Plante Tumas Man Oli Stap Safa
“?FROM wanem ol man wanwan mo olgeta man tugeta oli stap safa tumas . . . ? Yumi stap talem se, God nao i stampa blong mining blong laef. Be, i gat plante tumas samting i stap hapen long wol ya, we yumi no luk wan risen blong hem. Plante tumas man oli stap safa, mo i gat plante tumas sin we yumi no save eksplenem. ?Maet God i olsem we Nietzsche i talem: wan man we i rul long strong fasin, wan man blong gyaman, wan man blong trikim man, mo wan man blong kilim narafala i ded?”—On Being a Christian, we Hans Küng i raetem.
Ating yu luksave se Hans Küng we i wan man blong stadi long ol tijing blong Katolik skul, i stap talemaot wan problem we i mekem tingting blong plante man i fasfas: ?From wanem God we i gat olgeta paoa mo bigfala lav, i letem ol man oli safa tumas? ?Yu bin harem samfala oli askem kwestin ya? Eniman we i gat sore, i harem nogud blong ridim tok blong Küng, we i talem se laef i olsem “wan reva we i stap ron oltaem, we i fulap long blad, swet, wora blong ae, soa, sore, fraet, man i harem nogud blong stap hem wan, mo ded.” Be, samting we i tru se, i no wan reva nomo, be wan bigfala wotafol blong ol nogud trabol mo wari, we i bin spolem laef blong plante milyan man long ol yia we oli pas finis.—Job 14:1.
Fulap Long ‘Trabol Mo Fasin Blong Harem Nogud’
Tingbaot ol man we oli safa long ol bigfala faet. I no ol man we oli joen long faet nomo we oli safa mo oli ded. Be ol man we oli stap biaen tu oli harem nogud tumas, olsem ol papa mama mo famle blong ol pikinini mo ol narafala we oli ded no oli kasem bigfala kil. I no longtaem i pas, Red Kros i talem se: “Long ol 10 yia we i jes pas, 1.5 milyan pikinini oli ded long ol faet.” Red Kros i talem tu se, long Ruwanda long 1994, “i gat plante handred taosen man, woman mo pikinini, we ol narafala oli kilim olgeta i ded long fasin we i raf bitim mak.”
Mo tu, yumi no mas fogetem plante we oli harem nogud from krangke fasin blong seks we sam man oli mekem long ol pikinini. Afta we wan yangfala boe i kilim hem wan i ded from we wan man blong lukaot long ol pikinini i mekem nogud long hem long saed blong seks, mama blong boe ya i krae mo i talem se: “Man ya we i mekem nogud long saed blong seks wetem boe blong mi . . . sloslou, i spolem boe ya mo plante narafala boe tu long wan fasin we i rabis mo i krangke tumas, bitim samting we yumi save tingbaot.” Mo tu, i gat ol man we oli kilim narafala i ded long fasin we oli no gat sore nating, mo samfala we oli kilim plante man i ded wantaem. Oli kasem sam man long Briten we “blong 25 yia, oli bin tekemaot ol man mo woman long haos blong olgeta, repem olgeta, mekem olgeta oli harem nogud long bodi blong olgeta, mo kilim olgeta i ded we oli no kea nating.” Nao tingbaot, ?olsem wanem long bigfala soa bitim mak, we olgeta we oli ded long han blong ol man olsem oli bin harem? Long olgeta yia we oli pas finis, i luk olsem se i no gat mak blong ol soa mo fasin blong safa we ol man mo woman oli bin mekem long ol narafala.—Eklesiastis 4:1-3.
Antap long ol samting ya, i gat ol man we oli safa from ol sik long tingting mo bodi blong olgeta, mo bigfala soa mo sore we i spolemgud ol famle taem wan we oli laekem hem tumas i ded kwiktaem. Mo tu, i gat ol man we oli harem nogud from hanggri mo ol disasta. I no gat plante man we oli agensem tok blong Moses se ol 70 no 80 yia blong laef blong yumi, oli fulap nomo long ‘trabol mo ol samting we oli mekem man i harem nogud.’—Ol Sam 90:10.
?Plan Blong God?
Samfala oli talem se, ol man oli stap safa from we hemia haf blong plan blong God we yumi no kasem save long hem. ?I tru olsem? ?I tru se yumi mas safa naoia blong gat tangkyu from laef we bambae yumi kasem ‘long nekis wol’? Teilhard de Chardin, wan Franisman we i gat bigfala waes blong wol, i talem se “fasin blong safa we i kilim man i ded mo i mekem hem i kam rotin, hemia samting we ol man oli nidim, blong bambae oli save laef mo kam olsem ol speret man.” ?Tok ya i tru? (The Religion of Teilhard de Chardin; mifala nomo i putum italik.) !No gat!
Tingbaot wan man we i gat fasin blong mekem i gud long narafala, mo we hem i naf blong wokem ol samting. ?Yu ting se hem i save wokem wan samting we i karem ded i kam long ol man, be biaen hem i talem se hem i gat sore nao i sevem ol man long rabis samting ya? !No gat! Taswe, wan God we i gat lav i no save mekem wan samting olsem. Oraet, be ?from wanem God i letem ol man oli safa? Ol trabol we i mekem olgeta oli safa, ?bambae i finis samtaem? Nekis haf bambae i tokbaot ol kwestin ya.
[Foto Credit Line pej 3]
WHO photo by P. Almasy