Wajtaoa LAEBRI LONG INTENET
Wajtaoa
LAEBRI LONG INTENET
Bislama
  • BAEBOL
  • OL BUK
  • OL MITING
  • w95 6/15 pp. 3-4
  • ?Fasin Blong No Laekem Narafala Man Bambae i Lus Samtaem?

I no gat video yet long haf ya.

Sori, i gat problem taem i stap lodem video ya.

  • ?Fasin Blong No Laekem Narafala Man Bambae i Lus Samtaem?
  • Wajtaoa—1995
  • Ol Sabtaetol
  • Sem Samting
  • Planem Ol Sid Blong Fasin Ya Blong No Laekem Narafala
  • Frut Blong Fasin Ya Blong No Laekem Narafala
  • Saekol Blong No Laekem Narafala
    Wajtaoa i Talemaot Kingdom blong Jehova (Pablik)—2022
  • !Yumi Save Winim Fasin Ya!
    Wajtaoa i Talemaot Kingdom blong Jehova (Pablik)—2022
  • !Fasin Ya Bambae i Lus Blong Olwe!
    Wajtaoa i Talemaot Kingdom blong Jehova (Pablik)—2022
  • ?From Wanem Plante Man Oli No Laekem Narafala?—?Baebol i Talem Wanem?
    Sam Moa Topik
Luk Moa Samting
Wajtaoa—1995
w95 6/15 pp. 3-4

?Fasin Blong No Laekem Narafala Man Bambae i Lus Samtaem?

SIPOS yu bin luk nyus blong wol long televisin, ating yu save wanem ya fasin blong no laekem narafala. Fasin blong no laekem narafala, hem i stampa blong fasin blong kilim man i ded we, kolosap evri dei, i mekem fulap blad i ron long wol ya. Stat long Belfas go kasem Bosnia, long Jerusalem go kasem Joanesbeg, plante man we oli stap lukluk ol faet nomo be oli no joen long olgeta, oli ded tu.

Plante taem ol man we oli kilim i ded ol narafala man, oli no save olgeta nating. Man ya we oli kilim i ded, i “nogud” from wan samting nomo, se hem i stap long “narafala saed” blong faet. Maet oli gat wan rabis tingting se oli mas kilim ol man ya i ded blong givimbak from wan nogud samting we i hapen bifo finis, no maet oli wantem blong “kilimaot wan ful laen blong man.” Evri taem we raf fasin olsem i kamaot, hem i mekem fasin kros i kam antap moa bitwin tufala grup ya we oli badfren.

Nogud fasin ya blong no laekem narafala man mo blong givimbak oltaem, hem i stap kam antap naoia. Ol faet oli stap kamaot bitwin ol defren velej, kala, skul mo kastom, we maet ol man blong olgeta oli blong sem famle nomo. ?I gat rod blong finisim fasin ya blong no laekem nating narafala man? Blong ansa long kwestin ya, yumi mas kasem save wanem nao stampa blong fasin ya blong no laekem narafala man, from we yumi no bon wetem fasin ya.

Planem Ol Sid Blong Fasin Ya Blong No Laekem Narafala

Zlata Filipovic, wan yangfala gel blong Bosnia we i stap long Sarayevo, i no lanem yet fasin ya blong no laekem narafala man. Long wan smol buk blong hem, hem i raetem ol klia tok, long saed blong ol faet we oli kamaot bitwin ol defren laen blong man: “Oltaem mi stap askem mi wan se, ?From wanem i olsem? ?Bambae oli winim wanem? ?I fol blong hu? Mi askem be mi no kasem ansa. . . . Sam gel we mi fren wetem olgeta, sam fren blong mifala, sam famle blong mifala, oli man Sebia mo Kroasa mo Muslim. . . . Mifala i stap joen wetem ol gudfala man nomo, i no ol man nogud. Mo sam long ol gudfala man oli man Sebia mo Kroasa mo Muslim, mo sam long ol nogud man oli kamaot long ol kantri ya tu.”

Be, plante bigman oli gat narafala tingting. Oli bilif se oli gat risen blong no laekem nating narafala man. ?From wanem?

Fasin blong no mekem i stret long narafala. Ating wan long ol stampa samting we i mekem fasin blong no laekem narafala man i kam antap, hemia fasin blong no mekem i stret long narafala mo blong spolem narafala. Olsem Baebol i talem, “fasin blong spolem man i save mekem man we i waes i gat krangke fasin.” (Eklesiastis 7:7) Taem man i kasem trabol we narafala man i agensem hem no i kilim hem, i isi long man ya blong no laekem nating hemia we i spolem hem. Mo plante taem, maet hem i no laekem wan ful grup blong man from, nating se tingting ya i no stret, no i “krangke.”

Fasin blong mekem i no stret long narafala, nating se i tru no i stap long tingting blong man nomo, maet hem i wan stampa blong fasin blong no laekem narafala, be i no hemia nomo. Wan narafala samting, hemia fasin blong jajem narafala wetem wan rong tingting.

Fasin blong jajem narafala man wetem wan rong tingting. Plante taem, fasin ya i kamaot from we man i no gat save long saed blong wan laen no ol man blong narafala kantri. Maet wan man i save gat tingting nogud long olgeta man blong wan kala no kantri, from sam gyaman tok we hem i harem, no from fasin agens we ol olfala blong hem oli holem longtaem finis, no from wan trabol we hem i bin gat wetem wan no tu man blong kantri ya. Taem fasin ya blong jajem man from wan nogud tingting olsem, i gru insaed long wan man, hem i save mekem man ya i kam olsem we i blaen, i no moa luksave ol trutok. Wan Engglisman blong raetem buk, nem blong hem Charles Caleb Colton, i talem se: “Yumi no laekem sam man from we yumi no save olgeta; mo bambae yumi neva save olgeta from we yumi no laekem olgeta.”

Ol man blong politik mo blong stadi long histri, samtaem oli pulum ol man blong jajem narafala wetem rong tingting, blong leftemap ol rod blong politik nomo, no blong leftemap kantri blong olgeta. Hitler i wan eksampel long fasin ya. Georg, we bifo i joen long grup we oli kolem Ol Yangfala Blong Hitler, i talem se: “Ol toktok we ol Nasi oli tijim mifala long hem, se fastaem mifala i mas no laekem nating ol man Jyu, afta, ol man Rasia, mo afta, ‘olgeta enemi blong ol Nasi.’ Mi mi yangfala nomo, taswe mi bilivim evri samting we oli talem long mi. Be, biaen mi faenemaot se oli gyaman long mi nomo.” Long Jemani, taem ol Nasi oli rul, mo long plante narafala ples bakegen, oli jajem ol man blong defren kala no laen long rong fasin. Mo blong mekem eskyus from fasin ya, oli pulum ol man blong ting se kantri blong olgeta i moagud bitim ol narafala kantri. Hemia wan narafala stampa blong fasin ya blong no laekem nating narafala man.

Tingting se kantri, kala, no kastom blong wan man i moagud bitim ol narafala. Man blong stadi long histri, Peter Gay, hem i raetem buk ya The Cultivation of Hatred. Ale hem i eksplenem wanem samting i hapen taem faswan bigfala faet blong wol i stat: “Long taem ya we ol man oli no moa sua wanem samting i moa impoten, fasin blong tinghae long kantri blong olgeta i kam antap long ol narafala samting. Lav blong kantri mo fasin blong no laekem nating ol enemi blong kantri ya, hemia nao bigfala risen blong ol fasin agens we oli frut blong ol longfala yia blong 1800.” Fasin blong ol man Jemani blong tinghae long kantri blong olgeta, i pulum olgeta blong mekem wan singsing we ol man oli sing long hem oltaem long taem blong faet, nem blong hem se “Sing Blong No Laekem Narafala.” Peter Gay i eksplenem se, sam man long Engglan mo Franis oli wantem pulum ol man blong no laekem nating ol man Jemani, ale oli talemaot ol gyaman store se ol soldia blong Jemani oli stap repem ol woman mo kilim i ded ol bebi. Siegfried Sassoon, wan Engglis soldia, i talemaot stampa tingting biaen long ol toktok blong ol man Engglan blong leftemap faet, hem i se: “I luk olsem se man i laef blong kilim i ded ol man Jemani nomo.”

Fasin we i kolosap sem mak long fasin blong ting se kantri blong yumi i moa gud bitim ol narafala, hemia fasin blong tinghae tumas long wan laen, no kala blong man. Hem tu i save pulum man blong no laekem wan narafala laen no kala blong man. Long plante kantri blong Afrika, fasin blong tinghae long wanwan laen blong olgeta i stap gohed blong mekem ol faet oli kamaot. Mo ol kantri long Wes blong Yurop mo Not Amerika, oli fulap long fasin blong tinghae long wan kala blong skin blong man nomo. Wan narafala stampa samting we i seraotem ol man, we hem i save joen wetem fasin ya blong tinghae tumas long kantri blong yumi, hemia ol skul.

Ol skul. Plante blong ol faet long wol we oli no save stretem, ol skul oli stap insaed long olgeta bigwan. Long Not Aerlan, Medel Is, mo long sam narafala ples bakegen, ol man oli no stap laeklaekem olgeta from skul we oli stap long hem. Bitim tu handred yia bifo, Engglis man blong raetem buk, nem blong hem Jonathan Swift, i luksave se: “Yumi gat inaf skul blong pulum yumi blong no laeklaekem yumi, be yumi no gat inaf skul blong pulum yumi blong laeklaekem yumi.”

Long 1933, Hitler i talem long bisop blong Osnabruk se: ‘Long saed blong ol man Jyu, mi mi stap gohed blong folem sem tingting nomo we Katolik Jyos i bin holem blong 1,500 yia.’ Hitler i kilim i ded plante man we oli no gat poen jes from we hem i no laekem olgeta, be neva ol lida blong jyos long Jemani oli tok agens long hem from. Long buk blong Paul Johnson, A History of Christianity, hem i talem se, “Jyos i sakemaot eni Katolik we hem i raetem long pepa we i talem ol lastok blong hem, se afta we hem i ded oli mas bonem dedbodi blong hem long faea, . . . be Jyos i no talem se i tabu we oli wok long ol rabis kalabus mo kamp blong kilim ol man i ded, we ol Nasi oli mekem.”

Sam lida blong skul oli go moa bitim we oli agri long fasin blong no laekem nating narafala​—oli mekem i kam olsem wan fasin we i gat ona. Long 1936, long stat blong Faet blong ol man Spen, Pop Pius 11 i tok agensem pati blong ol Ripablikan se, ‘hem i gat fasin blong no laekem God olsem Setan i gat’​—nating se i gat sam pris blong Katolik insaed long Ripablikan pati. Long sem fasin, Kadinol Gomá, wan bisop we i gat bigfala paoa long Spen long taem blong faet ya, i talem se ‘i no save gat pis sipos i no gat faet.’

I no gat wan saen blong soem se fasin blong no laekem narafala from skul blong hem, bambae i godaon. Long 1992, magasin ya Human Rights Without Frontiers, i tok agensem fasin blong ol haeman blong Grik Otodoks Jyos, we oli stap pulum ol man blong no laekem nating ol Wetnes blong Jeova. Wan long ol eksampel we hem i givim long saed ya, hemia store blong wan pris blong Grik Otodoks jyos, we i mekem tu yangfala Wetnes, we tufala i gat 14 yia nomo, i pas long kot. ?From wanem? Hem i talem se tufala ya i ‘traem fosem hem blong jenisim skul blong hem.’

Frut Blong Fasin Ya Blong No Laekem Narafala

Long olgeta ples blong wol, ol man oli stap planem mo givim wora long ol sid blong fasin ya blong no laekem nating narafala man. Oli mekem olsem tru long fasin blong mekem i no stret long narafala, jajem narafala wetem wan rong tingting, tinghae tumas long kantri blong olgeta, mo ol skul. Frut we i kamaot from, hemia kros, fasin agens, faet, mo fasin blong spolem ol samting. Tok blong Baebol we i stap long 1 Jon 3:15 i halpem yumi blong luksave se fasin ya i nogud tumas: “Man we i nogud long brata blong hem, i stap agensem hem, hem i man blong kilim man.” Yes, long eni ples we i gat fasin ya blong no laekem narafala man, pis​—sipos i gat​—i no strong nating.

Elie Wiesel, we i winim wan Nobel Praes mo we i laef tru long taem we ol Nasi oli kilim i ded plante man, hem i raetem se: “Wok blong man we i laef tru long taem ya, hemia blong talemaot trutok long ol samting we oli hapen . . . Yu mas givim woning long ol man se ol samting olsem oli save hapen, rabis samting olsem i save kamaot. Fasin blong no laekem man from kala blong hem, fasin blong kilim man, fasin blong tinghae long wan samting no wan man olsem aedol​—oli stap kamaot plante yet.” Ol samting we oli kamaot long ol yia 1900, oli givim pruf se fasin blong no laekem narafala man i no olsem wan faea we bambae i ded hem wan.

?Bambae fasin ya blong no laekem nating narafala man i save finis long hat blong ol man samtaem? ?I tru se oltaem fasin ya blong no laekem narafala i nogud, no samtaem i gud? Bambae yumi luk.

    Ol buk long Bislama (1987-2026)
    Logaot
    Login
    • Bislama
    • Serem
    • Setemap Olsem Yu Wantem
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Rul
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Serem