Wokbaot Folem Rod Blong Papa Mama Blong Mi
OLSEM HILDA PADGETT I TALEM
Ripot long nyuspepa i talem se: “Mi givim laef blong mi long Man ya we i Hae Olgeta, mo mi no save wok blong tu masta wantaem.” Ol tok ya oli kamaot long leta we mi raetem i go long Ministri Blong Leba mo Nasnal Sevis long Briten long 1941, blong soemaot risen from wanem mi mi no wantem agri blong wok long hospital, long taem blong Seken Bigfala Faet Blong Wol. From samting ya, smoltaem biaen, oli holem mi mo putum mi long kalabus blong tri manis.
?WANEM samting i mekem se mi mi kasem trabol ya? No, i no from we mi wantem folem tingting blong mi no mekem stronghed fasin blong ol yangfala. Be, risen blong samting ya i stat longtaem finis, taem we mi mi wan pikinini nomo.
Papa i Wok Strong Long Wok Blong Kingdom
Mi mi bon long Jun 5, 1914, long Hosfot kolosap long Lids, long not blong Engglan. Papa mama blong mi, Atkinson mo Pattie Padgett, tufala i tija blong Sande skul mo memba blong kwaea long jyos blong Primitif Metodis, we long ples ya Papa i plei long piano. Taem mi mi wan bebi, haos blong mifala i wan ples we i hapi oltaem, be wan samting nomo. Ol trabol long wol ya i mekem Papa i wari. Hem i no laekem nating ol faet mo raf fasin, hem i bilif long oda blong Baebol se: “Yu no mas kilim man i ded.”—Eksodas 20:13, King James Version.
Long 1915, gavman i askem ol yangfala man blong oli go givim olgeta blong joen long ami. Sipos oli mekem olsem, bambae gavman i no nid blong fosem olgeta blong joen. Papa i stanap wan ful dei long ren, taem hem i go blong putum nem blong hem olsem wan soldia, be hem i no glad tumas blong mekem samting ya. !Long nekis dei nomo, laef blong hem i jenis olgeta!
Taem hem i stap mekem wok ya blong putum ol paep blong wora long wan bigfala haos, hem i tokbaot ol trabol long wol wetem sam narafala man blong wok. Man we i wok long garen i givim wan smol traket long hem, Gathering the Lord’s Jewels. Papa i karem traket ya i go long haos, i ridim, mo i ridim bakegen. Hem i talem se: “Sipos samting ya i trutok, ale olgeta narafala tingting oli gyaman.” Long nekis dei, hem i askem wokman ya blong givim moa save long hem. Long tri wik, hem i stadi long Baebol evri naet go kasem nekis moning. !Hem i save se hem i faenem trutok! Long Sande, Janewari 2, 1916, hem i raetemdaon long wan buk we i tokbaot laef blong hem, se: “Long moning, mi go long jyos, mo long naet, mi go long I.B.S.A. [Intenasnal Baebol Studen Asosiesen, hemia nem blong ol Wetnes blong Jeova long Engglan long taem ya]. Mifala i stadi long Hibrus 6:9-20. Hemia fastaem blong mi blong visitim ol brata.”
I no longtaem, fasin agens i kamaot. Ol famle mo ol fren blong jyos oli ting se Papa i kam krangke. Be hem i mekemap tingting blong hem finis. Ol miting mo stadi oli moa impoten long ol narafala samting long laef blong hem. Long manis Maj, hem i tekem baptaes long wora blong givim laef blong hem i go long Jeova. Afta we Papa i go hem wan long ol miting blong sam wik, Mama i no moa save stap kros long hem. Ale, hem i putum mi long smol kat blong bebi mo hem i wokbaot 8 kilomita go kasem Lids. Hem i kasem haos miting taem miting i jes finis. Traem tingbaot glad blong Papa. Stat long taem ya, famle blong mifala i joen tugeta long wok blong Jeova.
Long taem ya, Papa i stat blong kasem ol traem. Hem i bin go joen long ami, nao sam wik biaen, hem i talem long olgeta se hem i no moa wantem joen long ami from voes blong tingting blong hem i agensem fasin ya blong faet. Taem oli singaot hem blong go, hem i no wantem holem wan masket. Long Julae 1916, hem i pas long kot blong ami, blong faswan long faef taem. Oli givim panis se hem i mas stap long kalabus blong 90 dei. Taem hem i aot long kalabus, hem i go spel blong tu wik. Nao biaen, hem i pas long kot bakegen, mo hem i mas go stap long kalabus blong 90 dei bakegen. Afta long namba tu taem ya we hem i stap long kalabus, oli muvum hem i go long Royal Ami Medikol Kor. Long Febuwari 12, 1917, hem i pas long wan bot blong ol soldia i go kasem Ruen, long Franis. Long buk blong laef blong hem, hem i tokbaot se evri dei hem i harem moa nogud long wok we hem i stap mekem. Hem i luksave se hem i stap halpem ol soldia we oli kasem kil blong kamgud, blong bambae oli go faet bakegen.
Ale, bakegen hem i no moa wantem mekem wok ya. Nao, kot i givim panis long hem blong stap faef yia long kalabus blong ami blong Briten, long Ruen. Papa i stap gohed blong askem olgeta blong oli putum hem long wan kalabus we i no blong ami, olsem wan man we voes blong tingting i blokem hem blong joen long faet. Ale, oli panisim hem se hem i save kakae bred mo dring wora nomo long tri manis. Biaen, hem i kakae olsem ol narafala presina kasem taem we kilo blong hem i go antap smol. Nao oli katem kakae blong hem bakegen. Long dei, oli fasem han blong hem wetem jen biaen long baksaed blong hem. Long naet mo long taem blong kakae, oli fasem han blong hem long fored. Long ful laef blong hem, hem i gat ol mak raon long han blong hem long ples we ol jen ya we oli smol tumas oli bin kakae mit blong hem, mekem se ol soa oli kamkamaot. Oli fasem tufala leg blong hem long jen tu, mo oli joenem long strap we i goraon long medel blong bodi blong hem.
Ol bigman long ami oli yusum olgeta paoa blong olgeta blong traem brekem strong tingting blong hem, be i blong nating nomo. Oli karemaot Baebol mo ol buk blong hem. Hem i no save kasem no sanem wan leta long famle blong hem. Afta tu yia, hem i mekem disisen blong soemaot se hat blong hem i tru, ale hem i livim kakae blong hem. Blong seven dei hem i folem strong disisen ya. Hem i no kakae mo i no dring nating, mekem se oli mas karem hem i go long hospital blong kalabus ya, from we hem i sik tumas. Hem i pruvum se hat blong hem i tru, be kolosap nomo hem i lusum laef blong hem. Long ol yia biaen, hem i talem se hem i bin rong blong putum laef blong hem long denja olsem, mo se neva bambae hem i save mekem samting ya bakegen.
Faet i finis long Novemba 1918. Papa i stap yet long kalabus long Ruen. Long stat blong nekis yia, oli muvum hem i go long wan kalabus we i no blong ami, long Engglan. !Tingbaot glad blong hem taem hem i kasem olgeta leta mo paket we Mama i bin sanem mo we ol ami oli bin hivimap i stap, wetem Baebol mo olgeta buk blong hem! Biaen, ol polis oli karem hem i go long Winjesta Kalabus. Long ples ya, hem i mitim wan yangfala brata we i bin kasem semkaen trabol long taem blong faet. Nem blong hem Frank Platt, we biaen i wok long Betel long London blong plante yia. Tufala i mekem plan blong storeyan bakegen long nekis dei. Be bifo we nekis dei i kam, polis i karem Frank i go long wan narafala ples.
Long Epril 12, 1919, Mama i kasem wan mesej we i talem se: “!Aleluia! Bambae mi kamhom—bambae mi telefon i go long London.” !Hemia i rili wan taem blong bigfala glad, afta tri yia we Papa i stap longwe long mifala mo i kasem ol trabol mo traem! Faswan tingting we Papa i gat, hemia blong go long Betel blong London blong mitim ol brata long ples ya. Long Betel, long 34 Kreiven Teras, ol brata oli welkamem gud hem wetem fasin lav. Afta we hem i swim, i katem mustas blong hem, mo i putum gudfala klos mo hat we oli blong wan narafala brata, hem i kambak long haos. Traem tingbaot taem ya we mifala i kam tugeta bakegen. Kolosap mi gat faef yia, mo mi no save rimemba papa blong mi.
Faswan miting we Papa i joen long hem afta we hem i fri bakegen, hemia Memoriol. Taem hem i klaemap ol step we i go long haos blong miting, faswan brata we hem i mitim hemia Frank Platt, we i bin kam long wan hospital blong ami long Lids. !Tufala i glad tumas blong tokbaot ol ekspiryens blong tufala! Stat long taem ya gogo kasem taem we hem i kamaot long hospital, Frank i mekem haos blong mifala olsem we i haos blong hem nomo.
Mama i Wok Wetem Strong Bilif
Long olgeta taem ya we Papa i no stap, Mama i wasem klos blong ol narafala man blong kasem sam mane blong ademap long smol mane we gavman i stap givim long hem. Ol brata oli kaen tumas long mifala. Oltaem, afta we sam wik i pas, wanwan long ol elda long kongregesen i stap givim wan smol envlop wetem presen mane long Mama, be i no gat wan nem long hem blong talem hu i givim. Oltaem Mama i talem se lav we ol brata oli soemaot nao, i mekem hem i kam kolosap moa long Jeova, mo i halpem hem blong stanap strong tru long ol hadtaem ya. Wetem strong bilif, hem i joen long olgeta miting blong kongregesen long taem we Papa i no stap. Traem we i had moa long hem, hemia we long wan ful yia hem i no save nating sipos Papa i laef no i ded. Wan samting we i ademap moa hadtaem long hem, hemia long 1918 taem Mama wetem mi mitufala i kasem kof blong Spen.a Plante man oli ded raonabaot long mifala. Samfala we oli go blong givhan long ol man we oli stap kolosap long olgeta, oli kasem sik ya mo oli ded tu. Kakae i sot long taem ya, mo ating samting ya i mekem se bodi blong ol man i no strong inaf blong faetem sik ya.
Ol tok blong aposol Pita oli tru tumas long famle blong mifala: “Bambae yufala i stap harem nogud long bodi blong yufala blong smoltaem, be biaen, God bambae i mekem yufala i stret gud. Hem bambae i mekem yufala i strong.” (1 Pita 5:10) Ol hadtaem we papa mo mama blong mi tufala i kasem, oli givhan long tufala blong wokem wan strongfala bilif long Jeova, wan strong tingting se God i stap kea long yumi mo i no gat wan samting we i naf blong seraotem yumi long lav blong hem. Mi mi kasem spesel blesing blong gruap long wan bilif olsem ya.—Rom 8:38, 39; 1 Pita 5:7.
Wok Taem Mi Yangfala
Afta we Papa i kam fri, wok blong Kingdom i kam stampa samting long laef blong mifala. Mi no save rimemba wan taem we mifala i mestem wan miting, jes long taem we mifala i sik nomo. Smoltaem afta we Papa i kamhom, hem i salem kamera blong hem, wetem gol jen we i stap long han blong Mama, blong kasem mane blong go long wan bigfala asembli. Nating se mifala i no gat naf mane blong go spel samples, be neva mifala i mestem ol bigfala asembli, wetem ol asembli long London tu.
Ol faswan tu no tri yia afta long bigfala faet, oli ol taem blong haremgud bakegen. Papa mo Mama tufala i yusumgud olgeta jans we tufala i kasem blong joen wanples mo storeyan wetem ol narafala. Mi save rimemba fasin blong mifala blong visitim ol narafala brata mo sista. Mi, we long taem ya mi smol yet, mi stap sidaon mo dro mo mekem sam pija, mo olgeta bigman oli toktok tugeta blong plante haoa long saed blong ol nyufala save blong trutok. Toktok tugeta, singsing raon long piano, haremgud long kampani blong ol narafala, ol samting ya i mekem olgeta oli hapi tumas mo oli haremgud bakegen.
Papa mama blong mi, tufala i folem strong fasin blong trenem mi. Long skul, mi mi defren long ol narafala pikinini. Taem mi gat faef yia nomo, mi karem “Nyutesteman” Baebol blong mi i go long skul oltaem, blong mi save ridim taem ol narafala long klas oli stap lanem ol loa blong jyos. Biaen, oli mekem mi mi wokbaot long fored blong evriwan long skul, from we mi no wantem joen long lafet blong Remembrens Dei.b Oli stap talem se mi mi olsem ol man we “oli no wantem joen long ami from we voes blong tingting blong olgeta i jajem olgeta.” Mi mi no sore from fasin we mi mi gruap long hem. Blong talem stret, fasin ya i protektem mi mo hem i mekem i isi moa blong mi wokbaot long ‘rod ya we i smol.’ Weples papa mama blong mi tufala i go long hem, long ol miting no long wok blong prij, mi tu mi go.—Matyu 7:13, 14.
Mi rimemba gud Sande moning ya we hem i fastaem blong mi blong prij mi wan. Mi mi gat 12 yia long taem ya. Biaen, taem mi gat bitim 13 yia, mi rimemba se mi bin talemaot long wan Sande moning se bambae mi stap long haos nomo. I no gat wan man we i tok strong long mi, no i fosem mi blong goaot. Ale, mi sidaon long garen mo mi stadi Baebol, be mi no haremgud nating. Afta wan no tu wik we mi mekem olsem, mi talem long Papa: “!Ating bambae mi go wetem yu long moning ya!” Stat long taem ya mi gohed oltaem.
!Yia 1931 i rili wan nambawan yia! Mifala i kasem wan nyufala nem, hemia ol Wetnes blong Jeova. Mo tu, mi mi tekem baptaes long wan bigfala asembli long Aleksandra Pales, long London. Mi no save fogetem dei ya. !Mifala i werem ol longfala blak dres! !Hemia we mi mi werem hem i wetwet finis, from we hem i blong wan narafala we i jes tekem baptaes!
Taem mi pikinini, oltaem mi tingbaot se bambae mi kam wan kolpota, hemia nem blong ol fultaem paenia bifo. Taem mi kam bigwan moa, mi harem se mi mas mekem moa long wok blong Jeova. Taswe, long Maj 1933, taem mi gat 18 yia, mi joen long wok blong paenia fultaem.
Wan spesel taem blong glad long mifala, hemia ol “Wik Blong Ol Paenia” we mifala i mekem long sam bigfala taon. Maet twelef fultaem paenia oli kam long wan taon, stap long haos blong ol lokol brata, mo wok tugeta olsem wan grup. Mifala i givimaot ol buklet long ol lida blong jyos mo long ol narafala haeman. Mifala i nidim fasin blong no fraet blong go toktok wetem olgeta ya. Plante taem oli kros long mifala, mo plante blong mifala i mitim ol man we oli satem doa long fes blong mifala. Samting ya i no mekem mifala i wari. Glad blong mifala i bigwan tumas, mekem se mifala i haremgud blong kasem fasin agens ya we i kamaot from mifala i holem nem blong Kraes.—Matyu 5:11, 12.
Long Lids, mifala i yusum wan kat blong bebi, wan baskel we i gat tri wil, mo moto blong Papa we i gat wan samting olsem wan bokis i joen long saed blong hem. Mifala i jenisim ol samting ya blong oli stret blong karem ol teprikoda wetem ol laodspika. Ale, maet tu brata i go long wan rod wetem mesin ya, tufala i mekem mesin i singsing blong pulum ol man oli kamaot long haos blong olgeta, nao biaen, tufala i mekem ol toktok blong Brata Rutherford i kamaot. Afta long samting ya, tufala i go long wan narafala ples. Mifala ol pablisa, mifala i folem olgeta mo givimaot ol buk we oli tokbaot Baebol.
Long plante yia, evri Sande naet afta long miting, mifala i godaon long Taon Hol Skwea, long wan kona blong hem we ol man oli yusum blong toktok long fored blong ol narafala man. Blong sapotem brata we i stap, mifala i lesin blong wan haoa long wan tok blong Brata Rutherford we oli bin rikodem. Mo tu, mifala i givimaot ol smosmol pepa long ol man, mo mifala i traem blong mitim olgeta we oli soem intres. Plante man oli stat blong savegud mifala long ples ya. Ol polis tu, oli soem respek long mifala. Wan naet, mifala i kam wanples olsem oltaem, ale mifala i harem wan noes longwe, noes blong ol dram mo myusek. I no longtaem afta, wan bigfala grup blong kolosap wan handred Fasisc oli maj i kamdaon long rod. Oli maj i kam raon biaen long mifala nao oli stop mo oli holem ol flag blong olgeta antap. Myusek i stop, mo ples i kam kwaet we i kwaet long stret taem we strong voes blong Brata Rutherford i kamaot long teprikoda, ale i talem se: “Letem olgeta oli salut long flag blong olgeta mo leftemap ol man blong olgeta sipos oli wantem. !Be yumi, bambae yumi wosipim mo leftemap Jeova nomo we hem i God blong yumi!” !Mifala i no save wanem samting bambae i kamaot biaen! Be i no gat wan samting i hapen, hemia nomo se oli kasem wan gudfala wetnes, mo polis i mekem olgeta oli stap kwaet blong mifala i save harem ful pablik tok.
Naoia, mifala i stat blong yusum plante ol teprikoda blong halpem mifala blong givim bigfala wetnes. Long fored blong doa blong ol man, mifala i putum ae blong mifala i stap strong long rikoda ya we i stap plei. Long fasin ya, mifala i pulum ol man blong lesin long ful faef menet, we tok long saed blong Baebol i stap gohed. Plante taem, ol man blong haos oli askem mifala blong kam insaed, mo oli glad se mifala i kambak bakegen, blong oli save harem sam narafala tok.
Yia 1939 i wan yia we i bisi tumas mo i had. I gat plante fasin agens mo raf fasin i kamaot. Bifo long wan asembli blong mifala, ol brata oli fesem plante grup blong man long ol rod. Ol man ya, oli singaot strong long olgeta. Taswe, long taem blong asembli, oli mekem plan se wan spesel grup blong ol brata bambae oli ron long trak blong prij long ol eria we i save gat trabol long hem, be ol sista mo sam narafala brata oli go long ol eria we i moa sef. Mi stap wok wetem wan grup blong brata mo sista long wan rod, ale mi folem wan smol rod blong godaon long sam haos biaen. Taem mi stap long wan doa, mi harem wan bigfala noes i kamaot—ol man oli stap singaot strong long rod. Mi mi gohed nomo blong toktok wetem man blong haos, mi pulum taem gogo mi harem se noes ya i godaon. Ale, mi wokbaot folem smol rod ya bakegen go kasem big rod. Nao mi faenemaot se ol brata mo sista oli bin wari bigwan taem oli no save faenem mi. Smoltaem biaen long sem dei ya, ol man blong mekem trabol ya oli traem spolem miting blong mifala, be ol brata oli lidim olgeta ya oli goaot.
Seken Bigfala Faet Blong Wol i Stat
Naoia oli stat blong fosem plante man blong joen long ami, mo plante yangfala brata oli go kalabus long 3 kasem 12 manis. Papa i kasem wan narafala blesing long taem ya, hemia blong go visitim olgeta we oli stap long kalabus. Evri Sande, hem i lidim stadi blong Wajtaoa long lokol kalabus. Long Wenesde naet, hem i visitim ol wanwan brata long kalabus. From we hem i bin gotru long wan longfala hadtaem long kalabus long taem blong faswan bigfala faet, hem i glad tumas blong givhan long olgeta ya we oli stap gotru long semfala traem. Hem i mekem olsem long 20 yia, go kasem we hem i ded long 1959.
Long 1941, mifala i stat blong lan long fasin agens mo fasin badfren we ol man oli soemaot long mifala, taem mifala i no joen long faet. I no isi blong stanap long rod wetem ol magasin mo fesem ol trabol olsem. Long semtaem, mifala i glad blong halpem ol refujid we oli stap long eria blong mifala. Ol man Latvia, Polan, Estonia, Jemani—!mifala i glad blong luk ae blong olgeta i saen, taem mifala i soem Wajtaoa no Consolation (naoia Wekap!) long olgeta long prapa lanwis blong olgeta!
Naoia mi mi kasem traem from we mi no wantem mekem wok we i joen wetem Seken Bigfala Faet Blong Wol. Long kalabus, oli lokem mi long rum blong mi, blong 19 haoa evri dei. Mi rili faenem laef long kalabus i had. Ol faswan trifala dei oli had moa, from we mi stap mi wan nomo. Long namba fo dei, oli singaot mi blong go long ofis blong hemia we i lukaot long kalabus ya. Long ples ya, tu narafala gel oli stanap i stap. Wan long tufala ya i toktok smol long mi se: “?From wanem yu yu stap long ples ya?” Mi mi talem se: “Sipos yu save bambae yu sapraes.” Nao hem i askem wetem wan smol voes se: “?Yu yu wan Wetnes blong Jeova?” Narafala gel we i stap kolosap i harem hem, nao i askem long mitufala se: “?Yutufala i Wetnes blong Jeova?” Nao mitrifala i sakem han blong mitrifala i goraon long mitrifala we mitrifala i glad tumas. !Naoia mitrifala i no moa stap wanwan nomo!
Wok Blong Fultaem Paenia We i Mekem Mi Glad Tumas
Taem mi gofri long kalabus, mi gohed wetem wok blong fultaem paenia, mo wan yangfala gel blong 16 yia we i jes finis long skul i joen wetem mi. Mitufala i muf i go long Ilkli, wan naesfala taon kolosap long ol hil blong Yoksia. Long sikis manis, mitufala i traehad blong faenem wan gudfala ples blong mekem ol miting long hem. Biaen, mitufala i rentem wan smol woksap, we mitufala i jenisim i kam wan Haos Kingdom. Papa i halpem mitufala, hem i kam putum laet mo wan mesin blong mekem haos i hot. Hem i mekem haos ya i kam naes tu. Long plante yia, kongregesen we i stap kolosap i sapotem mitufala. Wan brata blong kongregesen ya i kam evri wik blong givim pablik tok. Wetem blesing blong Jeova, wok blong mitufala i karem frut mo grup i gru i kam bigwan. Biaen, i gat wan kongregesen long ples ya.
Wantaem nomo, long Janewari 1959, Papa i sik. Oli singaotem mi blong kamhom, mo hem i ded long Epril. Ol yia biaen long taem ya oli hadwok. Mama i kam sik, mo hem i lusum tingting blong hem tu, mekem se i hadwok long mi. Be speret blong Jeova i givhan long mi blong gohed, mo mi lukaot long hem gogo hem i ded long 1963.
Jeova i bin givim plante blesing long mi long ol yia we oli pas. I gat plante tumas blong talem. Mi mi luk kongregesen we mi bin gruap long hem i gru mo i kam fo kongregesen. Samfala long kongregesen ya, oli go prij long ol narafala ples olsem ol pablisa mo paenia, samfala oli kam misinari long ol kantri farawe olsem Bolivia, Laos, mo Uganda. Long saed blong mi, mi no mared mo mi no gat pikinini. Samting ya i no mekem mi mi sore. Mi bin bisi tumas. Nating se naoia mi no moa gat sam stret famle blong mi, be mi gat plante pikinini mo smol bubu blong mi long Masta, namba blong olgeta i save go kasem handred.—Mak 10:29, 30.
Plante taem, mi singaot ol yangfala paenia mo sam narafala yangfala blong kam long haos blong mi, blong mi save glad long Kristin kampani blong olgeta. Mifala i mekemrere Wajtaoa Stadi tugeta. Mo tu, mifala i talem sam ekspiryens mo singim ol singsing blong Kingdom, olsem papa mama blong mi i bin mekem. Oltaem i gat plante hapi yangfala raonabaot long mi, mekem se mi tu mi stap yang mo glad oltaem long tingting blong mi. I no gat wan laef we mi save harem moagud long hem i bitim we mi mekem wok blong paenia. Mi mi talem tangkyu long Jeova we mi gat jans blong wokbaot folem rod blong papa mama blong mi. Prea blong mi, hemia se bambae mi gohed blong mekem wok blong Jeova gogo i no save finis.
[Ol futnot]
a Hemia wan rabis sik we i kasem plante man stat long 1918 go kasem 1919, mo i kilim i ded raonabaot 12 milyan man.
b Lafet blong tingbaot taem we bigfala faet i finis long 1918, mo bakegen, long 1945.
c Wan politik pati we hem i rul long fasin we i strong tumas, mo we wan man nomo i lida blong hem.
d Ol man we oli ronwe long kantri blong olgeta from trabol, blong go stap long narafala kantri.
[Tok blong pija long pej 23]
Hilda Padgett wetem papa mama blong hem, Atkinson mo Pattie
[Tok blong pija long pej 23]
Traket ya we i pulum Papa blong intres long trutok