Mulandu Nshi Tukabila—Bakapokola?
BUSHE imikalile kuti yaba shani ukwabula bakapokola? Cisuma, cinshi cacitike mu 1997 ilyo bakapokola 18,000 bafwitile imilimo mu musumba wa Recife ku Brazil, ukulenga abekashi ba ulya musumba abafika ku mpendwa ya milioni umo ukwikala ukwabula bakapokola?
Inyunshipepala ya The Washington Post yashimike ati “mu nshiku sha cimfulumfulu shisano muli uyu musumba ukalamba uwabela ku lulamba, icipendo ca kwipaya abantu nacinina icine cine. Amabanki 8 e yo baibamo. Amabumba ya fipondo nayasansa amashitolo no kwensha bamotoka bushilu bushilu no kulisha imfuti mu ncende ikalamo abakankaala. Kabili tapali uulekonka amafunde ya pa musebo. . . . Imisoka ilengele ififulo basungilamo ifitumbi ukwisula kabili abantu abengi nabatwalwa ku cipatala, uko abapikilwe mfuti na bo balashile imyele balambalikwe fye na pa nshi.” Cashimikwe ukuti umulashi wangalila ifya bupingushi atile: “Ubu bumpulamafunde tabwatala abumonwa kuno kuntu.”
Konse uko twikala, ububifi bwendela fye pamo ne cimonwa ngo buyantanshi. Tukabila ubucingo bwa bakapokola. Kwena, fwe bengi twalyumfwapo ubukatu, amafisakanwa, imisuula, no kubomfya amaka bubi bubi kuli bakapokola bamo bamo. Ifi fintu filapusanapusana mu fyalo fyapusanapusana. Lelo kuti twacita shani ukwabula bakapokola? Bushe te cishinka ukuti bakapokola balabomba umulimo wacindama? Abalemba Loleni! baipwishe bakapokola mu fyalo fyapusanapusana ukwishiba umulandu baingilile bukapokola.
Umulimo wa Kwafwa Abekashi
Ivan, kapokola wa ku Britain atila: “Ndaipakisha ukwafwa abantu. Icalengele nyingile iyi ncito milimo yalekanalekana iyabimbwamo. Abengi tabaishiba ukuti ulukaakala bakapokola babombelapo lwaba fye ulunono nga kulinganya kuli fimbi babomba. Umulimo wabo wakuma maka maka ukwafwa abekashi. Ilyo ndepitana uko ndebombela, kuti nasakamana uwafwa mu kupumikisha, ukuya ukwacitika ubusanso bwa pa musebo, ukwacitwa imisoka, no kwafwa umukote uulekabila ubwafwilisho. Cilomfwika bwino sana ukulondola umwana ulubile no kumutwala ku bafyashi nelyo ukwafwa umuntu basansa pa kuti omfweko bwino.”
Stephen aali kapokola kale ku United States. Atila: “Pamo nga kapokola, kuti waba na maka ne nshita ya kwafwa bwino abantu ilyo mu bufumacumi balefwaya ubwafwilisho. E canengele ukwingila iyi ncito. Nalefwaya ukulayafwa abantu no kubangushishako ifintu. Ng’umfwa ukuti nalitatala ukucingilila abantu ku misoka. Mu myaka isano naikete abantu ukucila pali 1,000. Lelo ukulondola umwana ulubile, ukwafwa umulwele wa Alzheimer uulubile, no kulondola bamotoka bebile fyonse fyalenenga ukuumfwa bwino. Lyena kwali no mulimo wa kucincimusha uwa kubutusha no kwikata abaletungwa buncitatubi.”
Roberto, kapokola wa ku Bolivia atila, “nalefwaya ukwafwa abantu mu nshita sha bukangalume. Ilyo nali umwaice nalekumbwa bakapokola pantu balecingilila abantu ku masanso. Ilyo fye natendeke uyu mulimo naleendauka ukusopa incende ukwabela amaofeshi ya buteko. Twaleesha ukutalalika amabumba yaleisa mu kuilishanya mupepi na cila bushiku. Umulimo wandi wali wa kumona ukuti tamufumine intulubundi. Nasangile ukuti nga naba uwanakilila no kupelulushanya ne ntungulushi sha ayo mabumba, naletalalika impooka ishali no kulenga abantu abengi ukucenwa. Naleumfwa bwino nga natunguluka.”
Imilimo ya bakapokola ingi. Mu fyalo fimo, umulimo wabo kuti waba kupususha pushi ukufuma ku muti ukufika na ku kupususha abo bekete bunkole ku tupondo e lyo no kusansa abapupu beba mu mabanki. Lelo, ukufuma pa nshita bukapokola bwa muno nshiku bwatendekele, kwaliba ukusubila no mwenso. Icipande cikonkelepo calalanda pa mulandu cabele fi.
[Ifikope pe bula 2, 3]
Amabula 2 na 3: Ukulangilila bamotoka ukwa kuya mu Hong Kong; Bakapokola babutukila ukuli intulubundi mu Greece; bakapokola mu South Africa
[Abatusuminishe]
Linda Enger/Index Stock Photography
[Icikope pe bula 3]
Ishitolo basampilemo ifipe pa nshita bakapokola bafwitile imilimo ku Salvador, mu Brazil, July 2001
[Abatusuminishe]
Manu Dias/Agência A Tarde
[Icikope pe bula 4]
Stephen, U.S.A.
[Icikope pe bula 4]
Roberto, Bolivia