Japta 19

?From Wanem Ol Yangfala Oli Jikim Mi?

Fasin blong boe ya blong wokbaot i stap soemaot tingting blong hem. Hem i fraet, hem i slak, mo i klia se hem i no save gud ples ya. Wantaem nomo, ol yangfala we oli bin skul longtaem lelebet long ples ya, oli luksave se hem i jes kam nomo. Smoltaem biaen, oli raonem hem mo oli stap sakem ol tok swea long hem. !Boe ya i sem tumas, ale hem i girap, i ronwe i go haed long tolet! Hem i harem voes blong olgeta, oli stap laf krangke afsaed.

PLANTE yangfala oli laekem nomo blong mekem narafala i harem nogud, ale oli jikim hem, tok swea long hem, mo sakem ol rabis tok long hem. Sam yangfala long Baebol tu, oli mekem rabis fasin ya. I gat wan grup blong ol boe i jikim profet Elisa. Oli no gat respek nating, olsem we wok blong hem i nating nomo. Oli singaot long hem se: “!Ei, bolhed! ?Yu stap mekem wanem long ples ya?” (2 King 2:23-25) Tede tu, plante yangfala oli gat fasin blong sakem ol tok we i daonem mo spolem narafala.

Wan long ol man we oli raetem buk ya Growing Pains in the Classroom, i talem se: “Taem mi stap long fom tri, mi mi smol moa long ol narafala mo mi stap kasem beswan mak long klas. Tufala samting ya i mas pulum trabol i kam long wan yangfala long haeskul. Olgeta we oli no kilim mi from we mi mi wan ‘smol rat,’ oli kilim mi from we mi mi wan ‘bighed.’ Mo tu, oli singaot mi se ‘fo ae,’ mo ‘diksonari we i stap wokbaot,’ wetem 800 narafala nogud tok bakegen.” Man we i raetem buk ya, The Loneliness of Children i talem se: “Ol yangfala we oli handikap smol, no oli no save toktok gud, no we bodi no fasin blong olgeta i defren, oli kasem hadtaem long ol narafala yangfala.”

Sam yangfala we oli kasem trabol ya, oli givimbak semkaen fasin, blong traem win. Oli sakem tok we i moa nogud (plante taem, tok ya i agensem papa mama blong narafala), nao narafala i sakem bak tok we i moa nogud yet, mo oli gohed olsem. Be plante yangfala oli mekem narafala fasin, oli no save tok bak nating, oli stap kwaet nomo. Wan yangfala i tingbaot se, taem ol yangfala long klas oli bin jikim hem mo laf long hem, hem i fraet mo i harem nogud bitim mak gogo ‘hem i wantem traot.’ Hem i no save tingting gud long ol skul wok blong hem, from we hem i wari tumas long ol samting we ol yangfala ya oli save mekem long hem.

I No Wan Smol Samting

?Olsem wanem? ?Ol yangfala long skul blong yu oli mekem olsemia long yu? Bambae yu yu harem gud blong save se God i no tingbaot fasin ya olsem wan smol samting nomo. I gat wan stori long Baebol long saed blong Aesak, pikinini blong Ebraham. Taem Aesak i livim titi, famle blong hem i mekem wan kakae. I luk olsem we Ismael, fasbon blong Ebraham, i jalus from we Aesak i kasem blesing be hem i no kasem. Ale, hem i “laf nogud” long Aesak. Hem i no tok plei nomo, be hem i “ronem” Aesak. (Galesia 4:29) Sera, mama blong Aesak, i luksave se boe ya i wantem agensem Aesak nomo. Hem i luk se hem i stap traem blong spolem plan blong Jeova se “laen,” no Mesaea, i mas kamaot long pikinini blong hem, Aesak. Nao hem i askem long man blong hem blong sanem Ismael mo mama blong hem tufala i gowe.—Jenesis 21:8-14, NW.

Sem mak nao, i no wan smol samting taem ol yangfala oli jikim yu nogud, antap moa, sipos oli mekem from we yu yu traehad blong folem ol loa blong Baebol. Ol man oli save se ol yangfala Kristin oli stap go talemaot bilif blong olgeta long ol narafala. Be wan grup blong ol yangfala Witnes blong Jeova i talem se: “Ol yangfala long skul oli jikim mifala from we mifala i prij long ol haos wanwan, mo oli daonem mifala from.” Yes, olsem ol man blong God bifo, plante yangfala Kristin tede tu, “ol man oli laf nogud long olgeta.” (Hibrus 11:36) !I stret we yumi presem ol yangfala Kristin ya from fasin we oli no fraet blong gohed, mo from we oli stanap strong!

?From Wanem Oli Mekem Olsem?

Ating yu yu wantem save, wanem samting yu yu mas mekem blong blokem ol yangfala ya oli no moa jikim yu. Fastaem, traem tingbaot wanem samting i stap pusum olgeta blong jikim yu. Long Ol Proveb 14:13, Baebol i talem se: “Taem man i harem nogud . . . , hem i save laf blong haedem tingting ya blong hem.” Taem wan grup blong ol yangfala i jikim wan man, oli laf bigwan. Be olgeta oli no “hapi, we oli stap singsing from,” no gat. (Aesea 65:14) Plante taem, oli laf blong haedem tingting we i trabol tumas. Oli mekem olsem we oli no fraet long wan samting, be ating rili tingting blong olgeta hemia: ‘Mifala i no laekem mifala, be taem mifala i daonem narafala, mifala i harem gud.’

Jalus tu i save pulum man blong daonem mo jikim narafala. Tingbaot stori blong yangfala Josef long Baebol. Ol brata blong hem oli kros from we papa blong olgeta i laekem hem moa. Jalus i no jes lidim olgeta blong tok nogud long Josef, be oli wantem kilim hem i ded tu. (Jenesis 37:4, 11, 20) Sem mak tede, sipos wan yangfala i gat hed no ol tija oli laekem hem, ol narafala long klas oli save jalus. Oli tok nogud long hem, from se, long tingting blong olgeta, bambae oli ‘daonem flas blong hem.’

Plante taem, ol yangfala ya oli stap fraet, oli ting nating long olgeta bakegen, mo oli jalus. Ol samting ya nao i pulum olgeta blong jikim narafala. ?Taswe, yu ting se i stret we yu yu ting nating long yu wan, jes from we wan narafala i fraet mo i ting nating long hem wan?

Blokem Trabol Ya

Man blong raetem plante Sam long Baebol i talem se: “Man . . . we i no sidaon wetem olgeta we oli gat fasin blong jikim man, hem i hapi.” (Ol Sam 1:1, NW) Sam yangfala oli givimbak long ol narafala we oli stap laf long olgeta, blong pulum ol man blong lukluk narafala ya. Be fasin ya i mekem se ol nogud tok we oli stap saksakem i go i kam, bambae i gohed nomo. God i givim advaes ya se: “Sipos wan man i mekem i nogud long yufala, bambae yufala i no givimbak fasin ya long hem. . . . Yufala i mas holemstrong ol stret fasin blong yufala, blong winim ol rabis fasin.”—Rom 12:17-21.

Mo tu, Prija 7:9 i talem se: “I nogud yu yu man blong kros kwik. Mo i nogud yu holem kros blong yu i stap longtaem, from we hemia i fasin blong man we i no gat hed.” Yes, i no nid blong yu tinghevi long ol tok we oli talem blong jikim yu. I tru, taem wan yangfala i stap laf long yu from we yu yu no wan saes man, no i stap jikim yu from bodi no fes blong yu, ating tok blong hem i save stikim yu. Nating se i olsem, plante yangfala we oli sakem ol krangke tok olsem, oli no rili wantem spolem yu. Taswe, sipos yu luk se hem i stap tok plei nomo, yu no mas harem nogud tumas. Mo sipos hem i minim nomo blong mekem yu yu harem nogud, long taem ya tu i moa gud we yu no kam kros. Sipos tok blong hem i no doti, mo hem i no sakem long fasin we i nogud tumas, ale, traem tingbaot tok ya olsem samting we i fani nomo. I gat ol stret “taem blong laf.” Sipos yu yu kros long hem, be hem i stap tok plei nomo, maet fasin blong yu i strong tumas.—Prija 3:4, NW.

?Be olsem wanem sipos ol tok blong hem i nogud tumas, we i blong spolem yu nomo? Yu mas rimemba se yangfala we i sakem tok ya i wantem nomo blong mekem yu yu kros, nao bambae hem i harem gud. Taswe, sipos yu givimbak ol nogud tok long hem, no sipos yu traem kliarem nem blong yu, no sipos yu krae, ating bambae hem i gohed moa blong spolem yu. ?From wanem yu yu wantem harem nogud, jes blong mekem hem i glad? I moagud we yu yu satem sora blong yu long ol tok blong hem.

King Solomon i talem se: “I nogud yu stap lesin long evri toktok we man i stap talem. [“Yu yu no mas givim hat blong yu long olgeta tok we ol man oli save talem,” NW.] Maet samtaem yu harem man blong wok blong yu i singaot trabol i kam long yu. Mo yu save, plante taem, yu tu yu singaot trabol i kam long narafala man.” (Prija 7:21, 22) “Givim hat blong yu” long ol nogud tok blong narafala man, i minim se yu yu stap wari tumas long tingting we narafala i gat long yu. Be tingbaot se: ?Tok we hem i sakem long yu, hem i stret? Sam jalus man long taem blong aposol Pol oli bin sakem ol tok long hem we i no stret nating, nao hem i talem se: “Sipos yufala i wantem jajem mi, no yufala i wantem mi mi pas long kot, blong kot i jajem mi, hemia i nating. . . . Masta ya blong yumi [“Jeova,” NW], hem nomo i gat raet blong jajem wok ya.” (1 Korin 4:3, 4) Pol i frengud wetem God, taswe, taem ol man oli sakem ol tok long hem we i no stret, hem i no fraet, mo tingting blong hem i stap strong nomo.

Letem Laet Blong Yu i Saenaot

Maet sam yangfala oli save jikim yu from we yu yu stap folem ol fasin blong Kristin man. Sam man oli mekem samting ya long Jisas Kraes tu, “oli girap oli agensem hem tumas.” (Hibrus 12:3) Jeremaea tu, ‘olgeta man oli stap jikim hem, oltaem nomo oli stap laf nogud long hem,’ from we hem i strong blong talemaot tok blong Jeova. Oli jikim hem bitim mak, gogo hem i kam slak blong smoltaem. Hem i talem se: “Naoia bambae mi fogetem Hae God [Jeova] mi no moa talemaot nem blong hem.” Be, sloslou, lav we hem i gat long God mo long trutok i givhan long hem blong winim fraet ya.—Jeremaea 20:7-9.

Tede tu, tingting blong sam yangfala Kristin i kam slak. Oli fraet se ol narafala bambae oli jikim olgeta, ale, oli haedem se oli Kristin. Be, plante long olgeta, sloslou oli winim fraet ya, from we oli laekem God tumas, nao oli ‘letem laet ya blong olgeta i saenaot i kasem ol man.’ (Matiu 5:16) Harem tok blong wan boe: “Tingting blong mi i jenis bigwan. Bifo, mi bin ting se i hadwok tumas blong folem ol Kristin fasin. Be, naoia mi mi praod blong stap olsem wan Kristin man.” Yu tu yu save “tok flas” from blesing we yu yu gat blong save God, mo from we hem i stap yusum yu blong givhan long ol narafala man.—1 Korin 1:31.

Be wan samting nomo. Yu no mas pulum narafala blong agensem yu. Yu no mas rao oltaem long olgeta, mo givim tingting long olgeta se yu yu moa gud long olgeta. Tekem olgeta janis blong tokbaot bilif blong yu, be “toktok gud mo soem ona long olgeta.” (1 Pita 3:15, NW) Gudnem we yu yu gat from ol gudfala fasin blong yu, hemia nao samting we bambae i lukaotgud long yu taem yu stap skul. Nating se plante yangfala oli no laekem disisen we yu yu stanap strong long hem, be sam long olgeta bambae oli respektem yu from.

Gel ya Vanessa i kasem plante trabol from wan grup blong ol gel. Oli kilim hem, pusum hem, mo mekem ol buk we hem i stap karem oli folfoldaon. Oli mekem ol samting ya blong traem pulum hem blong faet. Wan taem, oli kafsaedem melek we i gat joklet long hem i go long hed blong hem, i ron i godaon long waet dres we hem i stap werem. Be hem i no faet bak. Longtaem lelebet biaen, Vanessa i go long wan asembli blong ol Witnes blong Jeova, nao long ples ya, hem i sek long gel ya we i lida blong grup ya. Gel ya we bifo hem i stronghed tumas, i talem long hem se: “Bifo, mi mi no laekem yu nating. Mi mi bin wantem blong luk wan taem nomo we yu yu kam kros mo faet.” Gel ya i tingting tumas long kwaet fasin blong Vanessa, nao hem i wantem save olsem wanem hem i save stap kwaet olsem. From samting ya, hem i agri blong stadi Baebol wetem ol Witnes blong Jeova. Hem i talem se: “Mi mi laekem tumas ol samting we mi lanem. Mo tumora, bambae mi mi baptaes.”

Taswe, taem sam yangfala “oli girap oli agensem yu,” yu no mas letem olgeta oli spolem tingting blong yu. Taem yu yu luk se i stret blong laf wetem olgeta, mekem olsem. Taem oli mekem nogud long yu, mekem i gud long olgeta. Yu yu no mas rao long olgeta. Bambae oli jikim yu gogo oli kam taed. Baebol i talem se: “Sipos i no moa gat faeawud, bambae faea i ded.”—Ol Proveb 26:20.

Ol Kwestin Blong Tokbaot

◻ ?Wanem tingting blong God long olgeta we oli jikim nogud narafala?

◻ ?Wanem samting i pusum plante yangfala blong jikim narafala?

◻ ?Yu yu save mekem wanem blong blokem olgeta, no blong mekem fasin ya i godaon?

◻ ?From wanem i impoten we yu yu ‘letem laet ya blong yu i saenaot’ long skul, nating se samfala oli jikim yu?

◻ ?Yu yu save mekem wanem blong blokem yu wan long ol raf fasin long skul?

[Tok blong makem poen long pej 151]

Plante yangfala long skul oli harem nogud from we sam narafala oli jikim olgeta

[Bokis blong pija long pej 152]

?Mi Save Mekem Wanem Blong Oli No Kilim Mi?

Plante yangfala oli talem se: ‘Long skul, yu yu save ded.’ I tru, be nating se i olsem, i krangke blong karem wan tul blong faet. Samting ya i save pulum moa trabol i kam long yu. (Ol Proveb 11:27) ?Olsem wanem yu yu save lukaot gud long yu?

Yu mas save ol ples we trabol i save kasem yu, mo yu no mas go long olgeta. Long sam skul, trabol i save kasem yu long ol rod blong joenem ol klasrum, long ol lada, mo long rum we ol yangfala oli lokem ol samting blong olgeta long hem. Toelet i wan nogud ples we plante faet oli kamaot long hem, mo ol yangfala oli haed long ples ya blong kakae drag. Taswe, sam yangfala we oli wantem yusum toelet, oli holemtaet olgeta nomo, oli luk se i moa gud blong mekem olsem i winim we oli kasem trabol long toelet.

Jusum ol gudfala fren. Plante yangfala oli joen long ol faet from we oli stap wokbaot wetem wan rabis grup. (Lukluk Ol Proveb 22:24, 25.) I tru, sipos yu yu no wantem toktok long samfala long skul, oli save kros long yu no oli save stap longwe long yu. I moagud we yu yu toktok gud long olgeta mo soem kaen fasin, nao ating bambae oli save letem yu yu stap kwaet.

Ronwe long ol faet. “I nogud yumi nomo i stap pulum narafala blong faet.” (Galesia 5:26, futnot; NW) Sipos yu yu winim wan faet, maet yangfala we i lus bambae i wet nomo long stret taem blong givimbak long yu. Taswe, i moagud we yu traem toktok gud long hem fastaem, mo stretem trabol long gudfala fasin. (Ol Proveb 15:1) Sipos hem i wantem faet yet, i moagud we yu tanraon yu gowe long hem, no maet yu mas ronwe sipos hem i traem blong kilim yu. Tingbaot se: “Laeon i strong moa winim dog, be dog we i laef, hem i gud moa i winim laeon we i ded finis.” (Prija 9:4) Sipos i no gat rod blong ronwe, yu mas yusum wanem rod we i stret mo i naf blong blokem yu long raf fasin blong yangfala ya.—Rom 12:18.

Tokbaot trabol ya long papa mama blong yu. Ol yangfala “oli no stap talem long papa mama blong olgeta, evri trabol we i kasem olgeta long skul. Oli fraet se papa mama blong olgeta bambae oli ting se oli man blong fraet, no bambae oli tok long olgeta from we oli no agensem ol stronghed ya.” (The Loneliness of Children) Be, plante taem, ol papa mama nomo oli naf blong blokem trabol ya.

Prea long God. God i no promes se bambae hem i blokem yu blong ol narafala oli no kilim yu. Be hem i save mekem se yu yu no fraet long ol yangfala olsem, mo hem i save givim waes we yu yu nidim blong mekem wan rao i godaon.—Jemes 1:5.

[Tok blong pija long pej 154]

Olgeta we oli jikim yu, oli wantem nomo blong mekem yu yu kros, nao bambae oli harem gud. Sipos yu givimbak ol nogud tok long olgeta, no sipos yu krae, ating bambae oli gohed moa blong spolem yu

[Tok blong pija long pej 155]

Oli mekem olsem we oli no fraet long wan samting, be ating rili tingting blong olgeta hemia: ‘Mifala i no laekem mifala, be taem mifala i daonem narafala, mifala i harem gud’

[Tok blong pija long pej 156]

Taem oli jikim yu, traem laf wetem olgeta