Baebol i Talem Wanem

?I Stret We Ol Kristin Oli Joen Long Lafet Blong Niuyia?

WAN dokta long Brasil we nem blong hem Fernando, i talem se: “Oltaem, long sava bifo Niuyia, ples i kwaet. Be samples long 11 klok long naet ol man oli stap kam. Fulap oli gat kil from we narafala i stikim olgeta long naef no i sutum olgeta long masket, plante yangfala oli kasem kil long ol aksiden long trak, mo plante woman oli harem nogud from we man blong olgeta i kilim nogud olgeta. Klosap oltaem, dring i stamba blong ol trabol ya.”

Taem yumi ridim tok ya, yumi no sapraes we wan niuspepa long Brasil i kolem faswan dei blong yia se, dei we hed blong ol man long olgeta kantri blong wol i soa. Niuspepa blong Yurop i talem se: “Niuyia i blong ol man we oli ting se pleplei mo spel nao i impoten samting long laef.” Hem i talem tu se dei ya i “wan haf bakegen blong faet we man i gat blong traem winim trabol we i kamaot from dring.”

I tru, i no olgeta man evriwan we oli dring bitim mak mo oli faet long Niuyia. Plante man oli gat ol gudfala memori blong ol lafet we oli bin mekem long ol yia we oli pas. Fernando we yumi tokbaot fastaem finis i se: “Taem mifala i pikinini, mifala i no save wet blong Niuyia i kam. !Oltaem i gat fulap pleplei, kakae mo dring. Long medel naet, mifala i holholem mifala, kiskis, mo taltalem ‘!Hapi Niuyia!’ ”

Tede tu, plante oli harem se oli save mekem lafet blong Niuyia we oli no bitim mak. Be, i gud we ol Kristin oli traem lukluk stamba mo mining blong lafet ya we fulap man oli mekem. ?Lafet blong Niuyia i agensem ol tijing blong Baebol?

Ol Samting We Oli Hapen Bifo

Lafet blong Niuyia i no wan niufala samting. Ol toktok we oli faenem long ol ston blong bifo i soemaot se ol man Babilon oli bin mekem lafet ya long ol yia 2000 B.K.T.a Lafet ya we oli ting se i impoten tumas, oli bin mekem long medel blong manis Maj. The World Book Encyclopedia i talem se: “Long taem ya, god ya Marduk i jusum wanem bambae i hapen long ful kantri long yia we i kam.” Lafet blong Niuyia long Babilon i gohed blong 11 dei. Oli mekem sam sakrefaes, plante grup oli maj long ol rod, mo oli mekem kastom blong oli save karem plante pikinini.

Blong smoltaem, ol man Rom oli makem manis Maj olsem stat blong niufala yia. Be long 46 B.K.T., Hedgavman Julius Caesar i mekem wan loa se bambae yia i stat long faswan dei blong Jenuware. Long tingting blong olgeta, dei ya i tabu finis, i blong ona long god ya Janus, we i bos long stat blong evri samting. Ale, oli makemaot dei ya bakegen se hem i faswan dei blong yia blong ol man Rom. Mo oli gohed blong mekem semfala lafet we oli stap mekem oltaem long dei ya. Cyclopedia blong McClintock mo Strong i talem se, long namba wan Jenuware, ol man Rom “oli lafet bitim mak mo oli folem plante giaman tingting mo kastom we ol hiten man oli bilif se i givim laki.”

Tede tu, ol kastom blong givim laki mo blokem badlak oli joen wetem lafet blong Niuyia. Tingbaot: Long sam ples long Saot Amerika, oli stanap long raetsaed leg blong olgeta blong welkamem Niuyia. Samfala oli mekem wesil long trak, mo sutum ol krak blong mekem bigfala noes. Ol man Jek oli folem kastom blong kakae supsup we oli wokem long ol bin. Wan kastom blong ol man Slovak, se oli haedem mane no ol skel blong fis aninit long kaliko blong tebol. Ol kastom ya we oli blong givim laki mo blong givim plante samting long ol man, oli jes mekem se oli gohed nomo blong bilif long Niuyia olsem wan taem we ol god oli makemaot fiuja blong olgeta.

Tingting Blong Baebol

Baebol i talem long ol Kristin se: “I gud yumi stap mekem ol stret fasin, . . . Bambae yumi no mas mekem ol rabis lafet, mo yumi no mas dring grog we yumi lusum hed.”b (Rom 13:12-14; Galesia 5:19-21; 1 Pita 4:3) Plante man we oli mekem lafet blong Niuyia oli bitim mak long ol fasin ya we Baebol i agensem. Taswe, ol Kristin oli no joen long lafet ya. Hemia i no minim se ol Kristin oli neva mekem wan lafet mo pleplei samtaem. Olgeta oli save gud tok blong Baebol we i talem bakegen mo bakegen long ol man blong wosip long trufala God, se oli mas glad. Mo Baebol i tokbaot plante samting we oli givim glad ya. (Dutronome 26:10, 11; Ol Sam 32:11; Ol Proveb 5:15-19; Prija 3:22; 11:9) Baebol i talem se kakae mo dring tu i save mekem man i glad.—Ol Sam 104:15; Prija 9:7a.

Ale, yumi luk se lafet blong Niuyia i fulap long ol hiten kastom blong bifo. Giaman wosip i no klin long ae blong Jeova God, hem i no laekem nating. Mo ol Kristin oli sakemaot ol fasin olsem, we oli kamaot long hiten stamba. (Dutronome 18:9-12; Esikel 22:3, 4) Aposol Pol i raetem se: “Stret fasin mo rabis fasin, tufala i no save joen nating, mo delaet mo tudak, tufala i no save stap wanples. Mo long sem fasin, Kraes mo Setan, tufala i no save agri samtaem.” Taswe, i stret nomo we Pol i talem se: “Yufala i no save tajem ol samting ya we oli no klin long fes blong mi.”—2 Korin 6:14-17a.

Mo tu, ol Kristin oli luksave se sipos oli joen long ol kastom we oli blong givim laki mo blokem badlak, samting ya i no save givim glad mo plante samting long olgeta. Antap moa, God bambae i no glad long olgeta. (Prija 9:11; Aesea 65:11, 12) Mo tu, Baebol i givim advaes long ol Kristin se oli no mas bitim mak long fasin blong olgeta, mo oli mas naf blong blokem samting we olgeta nomo oli wantem. (1 Timoti 3:2, 11) I klia se, i no stret blong wan man we i stap talem se hem i folem ol tijing blong Kraes, i joen long wan lafet we i bitim mak long saed blong kakae, dring, mo pleplei.

Ating lafet blong Niuyia i naes mo i pulum ae blong yumi, mo ating i save mekem yumi harem gud. Be Baebol i talem se ‘yumi no mas tajem ol samting we oli no klin long fes blong God.’ Mo tu, Baebol i talem se: “Olgeta samting long bodi blong yumi mo long tingting blong yumi we oli stap mekem yumi doti long fes blong God, yumi mas sakemaot olgeta evriwan.” Jeova i mekem promes long olgeta we oli obei long samting ya, i se: “Bambae mi mi glad blong tekem yufala. Mi bambae mi Papa blong yufala, mo yufala bambae i pikinini blong mi, yufala ol boe mo gel blong mi.” (2 Korin 6:17b kasem 7:1) Tru ya, hem i promes blong givim blesing blong olwe mo plante samting long olgeta we oli stap tru long hem.—Ol Sam 37:18, 28; Revelesen 21:3, 4, 7.

[Futnot]