?From Wanem Plante Man Oli Lego Jos Blong Olgeta?

I GAT 1.7 bilian man we oli joen long ol skul we oli talem se oli stanap long ol tijing blong Jisas Kraes. Ol man oli luk Krisendoma olsem skul we i bigwan moa i bitim ol narafala skul long wol. Hem i bigwan moa long ol bigfala skul olsem Buda, Hindu, mo Islam. Be ol ripot oli soemaot se long plante kantri we ol man oli talem se oli Kristin, fulap man oli stap lego ol jos blong Krisendom.

Ol haeman, ol man nating, ol rijman, ol puaman, olkaen man oli stap lego ol jos. Wan man we i stadi long Yunivesiti blong Michigan mo i daerekta blong World Values Survey, nem blong hem Ronald F. Inglehart, i talem se long ol rij kantri, skul i no moa impoten long laef blong ol man. Buk ya Bible Review, i talem tok blong man ya se: “Naoia, smol man nomo oli stap go long jos evri wik. Antap long samting ya, ol kantri long Latin Amerika oli stap sanem ol misinari oli go blong sevem ol man long ol narafala kantri. Be ol narafala kantri ya, hemia ol kantri we oli bin kam long Latin Amerika plante yia bifo, blong fosem ol manples blong kam aninit long rul blong olgeta.” Man ya i talem se “ol skul oli stap foldaon” moa long sam kantri blong not Yurop. Long kantri blong Nowei mo Denmak, smol nomo (5 pesen) blong ol man oli go long jos oltaem. Long Swiden, namba ya i godaon moa (4 pesen) mo long Rasia i smol moa bakegen (2 pesen).

Ol ripot we oli kam long Jemani, oli soem se long yia 1984, i gat 25.3 pesen blong ol Katolik we oli go long jos oltaem. Be long yia 1993, i gat 19 pesen nomo. Long yia 1992, smol nomo blong ol Protestan (4 pesen) oli stap go long jos long Sande. Long 1999, buk ya Christianity Today i talem se: “Long Jemani, wan long evri ten man nomo oli stap go long jos evri wik.”

Niuspepa blong Briten, The Guardian, i tokbaot olsem wanem namba blong ol man blong jos i godaon long kantri ya, i se: “I no gat wan taem bifo, we Kristin skul i kasem bigfala trabol olsem.” Buk ya i talem se, “long saed blong ol pris mo ol narafala haeman blong ol jos, i no gat wan taem we i moa nogud i bitim fifti yia ya bitwin 1950 mo 2000.” Niuspepa ya i tokbaot wan spesel ripot long saed blong ol skul long Briten, se i no ol yangfala nomo be ol olfala tu we oli stap lusum bilif long ol jos. Hem i se: “Taem ol man oli kam olfala, oli lusum bilif long God. Ol niufala save we i soemaot samting ya, bambae i mekem ol jos long Briten we oli trabol finis, oli sek nogud. Kam kasem naoia, oli bin ting se ol olfala bambae oli stap olwe blong sapotem jos blong olgeta, nating se plante narafala oli lego.”

Sem samting i stap hapen long ol kantri afsaed long Yurop. Long Kanada, niuspepa ya Alberta Report i talem se long kantri ya, “bilif long ol jos mo wosip we i stap gohed insaed long olgeta” i stap lus. Mo niuspepa ya i talem tu se, “namba blong ol man Kanada we oli wantem folem prapa tingting blong olgeta long saed blong God, i tri taem antap long namba blong ol man we oli glad blong folem wan jos.”

Plante man oli harem se oli no stap kasem ol sas samting long saed blong spirit, no ol gudfala save, taem oli go long jos. Niuspepa ya blong Kanada, Maclean’s, i tokbaot ol man Jiu mo ol Katolik we oli go long wan haos blong ol bigman blong skul Hindu, long wan kwaet ples antap long ol hil blong Himalaya. Taem wan man i askem sam kwestin long olgeta, oli talem stret se: “Mifala i kam long ples ya from we mifala i les long ol kastom blong jos we oli sem mak evri taem, mo we oli no moa gat paoa long filing blong mifala.” Yes, sam man we oli bin go long jos blong plante yia, oli stap asaskem se: ‘?Long olgeta yia ya, mi mi lanem wanem long jos? ?Mi mi klosap moa long God naoia?’ Yumi no sapraes long tok blong wan man blong raetem ol buk, nem blong hem Gregg Easterbrook, we i talem se: “Long ol kantri olsem Amerika mo Yurop, ol man oli no moa pua long saed blong mane, be naoia oli pua long saed blong spirit. Hemia nao samting we oli sot moa long hem long taem blong yumi.”

I tru se i gat sam kantri we plante man oli stap go long jos yet. Be, from we wan man i go long jos, hemia i no min se hem i stap folem ol tijing blong jos. Tingbaot tok ya blong wan niuspepa blong Ostrelia, The Age. Hem i talem se long ol kantri olsem Amerika mo Yurop, “namba blong ol Kristin we oli strong long skul blong olgeta i stap godaon kwik. Long plante kantri blong Afrika, Esia, mo Latin Amerika, i luk olsem we plante man oli stap go long Kristin skul. Be oli stap haedem sam narakaen kastom no bilif we oli stap gohed nomo blong folem, nating se ol kastom mo bilif ya oli no laenap wetem tijing blong ol Kristin skul. Plante long ol kastom mo bilif ya oli agensem stret ol tijing blong Kristin skul, mo skul i bin sakemaot olgeta plante yia finis.”

?Ale, from wanem plante man, ol yangfala mo ol olfala, oli stap lego jos blong olgeta? I luk olsem se, wan bigfala risen, hemia from we oli harem nogud long fasin blong ol jos ya.

Histri Blong Ol Skul i Fulap Long Nogud Fasin

Niuspepa ya, The Guardian, i talem se: “Long ol yia 1900, histri i tokbaot nogud fasin blong Katolik jos blong wok long fasin haed wetem ol Fasis. Samting ya i stat taem jos i presem mo talem tangkiu long Jenerol Franco afta long wo long Spen, mo i gohed kam kasem taem blong yumi, we jos ya i givhan long Jenerol Pinochet.” Mo tu, niuspepa ya Guardian i tokbaot pop long taem blong Wol Wo Tu, hemia Pop Pius 12, se “hem i glad nomo blong mekem wan plan wetem [Hitler]. Olsem nao, hem i no nid blong mekem eni samting we hem i save sem from, olsem tok agensem Holokos.”b

Niuspepa ya The Age i talem se: “Ol skul we oli talem se oli Kristin, oli mekem plante toktok, be fasin blong olgeta i soem se ol toktok ya i giaman nomo. Ol Kristin ya oli no naf blong holemtaet pis mo fasin joengud. . . . Blong pruvum samting ya, yumi save tingbaot ol faet we oli mekem blong winim ol kantri mo stilim olting blong ol man, be oli girap oli mekem eskius se ol faet ya oli blong pulum ol man ya oli kam man blong Kraes. I tru se, bilif, hop, mo lav oli ol nambawan Kristin fasin. Be ol man we oli stap talem se oli gat ol fasin ya, oli sem mak nomo long ol man we oli no Kristin. Olgeta tu oli no trastem ol narafala man, oli lusum hop blong olgeta gogo tingting blong olgeta i foldaon, mo ating oli no gat gladhat blong givim presen long narafala. . . . Holokos i kamaot long wan kantri we ol man blong hem oli stap talem se oli Kristin. Mo kantri we i sakem atomik bom long Japan, hem tu i talem se hem i Kristin.”

Maet samfala oli talem se Krisendom i tijim ol man long ol gudfala fasin, nao oli no westem olting blong olgeta, oli stanap strong agensem ol hadtaem, oli no bitim mak long kakae mo dring, mo oli folem stret fasin. Be, niuspepa ya The Age i talem se: “Ol Kristin long Yurop, Not Amerika, mo Ostrelia, oli yusum moa long ol gudfala samting we Wol i gat blong sapotem laef i bitim we oli gat raet blong yusum, oli westem ol samting ya nomo. Antap long hemia, oli gohed blong spolem ol smol kantri raonabaot long olgeta jes blong kasem samting blong olgeta nomo. Oli bos strong long ol kantri ya mo oli stap yusum ol gudfala samting we graon blong ol kantri ya i givim, jes blong oli save harem gud long samting we oli wantem.”

Long saed blong fiuja blong Krisendom, niuspepa ya The Age i gohed moa i se: “Ol Kristin skul oli no stap folem wan plan we i wok gud. Taswe, oli no save kasembak paoa we oli gat long ol man long ol handred yia we oli pas. Long tingting blong yumi wanwan, maet samting ya i gud no i nogud. Nomata se i olsem wanem, hemia nao samting we i stap fored long ol Kristin skul long ol yia we bambae oli kam.”

From we fasin blong ol jos i stap kam nogud olsem, plante man oli lego olgeta. ?Be bilif we oli folem biaen, i rili givim samting we oli nidim? ?Hemia nao rod blong stretem trabol ya?

[Futnot]

[Tok blong pija long pej 7]

Plante man oli luk se ol flas seremoni oli no mekem olgeta oli harem gud long saed blong spirit

[Tok blong pija long pej 7]

Plante man oli lego jos blong olgeta from we i sapotem wo mo ol politik paoa we oli mekem i strong tumas long ol man

[Foto Credit Line]

foto: age fotostock