Oli Spolem Olting Blong Narafala—?From Wanem?

“MI NO gat samting blong talem.” Wan man i raetem ol tok ya long bigfala leta long wol blong wan haos we oli jes pentem, long wan naesfala eria blong Sao Polo. Maet yu tingting se, hemia nao wan saen we i soemaot fasin blong spolem olting blong narafala. Yes, be hemia i jes wan haf nomo blong nogud fasin ya blong spolem olting blong narafala.

Traem tingbaot sipos sam man we oli no gat hed, oli spolem niufala trak blong yu. No, ating yu luk sam pablik haos​—we plante man oli glad blong yusum​—be i gat samfala we oli spolem no brekem ol ples ya. ?From wanem? Yes, ?from wanem? ?Yu askem finis long yu wan se from wanem fasin ya blong spolem evri samting i kam antap bigwan? Long plante ples, i luk olsem se sam man oli laekem tumas blong raetem no blong spolem ol pablik telefon. Oli laekem spolem ol pablik transpot, olsem ol taksi no bas. I luk olsem se ol man ya we oli stap spolem olting blong narafala, oli no kea nating long wan samting. Be, ?wanem i stap biaen long fasin ya we yumi luk evridei no we yumi stap safa from?

Marco,a wan yangfala boe we i laef long Rio de Janero, i harem nogud from we tim blong futbol blong hem i lusum wan maj. Ale, from we hem i kros tumas, hem i stat sakem ston long wan bas blong ol wan bas blong ol man we oli sapotem narafala tim we i win. Tingbaot stori blong Claus. Taem hem i no kasem sam gudfala mak long skul, hem i kam kros, ale hem i stonem ol windo blong skul, mo i brekem olgeta. Be, “pleplei” ya i no moa fani taem papa blong hem i mas pem ol windo ya. Wan narafala yangfala boe, we nem blong hem Erwin, i stap skul mo i wok long semtaem. Long tingting blong ol man, hem mo ol fren blong hem oli ol gudfala boe. Be wan samting we ol boe ya oli laekem blong mekem, jes blong pleplei, hemia blong spolem olting blong ol narafala man long eria blong olgeta. Papa mama blong Erwin, tufala i no save nating se pikinini blong tufala i stap mekem olsem. Wan boe we nem blong hem Valter i no gat papa mo mama. From we hem i no gat haos, ale hem i laef long rod blong Sao Polo. Ol beswan fren blong hem oli joen long wan grup blong ol yangfala we oli stap mekem tumas trabol long taon. Hem i folem ol fren blong hem, mo tu, hem i lanem karate. Olgeta eksampel ya oli soem se plante taem, fasin blong spolem evri samting i dipen long wanem kaen man we yu kampani wetem, no wanem kaen laef we maet yu gruap long hem.

Buk ya The World Book Encyclopedia i talem se: “Samtaem, fasin blong spolem evri samting i wan aksin we man i mekem blong givimbak long narafala man, no hem i wan rod blong man i soemaot tingting blong hem long saed blong politik. Samtaem, ol yangfala mo ol bigman tu, oli brekem loa jes blong ‘pleplei’ nomo.” Be fasin ya we i blong ‘pleplei’ nomo, i save mekem bigfala trabol i kamaot, mo hem i save kilim man i ded tu. Wan dei, wan grup blong yangfala oli wantem “pleplei.” Oli luk wan man we i stap slip long rod, nao oli sakem bensin mo laetem faea long hem. Man ya, we i blong Brasil, i ded long hospital smoltaem biaen. Wan ripot i talem se, “ol yangfala man ya oli eksplenem we long tingting blong olgeta oli no ting se man bambae i wari long ol pua man ya we oli stap asaskem mane olbaot, from we i gat sam pua man we oli ded finis long fasin ya, be polis i neva mekem wan samting.” Nating sipos fasin ya blong spolem evri samting, i pulum man blong kilim narafala i ded no nogat, be mane we man i spenem blong stretem ol trabol mo ol filing we man i harem taem oli kasem ol trabol ya, oli bigwan tumas we man i no save kaontem. Taswe, ?wanem i save stopem no karemaot fasin ya blong spolem evri samting?

?Hu i Save Blokem Fasin Blong Spolem Olting Blong Narafala?

?Polis mo ol skul, oli save blokem fasin blong spolem olting blong narafala? Problem hemia se, polis i bisi tumas blong stretem ol bigfala trabol, olsem bisnes blong salem drag no fasin blong kilim man i ded, mekem se oli no tingbaot “smol” trabol ya we i kamaot from fasin blong spolem olting blong narafala. Wan polis man i talem se, taem wan yangfala i mekem trabol, plante taem ol papa mama oli talem se “stamba blong trabol ya i no pikinini blong olgeta, be i fol blong ol narafala yangfala we oli kampani wetem pikinini blong olgeta, no hem i fol blong skul mo ol polis we oli holem pikinini blong olgeta.” Maet fasin blong skulgud mo fasin blong stanemap ol strongfala loa, oli save daonem fasin ya blong spolem olting blong narafala be, ?olsem wanem nao sipos tingting blong ol papa mama i no jenis? Wan polis woman, we i stretem ol trabol we yangfala i mekem, hem i talem se: “Stamba blong problem ya hemia se, ol yangfala oli no gat samting blong mekem mo samtaem oli gat jans blong mekem trabol. [Ol pikinini oli] goaot mo oli stap [go kasem let long naet], mo oli no gat samting blong mekem. Mo, maet i no gat bigman blong lukaot long olgeta​—sipos no, bambae oli no save stap let olsemia.”

Nating se fasin blong spolem olting blong narafala hem i wan bigfala problem long plante ples, bambae yumi luk olsem wanem samting ya i save jenis. Ol yangfala ya we yumi bin tokbaot long stat blong haf ya, oli jenisim laef blong olgeta. Naoia oli frengud mo oli joengud wetem ol man raonabaot long olgeta. ?Wanem i mekem se ol yangfala ya oli jenisim laef blong olgeta? Mo tu, ?bambae yu sapraes sipos wan dei, fasin blong spolem olting blong narafala i lus olgeta? Plis ridim haf we i kam biaen.

[Futnot]