Bushe Icalo Cili Mupepi No Konaulwa?

Casuko nshi mwingasalapo kuli ci cipusho pe samba?

Nomba line fye, bushe ifintu pa calo

(a) fikawaminako?

(b) fikaba fye cimo cine?

(c) fikacilapo ukubipa?

BUSHE mulatwalilila ukucetekela ukuti ifintu fikawama ku ntanshi? Ukusubila ukuti ifintu fikawama ku ntanshi kuti kwamulenga mwanonkelamo ifingi. Casangwa ukuti abantu abakwata umutima wa kusubila ukuti ifintu fikawama, ilingi line balaba abacenjela sana mu kutontonkanya kabili tabalwalalwala. Ukufwailisha kumo uko bacitile pa myaka iingi na ko kwasokolwele ukutila abaume abasubila ukuti ifintu fikawama nalimo te kuti balwale ubulwele bwa ku mutima nge fyo abashisubila mu fisuma bengalwala. Ifi basangile, e fyo na Baibolo yalandile kale sana, yatile: “Umutima wa nsansa muti usuma, lelo umutima uwafunshika uumye fupa.”—Amapinda 17:22.

Lelo, ifyo basayansi balesobela ukuti e fikacitika kwi sonde nafilenga abantu abengi ukuleka ukusubila ukuti ifintu fikawama ku ntanshi. Natumone fimo fimo ifyabipa ifyo basayansi balesobela, ifyo balandapo sana mu malyashi ayasabankanishiwa.

Icalo Cili mu Busanso Ubukalamba

Mu 2002, akabungwe akacetekelwa sana aka Stockholm Environment Institute kalandile pa busanso ubuli no kucitika nga ca kutila abantu batwalilila ukucita ifintu ifileonaula ifimenwa ne nama ne mitengo pa kuti fye bapange indalama ishingi. Aka kabungwe katile ukucite fyo kukalenga “imiceele ne mpanga ne fimenwa pamo ne finama ukonaika icabipisha.” Na kabili kalandile no kuti ubupiina ubwaba mu calo conse, na kapaatulula ka bantu e lyo no konaula “kwa mpanga ne fimenwa e lyo ne finama kuti fyalenga abantu ukupelenganishiwa ukukanaishiba ifikacitika ku ntanshi.”

Mu 2005 ba United Nations balipeele lipoti ya pa fyo bafwailishe pa myaka ine ukutila e fyo bale-enekela ukucitika ku mpanga ne fimenwa ne finama mu myaka 1,000. Abantu abasambilila sana abalefwailisha pali ili lyashi, balibombesha sana, kabili balicilile pali 1,360, bafumine mu fyalo 95. Ishi ncenshi shasokele ukutila: “Ifintu ifyo abantu balecita fileonaula sana impanga, ifimenwa e lyo ne finama, ica kuti tatwishibe ne fyo cikaba ku ntanshi.” Na kabili batile, pa kucingilila ifi fyonse, bafwile “ukwalula sana inshila sha kubombelamo ifintu, no kupangako utubungwe tumbi e lyo no kusanga inshila shimbi ishingabomba bwino isho bashilasanga pali lelo.”

Anna Tibaijuka, umukalamba wa cipani ca mu kabungwe ka United Nations ica Human Settlements Programme, alandile pa fyo abengi abalefwailisha pali aya malyashi bale-enekela ukuti e fikacitika. Atile: “Nga twatwalilila fye ifi fine ukwabula ukuwamyako ifintu, ala tacakawame, ifintu fikabipisha.”

Ico Twingacetekelela Ukuti Ifintu Fikawama

Inte sha kwa Yehova abalemba ino magazini, na bo bene balicetekela ukuti nomba line kuli no kucitika ifintu ifili no kwalula ifintu ifingi mu calo. Lelo balishininkisha ukuti ifikacitika tafyakalenge icalo ukubipilako, lelo fikalenga fye isonde ukuwaminako ukucila ne fyo lyali kale. Cinshi calenga ukuti bale-enekela ukuti ifintu fikawama ku ntanshi? Ni co balicetekela amalayo ayaba mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo. Moneni ubulayo bumo pa malayo Lesa alaya, ubutila: “Pashala panono, e lyo umubifi takabepo; awe ukalolekesha apo ali, no kusanga tabapo. Lelo abalanda bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende.”—Amalumbo 37:10, 11.

Bushe cishinka ubulayo bwa musango yo bukacitika? Ilyo mushila-asuka ici cipusho, taleni tontonkanyeni pali aya mashiwi bamo basosele aya kuti: Baibolo yalisobele kale sana amafya ayengi ayo tumona ayacululusha abantu e lyo na mafya ayabipa sana ayakuma isonde pali lelo. Mukwai belengeni amalembo ayali mu cipande icikonkelepo, kabili moneni ifyo yalalanda nga e filecitika mu calo pali ndakai. Ilyo mulebelenga Baibolo, tamwakulatwishika nangu panono ukuti ifyo Baibolo yasobela fikacitika.