November

O ma khẹke ne ẹmwẹ nọ kẹkẹ gha ke ima unu ladian. Sokpan deghẹ ima ma begbe, ẹmwẹ eso rrọọ ne ima gha ta, nọ re ẹmwẹ ihẹn, ne ima i mobọ ka yọ. Vbe igiemwi, ọ ma khẹke ne ima gha ta ẹmwẹ dan vbekpa emwa ọvbehe, rhunmwuda ẹvbo ne iran ke rre ra urhuẹvbo ne iran zẹ. Ọ ma vbe khẹke ne ima gha tama emwa ọvbehe, ẹmwẹ nọ gha da iran sẹ ugboloko. Gha ta ẹmwẹ nọ gha rhie igiọdu ne emwa ọvbehe. Ghẹ gha vian ra ne u gha ya unu rhia emwa ọvbehe. Emwi bun ne Jehova ru ne Ivbi Izrẹl, nọ te khẹke ne iran kpọnmwẹ ọnrẹn yi, sokpan ẹghẹ hia ẹre iran ya gha vian. Ma ghaa vian, emwa ọvbehe sẹtin vbe deba ima gha vian. Yerre wẹẹ, iyẹn dan ne orhunmwu igbe ni ya ba otọ e Jẹriko ghee, do na ma Ivbi Izrẹl, ẹre ọ ya Ivbi Izrẹl nikẹre gha “gui ẹzọ e Mosis.” (Nọm 13:31–14:4) Sokpan ma ghaa tian emwa ọvbehe, ma hia fẹẹrẹ ghi gha ghọghọ, rhunmwuda ọbevbaru ẹre ọ ya iwinna kẹ. Rhunmwuda ọni, gualọ odẹ ke odẹ, ne u khian ya gha ya ekhọe hia tian etẹn, ye iwinna esiesi ne iran ru. w22.04 8 ¶16-17

Ke ẹghẹ gha dee, te Jehova wa si avbe igbama kẹ egbe. E Jehova gha vbe sẹtin si ivbuẹ kẹ egbe, deghẹ iran gele hoo ne iran gae. (1 Kọr 3:​6, 7) Ọ gha khọnrẹn ne ivbuẹ zẹ owẹ ihan, e Jehova i khian fi iyeke gbe iran. (Psm 11:4) Iran na vbe gha hoo ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee, ọ gha wa miẹn iran yi. (Iwinna 13:48; 2 Krọ 16:9) E Jehova gha vbe sẹtin ru iyobọ nuẹn ya ta ẹmwẹ nọ khẹke ma ivbuẹ, vbe ẹghẹ nọ khẹke zẹẹ, ne ẹmwẹ nii mieke na sẹ iran ekhọe. (Itan 15:23) Ọ sẹtin vbe ru ẹre ne ọtẹn vbe iko si ivbuẹ kẹ egbe, ọtẹn nii ghi gele gha rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ivbuẹ. Ivbuẹ gha vbe waan nẹ, e Jehova gha sẹtin ru iyobọ ne iran ya yerre, emwi ne u maa iran re, vbe iran rre ọvbokhan. (Jọn 14:26) Ivbi uwa ghaa miẹn emwi ruẹ vbe ẹmwẹ ne uwa ta, kevbe uyinmwẹ esi ne uwa mwẹ, e Jehova gha fiangbe uwa. w22.04 21 ¶18

Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, e Setan i ghi sẹtin la ẹrinmwi, ọ keghi suẹn gha zẹ etẹn na hannọ zẹ ni dekẹ vbe uhunmwu otagbọn na kpokpo, iran na, gha vbe kha vbe Arriọba Osanobua, deba ọni “iran keghi se osẹe ẹmwata vbekpa e Jesu.” (2 Kọr 5:20; Ẹfis 6:​19, 20) Vbe ukpo 1918, iran erẹnrẹn vbe uwu etẹn nikpia ni ghaa mu asanikaro, ẹre a ba ifiẹzọ, a na ghi wẹẹ ne iran ya gbe ukpo nibun vbe eghan. Ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, iwinna ọghe etẹn na hannọ zẹ i khian ghi dọlegbe mwẹ uhunmwu. (Arhie 11:​3, 7-11) Sokpan vbọ ghi rre omuhẹn ọghe ukpo 1919, a keghi fan etẹn na vbe eghan, a na vbe mu ẹzọ iran yotọ. Vbobọvbobọ nii, etẹn na werriegbe suẹn gha tama emwa vbekpa Arriọba Osanobua. Sokpan Esu ma dobọyi, te ọ ye gha kpokpo eguọmwadia Osanobua. Ke ẹghẹ nii gha dee, Esu ma gi egbe rọkhọ eguọmwadia Osanobua. Ọ kpokpo iran sẹrriọ wẹẹ, te ukpokpo nọ he hẹ ku iran lẹ vbe na ghee “ẹzẹ.” (Arhie 12:15) Emwi nọ gha ru iyobọ ne ima ya lẹ ọna fe ọre, “izinegbe kevbe amuẹtinyan.”—Arhie 13:10. w22.05 5-6 ¶14-16

Vbe umian ne ukọ ighẹ Jọn miẹn, ọ keghi bẹghe ẹbu eva ni ye ọdakha ọghe Jehova ike, a na ya arrọọ ọghe etẹbitẹ san iran ẹse. Ẹbu nokaro kegha re orhunmwu 144,000.Uhunmwu otagbọn na, ẹre a ke hannọ iran zẹ, ne iran ya deba e Jesu vbe ẹrinmwi gha kha yan agbọn na. (Arhie 5:​9, 10; 14:​3, 4) Vbe umian ne Jọn miẹn nii, ọ keghi bẹghe iran, vbe iran mudia ke Jesu vbe uhunmwu Oke Zaiọn vbe ẹrinmwi. (Arhie 14:1) Ke ẹghẹ ọghe avbe ukọ ọghe Jesu gha dee, ẹre a ke hannọ emwa ni khian gha rre usun orhunmwu 144,000. (Luk 12:32; Rom 8:17) Sokpan, a keghi tama e Jọn wẹẹ, ibozẹghẹ vbe uwu iran na, ẹre ọ khian ghi kẹ vbe uhunmwu otagbọn vbe ẹdẹ okiekie ẹdẹ. (Arhie 12:17) Vbe ẹghẹ orueghe nọkhua, a gha viọ iran ni dekẹ na gha rrie ẹrinmwi, ne iran ya deba orhunmwu 144,000 nikẹre, ni ya ekhọe hia ga e Jehova ya sẹ ẹdẹ uwu. Iran ghi deba e Jesu gha khaemwisẹ vbe Arriọba Osanobua.—Mat 24:31; Arhie 5:​9, 10. w22.05 16 ¶4-5

E Jesu keghi gi erhuanegbe ẹre rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne iran gha fian yan egbe, ọ ma vbe khẹke ne iran gha roro ẹre wẹẹ, iran i mwẹ esa ne iran ye. E Jesu tama iran wẹẹ: “Sokpan nọ ne uwa, ọ rẹn inu eto hia nọ rre uwa uhunmwu.” (Mat 10:30) Te ẹmwẹ na wa rhie igiọdu ne ima, katekate, vbe ima ghaa roro ẹre wẹẹ, ima i mwẹ esa ne ima ye. Ọ rhie ma wẹẹ, Osanobua wa hoẹmwẹ ima. Aro nọ ghaan, ẹre ọ ya ghee ima. E Jehova ẹre ọ kue yọ ne ima gha ga irẹn, deghẹ ọ na ka ima ba emwa ni khian gha rre agbọn ọgbọn, ọ ma khẹke ne ima ye gha roro ẹre wẹẹ, ima ma sẹ ihe emwa ni khian gha rre evba. Odẹ ukpo 15 nọ gberra, ebe Owa Ọkhẹ ọkpa na guan kaẹn odẹ nọ khẹke ne ima ya gha ghee egbe ima. Ọ khare wẹẹ: “Ọ ma khẹke ne ima gha ghee egbe ima gidii; ọ ma vbe khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ma i mwẹ evbọ gia ya ru, ra ima i mwẹ esa ne ima ye. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, ọ mwẹ ako eso ne ima na hia, ọ ma vbe khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ima i mwẹ esa ne ima ye. w22.05 24-25 ¶14-16

De emwi ne dọmwadẹ ima gha ru, ne akugbe nọ rre uwu iko mieke na gha wegbe sayọ? Ọ khẹke ne ima gha re emwa ọfunmwegbe. (Mat 5:9; Rom 12:18) Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya ru emwi nọ gha ya ima vbe etẹn gha rrọọ vbe ọfunmwegbe vbe uwu iko, te ima ru emwi nọ gha ya e paradais ọghe orhiọn mose. Ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ si edọmwadẹ emwa ni rre paradais ọghe orhiọn gha die ugamwẹ ẹmwata. (Jọn 6:44) Ma ghaa hia ne ima gha ru emwi nọ gha ya ọfunmwegbe kevbe akugbe gha rre uwu iko, ọ wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, rhunmwuda, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee etẹn ima! (Aiz 26:3; Hag 2:7) Emwi wa bun ne Jehova ya ru eguọmwadia ẹre ẹse. Vbe ima khian ru ne ima mieke na gha miẹn ere vbọ vbene ọ khẹke? Ọ khẹke ne ima gha mu emwi ne ima tie vbe Ẹmwẹ Osanobua roro. Ma ghaa ru vberriọ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ uyinmwẹ ni khẹke Ivbiotu e Kristi. Avbe uyinmwẹ na ghi gu ima kpa ya “hoẹmwẹ egbe zẹvbe etẹn,” ma ghi vbe gha “mwẹ ẹnina daa egbe” vbe uwu iko.—Rom 12:10. w22.11 12-13 ¶16-18

Adeghẹ ima na ya ekhọe hia miẹn ọnrẹn yi wẹẹ, e Jehova gele yabọ ima nẹ, ‘egbe ghi fu ima rre,’ orhiọn ima ghi sotọ, ekhọe ima i khian vbe gha bu abe gbe ima. Ma gha sẹtin sọyẹnmwẹ avbe afiangbe na, deghẹ e “Jehova tobọre” na yabọ ima. (Iwinna 3:19) E Jehova gha yabọ ima nẹ, ọ ghi kie ẹkpotọ yọ ne ima ya dọlegbe gha re ọsiọre, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ, ima ma ka ru orukhọ. E Jehova gha yabọ ima nẹ, ẹi ghi rri ima oya ye orukhọ ne ima ru nii. (Aiz 43:25) “Zẹvbe ne ahọ rree ne orrie,” erriọ e Jehova vbe mu orukhọ ọghomwa khian rree ne ima. (Psm 103:12) Odẹ ne Jehova ya yabọ ima i gia gie! Ma ghaa muẹn roro, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha rhie ọghọ nọ khẹke nẹẹn, ma ghi vbe gha kpọnmwẹ ọnrẹn vbe ẹghẹ hia. (Psm 130:4) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọmwa ru orukhọ nekherhe ra nọ wegbe, ẹi re ọni ẹre ọ khian tae deghẹ e Jehova gha yabọ ọre. E Jehova ọre Ayi ọghomwa, irẹn ẹre ọ yi uhi ne ima, irẹn ẹre ọ vbe bu ohiẹn ima, rhunmwuda ọni, e Jehova ẹre ọ gele rẹn deghẹ irẹn gha yabọ ọmwa nọ ru orukhọ. w22.06 5 ¶12-14

E Jehova yan rẹn wẹẹ, agbọn gha maan emwa hia ni hoẹmwẹ irẹn vbe odaro. Vbe nei khian gh kpẹẹ gbe, ọ gha wabọ emianmwẹ, akhiẹ, kevbe uwu. (Arhie 21:​3, 4) Ọ gha ru iyobọ ne “emwa ọmẹhẹ” ni mu ẹtin yan rẹn, ne iran mieke na ya uhunmwu otagbọn na khian e Paradais. (Psm 37:​9-11) Vbe ẹghẹ nii, ọ gha ru iyobọ ne ima, ne ima sẹtin gu obọ ẹre sẹ vbene ima ya gu obọ ẹre vbe ẹdẹnẹre. Ẹghẹ nii gha rhiẹnrhiẹn gbe! Sokpan vbọ gele ya ima yayi wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ? E Jehova gha ta ẹmwẹ nẹ, te ọ muẹn sẹ. Rhunmwuda ọni, ma gha ẹtin “mu ẹtin yan e Jehova.” (Psm 27:14) Odẹ ọkpa ne ima khian ya ru ọna, ọre ne ima gha mwẹ ẹbo izinegbe, ma ghi vbe gha sọyẹnmwẹ, zẹvbe ne ima ya diakhẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya mu eyan rẹn hia sẹ. (Aiz 55:​10, 11) Gi ima hia gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha fiangbe ‘iran ni gualọ aro ẹre.” w22.06 20 ¶1; 25 ¶18

Ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha ru emwi ne irẹn tama avbe uhunmwuta ẹgbẹe vbe ebe 1Timoti 5:8. Deghẹ ima na gele yayi wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima kevbe ẹgbẹe ọghe ima, ọ gha ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha kpemehe emwi ne ima gualọ. (Mat 6:​31-33) E Jehova wa hoo nọ kpemehe emwi ne ima gualọ. Vbene ẹmwata, Osa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe nọ zẹ emwi obọ ẹre Jehova wa khin! Vbe Jehova yi uhunmwu otagbọn na, ẹi re emwi na ya yin agbọn ọkpa ẹre ọ yi, ọ vbe yi emwi nọ gha ya emwa nagbọn gha rri orhiẹnrhiẹn agbọn. (Gẹn 2:9) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwi kherhe ẹre ima mwẹ ne ima ya gaga egbe, ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, obọ e Jehova ẹre emwi hia ne ima mwẹ ke rre. (Mat 6:11) Ọ vbe khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, afiangbe ne ima khian miẹn vbe obọ e Jehova, maan sẹ emwi ne ima rhirhi sẹrae, kevbe wẹẹ, ọ gha vbe ya arrọọ ọghe etẹbitẹ san ima ẹse vbe odaro.—Aiz 65:​21, 22. w22.06 15 ¶7-8

Ẹ i re emwa ọgbọn ọkpa, ẹre ọ khẹke nọ gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpa e Jehova kevbe Baibol. Ma hia ẹre ọ khẹke nọ gha mwẹ irẹnmwi na. Ukọ e Pọl khare wẹẹ, adeghẹ ima na gha ya emwi ne ima ruẹ vbe Baibol ru emwi, ọ gha ru iyobọ ne ima ya rẹn “alughaẹn nọ rre emwi nọ maan kevbe nẹi maan.” Rhunmwuda uyinmwẹ esakan kevbe uyinmwẹ dan nibun ọvbehe ne emwa yin, ọ sẹtin gha lọghọ ne ima gha ya ilele ọghe Jehova ru emwi. Sokpan e Jesu keghi kpemehe emwi hia ne ima gualọ, nọ gha ya amuẹtinyan ọghe ima wegbe sayọ. E Baibol nọ re Ẹmwẹ Ọghe Osanobua, ẹre ima na miẹn avbe adia na. Zẹvbe ne Jesu ru ẹre, te ima wa loo eni Osanobua zẹvbe nọ khẹke. (Jọn 17:​6, 26) Vbe igiemwi, ukpo 1931 ẹre ima suẹn gha ya Osẹe Jehova wan egbe, ọna rhie ẹre ma wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre ima ya ghee eni Osanobua kevbe wẹẹ, ma hoo ne emwa rẹn ima ginnaẹn. (Aiz 43:​10-12) Deba ọni, vbe New World Translation of the Holy Scriptures, te a wa rhie eni Osanobua ye ehe nọ khẹke nọ gha ye. w22.07 11 ¶11-12

Ọkpa vbe usun ẹmwata nọ rre uwu e Baibol ọre nọ dekaẹn ẹmwẹ Arriọba Osanobua. E Jesu keghi ya ẹmwata na gie emwi ighobioye na rhie lẹre. Vbe ebe Matiu 13:​44, e Jesu khare wẹẹ: “Te Arriọba ẹrinmwi yevbe emwi ighobioye na rhie lẹre ye ugbo ọkpa; okpia ọkpa ghi miẹn ọnrẹn, ọ na werriegbe rhie ẹre lẹre. Vbene ọ ghi ghọghọ sẹ, ọ na kpa ya khiẹnnẹ emwi hia nọ mwẹ, ọ na ya dẹ otọ nii.” Sokpan ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, ẹ i re emwi ighobioye ẹre okpia na ghaa gualọ khian. Sokpan vbe ọ ghi miẹn ọnrẹn, ọ na sẹ emwi nibun rae nọ mieke na sẹtin dẹ ọre. Uhiẹn, ọ na kue khiẹnnẹ emwi hia nọ mwẹ. Vbọzẹ? Rhunmwuda, ọ rẹn vbene emwi ighobioye nii ru ekpataki sẹ hẹ. Ma rẹn wẹẹ, emwi rhọkpa i rre agbọn na, ne ima gha ya sẹtin gie ọyẹnmwẹ ne ima miẹn vbe ugamwẹ e Jehova kevbe arrọọ ọghe etẹbitẹ nọ khian ya ru ima ẹse vbe Arriọba ọghẹe. Ọ khẹke ne ima mu egbe ne ima khian ya sẹ emwi ke emwi rae, ne ima mieke na gha re ọsie Jehova, rhunmwuda egie nọkhua ẹre a mu ye ima egbe ne ima na re ọsiọre. Ọ keghi gbe ima otiti ne ima “gha ru emwi nọ yẹẹ ọre.”—Kọl 1:10. w22.08 15 ¶8-9; 17 ¶12

Ukpo iyisẹn vbe ihe eva gberra nẹ, e Jehova ke do ya e Mosis gbe uhi ne Ivbi Izrẹl, wẹẹ ne iran “ghẹ ghẹẹ.” Nọnaghiyerriọ, de vbene Josẹf ghi ya rẹn hẹ wẹẹ, “emwi dan” nọ vbe aro e Jehova, deghẹ irẹn na lovbiẹ ke amwẹ ẹrrẹ? (Ẹks 20:14) E Josẹf rẹnrẹn wẹẹ, ẹko i khian rhiẹnrhiẹn e Jehova, deghẹ irẹn na yin uyinmwẹ esankan vberriọ. Vbe igiemwi, e Josẹf rẹn wẹẹ, kotọ gha dee, okpia ọkpa kevbe okhuo ọkpa ẹre Jehova wẹẹ nọ gha rọnmwẹ egbe. A sẹtin miẹn wẹẹ, ọ vbe rẹn vbene Jehova ya ru iyobọ ne iye iyẹe nọkhua ighẹ e Sera igbava, nẹ ghẹ mieke na fi owẹ ye oha. (Gẹn 2:24; 12:​14-20; 20:​2-7) Ena hia ẹre ọ ghi ru iyobọ ne Josẹf ya rẹn, emwi nọ maan kevbe emwi nẹi maan vbe aro Osanobua. Ahoẹmwọmwa nọ ghaa mwẹ ne Jehova, ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. w22.08 26 ¶1-2

Eghian te hia ne iran mu idobo ye iwinna ima vbe ukpo 1918, sokpan vbọ ghi sẹ ẹghẹ, alaghodaro na do gha rre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Vbe ẹghẹ nọ gberra ma na te gha roro ẹre wẹẹ, ọna ẹre Daniẹl 12:2 guan kaẹn. Sokpan ma na do bẹghe ẹre wẹẹ, emwa na khian huẹn kpaegbe vbe agbọn ọgbọn ẹre ako na guan kaẹn. Vbọ ya ima kha vberriọ? Ẹmwẹ na ighẹ “ekẹn” ẹre a vbe loo vbe ebe Job 17:​16, emwi ọkpa ẹre a ya ẹmwẹ na kevbe “Idin” kha. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, arhiọkpaegbe nọ khian sunu vbe ẹdẹ okiekie kevbe okuo Amagẹdọn gha ghi fo nẹ ẹre ebe Daniẹl 12:2 guan kaẹn. De emwi ne ebe Daniẹl 12:2 yae kha, vbọ khare wẹẹ, a gha huẹn emwa eso kpaegbe ne iran “gha rrọọ ẹdẹdẹmwẹdẹ”? Emwi na yae kha ọre wẹẹ, vbe ukpo 1,000 ne Jesu khian ya kha, emwa na khian huẹn kpaegbe ni khian ye gha ruẹ vbekpa e Jehova, ni khian gha họn ẹmwẹ ne Jehova kevbe Jesu Kristi gha miẹn arrọọ ọghe etẹbitẹ.—Jọn 17:3. w22.09 21 ¶6-7

Sokpan ọni ma rhie ma wẹẹ, e Jehova hoo ne ima wa gha gba ẹko emwa, vbene ima ma na rẹn vbene uyinmwẹ iran ye hẹ, nọghayayerriọ, uyinmwẹ esi ne iran mwẹ ẹre ọ khian ya ima gba ẹko iran. Vbene ọmwa ya yin, ẹre ọ khian tae deghẹ a gha rhie ọghọ nẹẹn. Erriọ vbe ye, uyinmwẹ ọmwa ẹre ọ vbe tae deghẹ a gha gba ẹko ẹre, sokpan ọna keghi rhie ẹghẹ. Vbua khian ya sẹtin gba ẹko etẹn hẹ? Hia ne u si iran kẹ egbe. U ghi vbe hia ne uwa gba guan vbe u gha sẹ iko. Hia ne u deba iran winna vbe ikporhu. Gha mwẹ izinegbe vbe egbe iran, ne iran mieke na sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, emwa na gha sẹtin gba ẹko ẹre, ẹre iran khin. A sẹtin miẹn wẹẹ, u i khian wa ta enegbe ruẹ hia fẹẹrẹ ma ọmwa ne u da rẹn. Zẹvbe ne uwa ya sikẹ egbe sayọ, u ghi do gha fannọ otọ ẹko ruẹ ma rẹn. (Luk 16:10) Sokpan vbua khian ru, deghẹ ọtẹn ne u te gba ẹko ẹre na ru emwi eso yọ ruẹ aro? Ghẹ gi egbe ẹre wọọ ruẹ, nọghayayerriọ, u ghi rhie ẹghẹ eso yọ. Ghẹ rhunmwuda emwi ne orhunmwu ọkpa ru, gha ghee etẹn ọvbehe vbirrivbirri. w22.09 4 ¶7-8

Ọdiọn ọkpa na tie ẹre Miqueas, keghi ta vbene ọ ghaa ye irẹn hẹ vbe ẹghẹ ne ediọn eso ya ru emwi nọ da ẹre sẹ ugboloko. Sokpan ọ na ye loo ẹwaẹn, ọ ma ya vbene egbe ya tọlọ ọre tọlọ ọre. Ẹghẹ hia ẹre ọ ya gha na erhunmwu, ọ na gha rinmwian e Jehova nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn ne irẹn, kevbe nọ ru iyobọ ne irẹn ya sẹtin zin egbe. Ọ vbe gha tie uhunmwuta eso ni gha sẹtin ru iyobọ nẹẹn vbe ebe ọghomwa. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ọna? Deghẹ ọtẹn na ru emwi nọ da ruẹ sẹ ugboloko, u ghi gbe ibiẹ rrie, u vbe hia ne u ghẹ gi iziro dan gbọzinian vbe ekhọe ruẹ. A sẹtin miẹn wẹẹ, u i khian wa rẹn emwi nọ si ẹre ne ọtẹn nii na ru emwi nọ ru ra emwi nọ yae ta ẹmwẹ nọ tae. Rhunmwuda ọni, na erhunmwu gie Jehova wẹẹ nọ ru iyobọ nuẹn, ne u mieke na rẹn emwi nọ si ẹre ne ọtẹn nii na ru emwi nọ ru. A sẹtin miẹn wẹẹ, ẹi re te ọtẹn nii wa hoo nọ ru emwi nọ gha sọnnọ ruẹ, rhunmwuda ọni, u ghi hiane u yabọe. (Itan 19:11) Yerre wẹẹ, e Jehova rẹn emwi hia nọ sunu kevbe wẹẹ, ọ gha rhie ẹtin nuẹn ya zin egbe.—Asan 5:8. w22.11 21 ¶5

Gha gu emwa ni hoẹmwẹ e Jehova ru ọse. Avbe ọse ne u gu mu obọ, gha sẹtin ya ruẹ gha mwẹ alaghodaro zẹvbe Ovbiotu e Kristi. (Itan 13:20) E Julien, nọ ghi re ọkpa vbe ediọn vbe iko nian, khare wẹẹ: “Vbe I ye kherhe, ikporhu na yo wa kakabọ ru iyobọ mẹ ya gha gu etẹn ru ọse, ọse ni maan ẹre iran wa gha khin. Te etẹn na wa rhiegba ye ikporhu, te iran wa ru iyobọ mẹ ya gha sọyẹnmwẹ iwinna ikporhu. I na do bẹghe ẹre wẹẹ, emwi nọ si ẹre ne I ma na gha mwẹ ọse nọ maan nibun, ọre wẹẹ, emwa ne ima gba re ihe egbe ọkpa ẹre I ghaa gu ru ọse.” De emwi nọ khẹke ne u ru deghẹ u na bẹghe ẹre wẹẹ, ọse ruẹ vbe uwu iko i ru iyobọ nuẹn ya sikẹ e Jehova? E Pọl rẹnrẹn wẹẹ, ọ mwẹ etẹn eso ni ghaa rre uwu iko vbe ẹghẹ nẹdẹ, ni ma gha mwẹ uyinmwẹ esi, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na tama e Timoti nọ gban egbe ne iran. (2Tim 2:​20-22) Uyi nọkhua ẹre a mu ye ima egbe, ne ima na re ọsie Jehova. Ma gha rẹn ẹgbo ne ima la ma ke do khian ọsie Jehova, ima i khian gi ọmwa rhọkpa ya ima khian rree nẹẹn. w22.08 5-6 ¶13-15

Deghẹ ima hoo ne avbe ilele ọghe Osanobua kakabọ gha yẹẹ ima, ma ghi muẹn roro afiangbe ne ima miẹn, vbe ima gha họn ẹmwẹ ne Osanobua kevbe emwi nọ kẹrikian vbe ima gha he ẹmwẹ ye ọre obọ. Rhie aro sotọ, ne u mieke na bẹghe ọlọghọmwa ne emwa si gie egbe iran, rhunmwuda ne iran he ẹmwẹ ye Osanobua obọ. U ghi vbe muẹn roro vbene ẹdagbọn ruẹ ghi ya maan sẹ vbene ọ ka ye, rhunmwuda ne u na họn ẹmwẹ ne Osanobua. (Psm 32:​8, 10) E Jehova kie ẹkpotọ yọ ne emwa hia gha mwẹ ẹwaẹn nọ ke obọ ọre rre, sokpan ẹi gbagbae ye emwa egbe. Ọ gi ima rẹn emwi nọ khian sunu daa emwa ni gbodan ye ẹwaẹn ọghe ẹmwata. (Itan 1:​29-32) Te iran khian rri oya emwi ne iran ya obọ iran si, rhunmwuda evba kọ ẹre a rhọọ. Iran gha rri oya rhunmwuda uyinmwẹ iran, vbe okiekie, e Jehova ghi guọghọ iran rua. Sokpan de emwi ne Jehova tae vbekpa emwa ni ya uhi ẹre ru emwi? Ọ khare wẹẹ: “Ọmwaikọmwa nọ rhie ehọ mẹ ta yi, ẹkun gha sẹ ọre otọ. Ọ ghi gha rrọọ vbe ai mwẹ ẹbe, vbene emwi i na vbe rrọọ nọ gha gi ohan gha muẹn.”—Itan 1:33. w22.10 21 ¶11-13

Deghẹ ima gele rhie ọghọ ne Jehova, ma ghi gha lẹẹ ne emwi ke emwi nẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. (Itan 16:6) Rhunmwuda ọni, ma ghi gha hia vbe odẹ ke odẹ ne ima gha ya ilele ọghe Jehova ni rre uwu e Baibol ru emwi. (2 Kọr 7:1) Emwi nọ yẹẹ e Jehova ghaa yẹẹ ima, emwi nọ sọnnọ ọnrẹn na vbe gha sọnnọ ima, ẹre ima khian na gele gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. (Psm 37:27; 97:10; Rom 12:9) Ọmwa sẹtin rẹn emwi ne Jehova wẹẹ ọ maan kevbe emwi nẹi maan, sokpan te ọ wa khẹke nọ zẹ owẹ lelẹe. (Rom 12:2) Uyinmwẹ ima ẹre ọ khian gele rhie ẹre ma, deghẹ ima gele yayi wẹẹ, ma ghaa lele uhi e Jehova ẹre agbọn khian na maan ima. (Itan 12:28) E Devid wa vbe rẹn wẹẹ, ai miẹn emwi na ya gie ilele ọghe Jehova, ẹre ọ si ẹre nọ na kha vbekpa e Jehova wẹẹ: “Uwẹ gha ma mwẹ odẹ nọ rrie arrọọ, I vuọn ne ọyẹnmwẹ, rhunmwuda ighẹ u rre emwa na, u vbe rhie oghọghọ mẹ ẹdẹdẹmwẹdẹ.”—Psm 16:11. w22.10 8 ¶9-10

E Jesu kegha re ọmwa nọ mu egbe rriotọ. Vbene Jesu te gha die agbọn, ọ wa ru emwi ọyunnuan nibun vbe ugamwẹ e Jehova. E Jesu ẹre Osanobua loo ro ya “yi emwi ni rre ẹrinmwi kevbe agbọn na.” (Kọl 1:16) Ọ khọ wẹẹ, vbe Jesu dinmwiamẹ, ẹre ọ na yerre, emwi hia nọ ru, vbe ọ rre ẹrinmwi. (Mat 3:16; Jọn 17:5) Sokpan, emwi nọ yerre na, ma yae gha tọn egbe mu. Ọ ma vbe ghee egbe irẹn wẹẹ, irẹn maan sẹ emwa ọvbehe. Ọ keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ, irẹn ma rre, na do gha ga irẹn, sokpan, te irẹn rre do ga emwa ọvbehe kevbe ne irẹn ya arrọọ ọghe irẹn “dẹ emwa nibun werriegbe.” (Mat 20:28) E Jesu yevbe kha wẹẹ, irẹn “i zẹ enegbe ẹre ru, vbe emwikemwi.” E Jesu wa gele gha mu egbe rrie otọ! Igiemwi esi ẹre Jesu rhie yotọ ne ima. w22.05 24 ¶13

Emwi ọkpa ne Jehova ghee vbene ọ te yabọ ọmwa, ọre deghẹ te ọmwa nii mema ru orukhọ nii. Ẹmwẹ ne Jesu tae vbe ebe Luk 12:​47, 48, wa so igiẹ ye ọna. Ọmwa gha rhan aro rua gha ru emwi dan, vbene ọ na rẹn wẹẹ emwi ne irẹn ru nii sọnnọ e Jehova, orukhọ nọ wegbe ẹre ọmwa nii ru. E Jehova sẹtin wẹẹ, irẹn i khian yabọ ọmwa vberriọ. (Mak 3:29; Jọn 9:41) Ọni rhie ma wẹẹ ọghe ima fo nẹ ra? Ẹn o! Emwi ọvbehe ne Jehova vbe ghee, ọre deghẹ ọmwa nii gele ro iro fi uyinmwẹ werriẹ. Evba yae kha, ọre ne ọmwa “fi ekhọe ọre werriẹ, odẹ nọ ya yin, kevbe emwamwa nọ mwẹ vbe orhiọn.” Deba ọni, ọ ghi vbe gbe I ma rẹn ye emwi dan nọ ru, ọ ghi vbe gha dae vbe ekhọe wẹẹ, irẹn ma ru emwi nọ khẹke. Ọmwa nọ ro iro fi uyinmwẹ werriẹ keghi khiẹ, ẹi re wa re rhunmwuda orukhọ nọ ru ọkpa, sokpan rhunmwuda nọ na khian rree ne Jehova, nọ ghi yae ru emwi nọ ma khẹke. w22.06 5-6 ¶15-17

Avbe eghian ọghe ima keghi loo intanẹt ya ta ohoghe vbekpa etẹn ni mu asanikaro vbe otu e Jehova. (Psm 31:13) A mu etẹn eso ye eghan nẹ, a na vbe ba iran ifiẹzọ wẹẹ iran rra uhi. Emwi vbenian wa vbe sunu daa Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ ọghe avbe ukọ, vbe a ba e Pọl ifiẹzọ ohoghe, a na vbe muẹn ye eghan. Eso keghi bizugbe Pọl vba muẹn ye eghan vbe Rom. (2Tim 1:​8, 15; 2:​8, 9) Muẹn roro vbene emwi ne etẹn ru na khian gha ye Pọl hẹ vbe ekhọe. Ọ zin egbe ọlọghọmwa nibun nọ wegbe nẹ, ọ kue vbe mu arrọọ ọghẹe ye ikpadede rhunmwuda avbe etẹn na. (Iwinna 20:​18-21; 2 Kọr 1:8) Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha yevbe avbe etẹn ni bizugbe Pọl Rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke nọ kpa ima odin wẹẹ, Esu kpokpo etẹn ni mu asanikaro. Te Esu ru ọna ne etẹn na mieke na sẹ e Jehova rae, kevbe ne ohan mieke na gha mu ima. (1 Pit 5:8) Gha ru iyobọ ne etẹn, u ghi vbe rhikhan mu iran.—2Tim 1:​16-18. w22.11 16-17 ¶8-11

Ọ gha kẹ, Ovbi e Ju, ẹre izigan nọ fi werriẹ, na kan mu erhan ba e Jesu ghaa khin. Osa ọkpa ẹre Ivbi e Ju ghaa ga, sokpan nọ ne emwa nẹi re Ivbi e Ju, osa ughughan ẹre iran ghaa ga. (Ẹks 20:​2, 3; 1 Kọr 8:​5, 6) Akpawẹ izigan na i re Ovbi e Ju, egbọre ọta nọ gha te nọ vbe ẹmwẹ nọ rre evbagbẹn nọhuanrẹn, ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian ọre, “Uwẹ i mu ohan avbe osa ne ima ga ra?” Vbe deba ọni, ẹi re emwa nẹi re Ivbi e Ju ẹre a gie Jesu gie, sokpan “avbe ohuan ni wiri, ni rre igiowa ọghe Izrẹl” ẹre Jesu rhunmwuda ẹre rre. (Mat 15:24) Osanobua gi Ivbi Izrẹl rẹn wẹẹ, irẹn gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe. A sẹtin miẹn wẹẹ izigan na wa rẹn ọnọna, ẹmwẹ nọ ta vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ọ yayi wẹẹ e Jehova gha huẹn e Jesu kpaegbe, nọ do gha re Ọba ọghe Arriọba Osanobua. Te okpia na ya aro yọ wẹẹ, Osanobua gha vbe huẹn irẹn kpaegbe. Zẹvbe Ovbi e Ju, ẹi mwẹ izigan na ma rẹn vbekpa Adam vbe Ivi. Nọnaghiyerriọ, egbọre izigan nii yayi wẹẹ, e Paradais ne mose mose nọ khian gha rre uhunmwu otagbọn na, ẹre Jesu ghaa guan kaẹn.—Gẹn 2:15. w22.12 8-9 ¶2-3

Ma i mwẹ ẹtin ne egbe ima, orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua, ẹre ọ zẹe ighẹ ima sẹtin ru iwinna ikporhu na. Vbe ima gu kha vberriọ? Rhunmwuda te Esu wa hia vbe odẹ ke odẹ nọ da obọ iwinna ikporhu na yi. (Arhie 12:17) Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ima ma sẹ emwi rhọkpa vbe eke ne Esu ye. Sokpan te ikporhu ne ima kpee wa ya ima khọn miẹn otọ yan Esu! (Arhie 12:​9-11) Odẹ vbo? Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya kporhu, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ohan Esu i mu ima, erriọ obọ ima vbe ya ke ukhunmwu ne ọghe Esu. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua ẹre ọ rhie ẹtin ne ima kevbe wẹẹ, e Jehova rre ima iyeke. (Mat 5:​10-12; 1 Pit 4:14) Orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua gha sẹtin ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin werriẹ aro daa ukpokpo ne ima rhirhi miẹn vbe ikporhu. (2 Kọr 4:​7-9) De emwi nọ ghi khẹke ne ima ru ne Osanobua mieke na rhie orhiọn nọhuanrẹn ne ima? Ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia, ma ghi mu ẹtin yan e Jehova wẹẹ, ọ gha họn erhunmwu ima. w22.11 5 ¶10-11

Te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ etẹn ima vbe ima ghaa hia ne ima gu iran gha rrọọ vbe ọfunmwegbe. Ọ khẹke ne ima gha ya egbe taa e Jehova, vbe odẹ nọ ya yabọ. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, e Jehova kue ne Ovbi ẹre do wu ye orukhọ ọghe ima, ẹi re te ọ khẹke ne ima vbe yabọ etẹn ima ni ru ima khọọ? Ọ ma khẹke ne ima gha yevbe ọviẹn nọ mwẹ ekhọe dan ne Jesu ya zẹ erre. Arowa ọviẹn na keghi tama rẹn nọ sẹ igho ọrhẹnrhẹn nọ mwẹ irẹn re rae, sokpan ọviẹn na ma kue yabọ ọviẹn ne ihua ẹre, nọ mwẹ ọnrẹn igho nekherhe. (Mat 18:​23-35) Adeghẹ uwẹ vbe ọtẹn vbe iko na gha mwẹ egbe ẹzọ, ọ khẹke ne u zẹ owẹ nokaro ne u ya gu ẹre ru adọlọ, vbene ọ te sẹ ẹdẹ na do Ugie Ayere. (Mat 5:​23, 24) U gha ru vberriọ, ọ rhie ma wẹẹ, u gele hoẹmwẹ e Jehova vbe Jesu ẹsẹsẹmwẹse. w23.01 29 ¶8-9

Odẹ ọkpa ne u khian ya rẹn emwi ne etẹn gualọ, ọre deghẹ u na ya ẹwaẹn nọ iran ọta. (Itan 20:5) Iran mwẹ evbare ra, ukhunmwu, ra ọ mwẹ emwi ọvbehe ne iran gualọ ra? A gha rhie iran obọ sotọ vbe iwinna rhunmwuda emianmwẹ nọ vẹwae khian ra, ra iran i khian ghi miẹn igho ya ha osa owa? Iran gha hoo ne ima gu iran tama arriọba emwi eso ne iran gualọ ra? E Jehova hoo ne ima hia gha rhie igiọdu kevbe iyobọ ne emwa ọvbehe. (Gal 6:10) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi kherhe ma wa ru ne ima ya rhie igiọdu ne ọmwa ne egbe ma rran, ọ sẹtin ru iyobọ nẹẹn. Ọvbokhan sẹtin gbẹnnẹ emwi ye ekadi ra ọ ghi draw emwi nọ ya rhie igiọdu ne ọtẹn. Ọtẹn nọ ye re igbama, sẹtin ya gu ọtẹn nokhuo dẹ emwi vbe ẹki, ọ sẹtin vbe gha yo uhunmwu nẹẹn. Etẹn ọvbehe vbe uwu iko, sẹtin vbe le evbare ne ọtẹn ne egbe ma rran. Etẹn eso gbẹn elẹta gie ediọn nẹ ya kpọnmwẹ iran, rhunmwuda ẹi re iwinna ne kherhe ẹre avbe ediọn ru vbe ẹghẹ ne emianmwẹ ya vẹwae. Gele gele, te ọ wa khẹke ne ima ‘gha rhie ẹtin ye egbe iwu, ma ghi vbe gha ye egbe obọ’!—1 Tẹs 5:11. w22.12 22 ¶2; 23 ¶5, 6

Avbe Sadusi wa rẹn ebe isẹn nokaro ni rre abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru gbẹn, sokpan, iran ma zẹdẹ ka ẹre yọ, avbe ẹmwata ne kpataki ni rrọọ. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne avbe Sadusi ya gha muan ẹmwẹ wẹẹ, arhiọkpaegbe i rrọọ, e Jesu na nọ iran wẹẹ: “Uwa ma he tie ẹre vbe ebe Mozis ra, vbe okha ọghe oha ne erhẹn na gha giẹn, ne Osanobua na tama rẹn wẹẹ: ‘Mẹ ọre Osanobua ọghe Ebraham, Osanobua ọghe Aizik kevbe Osanobua ọghe Jekọb’?” (Mak 12:​18, 26) Agharhemiẹn wẹẹ, avbe Sadusi ka tie ako na nẹ inugba nọ khin, inọta ne Jesu nọ iran re, rhie ẹre ma wẹẹ, iran ma zẹdẹ ka ẹre yọ, ẹmwata ne kpataki nọ rre ako nii, ọni ọre wẹẹ, Osanobua gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe. (Luk 20:38) Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Ọ khẹke ne ima gha gbarokotọ tie Baibol, ne ima mieke na rẹn emwi ne ako nii ma ima re. Imamwaemwi eso kevbe ilele eso rre Baibol ni yevbe na ghee emwi ewe nai rherhe miẹn. Rhunmwuda ọni, ma ghaa tie Baibol, ẹi re avbe imamwaemwi nẹi lọghọ na rẹn otọ ọre ọkpa ma khian rhie aro tua. Ọ vbe khẹke ne ima gha gualọ imamwaemwi ẹmwata ni dinmwi kevbe avbe ilele ni rre Baibol. w23.02 11 ¶9-10

Avbe osẹe na guan kaẹn vbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian, wa miẹn ukpokpo ni wegbe, sokpan iran ma sẹ e Jehova rae. (Hib 11:​36-40) Te iran winna kua kẹkan ra? Te iran vbe zin egbe kua kẹkan ra? Hiehie! Agharhemiẹn wẹẹ aro iran ma ghi sẹ emwi ne iran te yaro yi, iran na ye mu ẹtin yan e Jehova ya sẹ ufomwẹ. Rhunmwuda ne iran na rẹn wẹẹ iran ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, iran kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, afiangbe ne iran ya aro yi gha sẹ iran obọ vbe odaro. (Hib 11:​4, 5) Okha ọghe iran gha sẹtin ru iyobọ ne ima ya mu ẹtin yan e Jehova ya sẹ ufomwẹ. Te emwi hia ghi wa rhia yọ rhia yọ vbe ẹdẹnẹrẹ. (2Tim 3:13) Te Esu wa ye danmwẹ eguọmwadia e Jehova. Uwa gi ima ya ekhọe hia rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, uhiẹn vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ vbe odaro, rhunmwuda “Osanobua nọ rrọọ ẹre ima mu ẹtin yan.”—1Tim 4:10. w22.06 25 ¶17-18

Ọkpa vbe usun emwi nọ si ẹre nọ na khẹke ne ima gha gbaroghe egbe ima ọre wẹẹ, egbe gha rran ima, ẹre ima khian na gele sẹtin rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. (Mak 12:30) Rhunmwuda ọni, ma keghi gban egbe ne emwi ke emwi nọ gha ya ima mu emianmwẹ. (Rom 12:1) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹi mwẹ vbene ima khian hia sẹ hẹ, ma sẹtin ye khuọnmwi. Sokpan, ọ khẹke ne ima hia vbene ẹtin ima sẹ rhunmwuda, ma hoo ne ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ ne Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ya ru ima ẹse. A sẹtin miẹn wẹẹ, rhunmwuda wẹẹ ima khian ọmaẹn nẹ ra ma khuọnmwi, ma i ghi sẹtin ru emwi nibun ne ima te ka ru. Sokpan, ọ ma khẹke ne ọna ya egbe wọọ ima ra ne ima rhunmwuda ọni kha wẹẹ, ma i ghi gbaroghe egbe ima. Vbọzẹ? Rhunmwuda ẹi mwẹ vbene ima khian khian ọmaẹn sẹ hẹ, ra vbene emianmwẹ nii khian wegbe sẹ hẹ, ma gha ye sẹtin ga e Jehova vbene Ọba e Devid ru ẹre. Ọ keghi fu ima ẹko rre ne ima na rẹn wẹẹ, Osanobua ya aro nọ ghaan ghee ima agharhemiẹn wẹẹ, ọ ma gba ne ima fo! (Mat 10:​29-31) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima wu, e Jehova gha huẹn ima kpaegbe, rhunmwuda, emwi ne irẹn wa gualọ ẹre ọni khin. (Job 14:​14, 15) Te ọ wa khẹke ne ima gha gbaroghe egbe ima, ne egbe mieke na rran ima kevbe ne ima mieke na ye gha rre agbọn. w23.02 20-21 ¶3-5

Eni ọghe oghẹn ne gbi gha ye gha rre ebe arrọọ, vbe iran gha miẹn uhunmwu vbe okuo Amagẹdọn ra? Ẹn. (Arhie 7:14) E Jesu keghi ya iran na gie ohuan, ọ na wẹẹ ‘arrọọ ọghe etẹbitẹ gha sẹ iran obọ.’ (Mat 25:46) Sokpan emwa ni khian miẹn uhunmwu vbe okuo Amagẹdọn, i khian miẹn arrọọ ọghe etẹbitẹ vbobọvbobọ. Vbe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa ne Jesu khian ya kha, ọ ghi gha re “ọsuohuan ọghe iran, ọ ghi vbe gha su iran yo uhunmwu ẹzẹ, ehe ne amẹ arrọọ ye.” Emwa ni họn ẹmwẹ ne Jesu, na bu ohiẹn ọnrẹn zẹvbe emwa ne Jehova miẹn yi, ẹre a khian gbẹn eni ẹnrẹn ye ebe arrọọ vbe etẹbitẹ. (Arhie 7:​16, 17) Sokpan, nọ ne emwa na ya gie ẹwe, a gha guọghọ iran rua vbe okuo Amagẹdọn. E Jesu khare wẹẹ, a gha “fuẹn iran na rua vbe etẹbitẹ.” (Mat 25:46) Orhiọn nọhuanrẹn keghi dia ukọ ighẹ Pọl ya gbẹn wẹẹ, “oya ne iran khian re ọre ọfuan ọghe etẹbitẹ.”—2 Tẹs 1:9; 2 Pit 2:9. w22.09 16 ¶7-8

Ẹgbẹe ghaa koko sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Jehova yi, ẹkpotọ ghi vbe kie ne iran ya sọyẹnmwẹ egbe, ọna gha ya iran gu obọ egbe sayọ. E Jehova yi ehe ughughan ne mose mose ye uhunmwu otagbọn na, ne ima gha na sẹtin sọyẹnmwẹ egbe. Evbibiẹ emọ nibun wa viọ ivbi iran ye ehe ughughan ne mose mose vbe na ghee, ehe na na miẹn avbe aranmwẹ kevbe erhan ughughan, eke ne oke ye, ra ọkpẹn okun ne ebo tie ẹre beach. Agbọn ọgbọn ẹre evbibiẹ emọ kevbe ivbi iran khian na gele sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Osanobua yi. Ẹghẹ nii, ma i khian ghi gha mu ohan avbe aranmwẹ; iran i khian ghi vbe gha lẹẹ ne ima. (Aiz 11:​6-9) Ma ghi vbe gha sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Jehova yi vbe etẹbitẹ. (Psm 22:26) Sokpan, evbibiẹ emọ, uwa ghẹ gha khẹ ne Arriọba Osanobua ka rre nẹ, uwa ke ru iyobọ ne ivbi uwa ya gha sọyẹnmwẹ emwi ughughan ne Jehova yi. Zẹvbe ne u ya ya evbayi ma ivbuẹ emwi vbekpa e Jehova, iran gha do bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwata ẹre Ọba e Devid tae vbe ọ khare wẹẹ: “Eo Jehova, ọmwa nọ he ru emwi ne uwẹ ru i rrọọ.”—Psm 86:8. w23.03 25 ¶16-17