Ai Miẹn Emwi Ne Jehova I Sẹtin Ru

IWINNA ẸDẸ OHOHO

Ukpo 1937 ẹre a biẹ mwẹ vbe kolkhoz, nọ re ehe ne avbe ọgbugbo dia, evba ẹre iran na vbe koko mu ugbo vbe otọ arriọba vbe ọkpẹn Tokmok, vbe otọ ẹvbo Kyrgyzstan. Ivbi e Kyrgyz ẹre ima khin, urhu ẹvbo Kyrgyz ẹre ima vbe zẹ. Ugbo na, ẹre evbibiẹ mwẹ na gha winna ke owiẹ ya sẹ ota. A wa gha viọ evbare ne emwa ni ghaa winna vbe ugbo nii sokpan, uhukpa vbe ukpo ẹre a ya gha hae iran osa. Ẹdogbo na, ẹre iye mwẹ na ziga koko imẹ vbe ọtẹn mwẹ nokhuo nekherhe. Ukpo isẹn kẹkan ẹre I gbe vbe owebe, I ke deba evbibiẹ mwẹ vbe iwinna ugbo.

Te ivbiogue wa gha bun vbe ẹdogbo ne I na waan, te a winna wiẹn egbua a ke miẹn evbare ẹdẹ. Zẹvbe igbama, I ma mobọ gha muẹn roro ighẹ emwi ne arrọọ demu ra vbene emwi khian gha ye hẹ vbe odaro. I ma te zẹdẹ rẹn wẹẹ, imamwaemwi ọghe ẹmwata nọ rre Baibol kevbe emwamwa ne Jehova mwẹ ne emwa nagbọn gha fi arrọọ mwẹ werriẹ. Odẹ ọghe ọyunnuan ẹre imamwaemwi ọghe ẹmwata ya sẹ Kyrgyzstan. Ikinkin ne ima ye vbe odẹ okuọ ọghe Kyrgyzstan ẹre ọ ke suẹn gha vẹwae.

EMWA NE A KA VIỌ GHA RRIE IWE ẸRE Ọ YA IYẸN NỌ MAAN SẸ KYRGYZSTAN

Ke odẹ ukpo 1950 kpa ọre ẹmwata vbekpae Jehova gbọzinian vbe Kyrgyzstan. Sokpan, vbene ẹmwata na te gbọzinian, ọ na ka khọnmiotọ yan iyayi kevbe ilele ọghe USSR. De odẹ nọ khin? Ototọ arriọba e USSR ẹre Kyrgyzstan ghaa ye. Te arriọba nii ghaa kpokpo Avbe Osẹe Jehova rhunmwuda te iran ghaa rre idiaghe vbe nọ dekaan iwinna otu azẹ. (Jọn 18:36) Aro eghian ẹre arriọba nii ya gha ghee Avbe Osẹe Jehova, sokpan arriọba rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin mu idobo yọ, ne Ẹmwẹ Osanobua ghẹ sẹ ekhọe ọghe emwa ata. Vbene ẹmwata, usun emwi nọ ghi hiunsi sẹ ne I he ruẹ ọre wẹẹ, “ai miẹn emwi ne ẹi gi” e Jehova ru.—Mak 10:27.

Ukpokpo ne Avbe Osẹe Jehova werriẹ aro daa ẹre ọ ya iwinna iran vẹwae vbe Kyrgyzstan. Vbọ ya sunu hẹ? Te arriọba e USSR ghaa viọ emwa ye iwe vbe Siberia rhunmwuda, ototọ arriọba na ẹre Siberia ghaa ye. Arriọba na ghi fan emwa ni rre iwe fua nẹ, nibun vbọ na gha die Kyrgyzstan. Eso vbọ ẹre ọ ghi ya iyẹn nọ maan sẹ otọ ẹvbo ima. Ọkpa vbe usun iran nii, ọre Emil Yantzen ne a biẹ vbe Kyrgyzstan vbe ukpo 1919. Agọ irrioya ẹre ọ na miẹn Avbe Osẹe Jehova. Ọ keghi miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi vbe iran kporhu ma rẹn. Ukpo 1956 ẹre ọ ghi sẹ owa. Ọkpẹn ẹvbo ne a tie ẹre Sokuluk ẹre ọ tota yi vbe ikinkin ọghe ẹvbo ima. E Sokuluk ẹre a na mu iko nokaro gbọọ vbe Kyrgyzstan vbe ukpo 1958.

Ukpo ọkpa ghi gberra nẹ, Victor Vinter na si gha die Sokuluk. Te ọtẹn na wa kakabọ rri oya rhunmwuda ne ọ na gha rre idiaghe vbe nọ dekaan oseghe ẹvbo ne a sinmwi. Igba eva ẹre ọ gbe ukpo eha vbe eghan, ọ yevbe gbe ukpo igbe ọvbehe vbe eghan, ọ ke ya gbe ukpo isẹn vbe iwe. Vbuwe ukpokpo na hia, ugamwẹ ẹmwata na ye gha vẹwae.

IKPORHU IYẸN NỌ MAAN KEGHI SẸ IKINKIN ỌGHE ẸVBO IMA

Vbe ukpo 1963, etẹn ni ghaa rre Kyrgyzstan kegha re 160. E Germany, Ukraine kevbe Russia ẹre nibun ke rre. Ọkpa vbe usun iran kegha re Eduard Varter nọ ka vbe gha rre iwe. Ọ keghi dinmwiamẹ vbe Germany vbe ukpo 1924. Ọ ghi rre odẹ ukpo 1940 ya sẹ 1949, arriọba e Germany keghi mu ọtẹn na gha rrie agọ irrioya. Ukpo eso ghi gberra nẹ, arriọba e Russia na gie ẹre gha rrie iwe. Ọ ghi rre ukpo 1961, ọtẹn na keghi si gha die ẹvbo ne a tie ẹre Kant nọ sikẹ ẹvbo ima.

Ẹvbo na, ne a tie ẹre Kant, ẹre ọtẹn nokhuo ne a tie ẹre Elizabeth Fot, nọ ghaa ya ekhọe hia ga e Jehova vbe gha ye. Ukpọn ne a se ọre iwinna ne ọtẹn na ghaa ru. Rhunmwuda ne ọ na wa gu iwinna, avbe ọbo ebo kevbe avbe etisa ẹre ọ wa gha se ukpọn vbe obọ re. Ọkpa vbe usun emwa ni se ukpọn vbe obọ re kegha re okhuo ọkpa ne a tie ẹre Aksamai Sultanalieva. Arowa re kegha rre ukpo nọ yo vbe owa ẹzọ ọghe otọ evbo nii. Ẹdẹ ọkpa ne okhuo na do se ukpọn vbe obọ Elizabeth, ọ keghi nọ ọta nibun. Eso vbe inọta na keghi dekaan emwi ne arrọọ demu kevbe emwi nọ sunu daa emwa ni wulo nẹ. Elizabeth na wa ye Baibol zẹ ẹwanniẹn ye inọta hia ne okhuo nii nọ rẹn. Aksamai keghi miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi, ọ na do gha ya izọghae kporhu iyẹn nọ maan.

Asẹ na ẹre otu ya zẹ Nikolai Chimpoesh, nọ ke Moldova rre, ye ukpo ọghe ọgbaroghe ọghe otako. Odẹ ukpo 30 ẹre ọ ya ru iwinna na. Ẹi re iwinna na ọkpa ẹre ọ ghaa ru, ọ vbe gha ru emwamwa ọghe ebe ọghomwa ne a print kevbe ne a ghae ne etẹn. Arriọba keghi do rẹn vbekpa emwamwa na. Rhunmwuda ọni, ọtẹn nokpia Eduard Varter keghi rhie igiọdu ne Nikolai, ọ na tama rẹn wẹẹ: “Avbe olakpa gha nọ ruẹ ọta, ya udinmwẹ tama iran wẹẹ, igiogbẹ ọghe ima vbe Brooklyn ẹre avbe ebe na ke rre. Ghẹ gi ohan muẹn.”—Mat 10:19.

Ọ ma he kpẹ vba, iran keghi mu e Nikolai gha rrie igiogbẹ ọghe Ivbiyokuo e Soviet Union nọ rre Kant. E Nikolai ẹre ọ ya unu ẹnrẹn taa emwi nọ ghi sunu vba. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ovbiyokuo ọkpa ghi nọ mwẹ ehe ne ima na miẹn ebe iyẹn ọghomwa, I na tama rẹn wẹẹ, igiogbẹ ọghomwa vbe Brooklyn ẹre etẹn ima ke viọ re rre. Egbe na wọọ re, ọ ma ghi miẹn ẹmwẹ taa. Ọ na wẹẹ ne I gha rrie owa, ọ ma ghi dọlegbe tie mwẹ.” Etẹn vbenian ni mwẹ udinmwẹ kegha ye ifuẹro kporhu iyẹn nọ maan vbe odẹ okuọ ọghe Kyrgyzstan nọ re ikinkin ne I na waan. Ukpo 1980 ẹre iyẹn nọ maan na ghi sẹ owa mwẹ, sokpan ọvbokhan mwẹ ẹre ọ ka họen.

AWARỌKPA ẸRE ỌVBOKHAN MWẸ YA RẸN WẸẸ ODẸ ỌGHE ẸMWATA ỌNA KHIN

Ẹvbo ne a tie ẹre Naryn vbe otọ ẹvbo e Kyrgyzstan ẹre ọvbokhan mwẹ ighe Mairambubu ke rre. Vbe August 1974, ọ na do tuẹ ọtẹnmwẹ ne okhuo nekherhe vbe owa. Ẹdẹrriọ ọre ẹdẹ nokaro ne ima miẹn egbe. Ẹmwẹ ọnrẹn ke wa gha yẹẹ mwẹ vbe I wa bẹghe ẹre. Ẹdẹ ne ẹdẹrriọ ẹre ima ru orọnmwẹ.

Ọ ghi rre January 1981, vbe ọvbokhan mwẹ rre uwu imọto nọ muẹn rrie ẹki, ẹre ifiẹmwẹ ne a ya unu kaẹn vbe omuhẹn ban na fi la re ehọ. Ọvbokhan mwẹ kegha hoo ne ọ rẹn sayọ, rhunmwuda ọni, ọ na nọ okhuo nii, nọ ghaa kporhu eni ẹnrẹn kevbe ehe ne ọ dia. Ọ na wẹẹ Apun ọre eni irẹn sokpan, ọ ma tama ọvbokhan mwẹ ehe ne irẹn ye rhunmwuda odẹ ukpo 1980 ya sẹ 1989, te a mu awua ye iwinna Avbe Osẹe Jehova. Ọ keghi rhie adrẹsi ọghe ọvbokhan mwẹ. Oghọghọ ẹre ọvbokhan mwẹ ya sẹ owa vbe ẹdẹrriọ.

Ọvbokhan mwẹ ghi sẹ owa, ọ keghi kha wẹẹ: “Emwi ọyunnuan ẹre I họn vbe ẹrẹna. Okhuo ọkpa tama mwẹ wẹẹ, vbe ne ẹi khian ghi kpẹ gbe, ai khian ghi gha wulo, uhiẹn, avbe aranmwẹ ni khọ i khian ghi vbe gha gbele emwa nagbọn kevbe avbe aranmwẹ ọvbehe rua.” I ma zẹdẹ yayi vbe ọ tae. I na tama rẹn wẹẹ, “Gia mudia khẹ okhuo nii nọ do rhan otọ re ma ima.”

Uki eha ghi gberra nẹ, ọtẹn nọkhuo Apun keghi mu otuẹ gi ima. Ọ na vbe gha viọ etẹn nikhuo ba egbe vbe ọ ghaa de. Erriọ ima ya rẹn etẹn nikaro ni ghaa rre iko e Kyrgyz. Etẹn nikhuo na keghi maa ima emwi ọyunnuan nibun vbekpae Jehova kevbe emwamwa nọ mwẹ ne emwa nagbọn. From Paradise Lost to Paradise Regained.a ọre ebe ne iran ya gha maa ima emwi. Ọkpa kẹkan vbe ebe na ẹre ọ ghaa rre ẹvbo ima ighẹ Tokmok, rhunmwuda ọni, ma na tobọ ima ya obọ gbẹn ọvbehe ladian, ne ima mieke na gha mwẹ ọghe ima.

Ọkpa vbe usun emwi ne ima ka ruẹ, ọre ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Gẹnẹsis 3:15. Jesu ẹre ọ khian ya ẹmwẹ akhasẹ na mwẹ amusẹ zẹvbe Ọba ọghe Arriọba Osanobua. Iyẹn ne kpataki nọ khẹke ne emwa hia họn ẹre ọna khin. Te ọ wa vbe khẹke ne emwa hia gha mwẹ ọghae vbe iwinna na. (Mat 24:14) Vbene ẹghẹ ya khian, imamwaemwi ọghe ẹmwata na fẹko gha fi arrọọ ọghe ima werriẹ.

MA YE GHA DO IKO, ETẸN VBE GHA DINMWIAMẸ VBE ẸGHẸ NE A YA MU AWUA YE IWINNA IMA

Ọtẹn nokpia ọkpa nọ rre Tokmok keghi gie na tie ima gha die ugie orọnmwẹ. Ugie nii ẹre imẹ vbe ọvbokhan mwẹ na rẹn wẹẹ, Avbe Osẹe Jehova gele lughaẹn. Iran ma da ayọn nọ fian vbe ugie orọnmwẹ nii, emwamwa hia na wa gha khian hẹnnẹ hẹnnẹ. Ọ keghi wa lughaẹn ne ugie orọnmwẹ ne ima ka yo ne emwa na da ayọn gbe egbe, iran ghi gha yin pirhi pirhi, iran vbe gha talọ ẹmwẹ oya.

Ma vbe deba etẹn yo iko eso vbe Tokmok. Uwu oha ẹre ima na gha do iko deghẹ amẹ ma rhọ kevbe deghẹ esia ma de. Etẹn rẹnrẹn wẹẹ, avbe olakpa baba ima, rhunmwuda ọni, etẹn nikpia na gha ba odẹ. Vbe ẹghẹ ne esia ya de, ne oni oguozizi na fi, uwu owa ẹre ima na do iko. Ọ sẹ igbava ne avbe olakpa do nọ ima emwi ne ima ru vbe ima do iko. Mẹ vbe ọvbokhan mwẹ ghi dinmwiamẹ nẹ vbe July 1982 vbe Ẹzẹ Chüy, ma na vbe gha begbe. (Mat 10:16) Etẹn ma ya uhukpa bi gha die ẹgbo ne ima na si egbe koko rhunmwuda ọ ma gha re asikoko. Iran na fẹko gha rre. Ma na so ihuan Arriọba ma ke danmwehọ ọta idinmwiamẹ.

MA KEGHI LOO ẸKPOTỌ NỌ KIE RE YA RU SAYỌ VBE IWINNA IKPORHU IYẸN NỌ MAAN

Vbe ukpo 1987, ọtẹn nokpia ọkpa keghi tama mwẹ ne I mu otuẹ gie orhunmwu ọkpa nọ mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ ye ikporhu iyẹn nọ maan vbe Balykchy. Okọ erhẹn ẹre a la sẹ ẹvbo nii, ughaẹdẹ enẹ ẹre avbe gbe vbe odẹ, a ke sẹ evba. Ẹghẹ hia ẹre ima ghi ya gha kporhu vba. Ma keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, emwa nibun wa gbọyẹmwẹ ye odẹ ọghe ẹmwata vbe ẹvbo nii. Ma na ghi loo ẹkpotọ na ya ru sayọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan.

Ẹghẹ hia ẹre imẹ vbe ọvbokhan mwẹ ghi ya gha yo Balykchy. Odọ nii ma ghi gha tota yi vbe ufomwẹ uzọla, ma ghi yo ikporhu, ma ghi vbe ru emwamwa ọghe iko. Asẹ na ẹre emwa nibun wa ya gha gualọ ebe iyẹn ọghomwa. Ẹkpo ne a viọ iyan ebo yi, ẹre ima ya gha kun ebe ọghomwa ye Balychy. Ẹkpo eva vbe uki ẹre ima ya ẹkpo na kun ebe iyẹn ọghomwa yo ẹvbo nii, ẹi yevbe sẹ. Ma ghaa rrie Balychy, ima na vbe gha dee, te ima kporhu ma ekhẹn ne ima gba la okọ erhẹn.

Ọ ghi wa rre ukpo erẹnrẹn zẹẹ ne ima suẹn gha mu otuẹ ye Balykchy, a keghi mu iko gbọọ vba, vbe ukpo 1995. Ọwara ukpo nibun ẹre ima ya ke Tokmok gha mu okhian ye Balykchy, vbuwe ẹghẹ na, ẹi re igho kherhe ma loo ro. Agharhemiẹn wẹẹ ima ma fe, ma wa miẹn igho gha loo. Sokpan, vbe ima na gha miẹn igho? Ọtẹn nokpia ọkpa ẹre ọ wa gha ru iyobọ igho ne ima. E Jehova ghi bẹghe ẹre wẹẹ ima hoo ne ima ru sayọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọ keghi “kie ewindo ẹrinmwi ye otọ,” ọ na rhurhẹ afiangbe yan ima. (Mal 3:10) Vbene ẹmwata, ai miẹn emwi ne ẹi gi e Jehova ru!

IWINNA ẸGBẸE KEVBE ỌGHE IKPORHU IYẸN NỌ MAAN

Ukpo 1992 ẹre a zẹ mwẹ ye ukpo ediọn. Mẹ ọre ọmwa okaro vbe otọ ẹvbo e Kyrgyzstan nọ zẹ urhuẹvbo e Kyrgyz ne a zẹ ye ukpo ediọn. Vbe iko ọghomwa vbe Tokmok, ẹkpotọ na wa vbe kie ne ima ya ru sayọ vbe ugamwẹ e Jehova. Ma ghaa gu igbama nibun ni re Ivbi e Kyrgyz ni rre owebe nọ yo tie Baibol. Eso vbọ wa ru na gban vbe odẹ ọghe orhiọn. Ọkpa vbe usun Agbaziro Ọghe Abotu ẹre ọkpa ghi khin nia, vbene eva na ga zẹvbe arọndẹ ne kpataki. Ma vbe ru iyobọ ne etẹn eso vbe iko ọghomwa. Vbe odẹ ukpo 1990 ya sẹ 1994, urhuẹvbo e Russia ẹre ima ya gha do iko, ẹre a vbe ya gha gbẹnnẹ ebe iyẹn ne ima vbe gha loo. Sokpan etẹn ni ghaa zẹ urhuẹvbo Kyrgyz ẹre ọ bun sẹ, rhunmwuda ọni, I na gha zedu ẹre ghe urhuẹvbo e Kyrgyz. Emwamwa na keghi ru iyobọ ne etẹn nibun ya rẹn otọ imamwaemwi ọghe ẹmwata.

Iwinna ọvbehe nọ vbe mu ima vbuwe ẹghẹ na kegha re emọ ne a koko. Te ima viọ ivbi ima ye iko kevbe ikporhu. Vbe ovbi ima nokhuo ne a tie ẹre Gulsayra rre ukpo 12, ọyẹnmwẹ ẹre ọ ya gha kporhu ma avbe ilavbodẹ. Ivbi ima ke wa gha hia ne iran rẹn ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn nibun ye uhunmwu. Ọna keghi ru iyobọ ne ivbi ima kevbe ivbi iran ya gha mwẹ ọghae vbe iwinna ugamwẹ vbe iko. Emọ 9 ẹre ima mwẹ nia kevbe eyẹ 11. Vbuwe iran ugie na, 16 ye ga e Jehova.

AFIWERRIẸ NE GẸDẸGBẸẸ

Emwi ọkpadin khian wa gha nọ ne etẹn ni suẹn iwinna ikporhu iyẹn nọ maan vbe otọ ẹvbo ima vbe odẹ ukpo 1950, vbe iran gha bẹghe afiwerriẹ nọ he rhiegbe ma. Ke ukpo 1990 gha dee, te ima ghi mwẹ a fan vbe imu ne a ya kporhu iyẹn nọ maan kevbe ne a ya ru emwamwa ọghe asikoko.

Ukpo 1991 ẹre imẹ vbe ọvbokhan mwẹ ye asikoko odin nokaro vbe Alma-Ata, ne a ghi tie ẹre Almaty, vbe Kazakhstan. Ọ ghi rre ukpo 1993, etẹn ni rre Kyrgyzstan keghi do asikoko odin nokaro vbe ọgbẹlẹzẹ ọghe Spartak vbe Bishkek. Uzọla ọkpa ẹre etẹn ya ru akpehuan vbe ọgbẹlẹzẹ nii vbene asikoko te suẹn. Iwinna akpehuan nii keghi yẹẹ ọmwa nọ gbaro ghee ọgbẹlẹzẹ nii sẹrriọ wẹẹ, ọ ma miẹn etẹn igho rhọkpa.

Alaghodaro ne gẹdẹgbẹẹ na vbe rhiegbe ma vbe ukpo 1994 vbe a suẹn gha gbẹnnẹ ebe iyẹn ladian vbe urhuẹvbo e Kyrgyz. Ọ ma he dobọ yi kẹ ẹghẹ ni gha dee, rhunmwuda te etẹn ghi zedu ẹre vbe abotu nọ rre Bishkek. Vbe ukpo 1998, arriọba keghi kpasẹ yi iwinna Avbe Osẹe Jehova vbe Kyrgyzstan. Te etẹn ghi wa bun vbe otọ ẹvbo ima, nia ima gberra 5,000. Iko ni rre Kyrgyzstan nia keghi re 83, ẹbu ne a ma he kpasẹ yi nọ gha re iko keghi re 25 vbe urhuẹvbo e Chinese, Ebo, Kyrgyz, Russia, Turkey, Uighur, Uzbek kevbe Urhuẹvbo Ekhakha Ọghe Russia. Etẹn na hia ni ke ehe ughughan rre keghi ga e Jehova vbuwe akugbe. E Jehova ẹre ọ si ẹre ne alaghodaro vbenian na gha rre iwinna Arriọba vbe Kyrgyzstan.

E Jehova ẹre ọ fi arrọọ mwẹ werriẹ. Ivbiogue ẹre evbibiẹ mwẹ ghaa khin kevbe wẹẹ, ukpo isẹn kẹkan ọre I gbe vbe owebe. Orheyerriọ, e Jehova keghi zẹ mwẹ ye ukpo ediọn, ọ na vbe loo mwẹ ya ru iyobọ ne emwa ni rẹn ebe sẹ mwẹ. Vbene ẹmwata, ai miẹn emwi ne ẹi gi e Jehova ru, ya sẹ egbe emwi ne a ma te yaro yi. Rhunmwuda afiwerriẹ nọ rhie egbe ma vbe arrọọ ọghomwẹ, te I khian ye gha tae khian wẹẹ, “ai miẹn emwi ne ẹi gi” e Jehova ru.—Mat 19:26.