesa kabili alefwailisha mu malembo pa kuti Lesa alemutungulula no kumwafwa ukumfwikisha amalambo.—Dan. 10:12.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Esra
7:28–8:20—Mulandu nshi abaYuda abengi mu Babiloni bashimunukile ukukonka Esra ku Yerusalemu? Nangu pali napapita imyaka 60 ukutula apo ibumba lya kubalilapo ilya baYuda lyabwelelemo kumwabo, abaikele mu Yerusalemu bali fye abanono. Ukubwelela ku Yerusalemu kwapilibwile ukuyatendeka imikalile cipya cipya icayafishe nga nshi. Pali ilya nshita imikalile mu Yerusalemu yali ya bupiina, kanshi abaYuda abali ne cuma mu Babiloni balemona kwati amakwebo yabo yakabwelela pa nshi nga babwelelamo ku Yerusalemu. Ulwendo lwa kufuma ku Babiloni ukuya ku Yerusalemu nalo lwalilepeshe kabili mwali ifiswango. Kanshi abalebwelelamo ku Yerusalemu bali no kukwata icitetekelo cakosa muli Yehova, abacincilila ukupepa kwa cine, kabili balekabila ukushipa pa kutendeka ubulendo. Na Esra wine alikoshiwe ku kuboko kwa kwa Yehova ukwali pali ena. Mu kuba no kukoselesha kwa kwa Esra, indupwa 1,500, abali nalimo 6,000, balimine no kuya. Pa numa Esra abakoseleshe na kabili, abena Lebi 38 e lyo na baNetinimu 220 balimine no kuya ku Yerusalemu.
JULY 17-23
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | ESRA 9-10
“Ifyabipa Ififuma mu Kukanaba ne Cumfwila”
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Esra
9:1, 2—Cinshi cabipile mu kuufishanya na bantu ba mu fyalo? AbaYuda babweshiwe e bali no kusungilila ukupepa kwa kwa Yehova ukufikila ukwisa kwa kwa Mesia. Ukuufishanya na ba mu fyalo kwali no kukowesha ukupepa kwa cine. Pa mulandu wa kuti bamo balyupile no kufyala abana ku bantu ba mu fyalo, uluko lonse nga lwalitendeke ukupashanya inko ishisenshi. Kanshi ukupepa kwa cine nga kwalipwile mwi sonde lyonse. Nomba Mesia nga aishile kuli bani? E mulandu wine Esra apeshiwe amano ilyo amwene ifyalecitika.
Cinshi Yehova Afwaya Ukuti Tulecita?
Nga tuleumfwila Lesa no mutima onse, tukapaalwa nga nshi. Mose alembele ati: ‘Mulekonka amafunde ya kwa Yehova . . . ayo ndemweba lelo, pa kuti ifintu filemuwamina.’ (Icikomo 13) Cine cine, amafunde ya kwa Yehova yonse, na fyonse ifyo atweba ukucita, fyabelako ukuti ifintu filetuwamina. Ifyo Lesa atweba ukucita te kuti filenge ifintu ukutubipila nakalya! Baibolo itila “Lesa kutemwa.” (1 Yohane 4:8) E ico kanshi amafunde Lesa atupeela yalenga ukuti tulemwenamo ino nshita na ku ciyayaya. (Esaya 48:17) Ukucita fyonse ifyo Yehova atweba, kuti kwatucingilila ku mafya ayengi pali ino nshita kabili kuti kwalenga twaisakwata amapaalo ya muyayaya ilyo Ubufumu bwakwe bukalateka.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Esra
10:3, 44—Mulandu nshi batamfiishe abana pamo na bakashi babo? Abana nga ca kuti balishele, limbi abakashi abo batamfishe nga balibwelele pa mulandu wa abana babo. Na kabili, abana abanono bakabilwa ukusakamanwa na banyina.
JULY 24-30
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | NEHEMIA 1-2
“Na Po Pene Napepele Kuli Lesa”
Bikeni Yehova pa Ntanshi Yenu Pe
5 Limo limo, tulakabila ukupepa kuli Lesa ipepo ilipi fye pa kuti atwafwe. Bushiku bumo, Imfumu Artakishashete iya bena Persia yamwene Nehemia, uwaleipeela ulukombo, alemoneka uwa bulanda. Imfumu yamwipwishe ukuti “Cinshi ico ulefwaya?” Apo pene fye, Nehemia “apepele kuli Lesa wa mu muulu.” Nehemia alekabila ukupepa fye ipepo ilipi ilya mu mutima. Kabili Lesa alimwaswike, pantu imfumu yalimwafwile ukukuula cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu. (Belengeni Nehemia 2:1-8.) Kanshi, Lesa alasuka na mapepo ayepi, aya mu mutima.
Ukulanda Ukwabula Ukufindamina Pali Autulaini
Nga bamupumikisha abati mulondolole ifyo mwacetekela, cinshi cingamwafwa ukulanda ifyebo ifingomfwika? Pashanyeni Nehemia, uwapepele mu mutalalila ilyo ashilayasuka icipusho Imfumu Artakishashete yaipwishe. (Nehe. 2:4) Lyene, pangeni autulaini wa mu mutwe bwangu bwangu. Kuti mwacite ifyakonkapo ifyayanguka: (1) Saleni icishinka cimo nelyo fibili ifingasanshiwa mu kulondolola (kuti mwafwaya ukubomfya ifishinka fya mu Ukupelulula Ukufuma Mu Malembo). (2) Saleni amalembo muli no kubomfya ku kushininkisha ifyo fishinka. (3) Teyanyeni ifyo muli no kutampa ukulondolola kwenu mu mucenjelo pa kuti uwipwishe afwaye ukukutika. Lyene tendekeni ukulanda.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
w86 2/15 ibu. 25
Ukupepa kwa Cine Kwacimfya
Iyo, pantu imibele yapomonwa iya kwa Yerusalemu yaali ica kulandapo mu mapepo ya kwa Nehemia “akasuba no bushiku” pa nshita imo. (1:4,6) Lintu apeelwe ishuko lya mu nshita ilya kweba Imfumu Artakishashete pa lwa kufwaisha kwakwe ukwa kukuula cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu, Nehemia na kabili alipepele, muli ifyo ukucita cintu kale kale acita libili libili. Icasuko ca kusenamina ica kwa Yehova cafuminemo ukutumwa kwakwe ku kuyakuula cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu.
JULY 31–AUGUST 6
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | NEHEMIA 3-4
“Bushe Mumona Ukuti Mwalicindama te Kuti Mubombe Imilimo Iyakosa?”
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Nehemia
3:5, 27. Tatufwile ukumona kwati twalicindama sana ica kutila te kuti tubombe imilimo iimoneka iya pa nshi iya kulundulula ukupepa kwa cine, nga filya fyali “abakata” abena Tekoa. Lelo, tufwile ukupashanya abena Tekoa yawe yawe abo mu kuitemenwa babombele umulimo bapeelwe.
Bushe Yehova Kuti Alenga Twaba Ifyo Alefwaya Tube?
11 Pa numa ya myaka iingi, abana banakashi ba kwa Shalumu bali pa bo Yehova alengele bakuula ifibumba fya Yerusalemu cipya cipya. (Nehe. 2:20; 3:12) Nangu ca kuti Shalumu ali mwana wa mfumu, abana bakwe baliibikile mu kapoosa mweo pa kuti babombe uyu mulimo uwali uwakosa. (Nehe. 4:15-18) Tabali nga bashimucindikwa abena Tekoa ‘abashanakiile ku kubomba’ uyu mulimo! (Nehe. 3:5) Elenganyeni ifyo batemenwe ilyo bapwishishe umulimo wa kukuula ifibumba fya Yerusalemu mu nshiku fye 52! (Nehe. 6:15) Na muno nshiku mwine bankashi abaitemenwa ukubomba imilimo iyaibela pamo nga ukukuula no kuwamya ifikuulwa fya kwa Yehova balaba ne nsansa. Pa kuti uyu mulimo ubombwe, tulakabila aba bankashi abaishiba sana imilimo, abacincila, kabili aba cishinka.
Ukusambilila Ukulamona Ubukalamba Nge Fyo Kristu Alebumona
16 Bonse Abena Kristu, abanono na bakalamba, bafwile ukusambilila ukumona ubukalamba nge fyo Kristu alebumona. Imilimo yalekanalekana ifwile ukubombwa mu cilonganino. Mwilafulwa nga bamweba ukubomba imilimo imoneka iyasuulwa. (1 Samwele 25:41; 2 Ishamfumu 3:11) Mwe bafyashi, bushe mulakoselesha abana benu ukubomba mu nsansa imilimo yonse iyo bengapeelwa, nampo nga ni pa Ng’anda ya Bufumu, pa cifulo ca kulonganinapo ukulongana kukalamba, nelyo ukulongana kwa citungu? Bushe balamumona mulebomba imilimo iimoneka iyasuulwa? Munyinefwe umo, nomba uubombela pa maofesi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova, alebukisha sana ica kumwenako ca bafyashi bakwe. Atile: “Ifyo balebomba umulimo wa kuwamya Ing’anda ya Bufumu nelyo icifulo ca kulonganinapo ukulongana kwa citungu fyanengele ukwishiba ukuti balemona ulya mulimo ukuti walicindama. Balitemenwe ukuipeelesha ukubomba imilimo iya kunonsha icilonganino nelyo aba bwananyina, nangu ni lintu imilimo yalemoneka ukuba iya pa nshi. Iyi mibele yalingafwa ukusumina ukubomba umulimo onse pa Bethel no ku-ubomba mu kuitemenwa.”
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Nehemia
4:17, 18—Bushe umuntu kuti abomba shani umulimo wa kukuula no kuboko fye kumo? Ku balesende fisendo, ubu tabwali bwafya. Nga babika fye icipe pa mutwe nelyo pa mabeya, kuti baikatilila icipe no kuboko kumo e lyo ‘ukubiye ninshi nabekate canso.’ Bakakuula abalekabila ukubomfya amaboko yonse yabili ‘bali no lupanga mu musana, kabili balekuula.’ Baleiteyanya ukulwa na balwani abengabasansa.
Sekelenimo mu Kubombesha Kwenu
1 Lesa abumbile umuntu ukuti ‘alesekelamo mu kubombesha kwakwe’ (Luk. Mil. 2:24) E co abantu nga tabalefwaya ukumfwa ilyo tuleshimikila, kuti twafuupuka ica kuti twatendeka no kumfwa ubunang’ani ukuya mu kushimikila. Nomba finshi fingatwafwa ukutwalilila fye ukuba abakosa mu kushimikila?
2 Te Bonse Abakalakutika: Mulingile ukulaibukisha ukuti, bantu fye abanono abapokelele imbila nsuma ilyo Yesu aleshimikila, lelo ici tacipilibula ukuti Yesu alifililwe ukushimikila. (Yoh. 17:4) Mu cilangililo ca kwa katanda uwaletanda imbuto, Yesu alangilile ukuti abantu bamo tabakakutike ku mbila nsuma iya Bufumu. (Mat. 13:3-8, 18-22) Na lyo line, mulafuma ifisuma mu kubombesha kwesu.
3 Ifyo Twingatwala Ifisabo Ifingi nga Nshi: Yesu atile abomfwa icebo ‘balatwala ifisabo.’ (Mat. 13:23) Akalupimbili ka ngano nga kamena no kukula, takatwala impimbili na shimbi isha ngano, lelo katwala imbuto ishipya. E cimo cine no Mwina Kristu, ifisabo atwala, te basambi fye abapya, lelo ni mbuto ishingi ishipya isha Bufumu, e kutila ukulanda pa lwa Bufumu. Mulafuma ‘ifisuma’ mu kutanda imbuto sha Bufumu, kanshi tulingile ukuba ne nsansa nampo nga abantu balepokelela imbila nsuma nelyo iyo. Ilyo tuleshimikila, tulalenga ishina lya kwa Yehova ukuba ilya mushilo. (Esa. 43:10-12; Mat. 6:9) Tulaba aba nsansa pantu tubombela pamo na Lesa. (1 Kor. 3:9) Kabili Yehova alatemwa icine cine ilyo tulemupeela ‘ifisabo fya milomo’ yesu.—Heb. 13:15, 16.
4 Limo imbila nsuma tuleshimikila kuti ileafwa abantu ukwabula no kuti twishibe. Abantu bamo abo Yesu ashimikiile imbila nsuma nalimo baishileba abasambi ninshi Yesu aliya na ku muulu. E fyo caba na ku bantu bamo abo tushimikila imbila nsuma, nalimo kuti papita inshita pa kuti icebo cilimbe imishila mu mitima yabo, kabili limbi kuti tatwaishiba no kuti balisambilila icine. Ukwabula no kutwishika, mulafuma ifisuma mu mulimo wesu uwa kushimikila. Kanshi ‘natuletwalisha’ no kuba abasambi ba kwa Yesu aba cine cine.—Yoh. 15:8.
AUGUST 7-13
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | NEHEMIA 5-7
“Nehemia Alefwaya Ukubombela Abantu, Talefwaya Balemubombela”
Abafwilisha Ukupepa kwa Cine—Ku Kale na Pali Nomba
Nehemia asontelwe ukuba kateka mu Yerusalemu, lelo intanshi, alilaashikwe ngo mukalamba mwi sano lya mu Persia mu musumba wa Shushani. Nangu aali umukankaala, ubukankaala tabwamulengele ukufilwa ukwangwa aba bwananyina abaYuda abaali ku Yerusalemu ukutali. Na kuba, ica ntanshi cintu acitile ilyo ibumba lya baYuda ku Yerusalemu batandele ku Shushani cali ‘kwipusha ulwa bena Yuda abapusuka abashele ku bafumine muli bunkole, no lwa Yerusalemu.’ (Nehemia 1:2) Ilyo abatandashi bayankwileko ukuti aba mu Yerusalemu bali “mu bubi bukalamba” kabili ukuti ilinga lya musumba “lyalipongolwa,” Nehemia “aikele alelila no kuloosha inshiku shimo.” Pa numa alangile ubulanda bwakwe mwi pepo lya kufuma pa nshi ya mutima kuli Yehova. (Nehemia 1:3-11) Mulandu nshi Nehemia abelele uwa bulanda nga nshi? Ni pa mulandu wa kuti Yerusalemu ali cifulo icikalamba ica kupepelamo Yehova pe sonde, kabili nomba calilekeleshiwa. (1 Ishamfumu 11:36) Ukulundapo, ukonaika kwa musumba kwalangilile ukuti bumupashi bwa bekashi ba uko tabwali bwino nakalya.—Nehemia 1:6, 7.
“‘Amaboko Yenu Yetompoka’”
16 Yehova alikoseshe Nehemia na abo alebomba nabo pa kuti babombe umulimo wakwe. Bakuulile cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu mu nshiku 52! (Nehe. 2:18; 6:15, 16) Nehemia taleangalila fye abalekuula, lelo na o wine alekuulako. (Nehe. 5:16) Na muno nshiku mwine, baeluda abengi balabombako imilimo ya makuule nelyo ukuwamyako no kulungisha ifileonaika pa Ng’anda ya Bufumu nga filya fine Nehemia acitile. Na kabili baeluda kuti bakosha amaboko ya bakasabankanya abasakamikwe nga balebomba nabo mu mulimo wa mwi bala kabili nga balebatandalila no kubakoselesha.—Belengeni Esaya 35:3, 4.
Bushe Yehova Akamwibukisha Shani?
Mu fikomo ifingi, Baibolo ilangilila ukuti kuli Lesa, “ukwibukisha” kupilibula ukucitapo cimo icisuma. Ku ca kumwenako, pa numa lintu isonde libe nalifimbwa na menshi pa nshiku 150, “Lesa aibukishe Noa, . . . kabili Lesa akuukishe umwela pano isonde, yasuka amenshi yasenka.” (Ukutendeka 8:1) Imyaka iingi pa numa, Samsone, uo batonkwele amenso no kumukaka mu minyololo ku baPelishiti, apepele kuli Yehova ati: “Mwe Shikulu Yehova, shi njibukisheni, shi nkoselesheni, umuku uno fye.” Yehova aibukishe Samsone pa kumupeela ubukose bwacila pa bwa buntunse pa kuti alandule abalwani ba kwa Lesa. (Abapingushi 16:28-30) Kumfwa pa lwa kwa Yeremia, Yehova alipaalile imibombele yakwe, kabili ukupepa kwa cine kwalibweshiwe mu Yerusalemu.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
‘Mulecimfisha Ububi ku Busuma’
15 Ica butatu, abalwani ba kwa Nehemia babomfeshe shikamfutu umwina Israele Shemaya ukufwaya ukulenga Nehemia ukupula mu Mafunde ya kwa Lesa. Shemaya aebele Nehemia ukuti: “Natukumane apalingwa ku ng’anda ya kwa Lesa, mu kati ke tempele, no kwisalako ifiibi fye tempele; pantu baleisa ku kukwipaya.” Ico Shemaya alelandapo apa ca kuti abalwani bali mupepi no kwisa ku kwipaya Nehemia, nomba kuti aipususha nga ayafisama mwi tempele. Nomba Nehemia tali ni shimapepo iyo. Nga ca kuti ayafisama mwi tempele ninshi acito lubembu kuli Lesa. Bushe Nehemia aali no kupula mu Mafunde ya kwa Lesa pa mulandu wa kufwaya fye ukuipususha? Nehemia ayaswike ukuti: “Nani nga ine uwingengila mwi tempele ku kupususho mweo wakwe? Nshaingile!” Cinshi calengele Nehemia ukwiluka amapange ya kwa Shemaya ayali nge citeyo? Nangu ca kuti Shemaya ali mwina Israele munankwe, Nehemia alishibe ukuti “te Lesa wamutumine.” Na nsambu, bushe kasesema wa cine kuti aeba shani umuntu ukupula mu Mafunde ya kwa Lesa? No yu wine muku, Nehemia talekele ababifi abalemukaanya ukumucimfya. Nehemia atushimikila ukuti tapakokwele, “ilinga lyacitilwe ilituntulu mu bushiku bwa makumi yabili ku mweshi wa Eluli, ku nshiku amakumi yasano na shibili.”—Nehemia 6:10-15; Impendwa 1:51; 18:7.
w13 5/15 ibu. 7 amapara. 17-19
Mulebomba Umulimo Mwapeelwa Uwa Kubila
17 Yesu atumine abasambi bakwe babili babili ukuya mu kushimikila imbila nsuma. (Marko 6:7; Luka 10:1) Pa numa, umutumwa Paulo alandile pa balebombela pamo nankwe mu kubila mbila nsuma ukuti ‘babomfi banankwe.’ (Fil. 4:3) Ukulingana ne fi ifya kumwenako ifya mu Malembo, mu 1953, bakabila ba mbila ya Bufumu batendeke ukukansha bambi mu mulimo wa kushimikila.
18 Kuti twabombela shani pamo no Mwina Kristu munensu ilyo tuleshimikila? (Belengeni 1 Abena Korinti 3:6-9.) Ilyo uo mulebomba nankwe alebelenga ilembo, mulekonkamo muli Baibolo yenu. Mulekutikisha ilyo uo mulebomba nankwe nelyo ilyo mwine ng’anda alelanda. Mulekutikisha ilyo balelanshanya pa kuti nga kwaba icipusho kuti mwa-afwako munyinenwe ukulondolola. (Luk. Mil. 4:12) Lelo muleibukisha ukuti: Tamufwile ukucilinganya uo mulebomba nankwe ilyo alepelulushanya no mwine wa ng’anda. Nga mulecilinganya munyinenwe ilyo aleshimikila, kuti mwalenga afuupulwa kabili no mwine wa ng’anda teti omfwe ifyo mulelandapo. Inshita shimo kuti mwalandapo ilyo balelanshanya. Lelo nga mwafwaya ukulandapo, mulelandapo fye panono. Lyena lekeni uulelanshanya no muntu muleshimikilako atwalilile.
19 Ilyo muleshimikila ku ng’anda ne ng’anda, kuti mwa-afwana shani? Ilyo mwafuma pa ng’anda imo muleya pa ikonkelepo, kuti cawama ukulanshanyako fimo ifyo mwingacita pa kuti muwamyeko ifyo mwalashimikila pa ng’anda ikonkelepo. Tamufwile ukulalanda ifibi pa bantu baba mu cifulo mushimikilamo ifingalenga uo muli nankwe ukufuupulwa. Na kabili ilyo tuleshimikila tatufwile ukulanda ifyabipa pali bamunyinefwe. (Amapi. 18:24) Tufwile ukulaibukisha ukuti tuli fipe fye bumba. Yehova alitulanga icikuuku icikalamba pa kutupeela umulimo wa kushimikila imbila nsuma uwaba cuma. (Belengeni 2 Abena Korinti 4:1, 7.) E ico natulelanga ukuti tulatasha pali ici cuma ilyo tulebomba umulimo wa kubila imbila nsuma uo Lesa atupeela.
AUGUST 14-20
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | NEHEMIA 8-9
“Ukusekelela Muli Yehova E Bucingo Bwenu”
Ifyo Twingasambilila Kwi Pepo Ilyapekanishiwe Bwino
2 AbaYuda bapwile ukukuula ifibumba fye linga lya Yerusalemu ninshi kwashala umweshi umo ukuti uku kulongana kutendeke. (Nehe. 6:15) Abantu ba kwa Lesa bapwishishe ukukuula ilinga mu nshiku fye 52, lyena batendeke ukubika sana amano kuli bucibusa bwabo na Lesa. E ico pa bushiku bwa kubalilapo mu mweshi wa Tishri, balongene pamo mu lubansa ku kukutika ku Mafunde ya kwa Lesa ayo Esra na bena Lebi balebelenga no kulondolola. (Moneni icikope 1) Indupwa shonse, ukubikako fye na “bonse abali na mano ya kuumfwa” baliminine kabili balekutika “ukufuma ku macaca ukufika akasuba pa kati.” Abena Israele baba ca kumwenako kuli ifwe fwe balonganina mu Mayanda ya Bufumu ayasuma! Lelo, bushe limo ilyo muli pa kulongana mulatendeka ukutontonkanya pa fintu fimbi ifishacindama? Nga e fyo ciba, tontonkanyeni na kabili pa bena Israele, tabalekutika fye ku fyo balebeba lelo fyalibafikile pa mutima ica kuti batendeke ukuloosha pa fyo bafililwe ukumfwila Amafunde ya kwa Lesa.—Nehe. 8:1-9.
w07 7/15 ibu. 22 amapara. 9-10
Bushe ‘Mwakulaendela Mu Mupashi’?
9 Ukusekelela, kusansamuka sana. Yehova ni “Lesa wa nsansa.” (1 Timote 1:11; Amalumbo 104:31) Baibolo itila Umwana alatemwa ukucita ukufwaya kwa kwa Wishi. (Amalumbo 40:8; AbaHebere 10:7-9) Kabili “ukusekelela muli Yehova e maka [yesu].”—Nehemia 8:10.
10 Ukusekelela tukwata pa mulandu wa kwishiba Lesa kulatulenga ukuba ne nsansa sana ilyo tulecita ukufwaya kwa kwa Lesa na lintu tuli na mafya, ubulanda, nelyo lintu baletucusha pa mulandu wa kuba Abena Kristu. Ala mwandini “ukwishiba Lesa” kulatulenga ukuba ne nsansa nga nshi! (Amapinda 2:1-5) Bucibusa bwesu na Lesa bulatulenga ukuba ne nsansa, kabili bwashintilila pa kumwishiba bwino no kumutetekela e lyo na pa kutetekela mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu. (1 Yohane 2:1, 2) Na cimbi icitulenga ukulasekelela kuba pa babwananyina aba mwi sonde lyonse. (Sefania 3:9; Hagai 2:7) Isubilo lya Bufumu ne shuko lya kubilisha imbila nsuma na fyo filalenga tulesekelela. (Mateo 6:9, 10; 24:14) E lyo ne subilo lya kukwata umweo wa muyayaya nalyo lilatulenga ukulasekelela. (Yohane 17:3) Kanshi tufwile ‘ukuba fye abasamwa’ pantu ifyo tusubila fisuma nga nshi.—Amalango 16:15.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 145 para. 2
IciAramaic
Ilyo papitile imyaka ukutula apo aba Yuda babwelele ukufuma mu busha mu Babiloni, Esra shimapepo abelengeele aba Yuda abalongene mu Yerusalemu ibuuku lya Mafunde kabili abena Lebi abalekanalekana baleyalondolola. Pali Nehemia 8:8 patila: “Kabili bakonkenyepo ukubelenga mwi buuku ili mwi shiwi ilikalamba, babelengele amafunde ya kwa Lesa wa cine, baleyalondolola, no kubeba umo yalola; kabili balelenga abantu ukumfwikisha ifyalebelengwa.” Pa kulondolola bafwile balepilibula ukufuma mu ciHebere ukutwala mu ciAramaic. Aba Yuda bafwile basambilile iciAramaic ilyo bali mu Babiloni. Ukwabula no kutwishika balelondolola bwino sana pa kuti aba Yuda nabalya abaleumfwa iciHebere, baumfwikisha ifikalamba ifyo balebelenga.
AUGUST 21-27
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | NEHEMIA 10-11
“Bali-ipeeleshe Ukubombela Yehova”
Yerusalemu Uwaba Nge Shina Lyakwe
13 “Icipingo ca cishinka” icakomenenwe mu nshiku sha kwa Nehemia calengele abantu ba kwa Lesa ukuipekanishisha ku bushiku bwa kukupawila ilinga lya Yerusalemu. Lelo kwali umulandu na umbi uwapamfishe uwalekabila ukubombelwapo. Apo nomba Yerusalemu ashingilwe ne linga ilyakwete impongolo 12, alekabila abekashi bafulilako. Nangu ca kuti mwaleikala abena Israele bamo, “umusumba wali uwapabuka uku no ku kabili ukalamba, lelo abantu bali banono mu kati ka uko.” (Nehemia 7:4) Pa kupwisha ubu bwafya, abantu “baponeshe ifya kupendwilako, ku kwisa umo uwa mwi kumi ku kwikala mu Yerusalemu umusumba wa mushilo.” Ukuitemenwa ukukonka iyi mitantikile kwalengele abantu ukupaala “abaume bonse abaipeele ku kuitemenwa ku kwikala mu Yerusalemu.” (Nehemia 11:1, 2) Mwandi ca kumwenako cisuma kuli bakapepa ba cine ilelo abo imibele isuminisha ukuya ukulekabila ukwaafwa kwa Bwina Kristu ukwafikapo!
w86 2/15 ibu. 26
Ukupepa kwa cine Kwacimfya
Ukusha icikwatwa ca bupyani no kuselela ku Yerusalemu kwali no kufumamo ifipooswa fimo no kushiwaminwa kumo. Abo baleikala mu musumba pambi na kabili baali abasansalikwa ku masanso yalekanalekana. Pe samba lya mibele ya musango uyu, bambi bamwene aba kuitemenwa pamo nga bawaminwe ukutashiwa kabili ukubulo kutwishika bapepele ukuti Yehova abapaale.
Lesa Akatupaala Nga Tuli ne Cishinka
15 Nga twaipeela kuli Yehova ninshi twamulaya ukuti twakulacita ukufwaya kwakwe nangu ifintu fyafye shani. Ilyo twaipeele kuli Lesa twalishibe ukuti limo cakulayafya ukucita ifyo twalaya. Tucita shani nga batweba ukucita ifyo tushitemenwe? Nga tuleipeelesha ukucita ifyo batweba, tuleitemenwa no kumfwila Lesa, ninshi tulecita ifintu ukulingana no mulapo twalapile. Limo cilafya ukupeela amalambo kuli Yehova, lelo nga twamupeela alatupaala nga nshi. (Malaki 3:10) Natulande pali mwana Yefta, bushe acitile shani ilyo wishi amwebele pa mulapo alapile?
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Nehemia
10:34—Mulandu nshi abantu baebeelwe ukulete nkuni? Mwi Funde lya kwa Mose, abantu tabaebelwe ukulapeela inkuni. Ukulete nkuni kwaishileko pa mulandu wa kuti inkuni shalecepa. Inkuni ishingi shalekabilwa pa kuti amalambo yalepeelwa pa ciipailo. Cimoneka kwati abaNetinimu, abasha abashali bena Israele abalebombela pe tempele, balicepele. E co, balipendwile pa kuti basale aba kulaleta inkuni lyonse.
w11 2/15 15-16 12-15
Lesa Nga Alesekelela Muli Ifwe Tukakwata Umweo wa Muyayaya
12 Muli kalata yakwe ku bena Roma, umutumwa Paulo atile: “Mutuule imibili yenu nge lambo ilituntulu, ilyasanguluka, ilingapokelelwa kuli Lesa, e kutila ukubombela Lesa na maka yenu aya kupelulula.” (Rom. 12:1) Pa kuti umuntu atemune Lesa, umubili wakwe ufwile ukuba uwasanguluka. Nga aleikowesha na fwaka, alepeepa ibange, alebomfya imiti ikola no kunwensha ubwalwa, amalambo yakwe kuti yaba aya fye. (2 Kor 7:1) Na kabili, apo onse “uucita ubulalelale abembukila umubili wakwe,” bucisenene bwa musango uuli onse bulenga amalambo ya umo ukukalifya Yehova. (1 Kor 6:18) Pa kuti umuntu atemune Lesa, afwile ‘ukuba uwa mushilo mu myendele yakwe yonse.’—1 Pet. 1:14-16.
13 Ilambo limbi ilyo Yehova asekelamo likuma imilandile yesu. Abatemwa Yehova balalanda ifisuma pali ena ku bantu bambi e lyo na lintu bali beka. (Belengeni Amalumbo 34:1-3.) Belengeni Amalumbo 148-150, no kumona imiku iyo aya malumbo yatatu yatukoselesha ukulumbanya Yehova. Ca cine ukuti “abatambalala e balingile ukumulumbanya.” (Amalu. 33:1) Na Yesu Kristu uwo tupashanya, alilangile ubucindami bwaba mu kulumbanya Lesa ukupitila mu kushimikila imbila nsuma.—Luka 4:18, 43, 44.
14 Nga twaba abacincila mu kushimikila, tulanga ukuti twalitemwa Yehova no kuti tulafwaya alesekelela muli ifwe. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo kasesema Hosea akoseleshe abena Israele abaitumpile mu kupepa kwa bufi, icalengele na Lesa aleke ukubapaala. (Hos. 13:1-3) Hosea abebele ukupapaata ukuti: “Tweleleni [mwe Yehova] pa kulufyanya kwesu; kabili pokeleleni icisuma, na ifwe tukamulumbanishisha ku milomo yesu, e bana ba ng’ombe abo tukapeela.”—Hos. 14:1, 2.
15 Pa nama abena Israele balepeela kuli Yehova, ing’ombe iilume e nama yali no mutengo sana. Kanshi, amashiwi ya kuti “imilomo yesu e bana ba ng’ombe” yalosha ku mashiwi ayasuma ayo tulanda mu bufumacumi ilyo tulelumbanya Lesa wa cine. Cinshi Yehova alecitila abalemupeela amalambo ya musango yo? Atile: “Nkabatemwa fye ne mwine.” (Hos. 14:4) Kuli abo abalepeela amalambo ya musango yo aya kulumbanya, Yehova alebelela, alebapaala, kabili aleba cibusa wabo.
w02 6/15 ibu. 15 amapara. 14-15
Konkeni Icipasho ca Cifumu
14 Cinshi cikalenga ukusambilila ukumwangukila, no kuwaminako? Caba buyo. Buyo nshi ubwalinga mwingemika pa lwa kusambilila? Ku bengi, ubuyo busuma ubwa kubalilapo bwaba kubelenga Baibolo yonse. Napamo ukufika na pali lelo, mwalibelenga imbali shimo shimo isha mu Baibolo no kunonkelamo. Bushe nomba kuti mwapampamina pa kubelenga Baibolo yonse fye? Ubuyo bwenu ubwa kubalilapo pa kucite fyo kuti bwaba bwa kubelenga Amalandwe yane, ukukonkeshapo ubuyo bwa cibili, pamo ngo kubelenga Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki ayashala. Ilyo mwaikushiwa no kunonkelamo, ubuyo bwenu ubwakonkapo kuti bwaba kubelenga amabuuku ya kwa Mose na mabuuku ya lyashi lya kale ukufika na kwi buuku lya kwa Estere. Nga mwafishapo ico, mukamona ukuti kuti mwapwisha ukubelenga Baibolo yonse. Umwanakashi umo, uwali nalimo ne myaka 65 ilyo abele Umwina Kristu, alembele ku nkupo ya Baibolo wakwe ubushiku lintu atendeke ukubelenga Baibolo no bushiku apwile ukubelenga. Nomba alibelenga Baibolo yonse imiku isano! (Amalango 32:45-47) Kabili ukucila ukubelengela pali kompyuta nelyo pa fipepala fyapulintwa, alebelenga Baibolo iine ine.
15 Bamo abafishapo ubuyo bwa kubelenga Baibolo yonse balacita na fimbi ku kulenga isambililo lyabo ukuba ilisuma kabili ilya kunonsha. Inshila imo ya kubelenga ifyebo fimo ifya kusambilila ilyo bashilabelenga ibuuku lya mu Baibolo limo na limo umo yakonkanina. Mu fitabo fya “Amalembo Yonse Yantu Yapuutwamo Kuli Lesa, Kabili ya Kunonsha” na Insight on the Scriptures, umo kuti asanga ifyebo fisuma pa lwa fyo ifintu fyali ilyo ibuuku limo na limo ilya mu Baibolo lyalembelwe, ne milembele, no bunonshi bwingabamo.
Ifyo Mwingapanga no Kufishapo Ifyo Mufwaya Ukubomba mu Mulimo wa kwa Yehova
5 Mulesala imibele iyo mulefwaya ukukwata. Mulepepa kabili muletontonkanya pa mibele iyo mulefwaya ukuwamyako. Mulebombela pa mibele imo na imo iyo mwasanga ukuti mulingile ukuwamyako. Ku ca kumwenako, kuti mwapingulapo ifyo mwingacita pa kuti mube sana ne nkumbu nelyo pa kuti mulefwaisha ukula-afwa aba bwananyina. Ne lyo kuti mwafwaisha ukuba aba mutende no kulaelela abantu. Kuti mwaipusha cibusa wenu pa kuti amwebe umo mulingile ukuwamyako.—Amapi. 27:6.
7 Mulebombesha ukufishapo ifyo mwapanga. Bushe kuti mwacita shani ifyo? Cimo ico mwingacita kulasambilila pa mibele iyo mulefwaya ukuwamyako. Tutile mulefwaya ukubombela pa kulabelela abantu uluse. Kuti mwabalilapo ukusambilila no kutontonkanya pa bantu balembwa mu Baibolo ababelele uluse abantu bambi e lyo na bakeene ukubelela bambi uluse. Tontonkanyeni pali Yesu. Alebelela abantu uluse. (Luka 7:47, 48) Talebika amano ku fyo balelufyanya lelo alebika amano ku fisuma ifyo balecita. Lelo abaFarise abaliko mu nshiku sha kwa Yesu, bena balemona “bambi . . . kwati tapali ifyo bali.” (Luka 18:9) Nga mwatontonkanya pa bantu twalandapo, yipusheni amuti: ‘Finshi mona mu bantu? Mibele nshi iyo bakwata iyo mbikako sana amano?’ Nga cilamukosela ukubelela abantu uluse, mulelemba imibele iisuma iyo bakwata. Lyena muleipusha no kuti: ‘Bushe Yesu amumona shani uyu muntu? Bushe kuti amwelela?’ Nga muleisambilisha muli iyi nshila, muli no kwalula ifyo mutontonkanya. Pa kubalilapo mulingile ukubombesha pa kuti mulebelela uluse abamulufyenye. Lelo mu kupita kwa nshita, cikalamwangukila ukubelela abantu uluse nga bamulufyanya.
AUGUST 28–SEPTEMBER 3
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | NEHEMIA 12-13
“Muleba Aba Cishinka Kuli Yehova Ilyo Mulesala Ifibusa”
it-1-E ibu. 95 para. 5
Abena Amone
Pa numa batamfya Tobia mwi tempele, balibelengele Ifunde lya kwa Lesa ilyaba pa Amalango 23:3-6 apo Lesa akeenye abena Amone na bena Moabu ukwingila mu lukuta lwa bena Israele kabili abantu balitendeke ukukonka ili funde. (Nehe. 13:1-3) Palipitile imyaka nalimo 1,000 ukutula apo Lesa apeelele abena Israele ili funde, kabili ico abapeelele ni co abena Amone na bena Moabu balikeene ukwafwa abena Israele ilyo bali mupepi no kwingila mu Calo ca Bulayo. Kanshi abena Amone na bena Moabu tabali na kuba mu cipangano icili conse na bena Israele. Lelo ici tacilolele mu kuti abena Amone na bena Moabu te kuti bekale pamo na bena Israele no kunonkelamo mu mapaalo ayo Lesa alepeela abantu bakwe. Ifi fine e fyo cali ku bantu pamo nga Seleke uo twacilandapo kale, uwali umukalamba wa bashilika ba kwa Davidi e lyo na Ruti umwina moabu.—Ruti 1:4, 16-18.
Mwalisangululwa
5Belengeni Nehemia 13:4-9. Muli cino calo mwaliba ifyabipa ifingi, kanshi tacayanguka ukutwalilila aba mushilo. Natulande pali Eliashibu na Tobia. Eliashibu ali ni shimapepo mukalamba, Tobia ali mwina Amone kabili afwile alebombela imfumu ya bena Persia. Tobia na banankwe balefwaya ukulesha Nehemia ukukuula ifibumba fya Yerusalemu cipya cipya. (Nehe. 2:10) Abena Amone tabalebasuminisha ukwingila mu lubansa lwe tempele. (Amala. 23:3) Nomba, mulandu nshi shimapepo mukalamba asuminishishe Tobia ukulaikala mu muputule wa kuliilamo uwa mwi tempele?
6 Tobia na Eliashibu bali fibusa. Tobia no mwana wakwe Yehohanani baupile abanakashi abaYuda, kabili abaYuda abengi balitemenwe Tobia. (Nehe. 6:17-19) Umwishikulu umo uwa kwa Eliashibu aupile umwana wa kwa Sanbalati, cilolo wa ku Samaria, uwali cibusa wa pa mutima uwa kwa Tobia. (Nehe. 13:28) Bucibusa bwali pali aba bantu nalimo e bwalengele Shimapepo Mukalamba Eliashibu ukulaumfwila Tobia uushalepepa Lesa kabili uwalekaanya abantu ba kwa Lesa. Lelo Nehemia alangile ukuti ali uwa cishinka kuli Yehova ilyo apoosele ifipe fyonse ifya kwa Tobia pa nse ya muputule wa kuliilamo.
Ukulolenkana no Kusonsomba kwa Bucishinka
6 Nga twaliba aba bucishinka kuli Yehova Lesa, tukasengauka ukwambane cibusa na abo baba abalwani bakwe. E mulandu wine umusambi Yakobo alembeele ati: “Mwe banakashi bacende, bushe tamwaishibo kuti ukuba na bucibusa ne calo bulwani kuli Lesa? E ico uyo afwayo kuba bucibusa ne calo aicito mulwani kuli Lesa.” (Yakobo 4:4) Tufwaya ukuba na bucishinka buntu Imfumu Davidi alangishe lintu atile: “Bushe abamupata nshabapata, mwe Yehova? bushe abamwimina nshabafiitilwa? Nabapato lupato lutuntulu; balingwa abalwani bandi.” (Ilumbo 139:21, 22) Tatufwaya ukwendelana na babembu ba ku mufulo, pantu tatwabe senge na bene. Bushe bucishinka kuli Lesa tabwakatutalushe ku kwangalila pamo na balwani ba kwa Yehova aba musango yo abali bonse, nampo nga tulemonana na bo nelyo ukupitila mu nshila ya televishoni?
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 452 para. 9
Inyimbo
Ukwimba inyimbo pe tempele balikucindamike sana. Twalishiba ifyo shacindeme pa mulandu wa malembo ubwingi ayalandapo pa kwimba e lyo ne fyo bakemba ‘bashalebapeela imilimo na imbi’ iyo abena Lebi bambi balebombako pa kuti balebika fye amano ku mulimo wabo uwa kwimba. (1 Imila. 9:33) Cimbi icilanga ukuti shalicindeme ni co ibumba lya bena Lebi ilya bakemba balilimbula pa mutande wa balebwela ukufuma ku Babiloni. (Esra 2:40, 41) Nangu fye ni Mfumu Artakishashete iya bena Persia yalilandileko abashali na kulalipiila “umusonko, umutuulo nelyo umusangulo” apali bakemba e lyo na mabumba yambi ayalebomba imilimo yaibela. (Esra 7:24) Pa numa, imfumu yaebele abantu ukuti balingile “ukupekanishisha bakemba ifyo balekabila cila bushiku.” Nangu ca kuti Artakishashete eo balandapo ukuti e waebele abantu ukulacita ifi, cimoneka ukuti Esra afwile e walembele pantu imfumu Artakishashete yalimupeele amaka. (Nehe. 11:23; Esra 7:18-26) Kanshi nangu ca kuti abali bakemba bonse bena Lebi, nga balelanda pali bena mu Baibolo babalumbula nge bumba lyaibela, itila “abena Lebi na bakemba.”—Nehe. 7:1; 13:10.