?Hu i Mas Mekem Disisen Se Hamas Pikinini Long Famle?

MAN BLONG WEKAP! LONG BRASIL I RAETEM STORE YA

SMOL boe ya i bon tri dei bifo nomo, nao oli fulumap hem long wan plastik mo sakem hem i go long ples blong ol tren. Be wan nyuspepa long Brasil i talem se i gat plante famle we oli wantem tekem boe ya i blong olgeta.

Nating se i no plante taem we samting ya i hapen, be namba blong ol pikinini we papa mama blong olgeta oli no wantem olgeta mo we oli lego olgeta, i stap kam antap long olgeta ples blong wol. Plante taem, ol papa mama oli no tinghevi nating long wok blong olgeta. ?Rod blong winim trabol ya i blong blokem mama blong gat bel bakegen? ?I rong blong makemaot hamas pikinini bambae yu gat long famle blong yu?

Wol Helt Ogenaesesen i talem se, samwe long stret haf blong ol woman we oli gat bel long wol, oli no mekem plan blong karem pikinini ya. Plante taem i no we oli no mekem plan nomo, be oli no wantem pikinini ya tu.

Plante woman oli no wantem gat bel, maet from we oli no strong long bodi, oli no gat gudfala haos, mo trabol blong faenem wok. Taswe plante man mo woman oli folem wan rod blong blokem woman blong gat bel, olsem meresin no yusum kondom. Mo tu, samfala oli kilim pikinini long bel, no maet dokta i katem woman no man, blong tufala i no moa save mekem pikinini. Long saed blong kilim pikinini long bel long Brasil, nyuspepa ya O Estado de S. Paulo i mekem ripot ya se: “Wol Helt Ogenaesesen i talem se 5 milyan blong ol 13 milyan woman we oli gat bel evri yia long Brasil, oli kilim pikinini i ded long bel blong olgeta.” Mo tu, buk ya Time i talem se 71 pesen blong ol woman long Brasil we oli naf blong karem pikinini mo we oli stap wetem wan man, oli folem wan rod blong blokem olgeta blong gat bel. Fote-wan pesen blong olgeta ya oli tekem meresin, mo 44 pesen, dokta i katem olgeta.

Wan stadi i soem se 75 pesen blong ol man Brasil oli ting se ol papa mama oli mas mekem wan samting blong oli no gat plante tumas pikinini. Sam narafala oli no wantem mekem olsem, from we oli bilif se sipos wan famle i gat plante pikinini, plan ya i stap finis blong laef blong olgeta. Sipos no, oli ting se God i wantem se famle ‘i mas gat stret namba blong pikinini we God i sanem long olgeta.’ ?Ale, hu nao i mas mekem disisen se hamas pikinini bambae i gat long famle​—papa mama no jyos?

Blokem Woman Blong Karem Pikinini​—?From Wanem Oli Rao Long Samting Ya?

Bigfala skul blong Brasil, Roman Katolik, i letem ol woman oli folem fasin we oli no slip wetem man blong olgeta long taem blong manis we oli save gat bel. Be, jyos ya i agensem olgeta narafala rod blong blokem woman blong gat bel, nating se oli kilim pikinini long bel no no gat. Pop Pol 6 i talem se: “Evri fasin blong man mo woman blong slip tugeta [i mas] livim rod i open blong mekem pikinini.” Pop Jon Pol 2 i talem se: “Taem yumi tingtinggud long fasin ya blong blokem woman blong gat bel, hem i rabis olgeta, we i no gat wan risen nating blong talem se hem i oraet.” Taswe, plante Katolik oli fraet blong makemaot hamas pikinini bambae oli gat, from oli ting se fasin blong blokem woman blong gat bel i wan sin.

Long defren fasin, nyuspepa blong ol dokta, Lancet i talem se: “Plante milyan man bambae oli stap ful laef blong olgeta we oli no skul, oli no gat wok, oli no gat gudfala haos, oli no save luk wan dokta, gavman i no save givim wan mane mo ol samting blong givhan long olgeta blong stap laef long wan klin ples. Mo bigfala samting we i stampa blong ol trabol ya, hemia se i gat tumas man long ol ples ya.” Taswe, nating se jyos i agens, sam gavman oli pulum ol man mo woman blong no moa gat pikinini, from we oli fraet se bambae i gat tumas man long kantri blong olgeta mo oli save sot long plante samting. Eksampel, Paul Ehrlich we i stadi long ol laef samting, i talem se: “Long Kosta Rika bifo, i gat samwe long 7 pikinini long evri famle, be naoia oli mekem namba i godaon kasem 3.”

Buk blong Yunaeted Nesen Facts for Life​—A Communication Challenge i talem se: “Afta we wan woman i bin karem fo pikinini, sipos hem i gat bel bakegen, samting ya i save mekem denja long laef mo helt blong hem mo pikinini tu. Sipos i no gat bitim tu yia bitwin long ol pikinini we wan woman i gat finis, bodi blong hem i save kam slak taem hem i gat bel bakegen mo bakegen, i bonem plante pikinini, i givim titi long plante pikinini, mo i lukaot long plante smol pikinini.”

Long ol ples we bigfala namba blong ol bebi oli stap ded, antap moa long ol ples long bus long Afrika, Esia, mo Latin Amerika, plante man mo woman oli stap gohed blong karem plante pikinini. ?From wanem? Plante oli no save ol rod blong blokem woman blong gat bel. Wan woman we i wok blong stanemap ol loa, i talem se, long sam ples, wan risen blong oli no save, hemia from we “ol hasban oli holem tingting ya yet se woman blong olgeta i mas gat bel evri yia blong pruvum se hasban i rili wan strong man.” Jornal da Tarde i talem wan moa risen, folem tingting blong ol woman: “Ol pikinini oli wan samting nomo we ol woman oli gat blong mekem olgeta oli haremgud, mo blong mekem oli harem se oli save mekem wan gudfala samting.” Mo tu, Paulo Nogueira Neto, we bifo hem i sekretari blong grup long Brasil we oli mekem ples i stap klin mo gud, i talem se: “Long tingting blong ol puaman, ol pikinini blong olgeta oli olsem samting we oli save dipen long olgeta blong sapotem olgeta taem oli kam olfala.”

?Baebol i Talem Wanem?

?Yu yu save se Tok blong God, Baebol, i livim disisen i stap wetem hasban mo waef se hamas pikinini bambae tufala i gat? Baebol i soem tu se i stret blong man mo woman we i mared blong slip tugeta, nating se i blong mekem pikinini no i blong soem lav tru long stret fasin blong slip tugeta.​—1 Korin 7:​3-5; Hibrus 13:4.

?Be i tru se God i bin talem long Adam mo Iv long Paradaes blong “karem plante pikinini mo fulumap wol”? (Jenesis 1:​28) Yes i tru. Be i no gat wan tok long Baebol blong soem se yumi stap aninit long loa ya tede. Wan man blong raetem ol buk, Ricardo Lezcano i talem se: “I olsem we i narakaen blong talem se [plante bilyan] man oli mas folem sem loa we i stret long wan man mo woman we tufala nomo i stap long ful wol.” Nating se wan hasban mo waef i mekem disisen blong no gat pikinini nating, hemia bisnes blong tufala nomo mo ol narafala oli mas respektem disisen ya.

Yumi intres long tok blong New Catholic Encyclopedia se tingting blong ol Wetnes blong Jeova i stanap long Baebol. Hem i talem se: “Oli strong blong folem ol stret loa long saed blong seks, insaed mo afsaed long mared. Be long saed blong fasin blong blokem woman blong gat bel, i stap long tingting blong hasban mo waef nomo.” Hem i gohed moa i se: “Oli tekem Baebol nomo olsem stampa blong bilif blong olgeta mo ol rul we oli folem.”

?Olgeta rod blong blokem woman blong gat bel, oli stret evriwan? No gat. Laef hem i tabu. Taswe Loa we God i givim long Isrel i talem se man we i kilim pikinini long bel blong wan woman, oli mas mekem long hem olsem we oli mekem long wan man we i kilim wan bigman i ded. (Eksodas 20:13; 21:22, 23) Long saed blong fasin blong dokta i katem woman, no man, blong tufala i no moa save mekem pikinini, samting ya i stap long tingting blong woman mo man ya nomo, from we Baebol i no tokbaot fasin ya. “Evri man i gat basket blong hem blong karem.” (Galesia 6:5)a Mo from we i gat plante defren rod blong blokem woman blong gat bel, ol dokta mo hospital oli save givhan long wan hasban mo waef blong jusum rod we oli wantem folem.

Mekem Disisen We Yu Save Holemstrong Long Hem

Yumi no save mekem plan blong evri samting long laef. ?Be bambae yu pem wan trak no wan haos bifo we yu tingtinggud long saed ya? Yu save salem bakegen wan trak no wan haos, be yu no save sanem wan pikinini i gobak long ples we i kamaot long hem. Taswe, taem hasban mo waef tufala i mekem plan blong gat pikinini, i stret we tufala i tingbaot sipos tufala i naf blong givim ol samting we pikinini ya i nidim long laef blong hem.

Tru ya, yumi no wantem we famle blong yumi i no gat naf kakae, mo yumi no wantem mekem i hevi tumas long ol narafala. (1 Timote 5:8) Mo tu, antap long kakae mo haos, ol pikinini oli nidim skul, tijing long saed blong ol gudfala fasin, mo lav.

Yes, tufala i mas tingbaot ol samting we bambae tufala i nidim long saed blong wok, mane, longfala tingting. Mo antap long samting ya, tufala i mas tingbaot helt blong waef. Sipos ol hasban mo waef oli waes we oli mekem gudfala plan long saed blong wetaem waef bambae i gat bel, samting ya i save sevem plante laef mo givhan long saed blong helt. Facts for Life i talem se: “Wan long ol beswan rod blong daonem ol denja long woman mo pikinini taem woman i gat bel mo i karem pikinini, i blong mekem plan se wetaem nao bambae woman i gat bel. Ol denja blong karem pikinini, oli hae moa taem woman i no gat 18 yia yet no i gat bitim 35 yia, taem hem i karem fo no bitim fo pikinini finis, mo sipos tu yia i no pas yet be hem i gat bel bakegen.”

Ol hasban mo waef we oli wantem blong gat pikinini, oli mas tingbaot profet tok blong Baebol. Olsem Baebol i talem, wol ya i fulap long raf fasin, hanggri, faet, mo trabol long saed blong mane. (Matyu 24:​3-​12; 2 Timote 3:​1-5, 13; Revelesen 6:5, 6) Sipos ol hasban mo waef oli gat trufala lav long ol pikinini, samting ya i save givhan long olgeta blong luksave trufala fasin blong wol ya we yumi stap long hem. Bambae oli luksave se i rili hadwok blong lukaotgud long ol pikinini mo tijim olgeta long taem blong yumi. Taswe, plante hasban mo waef oli makemaot hamas pikinini bambae oli gat, bitim we oli gohed nomo blong mekem pikinini we oli ting se evri samting bambae i oraet nomo. Folem fasin ya blong makemaot hamas pikinini bambae oli gat, ol pikinini ya oli save haremgud moa mo bambae oli stap sefgud.

Tok blong God i givhan long yumi blong mekem waes disisen long ol bisnes long saed blong famle. Mo antap long hemia, Baebol i givim wan strong hop blong fyuja. Hem i soem se stampa tingting blong Man ya we i wokem yumi, i blong mekem se ol man oli laef blong olwe long pis mo glad long paradaes long wol ya. Blong mekem samting ya i kamtru, God bambae i finisim ol rabis fasin blong wol ya, i no longtaem. Biaen, long wan nyufala wol we i gat stret fasin long hem, bambae i no moa gat fasin pua mo plante tumas man long wol. Mo bambae i no moa gat wan man no woman we i sakem pikinini blong hem from we hem i no wantem.​—Aesea 45:18; 65:17, 20-​25; Matyu 6:​9, 10.

I klia se, fasin blong tingbaot narafala mo ol pikinini, wetem stret tingting long saed blong fasin blong mekem pikinini, bambae i givhan long wan hasban mo waef blong mekem disisen se hamas pikinini bambae tufala i gat. Bitim we oli jes gohed nomo, oli mas prea blong askem God blong lidim olgeta. “Blesing blong Jeova​—hemia nao samting we i mekem man i rij, mo hem i no givim soa wetem.”​—Proveb 10:22.

[Futnot]

[Tok Blong Pija Long Pej 18]

Ol papa mo mama oli sakem plante milyan pikinini blong olgeta

[Tok Blong Pija Long Pej 19]

Ol pikinini oli nidim we narafala i lukaot long olgeta wetem lav