Ol Yangfala Oli Askem . . .

Fasin Stil—?From Wanem i Nogud?

“Mi mi gat 16 yia blong mi, mo mi gat wan bigfala problem. Long ol manis we oli jes pas, mi stilim plante samting. Naoia nomo, mi go long stoa mo mi stilim seven earing. Mi mi fraet blong tokbaot problem ya wetem wan man. !Plis, mi wantem se yu halpem mi!”

WAN yangfala gel we i harem nogud tumas, i raetem ol tok ya i go long wan magasin, blong askem advaes. Wan man blong raetem buk i givim ripot ya, se: “Evri yia [long Yunaeted Stet], ol man oli stilim, rabem, karemaot no tekem long narafala fasin, long ol stoa . . . ol samting we praes blong olgeta i kasem samwe ten bilyan dola. Ol yangfala nao oli mekemap kolosap stret haf blong ol man we ol polis oli holem olgeta from fasin stil long ol stoa.”

Oli faenemaot long wan stadi we oli mekem i no longtaem i pas, se moa long 33 pesen blong ol studen long haeskul, oli talem se oli bin stilim samting long stoa samtaem. Mo wan narafala stadi we Jane Norman mo Myron Harris i mekem, i soem se “kolosap olgeta [yangfala] oli talem se oli bin karem wan samting we oli no pem.”

?From Wanem Oli Stil?

Wan stilman, hem i wan man we i karem samting blong narafala, be hem i no askem fastaem. Samtaem, sam man oli ting se oli gat raet blong stil, from oli sot long sam samting. Wan yangfala we hem i no gat mane, i talem se: “Mi mi stap long wan hadtaem. Mi stap goraon biaen long [wan stoa we i salem kakae] mo mi kikim doa gogo i open, ale mi karem sam pis blong faol. Hemia nomo. Sipos mi no hanggri, mi no save mekem samting ya.”

Wan proveb long Baebol i talem se: “Ol man oli no lukluk nogud long wan stilman we i stil blong fulumap sol blong hem taem hem i hanggri.” Nating se i olsem, fasin blong stil i no stret. Taswe, nekiswan vas long Baebol i soem se nating we wan man i stil from we hem i hanggri, hem i mas pem wan bigfala praes ‘blong stretem rong blong hem.’—Proveb 6:30, 31.

I had blong bilivim se, smol namba nomo blong ol yangfala we oli stil, oli mekem from we oli sot long wan samting. I olsem yangfala ya, Mary Jane, we hem i talem se: “Yes, mi mi bin stilim samting long stoa. Mi harem se i narakaen, mi no save from wanem mi mekem. Papa mama blong mi, tufala i givim naf mane long mi blong pem eni samting we mi wantem. Mi no nidim wan samting.”a Magasin ya Seventeen i mekem semkaen ripot se: “Long wan stadi we Kaonsel Blong Blokem Fasin Blong Brekem Loa Long Kantri Ya i mekem, bigfala risen we ol man blong stil oli givim blong eksplenem from wanem oli stil, se oli wantem kasem wan samting we oli no pem.” !Sam yangfala oli mekem eskyus tu from fasin blong olgeta blong stil, se ol stoa oli ‘putum praes we i antap tumas’!

Long tingting blong plante yangfala, fasin blong stil i jes wan samting blong mekem, taem oli harem se oli les long laef. Jeremy, we bifo hem i wan stilman, i eksplenem se: “Hem i wan samting we mi mekem blong fulumap taem blong mi afta skul.” Mo tu, i luk olsem we samfala oli tingbaot fasin blong stil olsem wan spot we i denja. Oli laekem filing blong denja we oli kasem, taem oli pusum wan sot we oli stilim i go long basket blong olgeta, no wan kaset insaed long bag blong olgeta.

?Hem i Stap Haedem Soa?

I tru, i gat plante narafala rod blong winim fasin blong les long laef, i bitim we yu mekem wan samting we yu save go long kalabus from. Taswe, ?maet i gat sam moa samting bakegen we oli pusum man blong haremgud long fasin blong stil i bitim we hem i wantem pleplei smol? Plante man we oli gat hae save long saed ya oli bilif se i gat. Ladies’ Home Journal i talem se sam yangfala, “oli faenem se i had blong winim ol trabol we i kamaot long ol yia we oli stap gruap. Taem oli rao wetem papa mama blong olgeta, seraot long wan fren, kasem wan mak we i daon long wan tes long skul, oli save harem se oli no stap bos long laef blong olgeta. Taem oli brekem wan loa, oli kasem bakegen filing ya we oli bos.”

Yes, maet plante soa mo fasin blong harem nogud i haed aninit long fasin we wan stilman i soemaot, se hem i no fraet nating. Olsem Baebol i talem, “nating se man i laf, be hat blong hem i save harem nogud.” (Proveb 14:13) Ol pruf oli soemaot se fasin we man i stilim sam samting long stoa plante taem bakegen, maet hem i wan saen we i soem se tingting blong hem i foldaon. Oli faenemaot tu se sam yangfala stilman, papa mama blong olgeta no wan narafala man i bin mekem nogud long olgeta taem oli pikinini. Nomata wanem samting i mekem olgeta oli harem nogud, maet gudfala filing we oli kasem taem oli stil, i blokem narafala nogud filing ya—blong smoltaem.b Yumi save tingbaot eksampel blong wan yangfala long Amerika, we hem i haremgud blong stilim ol trak mo blong ronron krangke long olgeta. Hem i talem se: “Samting ya i mekem mi mi haremgud. Mi kasem wan narakaen filing olsem we mi fraet, mo mi lusum hed blong mi.”

Ol Fren We Oli Gat Paoa Long Ol Yangfala

Baebol i talem se: “Ol stret man nomo, be ol fren blong olgeta we oli no stret, oli save spolem fasin blong olgeta.” (1 Korin 15:33) Plante man oli luksave se tok ya i tru. Wan woman blong raetem ol buk, Denise V. Lang, i talem se: “I no plante taem we wan yangfala i kasem trabol hem wan nomo.” Plante taem, ol fren oli pusum olgeta blong stil. Sore tumas, be plante yangfala oli no save stanap strong.

Yangfala Kathy i talem se: “Mi mi stap joen wetem wan grup blong ol gel long haeskul.” ?Wanem samting we hem i mas mekem blong kam wan memba blong spesel grup blong olgeta? Stilim wan sas kot. Hem i talem se: “Mi wantem joen long grup blong olgeta, taswe mi go long stoa, ale mi stilim wan kot.”

Kasem Tingting Blong God

Ol tingting olsemia se, yu save kasem wan samting, nating se yu no gat naf mane blong pem, mo yu save haremgud long wan samting we i denja, mo yu save mekem ol fren blong yu oli glad, oli save mekem fasin stil i luk olsem wan samting we i gud. Be, wan long ol Ten Komanmen long Baebol i talem se: “Bambae yufala i no stil.” (Eksodas 20:15) Aposol Pol i raetem se, ‘man we i stap stil i no save go insaed long nyufala wol ya we God i king long hem.’ (1 Korin 6:10) Ol yangfala we oli gruap long wan Kristin famle, oli mas tingbaot moa, se wanem tingting blong God long bisnes ya. !Bambae oli gat tu fes nomo sipos oli mekem olsem we oli stret man, be long fasin haed oli stap stil! Aposol Pol i talem se: “?Yufala i save tijim ol narafala man, be weswe yufala i no tijim yufala? ?Yufala i stap talemaot se ‘Bambae yu no stil,’ be weswe yufala i stap stil?”—Rom 2:21.

Tingting ya se bambae yu sem bigwan sipos polis i kasem yu, hemia nomo i naf blong mekem wan man i ronwe long fasin blong stil. Afta we polis i holem wan yangfala stilman, hem i se: “Mi mi wantem ded.” Risen we i bigwan olgeta we i mas blokem yumi blong no folem filing—no ol fren—blong stil, se Jeova i ‘no laekem nating fasin blong rabem narafala.’ (Aesea 61:8) Nating se wan man i save haedem fasin blong stil long ol bos long stoa, ol polis, mo papa mama blong hem, be hem i no save haedem long Jeova. Trutok bambae i mas kamaot.—Aesea 29:15.

Tingbaot tu, se sin i mekem hed blong man i kam strong. (Hibrus 3:13) Taem hem i stat blong stil long smol fasin, samting ya i save mekem se hem i no fraet blong go moa, ale hem i save mekem ol krangke samting. Eksampel blong yangfala Roger i soemaot samting ya. Hem i statem fasin blong brekem loa we i gohed long hem long ful laef blong hem, taem hem i stilim mane long paos blong mama blong hem. !Biaen, hem i kilim ol olfala woman blong stilim paos blong olgeta!

Faetem Tingting We i Pulum Yu

I tru se, sipos wan man i stat blong stil long fasin haed, i no isi blong livim fasin ya. Wan yangfala i talem se: “Hem i olsem wan fasin we mi stap kalabus long hem.” ?Wanem i save halpem wan yangfala blong jenisim fasin blong hem?

Talemaot sin blong yu long God. Olgeta we oli tanem tingting blong olgeta from ol rong blong olgeta, mo talemaot olgeta long fes blong God, hem i save ‘fogivim olgeta long wan bigfala fasin.’—Aesea 55:7.

Kasem help. Plante man we oli ridim evri namba blong magasin ya, oli save sam memba long Kristin kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova long ples blong olgeta. Oli save faenem ol Kristin man we oli lukaot long kongregesen ya, mo askem olgeta blong givhan long olgeta long saed blong speret blong stretem rong fasin blong olgeta. (Jemes 5:14, 15) Ol papa mama we oli gat gudfala fasin tu, oli save sapotem mo givhan long ol yangfala blong olgeta. Sipos soa, fasin blong harem nogud, no tingting se oli les long laef, i stampa blong rong we oli bin mekem, fasin blong tokbaot samting ya wetem wan man we hem i gat kaen fasin, i save givhan bigwan.—Proveb 12:25.

Pembak. Folem Loa blong Moses, ol stilman oli mas pembak ol samting we oli stilim mo ademap intres long hem. (Levitikas 6:4, 5) Fasin ya i givhan blong mekem voes blong hat i stap kwaet, be tu, i makem long tingting blong hemia we i stil, hadtaem we hem i givim long narafala. Baebol i promes se taem wan man i “givimbak olgeta samting we i stilim, mo i wokbaot folem stret loa long laef, . . . hem bambae i gohed blong stap laef. Bambae i no ded.”—Esikel 33:15.

Kilim ol filing blong jelas mo blong wantem plante samting. Laswan long ol Ten Komanmen, hemia: ‘Bambae yufala i no kavet long olting blong narafala man.’ (Eksodas 20:17) Sipos i gat wan samting we yu rili nidim—no yu wantem—be yu no gat naf mane, ating yu save faenem wan rod blong winim naf mane blong pem. Aposol Pol i givim advaes ya: “Man we bifo i man blong stil, hem i mas finis long stil. Hem i mas hadwok long han blong hem long stret fasin, nao bambae i save givhan long ol puaman.”—Efesas 4:28.

Jekem kampani blong yu. Woman we i raetem ol buk, Denise Lang, i mekem yumi tingbaot se: “Sipos yu stap wokbaot wetem wan fren no wan grup blong ol fren we oli mekem wan samting we i no stret no i brekem loa, bambae yu yu kasem panis tu, from we yu yu joen wetem olgeta.” Yu mas gat strong tingting blong talem ‘no’ sipos ol fren blong yu oli wantem mekem samting we i agensem loa.—Proveb 1:10-19.

Tingbaot olsem wanem fasin blong stil i spolem ol narafala. Wan stilman i stap tingbaot hem wan nomo. Be Jisas i givim advaes long yumi se: “Yufala i mas mekem long ol narafala man, olsem we yufala i wantem blong ol narafala man oli mekem long yufala.” (Matyu 7:12) Taem wan i lanem blong tingbaot ol narafala, hem i no moa save mekem samting we i spolem narafala.

Tingbaot frut we bambae yu kasem. (Galesia 6:7) Bitim we yu tingbaot se i gud blong gat wan naes gol jen no narafala samting we yu no gat naf mane blong pem, i moa gud blong tingbaot sem we bambae yu kasem taem oli faenemaot mo panisim yu. !Tingbaot bigfala sem we yu save mekem long papa mama blong yu mo long God! Bambae yu luksave se tingting blong stil i no wan gudfala tingting nating.

[Ol Futnot]

[Tok Blong Pija Long Pej 29]

Plante taem olgeta we oli stil long stoa oli kasem bigfala sem taem fasin blong olgeta i kam long klia ples