Laef Stori
Wan Pikinini We i No Gat Papa Mama i Faenem Wan Papa We i Lavem Hem
DIMITRIS SIDIROPOULOS I TALEM STORI YA
Bos blong ol ami i pusum wan masket long mi mo i singaot strong i se: “Ale, yu karem masket ya mo yu sut.” Wetem kwaet fasin mi talem no. Ol soldia oli sek mo oli fraet tumas taem oli luk bos blong olgeta i poenem masket long mi, i mekem i faerap nao ol bolet oli flae i pas antap long solda blong mi. I luk olsem se bambae mi ded nao. Be laki nomo, mi laef. Hemia i no faswan taem we laef blong mi i stap long denja.
FAMLE blong mi i blong wan smol laen blong man we i laef klosap long Kayseri, long Kapadosia, Teki. Long faswan handred yia K.T. samfala man long ples ya, oli bin joenem Kristin skul. (Ol Wok 2:9) Be, long stat blong ol yia 1900, laef blong ol man long kantri ya i jenis bigwan.
Mi Kam Wan Refuji Mo Biaen Mi Lusum Papa Mama
Long 1922, sam manis nomo afta we mi mi bon, wan faet i kamaot bitwin ol defdefren laen nao famle blong mi i ronwe i go long Gris. Papa mama blong mi tufala i fraet tumas, taswe tufala i karem mi nomo we mi jes gat sam manis blong mi, be tufala i lego evri narafala samting i stap. Tufala i kasem plante hadtaem long trip ya, mo tufala i harem nogud tumas taem tufala i kasem vilej blong Kiria, klosap long Drama, long not blong Gris.
Taem mi mi gat fo yia mo smol brata blong mi i jes bon, papa blong mi i ded. Hem i gat 27 yia nomo, be ol trabol we hem i kasem long taem ya i mekem se bodi blong hem i no moa strong. Mama i harem nogud tumas long ol hadtaem we hem i fesem, ale i no longtaem biaen, hem tu i ded. Mi mo brata blong mi, mitufala i no gat wan samting nating we mitufala i nidim blong stap laef. Ale, oli putum mitufala i go long wan hom blong ol pikinini we oli no gat papa mama, mo biaen oli sanem mitufala i go long plante narafala hom olsem. Taem mi mi gat 12 yia, oli sanem mi mi go long wan hom olsem long Tesalonaeka, mo long ples ya mi lanem wok blong mekanik.
Ol man we oli wok insaed long hom ya oli no kaen, mo taem mi stap gruap long ol haos ya, mi stap askem mi wan se from wanem samfala man oli kasem plante trabol mo ol narafala man oli mekem i no stret long olgeta. Mi stap askem se from wanem God i letem ol trabol olsem i stap. Taem oli tijim mifala long saed blong jos, mifala i lanem se God i gat olgeta paoa, be oli no eksplenem gud from wanem rabis fasin i stap mo from wanem i plante. Plante man oli talem se Grik Otodoks Jos hem i beswan jos. Mi mi stap askem long olgeta se: “?Sipos skul Otodoks hem i beswan jos, from wanem olgeta man oli no joenem Otodoks jos?” Mi no kasem wan ansa we mi mi glad long hem.
Tija blong mifala i gat bigfala respek long Baebol, mo hem i makem strong long tingting blong mifala se hemia wan buk we i tabu. Maneja we i lukaot long hom blong ol pikinini i gat sem tingting, be mi mi no kasem save from wanem man ya i no stap joen long ol jos sevis. Taem mi askem kwestin long saed ya, oli talem long mi se hem i bin stadi bifo wetem ol Witnes blong Jeova, hemia wan skul we mi mi no save nating long hem.
Taem mi mi gat 17 yia, mi finisim skul blong mi long hom blong ol pikinini long Tesalonaeka. Wol Wo Tu i jes stat, mo Gris i kam aninit long rul blong ol Nasi. Ol man oli hanggri tumas nao oli stap ded olbaot long rod. Mi mi wantem laef, taswe mi ronwe i go long wan plantesen afsaed long taon blong wok from smol vatu nomo.
Mi Kasem Ansa Long Baebol
Long Epril 1945, mi mi gobak long Tesalonaeka nao wan woman i kam luk mi. Hem i sista blong wan fren blong mi, we i bin stap wetem mi long ol defdefren hom blong ol pikinini. Woman ya, Paschalia, i talem long mi se brata blong hem i ronwe mo oli no moa save faenem hem mo i askem sipos mi mi save weples hem i stap. Taem mitufala i stap storian, hem i talemaot long mi se hem i wan Witnes blong Jeova mo hem i talem se God i intres long ol man.
Taem mi mi harem samting ya, mi kam kros tumas, nao mi askem plante kwestin blong blokem tok blong hem. ?From wanem mi mi safa stat taem mi pikinini kam kasem naoia? ?From wanem mi mi no moa gat papa mama blong mi? ?God i stap wea taem yumi nidim hem tumas? Paschalia i ansa se: “?Yu yu sua se God nao i stamba blong ol trabol ya?” Hem i yusum Baebol blong soemaot se God i no stap mekem ol man oli safa. Hemia i givhan long mi blong luk se God ya we i wokem olgeta samting, i lavem ol man mo i no longtaem bambae hem i mekem ol samting oli kam moagud. Paschalia i yusum ol vas olsem Aesea 35:5-7 mo Revelesen 21:3, 4 blong soem long mi se klosap nao bambae ol faet, ol raorao, ol sik, mo ded, bambae oli finis, mo se ol man we oli stap tru long God bambae oli laef blong olwe long wol.
Mi Faenem Wan Famle We i Lukaotgud Long Mi
Mi faenemaot se brata blong Paschalia i ded long wan faet we ol rebel oli mekem. Mi go luk famle blong hem blong leftemap tingting blong olgeta, be olgeta nao oli leftemap tingting blong mi wetem Baebol. Biaen mi go luk olgeta bakegen blong harem sam moa gudfala tok long Baebol, mo i no longtaem afta, mi mi joen long wan smol grup blong ol Witnes blong Jeova we oli mit long fasin haed blong stadi mo mekem wosip. Nating we wok blong ol Witnes i tabu, be mi mi gat strong tingting blong joen wetem olgeta.
Insaed long grup blong ol Kristin ya we oli gat tingting daon, mi mi faenem wan samting we mi no bin gat bifo, hemia wan famle we i kaen mo i gat lav. Oli halpem mi long saed blong spirit mo oli givim help we mi mi nidim tumas. Long medel blong olgeta, mi faenem ol fren we oli tingbaot ol narafala mo we oli kea, oli glad mo oli rere blong halpem mi mo leftemap tingting blong mi. (2 Korin 7:5-7) Samting we i moa impoten se, oli halpem mi blong mi kam klosap long Jeova, we naoia mi tingbaot hem olsem Papa blong mi long heven we i gat lav. Ol nambawan fasin blong hem olsem lav, sore, mo fasin keagud, oli pulum mi bigwan. (Ol Sam 23:1-6) !Mi jes faenem wan famle long saed blong spirit mo wan Papa we i lavem mi! Samting ya i tajem hat blong mi. I no longtaem biaen, mi givim laef blong mi i go long Jeova, mo mi baptaes long Septemba 1945.
Taem mi joen long ol Kristin miting, mi kasem plante moa save, mo bilif blong mi tu i stap kam strong moa. I no gat transpot, taswe oltaem sam long mifala i wokbaot faef kilometa blong go kasem ples blong miting, mo taem mifala i stap wokbaot, mifala i storiangud long ol samting long saed blong spirit. Long en blong 1945, taem mi kasem save se man i save joen fultaem long wok blong prij, mi stat blong paenia. I no longtaem bambae bilif mo fasin blong mi blong holemstrong long Jeova i kasem traem bitim mak, taswe i impoten tumas we mi gat wan strong fasin fren wetem Jeova.
Fasin Agens i Karem Narafala Frut
Plante taem ol polis oli mekem mifala i sek taem oli kam poenem masket long mifala long ples blong miting. From we faet i kamaot insaed long kantri blong Gris, ol ami oli tekem paoa mo oli rulum kantri ya. Ol defdefren grup oli girap, oli faet agens long olgeta bakegen. Ol lida blong jos oli yusum janis ya blong agensem mifala bitim mak, oli talem ol giaman tok long ol haeman blong gavman se mifala i Komunis.
Long tu yia, plante taem ol polis oli holemtaet mi wetem tu narafala brata, mo sikis taem oli jajem mitrifala se mitrifala i mas go kalabus blong fo manis. Be, from we haos prisen i fulap finis wetem ol man blong politik, oli letem mitrifala i go fri. Mitrifala i yusum fasin fri ya blong gohed blong prij, be i no longtaem afta, oli holemtaet mitrifala bakegen—oli mekem samting ya tri taem long semfala wik nomo. Mitrifala i save se oli sanem plante long ol brata blong mitrifala oli go long ol aelan we i no gat narafala man long olgeta. ?Bilif blong mi bambae i naf blong winim wan traem olsem?
Ol samting oli kam moa had taem mi mas ripot long ol polis evri dei. Blong oli save wajemgud mi, ol haeman blong gavman oli sanem mi mi go long vilej blong Evosmos, klosap long Tesalonaeka, we i gat wan polis stesen. Mi rentem wan rum long vilej ya, mo blong kasem mane, mi wok olsem wan man we i go long haos blong ol man, blong klinim sospen blong olgeta. Taem mi stap prij long ol vilej raonabaot, wok ya i mekem se i isi long mi blong go long haos blong ol man long fasin we i no wekemap tingting blong ol polis. Frut we i kamaot se, sam man we oli harem gud nius oli intres bigwan. Biaen, bitim ten long olgeta oli kam ol man blong wosipim Jeova we oli givim laef blong olgeta i go long hem.
Long Ten Yia, Mi Go Long Eit Defren Kalabus
Ol polis oli stap wajem mi gogo kasem en blong 1949. Biaen, mi gobak long Tesalonaeka wetem tingting blong gohed nomo long fultaem paenia. Mi mi ting se ol trabol blong mi i finis nao, be long 1950, oli mekem mi mi sek taem oli singaot mi blong go joen long ami. Mi mi wan Kristin mo mi no wantem joen long faet, taswe mi gat strong tingting blong no “mekem faet.” (Aesea 2:4) Ale naoia mi mi stat blong safa bitim mak blong longtaem long sam kalabus we oli moa rabis i bitim ol narafala kalabus long Gris.
Mi statem taem blong mi long kalabus long taon blong Drama. Long ol faswan wik we mi spenem long prisen ya, i gat ol niufala soldia we oli stat blong tren blong yusum masket. Wan dei, oli tekem mi mi go long ples we oli stap tren blong sut long masket. Wan bos blong ami i pusum wan masket i kam long mi mo i givim oda long mi blong mi sut. Taem mi no wantem, hem i stat blong sutum mi. Taem ol narafala bos blong ami oli luk se mi mi no save jenisim bilif blong mi, ale oli kam raf mo oli kilim mi. Oli laetem ol sigaret, mo oli yusum tufala han blong mi blong kilim faea blong ol sigaret ya. Biaen, oli sakem mi mi go insaed long wan rum, blong mi stap mi wan nomo. Blong tri dei oli gohed blong mekem olsem long mi. Ol han blong mi we sigaret i bonem oli soa tumas, mo blong plante yia, mak blong olgeta i stap long han blong mi.
Bifo we ol ami oli pasem mi long kot, oli karem mi mi go long wan kamp blong ol ami long Iráklion, Krit. Long ples ya, oli kilim mi nogud from oli wantem se mi mi lego bilif blong mi. Mi mi fraet se maet bambae mi mekem samting ya, taswe mi prea wetem ful hat blong mi long Papa blong mi long heven blong hem i mekem mi mi kam strong. Ol tok blong Jeremaea 1:19 oli kam long tingting blong mi, we i talem se: “ ‘Olgeta man long ples ya, olgeta evriwan bambae oli stap tok agens long yu. Be naoia, mi mi givim paoa long yu, blong mekem yu yu stanap strong agens long olgeta. . . . Bambae oli no save winim yu, from we mi bambae mi stap wetem yu, mi blokemgud yu. Mi mi Hae God, mo hemia tok blong mi.’ ” ‘Pis we God i givim’ i mekem tingting blong mi i kwaet mo mi no moa fraet. Mi kasem save se i waes blong trastem Jeova fulwan.—Filipae 4:6, 7; Ol Proveb 3:5.
Taem mi pas long kot, oli jajem mi se mi mas kalabus long ful laef blong mi. Olgeta oli lukluk ol Witnes blong Jeova olsem ol “enemi blong kantri ya” we oli moa nogud i bitim ol narafala man. Afta we mi pas long kot, oli putum mi long kalabus blong Itsedin, afsaed long Kanea. Kalabus ya i blong ol man we oli stap brekem loa, mo long ples ya oli putum mi mi stap mi wan nomo long wan rum. Itsedin i wan bigfala haos blong wan rijman bifo, be from we haos ya i olfala finis i gat plante rat long rum blong mi. Mi yusum wan olfala doti blanket blong kavremap mi fulwan, long hed kasem leg, nao taem ol rat oli klaem olbaot long mi, oli no save tajem skin blong mi. Mi kasem numonia, ale mi sik bigwan. Dokta i talem se mi mas sidaon long san, taswe mi gat janis blong toktok wetem plante narafala prisena afsaed long yad. Be, sik blong mi i kam moa nogud, mo afta we blad i stat ron insaed long waet leva blong mi, oli karem mi mi go long hospital long Iráklion.
Bakegen, ol Kristin brata sista blong mi oli stap klosap long mi taem mi mi nidim olgeta. (Kolosi 4:11) Ol brata long Iráklion oli kam luk mi oltaem nomo, oli leftemap tingting blong mi mo oli mekem mi mi haremgud. Mi talem long olgeta se mi nidim sam buk blong mi save prij long olgeta we oli intres. Oli karem wan bokis i kam we i gat wan poket long botom blong hem we i haed, mo mi save haedem ol buk long poket ya. !Mi mi glad tumas from we taem mi stap long ol prisen ya, mi givhan long sikis prisena blong oli kam ol trufala Kristin!
Long taem ya, faet we i stap gohed long kantri blong Gris i stop, mo oli jenisim ol yia blong mi long prisen i kam ten yia nomo. Mi spenem ol narafala yia long ol kalabus blong Rethimno, Genti Koule, mo Kassandra. Afta we mi spenem klosap ten yia long eit defren kalabus, oli letem mi mi gofri, mo mi gobak long Tesalonaeka. Long ples ya ol gudfala Kristin brata blong mi oli glad tumas blong lukaotgud long mi.
Gohed Gud Long Saed Blong Spirit Wetem Help Blong Ol Kristin Brata
Taem mi stap yet long prisen, gavman i letem ol Witnes blong Jeova long Gris blong oli fri blong mekem wosip blong olgeta. Kwiktaem nomo mi mi yusum janis ya blong gohed blong mekem wok blong fultaem paenia. I no longtaem afta, mi kasem wan narafala blesing, taem mi stat save wan gudfala Kristin sista, Katina, we hem i lavem Jeova mo i wok strong long wok blong prij. Mitufala i mared long Oktoba 1959. Gel blong mitufala, Agape, mo prapa Kristin famle blong mi, oli givhan long mi blong mi fogetem soa we mi kasem taem mi mi no moa gat papa mama blong mi. Antap moa, famle blong mitufala i glad blong mekem wok blong Papa blong mifala long heven, Jeova, we i lavem mifala mo i lukaot gud long mifala.—Ol Sam 5:11.
From we i kam had blong kasem ol samting we mifala i nidim blong laef, mi mi mas stop long wok blong paenia, be mi mi givhan long waef blong mi taem hem i stap gohed long wok ya. Wan impoten samting i kamaot long Kristin laef blong mi long 1969, taem mi stap mekem rere blong go long wan intenasnal asembli blong ol Witnes blong Jeova long Nuremberg, Jemani. Mi fulumap wan pepa blong askem paspot. Bitim tu manis i pas, nao waef blong mi i go long polis stesen blong askem se from wanem mi mi no kasem paspot blong mi yet. Ale wan polis i tekemaot wan bigfala hip blong pepa insaed long wan kabod, mo i talem se: “?Yu yu askem wan paspot blong man ya blong hem i save go jenisim skul blong ol man Jemani? !Nogat! Man ya i denja tumas.”
Wetem help blong Jeova mo blong samfala brata, mi mi joen long wan grup we i yusum wan paspot nomo, nao mi save go long nambawan asembli ya. Namba blong ol man we oli kam long asembli ya i bitim 150,000, mo mi mi luksave se spirit blong Jeova i lidim mo i stap mekem famle ya blong hem we oli kamaot long fulwol, oli joengud. Sam yia biaen, mi mi luksave moa se ol Kristin brata blong mi oli sas tumas.
Long 1977 gudfala waef blong mi we mi mi laekem tumas mo we i stap tru long mi, i ded. Mi traem bes blong mi blong tijim gel blong mitufala folem ol rul blong Baebol, be mi no mekem wok ya mi wan nomo. Bakegen, famle blong mi long saed blong spirit oli kam givhan long mi. Bambae mi tangkiu oltaem long ol brata ya from help we oli givim long hadtaem ya. Sam long olgeta oli kam stap long haos blong mifala blong smoltaem blong givhan long mi blong lukaot long gel blong mi. Bambae mi neva fogetem lav blong olgeta.—Jon 13:34, 35.
Agape i gruap mo i maredem wan brata, nem blong hem Elias. Tufala i gat fo pikinini boe, olgeta evriwan oli stap long trutok. Long ol yia we oli jes pas, plante taem mi bin kasem bigfala problem long hat blong mi mo helt blong mi i stap kam moa nogud. Gel blong mi wetem famle blong hem oli lukaot gud long mi. Nating se helt blong mi i nogud, be mi mi gat plante risen blong stap glad. Mi mi tingbaot taem ya we i gat samwe wan handred brata nomo long ful Tesalonaeka, we oli mekem miting long fasin haed long haos blong ol man. Naoia i gat samwe long faef taosen Witnes long ples ya we oli gat strong tingting blong wok. (Aesea 60:22) Long ol asembli, ol yangfala brata oli kam luk mi mo oli askem se: “?Yu yu rimemba taem ya we yu stap karem ol magasin i kam long haos blong mifala?” !Papa mama blong olgeta oli no ridim ol magasin ya, be ol pikinini blong olgeta yes, mo olgeta oli gruap long saed blong spirit!
Taem mi mi luk we ogenaesesen blong Jeova i stap kam bigwan moa, mi harem se i stret nomo we mi bin stanap strong tru long ol trabol we mi bin fesem. Oltaem nomo mi stap talem long ol smol bubu blong mi mo ol narafala yangfala se oli mas tingbaot Papa blong olgeta long heven taem oli yangfala yet, nao hem bambae i no save lego olgeta. (Prija 12:1) Jeova i mekem tok blong hem i kamtru. Mi mi wan ‘pikinini we papa blong mi i ded’ be Jeova nao i kam papa blong mi. (Ol Sam 68:5) !Nating se taem mi mi smol yet, mi no moa gat papa mama blong mi, be afta, mi faenem wan Papa we i keagud long mi!
[Tok blong pija long pej 22]
Mi wok olsem man blong kuk long prisen blong Drama
[Tok blong pija long pej 23]
Mi wetem Katina long dei we mitufala i mared, long 1959
[Tok blong pija long pej 23]
Wan asembli we mifala i holem long bus, klosap long Tesalonaeka, jes bifo 1970
[Tok blong pija long pej 24]
Wetem gel blong mitufala, long 1967