Ol Man Blong Mekem Ol Rabis Wok

WOK blong ol dimon long ol bisnes blong man we Baebol i eksplenem i givim ansa long ol stampa kwestin long saed blong ol rabis fasin, we yumi no save ansarem long ol narafala rod. Eksampel, tingbaot tok ya we i stap long buk ya International Herald Tribune long saed blong faet we i stap gohed long ol Balkan kantri: “‘European Community’ tim blong stadi oli faenem se [ol soldia] oli fosem samwe long 20,000 woman mo gel Muslim . . . olsem haf blong wan plan blong mekem man i fraet we i blong fraetem, daonem mo ronemaot olgeta long haos blong olgeta.”

Wan store long Time magasin i traehad blong eksplenem samting ya se: “Samtaem, ol yangfala man long faet oli fosem ol woman, blong mekem se ol olfala mo ol haeman blong olgeta, oli glad long olgeta mo oli tingbaot olgeta olsem boe blong olgeta nomo. Fasin blong fosem woman i pruvum se wan man i sapotem fulwan raf fasin blong grup blong faet we hem i joen wetem. Wan yangfala man we i rere blong mekem ol rabis samting i bin blokem voes blong tingting blong hem blong mekem se hem i joengud wetem wan grup we plan blong hem i no save jenis. Wan man i pruvum fasin joen blong hem wetem grup ya taem hem i mekem samting we i nogud bitim mak.”

?Be from wanem “grup ya we plan blong hem i no save jenis” i moa nogud bitim voes blong tingting blong wanwan memba blong hem? Olsem wanwan man, kolosap evriwan oli wantem gat pis wetem ol man we oli stap raonabaot long hem. ?Nao from wanem, ol man oli fosem woman, oli mekem narafala man i harem nogud tumas, mo oli kilkilim olgeta long taem blong faet? Wan stampa risen se ol dimon oli stap wok.

Fasin blong save long wok blong ol dimon tu i wan rod blong winim samting ya we oli kolem wan “problem blong man we i mekem dip stadi long saed blong God.” Problem ya se olsem wanem blong laenemap trifala tok ya: (1) God i gat olgeta paoa; (2) God hem i lav mo hem i gud; mo (3) ol samting we oli nogud olgeta oli stap hapen. Sam man oli bilif se yu save laenemap tu long trifala tok ya, be yu neva save laenemap trifala evriwan. Tok blong God nomo i givim ansa, mo ansa ya i joen wetem ol speret we man i no save luk, ol man blong mekem rabis wok.

Faswan Man Blong Agens

Baebol i talem long yumi se God i wan speret man. (Jon 4:24) Biaen hem i wokem plante milyan narafala speret man, ol enjel pikinini blong hem. Long wan vison, man ya blong God, Daniel i luk wan handred milyan enjel. Olgeta speret man we Jeova i wokem oli stret mo oli folem wil blong hem.​—⁠Daniel 7:10; Hibrus 1:⁠7.

Biaen, taem God i “putum fandesen long wol ya,” ol speret pikinini blong God “oli singaot bigwan tugeta, oli glad” mo “oli stat singaot from we oli glad.” (Job 38:​4-7) Be wan long olgeta i stat wantem kasem wosip we Man we i Wokem olgeta samting, hem nomo i gat raet blong kasem. Wetem fasin rebol agens long God, enjel ya i mekem hem wan i kam devel (i minim “man blong spolem nem blong narafala man”) setan (i minim “man blong agensem man”).​—⁠Lukluk Esikel 28:​13-15.

Taem Setan i yusum wan snek long Iden blong toktok long faswan woman, Iv, hem i pulum Iv blong brekem loa we i kamaot stret long God blong no kakae long frut blong wan tri insaed long garen. Biaen, hasban blong Iv i folem Iv. Olsem nao, tufala faswan man mo woman oli joenem enjel ya blong rebol agens long Jeova.​—⁠Jenesis 2:17; 3:​1-6.

Nating se ol samting we oli hapen long Iden oli wan klia lesen long fasin obei, Setan i stanemap tufala impoten kwestin long taem ya. Faswan, Setan i askem sipos Jeova i stap rul long stret fasin antap long ol samting we hem i wokem mo blong mekem oli haremgud no no gat. Maet ol man oli save mekem wan wok we i moa gud blong rulum olgeta. Namba tu, Setan i askem sipos wan man i save stap tru mo holem strong long God taem i luk olsem se fasin blong obei long God i no givim plante samting long saed blong bodi.a

Taem yumi kasem klia save long ol kwestin we oli bin stanap long Iden, mo save long ol fasin blong Jeova, samting ya i halpem yumi blong kasem save long rod blong winim “problem blong man blong mekem dip stadi long saed blong God,” hemia blong laenemap ol nogud samting we oli stap hapen wetem tufala fasin ya blong God, paoa mo lav. Nating se paoa blong Jeova i no gat mak blong hem mo hem i stampa blong lav, hem i waes mo hem i stret tu. Taem hem i soemaot ol fofala fasin ya hem i skelemgud olgeta. Taswe, hem i no yusum bigfala paoa blong hem blong kilim i ded trifala rebol ya kwiktaem nomo. I stret blong spolem trifala, be maet fasin ya i no waes no i no soem lav. Antap moa, hem i no fogivim mo fogetem nomo, wan rod we maet samfala man oli harem se i rod blong soem lav. Sipos hem i bin mekem olsem, hem i no waes mo i no mekem i stret.

I nidim taem blong stretem ol kwestin ya we Setan i stanemap. Bambae i tekem taem blong pruvum sipos olgeta man oli save rul antap long olgeta nomo we oli no nidim God. Taem Jeova i letem trifala rebol ya oli stap gohed blong laef, hem i mekem se olgeta man tu oli save givhan blong pruvum se ol tok blong Setan oli gyaman taem oli stap holemstrong long God nating se oli kasem hadtaem long laef blong olgeta.b

Jeova i bin talemaot klia long Adam mo Iv se sipos tufala i kakae long frut blong tri ya we hem i putum tabu long hem, bambae tufala i ded. Mo tufala i ded, nating se Setan i bin talem long Iv se bambae hem i no save ded. Bambae Setan tu i kasem ded; be naoia hem i stap gohed blong gyaman long ol man. Tru ya, Baebol i talem se: “Olgeta man blong wol oli stap long paoa blong Setan.”​—⁠1 Jon 5:⁠19; Jenesis 2:​16, 17; 3:4; 5:5.

Sam Narafala Enjel Oli Rebol

Smoltaem afta long ol samting we oli hapen long Iden, sam narafala enjel ol joen long fasin rebol agens long hae rul blong Jeova. Baebol i talem se: “Taem ol man oli stat kam plante long wol ya, nao i gat plante gel tu oli stap bon. Mo taem ol gel ya oli stap kam bigfala, ol enjel blong God oli luk we oli gudfala tumas, nao oli stap tekem olgeta olsem we oli wantem.” Long narafala tok, ol enjel ya “oli livim prapa ples blong olgeta [long heven]” mo oli kam long wol, oli tekem bodi olsem man, mo oli gat gudfala taem wetem ol woman.​—⁠Jenesis 6:​1, 2; Jud 6.

Store ya i gohed long Jenesis 6:​4, i se: ‘Long taem ya, ol man Nefilim oli stap long wol. Olgeta ya oli pikinini blong ol woman ya we ol enjel oli stap tekem olgeta. Hemia ol man ya bifo we oli lariken man blong faet, mo we olgeta man oli save nem blong olgeta.’ Ol pikinini blong ol woman ya we ol enjel oli papa blong olgeta oli strong bitim mak, “oli lariken man blong faet.” Oli ol man blong mekem raf fasin, no ol Nefilim, wan wod long lanwis Hibru we i min se “ol man we oli mekem ol narafala oli foldaon.”

Yu save makem se biaen ol man long plante ples oli stap tokbaot ol samting we oli hapen long taem ya long kastom store blong olgeta. Eksampel, wan store blong Babilon we i gat 4,000-yia blong hem i tokbaot ol bigfala wok blong Gilgames, wan strongfala god, we i gat raf fasin mo hem i haf god haf man we “fasin blong hem blong laekem seks [i no letem] wan yangfala gel i stap nomo wetem man we i laekem hem.” Wan narafala eksampel, long kastom store blong ol man Gris, hemia speret man ya Herkules (no Herakles). Woman ya Alkmen i mama blong hem mo god ya Sus i papa blong hem, nao Herakles i mekem wan rabis plan blong go mekem ol raf fasin afta we hem i kilim waef mo ol pikinini blong hem from we hem i kam krangke. Nating se oli twistim bigwan ol store olsem taem oli stap pasem i go long ol laen blong olgeta, be oli laenap wetem samting we Baebol i talem long saed blong ol Nefilim mo ol papa blong olgeta, ol enjel we oli gat fasin rebol.

From paoa blong ol rabis enjel mo ol pikinini blong olgeta we oli narakaen, wol i kam fulap wetem raf fasin we i mekem se Jeova i gat tingting blong spolem wol wetem bigfala wora. Ol Nefilim oli lus wantaem wetem ol man we oli no obei long God; Noa wetem famle blong hem, olgeta nomo oli man we oli sef.​—⁠Jenesis 6:11; 7:⁠23.

Be, ol rabis enjel oli no ded. Oli sakem bodi blong man we oli putum mo oli gobak long ples blong ol speret man. From fasin stronghed blong ol enjel ya, God i no letem olgeta oli joen bakegen long kampani blong ol tabu enjel blong hem; i no letem olgeta blong gat bodi olsem man bakegen, olsem long taem blong Noa. Be, oli gat paoa yet long laef blong ol man, aninit long rul blong “jif blong ol devel,” Devel Setan.​—⁠Matyu 9:34; 2 Pita 2:4; Jud 6.

Ol Enemi Blong Olgeta Man

Setan mo ol dimon blong hem oli bin gohed nomo blong kilim man mo mekem man i harem nogud. Long ol defren trabol, Setan i tekemaot ol anamol blong Job mo i kilim plante wokman blong hem. Afta, hem i kilim ten pikinini blong Job taem hem i mekem “wan bigfala win” blong spolem haos we oli stap long hem. Biaen long samting ya, Setan i mekem Job i kasem “boela we i stat aninit olgeta long leg blong hem i go kasem antap long hed blong hem.”​—⁠Job 1:​7-19; 2:​3, 7.

Ol dimon oli soem semkaen rabis tingting. Long taem blong Jisas, oli mekem se ol man oli no save toktok mo lukluk. Oli mekem se wan man i katem bodi blong hem wetem ston. Oli sakem wan boe i go long graon mo oli “mekem bodi blong hem i seksek.”​—⁠Luk 9:42; Matyu 9:​32, 33; 12:22; Mak 5:5.

Ol ripot raonabaot long wol oli soem se Setan mo ol dimon blong hem oli stap mekem ol rabis wok yet. Oli kilim samfala man wetem sik. Oli mekem se ol narafala oli no save slip no oli mekem se oli kasem ol rabis drim no oli mekem nogud long olgeta long saed blong seks. Mo oli bin mekem sam narafala oli kam krangke, kilim narafala man, no oli pusum man blong kilim hem wan bakegen.

?Bambae Oli Gohed Blong Spolem Man Gogo Kasem Wetaem?

Setan mo ol dimon blong hem bambae oli no save gohed blong spolem man blong olwe. Jeova i bin letem olgeta blong stap kasem taem blong yumi from wan gudfala risen, be naoia oli gat smoltaem nomo i stap. Long stat blong laswan handred yia ya, i gat wan bigfala samting i hapen blong daonem wok blong olgeta. Buk blong Revelesen i eksplenem se: “Nao i gat bigfala faet i stat long heven. Maekel [Jisas Kraes we i bin laef bakegen] wetem ol enjel blong hem oli stap faetem bigfala algita ya [Setan]. Bigfala algita ya wetem ol enjel blong hem oli traem faetem olgeta, be oli lus, nao oli no moa gat ples blong olgeta long heven. Bigfala algita ya, hem i snek ya blong bifo we nem blong hem ‘Setan’ no ‘Man blong agensem man.’ Hem i gyaman long olgeta man long wol finis i lidim olgeta oli go krangke. Nao olgeta long heven oli sakemaot hem wetem olgeta enjel blong hem oli aot long heven, oli kamdaon long wol.”​—⁠Revelesen 12:​7-9.

?Wanem frut i kamaot? Store ya i gohed se: “!Nao from samting ya, yu heven, mo yufala evriwan we i stap long heven, yufala i mas harem gud!” Ol tabu enjel oli save harem gud from we Setan mo ol dimon blong hem oli no moa stap long heven. ?Be olsem wanem long ol man long wol? Baebol i talem se: “Sore tumas long yu, graon, mo long yu, solwora. From we Setan i kamdaon finis long yufala, mo hem i kros tumas, from we i save, i gat smol taem nomo blong hem i stap yet.”​—⁠Revelesen 12:⁠12.

Wetem kros, Setan mo ol man blong hem oli stap gohed strong blong mekem plante trabol bifo long en blong olgeta we i stap kam kwik. Long handred yia ya we i jes pas, i bin gat tu bigfala faet blong wol mo stat long en blong namba tu bigfala faet blong wol kasem naoia, i bin gat moa long 150 smosmol faet bakegen. Ol man oli stap yusum ol toktok ya we oli soem raf fasin long taem blong yumi: “faet wetem ol jem,” “Holokos,”c “ol graon blong kilim man,” “ol ples blong fosem woman,” “ol man we oli kilim i ded plante man folfolem olgeta,” mo “atomik bom.” Plante taem ol nyus oli tokbaot fasin blong yusum drag, kilim man i ded, yusum bom, man we i sik long tingting i kakae man, kilim i ded bigfala hif blong man wantaem, kakae i sot, mo fasin blong mekem man i harem nogud tumas long bodi blong hem.

Gudfala nyus se ol samting ya oli blong smoltaem nomo. I no longtaem, bambae God i stanap agens long Setan mo ol dimon blong hem. Aposol Jon i tokbaot wan vison we God i givim se: “Nao mi luk wan enjel we i aot long heven i kamdaon. Long han blong hem, hem i stap holem ki blong lokem bigfala hol ya we i godaon we i godaon olgeta, mo i stap holem wan bigfala jen. Nao hem i holem bigfala algita ya, we i snek ya blong bifo, we nem blong hem ‘Setan’, no ‘Man we i stap agensem man.’ Nao i fasem hem long jen ya blong i stap wan taosen yia, nao i sakem hem i go long bigfala hol ya, mo i lokem doa blong hol. Mo i putum mak long doa ya blong bambae man i no openem, blong bambae algita ya i no moa gyaman long ol man, blong pulum olgeta oli go krangke, gogo wan taosen yia i pas. Taem wan taosen yia ya bambae i finis, algita ya bambae i fri bakegen, be blong smol taem nomo.”​—⁠Revelesen 20:​1-3.

Biaen long samting ya, Devel Setan mo ol dimon blong hem bambae ‘oli fri bakegen blong smol taem,’ mo biaen bambae oli lus blong olwe. (Revelesen 20:​3, 10) !Bambae hemia i wan nambawan taem stret! From we Setan mo ol dimon blong hem oli lus blong olwe, Jeova bambae i “holem olgeta paoa long olgeta samting.” Mo bambae evriwan oli rili “harem gud from we oli stap long pis, mo oli gat plante samting.”​—⁠1 Korin 15:28; Ol Sam 37:⁠11.

[Ol futnot]

[Tok blong pija long pej 7]

?Ol man nomo oli stampa blong ol samting olsem, no oli kamaot from wan rabis paoa we man i no save luk?

[Credit Line]

Oil wells burning in Kuwait, 1991: Chamussy/Sipa Press

[Tok blong pija long pej 7]

!Bambae i wan nambawan taem stret, taem ol dimon oli no moa stap blong mekem trabol long ol man!