Paoa Blong Trutok i Jenisim Man

“Wan stilman i jes aot long kalabus. Be seven manis biaen, hem i stil 500 taem. Wan narafala man we i fosem wan woman i mas kalabus ten yia. Be hem i stap sikis yia nomo long hem nao hem i aot. Biaen, hem i fosem woman mo i kilim hem i ded. Wan narafala man bakegen we i kilim wan man i ded hem i promes blong no mekem samting ya bakegen. Be taem hem i fri, hem i go insaed long tu haos mo i kilim tri man i ded.”—Reader’s Digest, Novemba 1990.

“Dipatmen blong Jastis blong Amerika i mekem wan stadi. Risal blong hem i kamaot tede. Hem i talem se bifo tri yia oli pas, polis i holem bakegen bighaf (63%) blong ol man we oli aot long kalabus from we oli mekem nogud bakegen.”—The New York Times, Epril 3, 1989.

“Ol man oli ting se kalabus i save jenisim fasin blong ol nogud man. Be tingting ya i no stret. Ol kalabus oli olsem ‘dok’ mo ‘skul blong tijim man blong brekem loa.’ ”—Toronto Sunday Star, Maj 20, 1988.

Daerekta blong Rikas Aelan, wan kalabus long Nyu Yok, i talem se: “Wan yangfala we i gat 19 yia blong hem i go long kalabus from we taem ol fren blong hem oli stil, hem i wajem gud we man i no lukluk olgeta. Taem hem i kamaot long kalabus ya, hem i no moa wajem man. Nekis taem hem i naf blong yusum masket.”—New York magasin, Epril 23, 1990.

“I olsem we ol kalabus oli no moa gat doa: ol man oli kamaot long kalabus be bifo tri yia oli pas, polis i mas holem bighaf blong olgeta bakegen.”—Time magasin, Mei 29, 1989.

OL SAMTING we yumi jes ridim, oli no nyu. Ol man oli save gud se: Ol kalabus oli no jenisim man. Be trutok i save mekem olsem. Store blong wan man, Ron Pryor, i soemaot samting ya.

Evri moning, bifo we hem i mekem ol narafala samting, Ron i ridim wan vas blong Baebol wetem famle blong hem. Pis mo lav oli stap long mared blong hem. Haos blong hem i no olbaot, hem i klin. Tufala boe blong hem oli stadi gud long skul. Oli no kakae drag, oli no man blong dring mo oli no gat trabol. Oli bos long prapa laef blong olgeta mo oli mekem wok olsem Kristin man. Ron mo waef blong hem oli Kristin mo oli bisi blong givhan long ol man raonabaot long ol. Oli mekem wok ya i fri nomo. Tru ya, oli yusum laef blong ol blong halpem narafala.

Be long 1970, Ron Pryor i stap wet long kalabus blong pas long kot, from we hem i kilim wan man i ded. Kot i agri se hem i rong, i panisim hem nao hem i go stap long wan narafala kalabus. Hem i go long kalabus plante taem finis, be long taem ya hem i mekem wan samting we i nogud moa, i bitim ol samting we hem i bin mekem. I gud mifala i letem Ron i talem store blong hem.

“Mi mi rimemba faswan ‘kalabus’ blong mi: Mama blong mi i joenem wan rop long mi, nao i fasem rop ya long rop we hem i pinim klos long hem. Taem mi kasem tri no fo yia blong mi, mi mi no save stap kwaet, mi stap go olbaot. Mi go wokbaot mi wan, mi lusum rod blong mi nao mi no moa save faenem haos. Polis i faenem mi mo i karem mi i gobak long haos. Mi mekem samting ya plante taem. Wan dei, mama blong mi i talem se sipos mi mi gohed olsem ya, bambae hem i telefon i go long wan haos blong pikinini we i no gat papa mama, blong oli kam tekem mi. Bambae oli lokem mi long haos ya. Taem mi harem samting ya, mi sidaon afsaed long haos mo mi krae. Ale mi wet long olgeta. Oli no kam. Afta mama blong mi i fasem mi long rop blong hangem klos.

“Taem mi kam bigwan, mi stronghed. From samting ya, mi kasem plante trabol. Blong stretem olgeta, mi yusum raf fasin. Mi mi konfyus, mi kros, mi ting se ol man oli no laekem mi. Mi no save wanem i stret mo wanem i no stret. Mi no letem voes blong hat mo tingting blong mi i lidim mi be mi letem ol filing oli bos long mi. Ol tija long skul oli no wantem mi. From samting ya, oli sanem mi long ol defren klas. Taem mi kasem klas seven, mi lego skul mo mi ronwe long haos. Mi mi stat folem ol rabis fren, mo olsem Baebol i talem, ol trabol blong mi oli kam bigwan moa.—1 Korin 15:33.

“Biaen, oli no moa fasem mi long rop blong hangem klos. Defren nao, mi mas stap long ol spesel skul we oli stretem ol yangfala we oli mekem trabol. Be mi no jenis. Mi ronwe plante taem mo oli holem mi bakegen. Wan dei, mi ronwe long wan skul olsem, we i stap long Vijinia. Mi stilim wan trak mo biaen polis i holem mi. !Taem mi pas long kot from trak ya, mi luk se mi bin stilim trak blong Jaj Jenkins we i mas jajem mi! Long taem ya, mi mi gat 16 yia nomo be kot i talem se man i no save stretem mi nating. From samting ya, oli jajem mi olsem oli jajem ol bigman. Oli putum mi tu yia long kalabus.

“Afta, mi aot long kalabus. Taem mi bitim 20 yia blong mi, mi gat wan moto. Moto ya i mekem mi mi harem se mi gat paoa. Be mi wantem go moa. Taswe mi joen long wan grup blong man we oli gat moto, nem blong hem “ol Hiten Man.” Ol man ya oli man blong lukaot faet. Samting ya i stret long mi nomo.

“Samtaem biaen, mi wok olsem man blong draevem ol kameong. Mi stap karem ol samting oli go long ol ples raonabaot long Florida. Long taem ya, long 1969, mi no moa joen wetem grup ya “ol Hiten Man.” Be taem mi go long Vijinia, mi mitim sam fren we oli blong grup ya. Mifala i mekem lafet. Mifala i dring waen mo mifala i kakae drag. Biaen, mifala i stat rao mo rao ya i kam bigwan. From we mi dring tumas mo mi kakae drag, ale mi lusum hed nao mi sutum wan man i ded. !Bakegen, trabol ya i kamaot from we mi gat rabis fren! Samtaem biaen, tu polis man oli askem sam kwestin long mi nao mi talem long olgeta se mi nao mi bin sutum man ya i ded. Samting ya i hapen long 1970.

“Taem mi stap long kalabus mo mi stap wet blong kot i jajem mi, be mi stap gohed nomo blong mekem trabol. Mi mi stap agensem evriwan. Hemia i wan eksampel. Wan moning, wan man i kam givim wan kap kofe long mi. Plante taem, ol man oli givim wan moa kap we man i save drink biaen. Be long moning ya, taem mi givim namba tu kap blong mi blong man ya i fulumap, hem i talem long mi, i se: ‘No. Hemia nomo.’ Long tingting blong mi, tok ya i min se hem i wantem givim kap ya long narafala man. Taswe mi talem long hem se: ‘?Yu yu sot long kofe long moning?’ Hem i ansa, i se: ‘Yes.’ ‘Sipos i olsem, tekembak kofe blong mi.’ Long semtaem mi sakem kofe blong mi long fes blong hem. From samting ya, oli putum mi long wan spesel rum we mi stap mi wan long hem.

“Rum ya i no gat windo. Longfala blong hem i kasem tri mita mo saed blong hem i kasem tu mita haf. Taem mi stap wokbaot insaed long rum ya, mi stat blong tingting. Hemia fastaem long laef blong mi we mi rili traem tingtinggud. Ol kwestin oli kam long tingting blong mi. Hemia nao sam blong olgeta ya: ‘?From wanem mi mi stap kasem trabol oltaem nomo? ?From wanem mi mi stap oltaem long kalabus? ?From wanem mi mi stap long rum ya? ?From wanem mi mi stap laef? ?From wanem? ?From wanem? ?From wanem?’ Mi mi tingbaot plante kwestin olsemia, be mi no kasem ansa blong olgeta. Biaen, mi tingbaot samting ya: ‘Mi mekem plante rabis samting finis, i bitim mak. I no gat wan samting we i save givhan long mi. !Be ating—ating i gat wan God—wan God we i luk mi, we i save se mi stap laef, we i kasem save long tingting blong mi—nating se mi wan mi no kasem save long prapa tingting blong mi! !God, sipos yu yu stap, sipos yu yu save se mi mi stap, sipos i gat wan samting we mi mi save mekem—talem long mi, nomata wanem samting yu askem long mi blong mekem!’

“I gat wan Baebol i stap long rum blong mi. Ale mi ting olsem: ‘Hemia nao faswan samting.’ Mi stat ridim buk ya. Mi no rimemba wanem mi ridim. Mi rimemba nomo se mi rid be mi no kasem save long wan samting. Mi stap kolosap wan wik long ples ya nao mi gobak long kalabus we mi stap long hem bifo. Taem oli openem doa blong rum blong mi, i gat tu bed we oli stap be i no gat man yet. Oli putum mi long ples ya, mo tu dei biaen wan narafala prisena i kam stap wetem mi. Mi stap ridim Baebol oltaem be mi no kasem save long hem nating. Taem man ya i luk we mi stap ridim Baebol, hem i aksem se: ‘?Yu yu wantem kasem save long Baebol?’ Mi ansa se: ‘!Yes!’ Nao hem i talem se: ‘Bambae mi givim wan buk long yu we i save halpem yu.’ Hem i bin stadi Baebol wetem ol Wetnes blong Jeova. Ale hem i askem wan buk long wan Wetnes mo kwiktaem hem i kasem buk ya Trutok Blong Soemaot Rod Blong Itenel Laef. Samting ya i hapen long Julae 1970.

“Mi ridim buk ya, i stat long fas pej blong hem kasem en. Mi no kasem save long evri samting be mi harem se ol tok blong hem oli klia. Biaen ol Wetnes blong Jeova oli kam visitim mi mo oli stadi Baebol wetem mi. Olsem nao, mi faenem ansa long ol kwestin we mi tingbaot bifo. Mi stat blong luksave wanem samting i gud mo wanem samting i nogud. Mi neva save samting ya bifo. Mi lanem plante samting long saed blong speret, nao lelebet lelebet mi mi kam olsem olgeta we ‘oli naf blong jusumaot wanem fasin i gud mo wanem fasin i nogud.’ (Hibrus 5:14) !Voes blong hat mo tingting blong mi i stap wok!

“Taem mi kasem save long ol trutok blong Baebol, tingting blong mi i jenis olgeta. Mi bin ridim buk ya long 24 haoa nomo, nao tingting blong mi i jenis olgeta. Mi wantem tumas blong tokbaot ol trutok we mi mi lanem long ol prisena. Mi ting se bambae olgeta tu oli harem gud olsem mi. Be oli no harem gud nating. Mi bin mekem plante trabol long ol prisena bifo. !Be taem mi traem tokbaot Baebol wetem olgeta, oli harem nogud moa, i bitim bifo from we mi no prij long wan fasin we i kaen! Ol Wetnes oli gohed blong kam long kalabus blong stadi Baebol wetem mi nao fasin blong mi blong prij i kam moa gud.

“Mi jenisim plante fasin blong mi. Afta tu manis, mi kasem sam spesel wok mo tu oli letem mi mi go afsaed long kalabus. Samting ya i narakaen from we fasin blong mi bifo i nogud mo mi bin kilim wan man i ded. Ol loa blong Baebol we mi lanem oli stap wok long laef blong mi. Ol wora blong trutok we oli kam long Tok blong God oli stap klinim laef blong mi. Samting ya i hapen olsem tu long taem blong ol aposol. Long 1 Korin 6:9-11, Baebol i tokbaot paoa blong ol wora ya. Hem i talem se:

“ ‘Yufala i save finis. Ol man we oli stap mekem i no stret, bambae oli no save go insaed long [kingdom blong God, NW]. Yufala i no mastik long samting ya. Man we i stap ronem woman, mo man we i stap prea long ol narafala god, bambae oli no save go insaed long [kingdom, NW]. Man we i stap slip wetem woman blong narafala man, mo woman we i stap mekem i krangke long man blong hem, mo man we i stap slip wetem man, mo woman we i stap slip wetem woman, bambae oli no save go insaed long [kingdom ya, NW]. Man we i stap stil, mo man we i wantem plante samting tumas, mo man we i stap dring we i lusum hed, mo man we i stap spolem nem blong narafala man, mo man we i stap mekem ol bisnes blong stilim mane, bambae oli no save go insaed. Ol man olsem bambae oli no save go insaed [long kingdom blong God, NW]. Bifo, sam long yufala oli olsem nomo. Be nao, God i wasemaot ol sin blong yufala blong mekem yufala i klin.’

“Mi mi pas long kot. Ale mi mas go long kalabus 20 yia from we mi kilim man i ded. Long 1971, mi go long wan narafala kalabus we i strong moa. Long ples ya, mi mi stat bakegen blong stadi Baebol wetem ol Wetnes. Fasin blong mi i jenis olgeta. Kwiktaem mi kasem sam spesel wok long nyu kalabus ya mo plante taem mi kasem raet blong aot long kalabus smoltaem. Taem mi aot olsem, mi stap wetem wan Wetnes. Wan dei mi askem long hem se: ‘?Wanem samting i blokem mi nao mi no save tekem baptaes?’ Hem i tokbaot kwestin ya wetem kongregesen we i stap kolosap long kalabus, mo oli ansa se: ‘I no gat wan samting i blokem yu.’ Long 1973 long wan sapa, mi mi tekem baptaes long wan smol lugun we i stap kolosap long wan plantesin. Taem mi mi go insaed long wora, mi mi prea. Mi mekem sem mak long Jisas taem Jon Baptaes i baptaesem hem long Jodan Reva.

“Biaen long samting ya, mi mi gohed gud long saed blong speret. Mi mi joen long Tiokratik Skul long kongregesen we i stap kolosap long kalabus. I tru, mi no save stap long miting ya. Be taem mi mas mekem tok blong mi, mi mi putum tok ya long wan kaset, nao olgeta man long kongregesen oli save lesin long hem. Biaen, brata we i lukaot long Tiokratik Skul i givim sam advaes blong givhan long mi. Evri wik long kalabus ol brata oli mekem sam miting mo ol prisena oli save joen long hem.

“Long sem taem mi stap lanem plante vas blong Baebol. Mi joenem ol vas ya wetem ol samting we mi save long Baebol finis. Bifo laef blong mi i olbaot nomo be ol vas blong Baebol oli givhan long mi blong jenisim fasin blong mi. Vas blong aposol Pol long Kolosi 3:9, 10 i kamtru long mi. Hem i se: ‘From we yufala i tekemaot olfala laef ya blong yufala finis, wetem ol fasin blong hem, mo yufala i putum nyufala laef ya blong yufala, olsem prapa klos blong yufala. Nyufala laef ya, God nomo i stampa blong hem. Mo oltaem, God i stap mekem laef ya i kam nyufala bakegen, blong mekem yufala i save hem tru, mo blong mekem yufala i kam moa olsem we yufala i pija blong hem.’

“Long 1978, mi askem sipos mi mi save aot long kalabus blong olwe. Mi bin askem samting ya tu taem bifo, be kot i no wantem letem mi mi fri from we mi bin kilim man i ded. Be long yia ya, ol Wetnes blong Jeova mo sam narafala man oli sanem 300 leta i go long kot blong pruvum se mi rili jenis.

“Samtaem biaen, i luk olsem mi save aot long kalabus. From samting ya, mi tingbaot mared. Taem mi stap long kalabus, wan wido, nem blong hem Arlynn, i stap raet long mi. Hem i Wetnes mo i gat tu pikinini blong hem. Wan dei, hem i kam visitim mi wetem tufala boe blong hem. Mi stat laekem hem mo hem i stat laekem mi tu. Mi mi aot long kalabus long Febuwari 1, 1978. Mitufala i mared long Febuwari 25, 1978. Ol samting ya oli hapen 13 yia finis. Be mifala i stil hapi long mared blong mitufala. Tufala boe blong mifala i Wetnes blong Jeova tu. Wan i mared finis, mo narawan i stap wok fultaem long hedkwota blong ol Wetnes blong Jeova long Bruklin, Nyu Yok.

“God i ansa long ol prea blong mi. Mi tangkyu long ol brata sista long saed blong speret from we oli halpem mi bigwan. Jeova, God ya we i stap harem gud oltaem, i mekem mi mi glad.—1 Timote 1:11.

“I tru, mi mi stap harem nogud from ol nogud samting we mi mekem bifo. Taem mi tingbaot fasin blong mi bifo, mi ting rabis long olgeta. Plante taem mi prea long Jeova blong hem i fogivim mi, mo mi ting se hem i fogivim mi finis. Mi hop se olgeta we mi mekem trabol long ol bifo, oli save fogivim mi. Wan samting bakegen, mi hop se bambae Jeova i givim laef bakegen long man ya we mi kilim i ded. Nao bambae hem i save gat jans blong laef foreva long Paradaes we God i promes blong putum long wol. !Samting ya bambae i mekem mi mi rili glad!”

Kalabus i no save jenisim man ya. Be trutok blong Baebol i jenisim hem. Hem i givhan long Ron Pryor blong lego olfala rabis laef blong hem mo blong folem nyufala Kristin fasin. ?From wanem samting ya i hapen? From we “tok blong God i wan samting we i laef, mo we i stap wok.” Tru ya, hem i gat paoa blong jenisim fasin blong man tu.—Hibrus 4:12.

[Tok Blong Makem Poen Pija Long Pej 11]

!Mi bin stilim trak blong Jaj Jenkins we i mas jajem mi!

[Tok Blong Makem Poen Pija Long Pej 12]

I gat wan Baebol i stap long rum. Mi stat ridim hem

[Tok Blong Makem Poen Pija Long Pej 12]

Mi mas go long kalabus 20 yia from we mi kilim man i ded

[Tok Blong Pija Long Pej 13]

Tede Ron Pryor wetem woman blong hem, Arlynn