Wan Kwestin

?Ol Wetnes blong Jeova oli no mekem betde from we betde i joen wetem sam samting long saed blong ol skul long taem bifo?

Lafet blong mekem ol betde stampa blong hem i stanap long gyaman store blong man mo gyaman skul, be i no from risen ya nomo we i mekem se ol Wetnes blong Jeova oli no wantem mekem lafet ya.

Sam kastom we oli gat mining long fasin blong skul bifo, naoia long plante ples oli no moa gat mining olsem. Eksampel, fastaem ring blong mared i gat mining long fasin blong skul, be long plante ples tede, oli no moa gat mining olsem. Olsemia nao, plante trufala Kristin oli akseptem kastom blong man ples blong putum ring blong mared blong pruvum se wan man i mared. Bigfala samting, yumi mas save sipos wan fasin i joen naoia wetem gyaman skul.​—⁠Lukluk “Wan Kwestin” long Wajtaoa blong Januwari 15, 1972 (engglis) mo Januwari 15, 1992.

I stret nomo blong talem se plante samting oli soemaot se fasin blong mekem lafet blong betde i kamaot long gyaman store blong man mo skul. The Encyclopedia Americana (blong 1991) i talem se: “Olfala wol blong Ijip, Gris, Rom, mo Pesia oli mekem lafet blong ol betde blong ol god, ol king, mo ol haeman.” Hem i talem se ol man Rom oli stap mekem betde blong Atemis mo dei blong Apolo. Defren nao, “nating se ol man Isrel blong bifo oli gat ol kopi blong yia blong ol man blong olgeta, i no gat wan samting i soemaot we olgeta oli mekem lafet blong tingbaot dei we man i bon long hem.”

Narafala pruf oli go dip moa blong soemaot stampa blong mekem ol lafet blong betde: ‘Ol lafet blong betde oli stat plante yia finis long Yurop. Ol man oli bilif long gud speret mo ol rabis speret, samtaem oli kolem gud mo rabis enjel. Evriwan oli fraet long ol speret ya, se oli save kilim i ded man we oli mekem lafet blong betde blong hem. Mo ol gudfala tok we ol famle oli talem long hem taem oli stap raon long hem, mo from we oli stap wetem hem, samting ya i protektem hem agens long ol trabol we oli save kamaot taem oli mekem betde. Fasin blong givim ol presen, hem tu i save protektem olgeta moa. Fasin blong kakae tugeta i mekem se hem i moa sefgud mo samting ya i halpem hem blong kasem ol blesing long ol gudfala speret. Taswe lafet blong betde stampa blong hem i blong mekem wan man i sef long ol rabis speret mo blong mekem se laef blong hem i gud long yia we i kam biaen.’​—⁠Birthday Parties Around the World, 1967.

Buk ya i talem, tu, stampa blong plante kastom blong betde. Wan eksampel: “Risen [blong yusum ol kandel] i blong ol man Grik mo Rom bifo we oli ting se ol kandel oli gat ol fasin blong majik. Olgeta oli mekem ol prea mo oli askem plante samting we oli wantem we i save go antap long ol god wetem laet blong ol kandel. Long taem ya ol god bambae oli sanem ol blesing blong olgeta i kamdaon mo ating bambae oli ansa long ol prea.” Sam stampa tingting olsem i stap long pej 69 mo 70 blong buk ya Reasoning From the Scriptures, we Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. i mekem.

Olsem we yumi talem finis, yumi mas luklukd yet long kwestin ya se fasin blong mekem ol lafet blong betde i wan samting blong skul bifo nomo, no sipos oli stap yet olsem wan samting blong skul tede. Baebol i tokbaot bisnes ya blong ol betde, mo plante Kristin we oli bigman long saed blong speret oli waes blong folem ol rod we Baebol i soemaot.

Ol man blong wok blong God bifo oli makemgud taem we ol man oli bon long hem, we oli save folem blong makem yia blong olgeta. Yumi ridim se: “Noa i gat faef handred yia blong hem, nao i bonem Sem, mo Ham mo Jafet.” “Long yia ya we Noa i gat sikis handred yia blong hem, . . . ol hol blong wora insaed long graon oli kam open.”​—⁠Jenesis 5:32; 7:11; 11:​10-26.

Olsem we Jisas tu i talem, long medel blong ol man blong God, dei we pikinini i bon i wan blesing, wan hapi taem. (Luk 1:​57, 58; 2:​9-14; Jon 16:21) Yet, ol Wetnes blong Jeova oli no stap tingbaot dei we wan man i bon long hem. Oli holemtaet sam narafala lafet be i no blong ol betde. (Jon 10:​22, 23) Wan bigfala buk, Encyclopaedia Judaica i se: “Fasin blong mekem lafet blong ol betde long ol kastom blong ol man Jyu i wan samting we oli no save.” Buk ya Customs and Traditions of Israel i se: “Lafet blong mekem ol betde oli tekem long ol fasin blong ol narafala nesen, oli no tokbaot nating kastom ya long medel blong ol man Jyu mo long Baebol tu, long buk we oli raetemdaon ol loa mo ol kastom blong ol man Jyu long hem (Talmud), no ol raeting blong ol Waes Man. Tru ya, hem i wan olfala kastom blong ol man Ijip.”

I klia se fasin ya i joen long fasin blong ol man Ijip from lafet blong wan betde we Baebol i tokbaot, we ol man blong mekem tru wosip oli no bin mekem. Hemia i lafet blong betde blong Fero we i stap rul taem Josef i stap long wan kalabus blong ol man Ijip. Sam long ol hiten man ya ating oli hapi tumas long lafet ya, yet, long betde ya oli katemaot hed blong bos blong ol man we oli mekem bred.​—⁠Jenesis 40:​1-22.

Baebol i tokbaot bakegen wan narafala lafet blong betde we i nogud​—⁠hemia blong Herod Antipas, pikinini blong Bigfala Herod. Baebol i no tokbaot lafet blong betde ya olsem wan samting we i gud nomo. No gat. From se i wan taem we oli katemaot hed blong Jon Baptaes. Biaen, “ol man blong Jon oli kam tekem bodi blong hem, oli go berem hem. Nao oli go, oli talemaot long Jisas,” we ‘hem i aot long ples ya, i go long wan ples we i no gat man.’ (Matyu 14:​6-13) ?Yu yu luksave se ol disaepol ya no Jisas oli harem nogud long ol lafet blong betde?

Taem yumi kasem save long stampa blong ol lafet blong betde, mo impoten moa, fasin nogud blong hem we Baebol i tokbaot, ol Wetnes blong Jeova oli gat gudfala risen blong no mekem lafet ya. Oli no nidim blong folem kastom ya blong wol, from we oli save mekem mo oli stap mekem ol gudfala kakae enitaem long yia. Fasin blong olgeta blong givim presen i no wan samting we oli ‘mas’ mekem no wan samting we ol man oli pulum olgeta blong mekem long taem blong wan lafet. No gat. Hemia i wan fasin blong givim ol presen long enitaem wetem gladhat mo tru lav.​—⁠Proveb 17:8; Eklesiastis 2:24; Luk 6:38; Ol Wok 9:​36, 39; 1 Korin 16:​2, 3.