Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
MAY 7-13
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | MAK 7-8
“Mu Erhan Irrioya Ọghuẹ Ne U Gha Lele Mwẹ Khian”
(Mak 8:34, NW) Ẹkpo nii, Jesu keghi tie emwa ni gbẹbu ye evba kevbe avbe erhuanegbe ẹre, ọ na tama iran wẹẹ, “Deghẹ ọmwaikọmwa hoo ne ọ lele mwẹ, wẹẹ ne ọ mianmian enegbe ẹre, ne ọ mu erhan irrioya ọghẹe ne ọ gha lele mwẹ khian.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Mak 8:34
wẹẹ ne ọ mianmian enegbe ẹre: Ọni nọ wẹẹ, ne ọmwa sẹ asẹ nọ mwẹ yan egbe ẹre rae ne Osanobua. Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian rhiema wẹẹ, “te a khian yangbe ọghe enegbe ọmwa,” A ghi vbe mu ahoo ọghe enegbe ọmwa fua. (2 Kọr 5:14, 15) Ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa, ẹre Mak vbe loo vbe ọ gie vbene Pita ya siẹn Jesu hẹ.—Mak 14:30, 31, 72.
w92 8/1 17 okhuẹn 14
Vbe Uwẹ A Ya Rhulẹ Hẹ, Vbe Ulẹ Ọghe Arrọọ Ne Ima Ye?
14 Vbe Jesu ghi gu erhuanegbe ẹre kevbe emwa ni gbẹbu guan, ọ keghi tama iran wẹẹ ‘Deghẹ ọmwaikọmwa hoo ne ọ lele mwẹ, wẹẹ ne ọ mianmian enegbe ẹre (ra “ọ ghi yangbe enegbe ẹre,” Charles B. Williams), ne ọ mu erhan irrioya ọghẹe ne ọ gha lele mwẹ khian.’ (Mak 8:34) Ọna i re emwi ne ima gha ru vbe ovbiẹghẹ kherhe, sokpan emwi ne ima khian gha ru khian nọ; ei re rhunmwuda ere ne kpataki ne ima khian miẹn vbọ ẹre ọ khian ya ima ru ọna. Emwi nọ si ẹre ne ima khian na gha lele Kristi khian ọre wẹẹ, deghẹ ima i begbe vbe ẹghẹ hia, arrọọ etẹbitẹ sẹtin la ima ban rhunmwuda emwi ọkpa kẹkan ne ima ma ru ẹse. Na sẹtin do gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn i re iwinna ẹdẹ ọkpa, sokpan emwi hia sẹtin wii ima uhukpa deghẹ ima i begbe vbe ẹghẹ hia!
(Mak 8:35-37) Rhunmwuda ọmwa ne ọ hoo ne irẹn sinmwi ẹdẹ agbọn ẹnrẹn gha muẹn fua, sokpan ọmwa ne ọ rhunmwuda mwẹ kevbe rhunmwuda iyẹn nọ maan mu ẹdẹ agbọn rẹn fua, gha miẹn ọnrẹn rhie. 36 De ere nọ rre ọmwa re, adeghẹ agbọn na hia sẹ ọre obọ, ighẹ ọ mu ẹdẹ agbọn rẹn fua? 37 Emwi ọkpa i rrọọ ne ọmwa gha sẹtin ya dẹ ẹdẹ agbọn rẹn werriegbe.
w08 10/15 25-26 okhuẹn 3-4
De Emwi Ne U Khian Ya Dẹ Arrọọ Ọghuẹ?
3 Jesu keghi vbe nọ iran ọta eva nọ ya iran mu enegbe iran roro: “De ere nọ rre ọmwa re, adeghẹ agbọn na hia sẹ ọre obọ, ighẹ ọ mu ẹdẹ agbọn rẹn fua?” kevbe, ‘De emwi ne ọmwa khian ya dẹ arrọọ ọghẹe?’ (Mak 8:36, 37) Te ewanniẹn ọghe inọta nokaro wa dewarorua. Ere rhọkpa i rrọọ deghẹ agbọn na hia na sẹ ọmwa obọ, vbene arrọọ ọghẹe na wii ẹre. Ọmwa nọ rre agbọn ọkpa ẹre ọ khian sẹtin sọyẹnmwẹ emwi ewe nọ mwẹ. Ọta nogieva ne Jesu nọ iran re ọre wẹẹ: ‘De emwi ne ọmwa khian ya dẹ arrọọ ọghẹe ye agbọn?’ Ọ gha kẹ, inọta na keghi yee iran re rre ifiẹzọ ne Setan ba e Job re. Esu khare wẹẹ: “Ọmwa sẹtin viọ emwi hia ne ọmwa ya dẹ uhunmwu ẹnrẹn ye agbọn.” (Job 2:4) Emwa ne ẹi ga e Jehova sẹtin gha roro ẹre wẹẹ ẹmwata ẹre Setan tae. Emwa nibun muegbe ne iran ya ru emwi ke emwi, ne iran mieke na gha rre agbọn, ọ gha khọnrẹn ne iran rhie owẹ gberra ilele ọghe Osanobua. Sokpan Ivbiotu e Kristi i ye vberriọ.
4 Ma rẹnrẹn wẹẹ Jesu ma rrie agbọn na, nọ do rhie egberranmwẹ, ẹfe kevbe utọmwẹ ne ima. Te irẹn rre do kie ẹkpotọ ọghe arrọọ etẹbitẹ vbe agbọn ọgbọn ne ima. Aro nọ ghaan ẹre ima ya ghee ayayẹro ọghe arrọọ etẹbitẹ ne ima mwẹ. (Jọn 3:16) Odẹ ne Ivbiotu e Kristi ya rẹn otọre ighẹ ọta nokaro ne Jesu nọ rẹn ọre, “De ere nọ rrọọ, deghẹ agbọn na hia na sẹ ọmwa obọ, sokpan ọ na mu ẹkpotọ ọghe arrọọ etẹbitẹ fua?” Ewanniẹn ọghe inọta nokaro ọre wẹẹ, ere i rrọọ hiehie. (1 Jọn 2:15-17) Ne ima mieke na sẹtin rhie ewanniẹn ye inọta nogieva ọghe Jesu, ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ, ‘Mẹ muegbe ne I ya ru emwi ke emwi ne arrọọ etẹbitẹ mieke na sẹ mwẹ obọ ra?’ Odẹ ne ima ya loo arrọọ ọghe ima, ẹre ọ khian rhie ewanniẹn ye inọta na, ọ ghi vbe rhiẹre ma vbene ilẹkẹtin ne ima mwẹ wegbe sẹ hẹ.—Ya ghee Jọn 12:25.
(Mak 8:38) Rhunmwuda ọnii, deghẹ ọmwaikọmwa mu ekhue mwẹ kevbe ekhue iyẹn ne ọ maan vbe agbọn ọrhiae nọ ma rẹn Osanobua na, Ovbi Ọmwa gha vbe mu ekhue ẹre, vbe ọ gha rre vbe uyi ọghe Erhae deba avbe odibosa ni huanrẹn.”
jy 143 okhuẹn 4
Gha Re Ovbi Ọmwa?
Vbene ẹmwata, ne erhuanegbe Jesu mieke na miẹn akueyi ọghẹe, te ọ khẹke ne iran gha mwẹ udinmwẹ kevbe ne iran muegbe ne iran ya ru emwi ke emwi rhunmwuda ugamwẹ Osanobua. Jesu khare wẹẹ: “Rhunmwuda ọnii, deghẹ ọmwakọmwa mu ekhue mwẹ kevbe ekhue iyẹn ne ọ maan vbe agbọn ọrhiae nọ ma rẹn Osanobua na, Ovbi Ọmwa gha vbe mu ekhue ẹre, vbe ọ gha rre vbe uyi ọghe Erhae deba avbe odibosa ni huanrẹn.” (Mak 8:38) Jesu gha rre, ọ gha “ha osa ne edọmwade ọghọe zẹ vbene iwinna rẹn ye.”—Matiu 16:27.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Mak 7:5-8) Rhunmwuda ọnii avbe Farisi kevbe iran ni maa emwa Uhi nọọn Jesu wẹẹ, “Vbọzẹe ne avbe erhuanegbe ruẹ i na ya ẹmwẹ enikaro ru emwi yi, sokpan iran ghi gha ya obọ ne a ma kpe rri emwi?” 6 Jesu zẹ wanniẹn iran wẹẹ, “Ẹmwata ọre Aizaia wa ta vbe ẹmwẹ ne ọ guan vbekpa uwa. Emwa ẹkẹ vbe iwẹnwẹn wa khin zẹẹ vbene ọ gbẹn ọnrẹn. ‘Osanobua khare wẹẹ, okpunu avbe emwa na ya ye ọghọ mẹ, sokpan ekhọe iran khian rree mẹ. 7 Oga ne iran ga mwẹ i mwẹ esa, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ iran ma emwa Uhi emwa kẹkan, vbene a gha kha wẹẹ uhi Osanobua nọ! 8 Jesu keghi khama iran wẹẹ, “Wa sẹ uhi Osanobua rae ye otọ, wa na gha lele uhi emwa kẹkan.”
w16.08 30 okhuẹn 1-4
Inọta Ne Emwa Nọ
Vbọsiẹ ne eghian Jesu na mu ẹmwẹ obọ na kpe gogogo?
▪ Ọna keghi re ọkpa vbe usun emwi ne eghian Jesu ya gha kpokpo Jesu kevbe erhuanegbe ẹre. Vbe uhi e Mosis, e Jehova keghi gi Ivbi Izrẹl rẹn emwi ne iran gha ru, ne iran mieke na gha re emwa ni huanrẹn vbe ẹghẹ ne okhuo ya mu obọ mwẹ, vbe ọmwa ghaa khuọnmwi emianmwẹ oti kevbe vbe ọmwa gha ya obọ kaan ikun orinmwi ra aranmwẹ nọ wu. Uhi na, vbe gi Ivbi Izrẹl rẹn vbene iran khian ya kpe egbe iran huan hẹ lekpae izọese na ru, obọ na kpe kevbe akhuẹ.—Levitikọs uhunmwu ẹnrẹn 11-15; Nọmbas uhunmwu ẹnrẹn 19.
Avbe ọmamwaemwi ọghe Ivbi e Ju wa gha mu avbe uhi na gogogo. Ebe ọkpa khare wẹẹ, te avbe ọmamwaemwi ọghe Ivbi e Ju “gualọ otọre miẹn ighẹ emwi ke emwi nọ ya ọmwa khian nọ ma huan, vbene ọmwa nọ ma huan khian ya sẹtin mu awua ye emwa ọvbehe egbe hẹ kevbe emwi ne iran rhirhi ya obọ kaan, kevbe emwi nọ khẹke ne iran ru, ne iran dọlegbe gha re ọmwa nọ huanrẹn.”
Eghian Jesu keghi nọ rẹn wẹẹ: “Vbọzẹe ne avbe erhuanegbe ruẹ i na ya ẹmwẹ enikaro ru emwi yi, sokpan iran ghi gha ya obọ ne a ma kpee rri emwi?” (Mak 7:5) Ẹi re obọ na kpee a ke rri evbare ẹre avbe eghian Jesu gele gha mwẹ vbe ekhọe. Ilele ọghe obọ iran ẹre iran ghaa guan kaẹn, ọghe ne a tue amẹ ye obọ a ke rri evbare. Nene ebe na vbe kha wẹẹ: “Te avbe ọmamwaemwi ọghe Ivbi e Ju ghaa muan ẹmwẹ vbekpae aro eluba na gha loo ya tue amẹ ye ọmwa obọ, aro amẹ na gha loo, ọmwa no gha vbe tue nene amẹ ye ọmwa obọ kevbe eke na gha vbe tue amẹ nii sẹ vbe obọ ọmwa.”
De vbene Jesu ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn avbe ọkaolotu ugamwẹ ọghe Ivbi e Ju hẹ? Ọ keghi tama iran wẹẹ: ‘Ẹmwata ẹre Aizaia wa ta vbe ẹmwẹ nọ guan vbekpa uwa. Emwa ẹkẹ vbe iwẹnwẹn wa khin zẹẹ vbene ọ gbẹn ọnrẹn. Okpunu avbe emwa na ya ye ọghọ mẹ [E Jehova], sokpan ekhọe iran khian rree mẹ. Oga ne iran ga mwẹ i mwẹ esa, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ iran ma emwa Uhi emwa kẹkan, vbene a gha kha wẹẹ uhi Osanobua nọ!’ Wa sẹ uhi Osanobua rae ye otọ, wa na gha lele uhi emwa kẹkan.”—Mak 7:6-8.
(Mak 7:32-35) Iran keghi rhie okpia ne a yin ehọ ne ẹi vbe sẹtin guan ẹse bu ẹre rre, iran rinmwian Jesu ne ọ viọ obọ yan rẹn. 33 Jesu keghi rhie ẹre hin uwu ẹbu rre, ọ na viọ ikpinhianbọ ye ọre ehọ, ọ keghi tu asẹn ya kan okpia ni aranmwẹ. 34 Jesu keghi tọn aro mu ghe odukhunmwu, ọ keghi kakabọ gbẹtin, ọ tama okpia ni wẹẹ, “Ephphatha,” ọnii nọ wẹ, “Kie ye otọ.” 35 Vbe ọwarọkpa nii, ehọ okpia ni keghi kie, aranmwẹ ọnrẹn keghi rhan, ọ na suẹn gha guan sai sai.
w00 2/15 17-18 okhuẹn 9-11
Uwẹ Mwẹ “Ekhọe Ọghe Kristi” Ra?
9 Te nene okpia yin ehọ, ọ ma vbe sẹtin gha guan ẹse. Ọ gha kẹ, aro Jesu sotọ vbe egbe ẹre wẹẹ ekhue muẹn. Rhunmwuda ọni, Jesu keghi ru emwi eso ne ọ ma he ru ẹdẹ. Jesu keghi rhie okpia nii gha rrie ẹkhokho. Ẹre ọ na ghi rhie ama eso ma rẹn ne ọ ya gi ẹre rẹn emwi ne irẹn khian ghi ru. Jesu keghi “viọ ikpinhianbọ ye ọre ehọ, ọ keghi tu asẹn ya kan okpia ni aranmwẹ.” (Mak 7:33) Vbe iyeke ọni, Jesu keghi tọn aro mu ghee odukhunmwu, ọ na ghi hiọnrọn sotọ. Vbe Jesu ru ọna, ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, te ọ tama okpia nii wẹẹ, ‘Obọ Osanobua ẹre I na miẹn ẹtin ne I khian ya ru emwi ne I khian ru na.’ Jesu na ghi kha wẹẹ: “Kie yotọ.” (Mak 7:34) Vbe ọwarọkpa nii, ehọ okpia nii keghi kie, ọ na suẹn gha guan ẹse.
10 U miẹn vbene Jesu mwẹ amuroro hẹ! Te irẹn wa gha daa ne emwa ọvbehe, ẹre ọ si ẹre ne ọ na gha mwẹ amuroro daa iran. Zẹvbe Ivbiotu e Kristi, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ekhọe ọghe Kristi vbe ọ gha de ọghe amuroro na mwẹ daa emwa ọvbehe. E Baibol rhie igiọdu ne ima wẹẹ: “Wa gie vbene uwa ziro kevbe vbene emwi ye vbe ekhọe uwa, gha ya kugbe. Wa gha hoẹmwẹ egbe, zẹvbe etẹn etẹn ne ikpia. Wa gha mwẹ itohan ghe egbe, ne uwa vbe gha mu egbe rri otọ ne egbe.” (1 Pita 3:8) Ọna rhiema wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe, vbe ẹmwẹ ne ima ta kevbe emwi ne ima ru.
11 Ma gha sẹtin rhiẹre ma wẹẹ, ma mwẹ amuroro daa etẹn ni rre iko deghẹ ima na gha rhie ọghọ ne iran kevbe deghẹ ima na gha ya obọ esi mu iran, vbene ima vbe hoo ne emwa gha ya obọ esi mu ima. (Matiu 7:12) Ọna rhiema wẹẹ, te ima khian gha kọn ẹmwẹ ta. (Kọlose 4:6) Yerre wẹẹ, ‘ẹmwẹ akpa sẹtin ha ọmwa vbe na ghee umozo.’ (Itan 12:18) De vbene ima khian ya rhie amuroro ma hẹ vbuwe ẹgbẹe? Te ọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ ni gele hoẹmwẹ egbe gha mwẹ amuroro daa egbe. (Ẹfisọs 5:33) Ọ ma khẹke ne iran gha ta ẹmwẹ ekpọ ma egbe, ne iran gha zaan egbe, ra ne iran gha ya unu rhia egbe rua, rhunmwuda ena hia sẹtin si ẹtẹ nẹi rherhe rrie ye ọmwa ekhọe. Te ọ khẹke ne evbibiẹ emọ ni hoẹmwẹ ivbi iran gha mwẹ amuroro daa iran. Vbe evbibiẹ emọ ghaa khian rhie adia ne ivbi iran, ọ khẹke ne iran gha ya ọghọ ruẹ, ne iran ghẹ ya ekhue mu iran. (Kọlose 3:21) Ma ghaa mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe, te ima rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ ekhọe ọghe Kristi.
E Baibol Na Tie
(Mak 7:1-15) Avbe Farisi kevbe enimaemwa Uhi eso ni ke Jerusalẹm rre keghi do doga Jesu. 2 Iran miẹn wẹẹ eso vbe uwu avbe erhuanegbe ye obọ “ne ọ ma huan” rri evbare, ọni nọ wẹẹ iran ma lele oba kpe obọ zẹvbe ne avbe Farisi mwamwaẹn na gha ruẹ. 3 (Rhunmwuda avbe Farisi kevbe avbe Ju nekpa hia, uyinmwẹ ne iran miẹn vbe obọ avbe enikaro ẹre iran gba mu mwẹ obọ, iran ma lele oba kpe obọ nẹ iran i rri evbare, 4 emwi ne a rhirhi dẹ ke ẹki rre, iran ma kpe ẹre nẹ, iran i rri ọre. Ilele ni bun vberriọ ne iran do vba vbe otọ iran ghi wa gha lelẹe, zẹ vbene a na lele oba kpe avbe ukpu, akhe, ọkpan ẹrọnmwọ kevbe ukpo ne a vbiẹ.) 5 Rhunmwuda ọni, avbe Farisi kevbe iran ni ma emwa Uhi nọọn Jesu wẹẹ, “Vbọzẹe ne avbe erhuanegbe ruẹ i na ya ẹmwẹ enikaro ru emwi yi, sokpan iran ghi gha ya obọ ne a ma kpe rri emwi?” 6 Jesu zẹ wanniẹn iran wẹẹ, “Ẹmwata ẹre Aizaia wa ta vbe ẹmwẹ ne ọ guan vbekpa uwa. Emwa ẹkẹ vbe iwẹnwẹn wa khin zẹvbe ne ọ gbẹn ọnrẹn. ‘Osanobua khare wẹẹ, okpunu avbe emwa na ya ye ọghọ mẹ, sokpan ekhọe iran khian rrei mẹ. 7 Oga ne iran ga mwẹ i mwẹ esa, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ iran ma emwa uhi emwa kẹkan, vbene a gha kha wẹẹ uhi Osanobua nọ!’” 8 Jesu keghi khama iran wẹẹ, “Wa sẹ uhi Osanobua rae yotọ, wa na gha lele uhi emwa kẹkan.” 9 Jesu keghi ye rhie te ẹre wẹẹ, “Ẹkẹ vbe ero ọre uwa hẹko ya fi iyeke gbe ẹmwẹ Osanobua, ne uwa miẹn ehe na gha zẹ ne egbe uwa ru. 10 Rhunmwuda Mosis yi ẹre iyi wẹẹ, ‘Ya ọghọ ne erhaa kevbe iyuẹ,’ kevbe wẹẹ, ‘Ọmwa ne ọ rhirhi kpa unu ghe erhae ra iyẹe, ne a gha gbe ẹre rua.’ 11 Wa ghi ra kha, wa wẹẹ, ‘Deghẹ ọmwa mwẹ emwi ne ọ gha te ya ye erhae ra iyẹe obọ, ọ na ghi kẹ ọre ya kha nẹ wẹẹ, ‘Kọban nọ’ (emwi ne a ya ọnii kha ọrọre, a yae fi ohan ne Osanobua.) 12 Ẹi ghi ru ne erha, ẹi ghi ru ne iye ọvbehe. 13 Wa ma miẹn ighẹ wa so uhi Osanobua gọọ, wa na rhie ọ wua ye ihe ẹre gha ma emwa ẹre. Egbe emwi vbenian ne uwa ru i re avbiẹ.” 14 Ẹghẹ ni ẹre Jesu na dọlegbe tie emwa ni gbẹbu ye evba, ọ tama iran wẹẹ, “Wa hia fẹẹrẹ wa danmwehọ mwẹ ne ọ miẹn ehe na la uwa ekhọe. 15 Emwikemwi ne ọ ghi ke ore egbe la uwu egbe nẹ, ne ọ sẹtin ya ọmwa khian ne ọ ma huan ẹi rrọọ, sokpan emwi ni ke uwu ọmwa ladian ẹre ọ yaẹ khian ne ọ ma huan.”
MAY 14-20
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | MAK 9-10
“Umian Nọ Ya Ọmwa Mwẹ Amuẹtinyan Nọ Wegbe”
(Mak 9:1) Ọ keghi rhie te ẹre wẹẹ, “Ne I tama uwa, emwa eso rre emwa na banbanna ne ẹi ra wu ọ te do miẹn Arriọba Osanobua vbe ọ gha rre vbe ẹtin.”
w05 1/15 12 okhuẹn 9-10
E Kristi—Ọmwa Ne Avbe Ẹmwẹ Akhasẹ Niẹn Obọ Daa
9 Ukpo ọkpa gberra nẹ, ne Jesu ghi ya gi emwa rẹn emwi nọ sosẹ yọ wẹẹ irẹn ọre Mẹzaia. Vbe ẹghẹ na kha na, a do Ugie Alagbarra nẹ vbe ukpo 32 C.E. Emwa nibun ni te ya Jesu yi keghi yangbe ẹre; ọ gha kẹ, ukpokpo, emwi ewe na khu khian kevbe orhikhan agbọn ẹre ọ ya iran sẹ Jesu rae. Egbọre ne Jesu na hẹe yotọ ighẹ ukpo ọba na khian te muẹn yi, vbe ya egbe wọọ emwa eso ni te lelẹe. Vbe ẹghẹ ne avbe ọkaolotu ugamwẹ ọghe Ivbi e Ju ya tama Jesu ne ọ ru emwi ọyunnuan eso ye iran aro, Jesu ma kue ye iran re. (Matiu 12:38, 39) Ọ gha kẹ, ọna vbe rre usun emwi nọ ya egbe wọọ emwa eso. Yevbe sẹ ọni, Jesu keghi ya emwi eso voro ma erhuanegbe ẹre sokpan iran ma rherhe rẹn otọre; ọ tama iran wẹẹ “ẹi mwẹ I ma yo e Jerusalẹm ne I ya rri oya emwi nibun vbe obọ avbe eniwanrẹn, avbe igiohẹn kevbe avbe iran ni ma emwa Uhi. Iran gha gbe mwẹ ruan.”—Matiu 16:21-23.
10 Odẹ uki igbe ẹre ọ ghi kẹ ne Jesu khian “ya kpa vbe agbọn na ne ọ bu Evbavba gha khian.” (Jọn 13:1) Rhunmwuda amuroro ne Jesu ghaa mwẹ daa erhuanegbe ẹre ni mwẹ ẹkoata, ọ keghi ru eyan ma eso vbọ wẹẹ iran gha bẹghe ama nọ ke ẹrinmwi rre—ama na ẹre Ivbi e Ju ne ẹi mwẹ amuẹtinyan te gha gualọ vbe obọ Jesu, sokpan iran ma miẹn. Jesu keghi kha wẹẹ, “Sokpan wa yerre o, emwa eso rre emwa na nian, ne ẹi ra wu ọ te ya miẹn Ovbi Ọmwa vbe ọ gha rre zẹvbe Ọba.” (Matiu 16:28) Ọdewarorua wẹẹ, ẹi re te Jesu ghaa tama erhuanegbe ẹre wẹẹ, eso vbuwe iran gha ye gha rre agbọn, a te mu Arriọba e Mẹzaia gbọ vbe 1914. Emwi ne Jesu ghaa mwẹ vbe ekhọe ọre wẹẹ, irẹn hoo ne erhuanegbe ẹre eha ni kakabọ wa sikẹ irẹn, miẹn umian ọghe vbene irẹn khian ya gha mwẹ uyi kevbe ẹtin hẹ, vbe irẹn ghaa kha nẹ vbe Arriọba Osanobua. Umian na, ẹre a tie ẹre umian ọghe afiegbe werriẹ (Transfiguration).
(Mak 9:2-6) Ikpẹdẹ ehan ghi gberra nẹ, Jesu keghi rhie Pita, Jems kevbe Jọn ba egbe, iran ọkpa kegha rrie uhunmwu oke nọ yo. Ọ keghi sirra iran gha fiwerriẹ. 3 Ukpọn rẹn kegha fuọfua ọ kevbe fi wain wain, ọ fuọfua gberra vbene ọmwaikọmwa vbe agbọn na gha sẹtin họ ẹre sẹ. 4 Avbe erhuanegbe eha ni keghi dẹghe Mosis kevbe Elaija vbe iran gu Jesu guan. 5 Pita keghi guan ladian, ọ tama Jesu wẹẹ, “Ọmamwaemwi, ọ kere ne ima na gha rre emwa na, gie ima gba irhu eha, ọkpa ọghe uwẹ, ọkpa ọghe Mosis, kevbe nọkpa ọghe Elaija.” 6 Ke irẹn kevbe nekpa wa runran sẹrriọ ne ọ na ma ghi rẹn ẹmwẹ ne ọ gha guan.
w05 1/15 12 okhuẹn 11
E Kristi—Ọmwa Ne Avbe Ẹmwẹ Akhasẹ Niẹn Obọ Daa
11 Ikpẹdẹ ehan ghi gberra nẹ, Jesu keghi rhie Pita, e Jems kevbe Jọn gha rrie uhunmwu oke nọ yo; egbọre Oke Hẹmọn ẹre iran ghaa rrie. Iran ghi sẹ evba, Jesu keghi ‘sirra iran gha fi egbe werriẹ, ukpọn rẹn kegha fuọfua, ọ na vbe gha fi wain wain.’ Akhasẹ ighẹ e Mosis kevbe Elaija keghi rhie egbe ma, iran na vbe gha gu Jesu guan. Ọ gha kẹ, ogiasọn ẹre emwi ọyunnuan na ya sunu; ọna ẹre ọ si ẹre ne erhuanegbe Jesu na wa bẹghe emwi hia ni sunu ẹsẹsẹmwẹse. Te umian na wa yevbe emwi nọ gele sunu, ẹre ọ si ẹre ne Pita na wẹẹ irẹn khian bọ ibọkpọ eha—ọkpa ọghe Jesu, ọkpa ọghe Mosis kevbe ọkpa ọghe Elaija. Vbene Pita na ye guan, okuku nọ fi wain wain keghi rhu gue iran; urhu ọkpa keghi ke uwu okuku nii kha wẹẹ: “Ọna ọre Ovbi mwẹ ne I hoẹmwẹ ọnrẹn kevbe ne ọ ghan, wa danmwehọ ẹre.”—Matiu 17:1-6.
(Mak 9:7) Okuku keghi ladian, ọ na mu aghọnghọn gue iran, urhu ọkpa keghi ke uwu okuku ni ladian wẹẹ, “Ọnọna ọre ovbi mwẹ ni hoẹmwẹ ọnrẹn, wa họn [ẹmwẹ nẹẹn].”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Mak 9:7
urhu ọkpa: Vbuwe igba eha ne ebe Matiu, Mak, Luk kevbe Jọn sunu yọ wẹẹ e Jehova tobọre gu emwa nagbọn guan, ọna ọre nogieva vbọ.—Ghee ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Mak 1:11; Jọn 12:28.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Mak 10:6-9) Sokpan vbe omuhẹn, ẹghẹ ne a na yi emwi hia, a tae wẹẹ, ‘Osanobua yi iran [ọdọ] vbe amwẹ. 7 Ọna ọre ọ si ẹre ne okpia gha na sẹ erhae kevbe iyẹe rae, ọ ghi toba mu amwẹ ọnrẹn. 8 Iran eva ghi do khian ọkpa.’ Rhunmwuda ọni, iran i ghi re eva sokpan ọkpa. 9 Emwi ne Osanobua ku kugbe nẹ ọmwa rhọkpa ghẹ wannọ iran.”
w08 2/15 30 okhuẹn 8
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Mak
10:6-9. Emwamwa ọghe Osanobua ọre ne ọdọ vbe amwẹ rhikhan mu egbe. Ne ọdọ vbe amwẹ gha te ya gha gualọ vbene iran khian ya sọọ ebe orọnmwẹ hẹ, te ọ khẹke ne iran loo avbe ilele ni rre Baibol ya sọfurre ye ọlọghọmwa ne iran la gberra vbe orọnmwẹ ọghe iran.—Mat 19:4-6.
(Mak 10:17, 18) Ugbẹnvbe Jesu ghi ra vbe suẹn okhian, okpia ọkpa rhulẹ bu ẹre rre, ọ diguẹ nẹ, ọ keghi nọ rẹn wẹẹ, “De emwi ne I gha ru, Ọmamwaemwi ne ọ maan, ne ẹfe ne ẹi fo gha na sẹ mwẹ obọ?” 18 Jesu nọ rẹn wẹẹ, “Vbọzẹe ne u na tie mwẹ nọ maan? Ọmwa nọ maan rhọkpa i rrọọ gberra Osanobua.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Mak 10:17, 18
Ọmamwaemwi nọ maan: Ọ vẹ na rẹn wẹẹ etian ọghe abawẹ ẹre okpia nii ghaa rhie ne Jesu, vbe ẹghẹ ne ọ ya tie ẹre “ọmamwaemwi nọ maan.” Egbe etian vberriọ ẹre avbe ọkaolotu ugamwẹ ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ Jesu ghaa gualọ. Agharhemiẹn wẹẹ Jesu ma gbodan yọ, vbe emwa gha tie ẹre “Ọmamwaemwi” ra “Nọyaenmwa” (Jọn 13:13), irẹn kegha rhie etian hia gie Erhae.
Ọmwa nọ maan rhọkpa i rrọọ gberra Osanobua: Jesu rẹnrẹn wẹẹ e Jehova ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ ne a ya tae deghẹ emwi maan ra ẹi maan. Ne Adam vbe Ivi na sotẹ daa Osanobua, vbe ẹghẹ ne iran na rri ọmọ erhan na ya rẹn emwi nọ maan kevbe ne ẹi maan, te iran rhiẹre ma wẹẹ iran ẹre ọ mwẹ asẹ nii na ya tae deghẹ emwi maan ra ẹi maan. Sokpan Jesu ma gha ye vberriọ, ọ ma gu Erhae sinmwi asẹ nii. Lekpae Ẹmwẹ ọghẹe rre, Osanobua keghi gi ima rẹn emwi nọ maan nọ khẹke ne ima gha ru.—Mak 10:19.
E Baibol Na Tie
(Mak 9:1-13) Ọ keghi rhie te ẹre wẹẹ, “Nẹ I tama uwa, emwa eso rre emwa na banbanna ne ẹi ra wu ọ te do miẹn Arriọba Osanobua vbe ọ gha rre vbe ẹtin.” 2 Ikpẹdẹ ehan ghi gberra nẹ, Jesu keghi rhie Pita, Jems kevbe Jọn ba egbe, iran ọkpa kegha rrie uhunmwu oke nọ yo. Ọ keghi sirra iran gha fi werriẹ. 3 Ukpọn rẹn kegha fuọfua ọ ke vbe fi wain wain, ọ fuọfua gberra vbene ọmwaikọmwa vbe agbọn na gha sẹtin họ ẹre sẹ. 4 Avbe erhuanegbe eha ni keghi dẹghe Mosis kevbe Elaija vbe iran gu Jesu guan. 5 Pita keghi guan ladian, ọ tama Jesu wẹẹ, “Ọmamwaemwi, ọ kere ne ima na gha rre emwa na, gie ima gba irhu eha, ọkpa ọghe uwẹ, ọkpa ọghe Mosis, kevbe nọkpa ọghe Elaija.” 6 Ke irẹn kevbe nekpa wa runran sẹrriọ ne ọ na ma ghi rẹn ẹmwẹ ne ọ gha guan. 7 Okuku keghi ladian, ọ na mu aghọnghọn gue iran, urhu ọkpa keghi ke uwu okuku ni ladian wẹẹ, “Ọnọna ọre ovbi mwẹ ni hoẹmwẹ ọnrẹn, wa họn ọghe ọe.” 8 lran keghi zẹgiẹgiẹ ghe ehe hia lẹga, iran ma miẹn ọmwa ọvbehe, gberra Jesu ọkpa ne ọ gu iran rre evba. 9 Ugbẹnvbe iran ghi tuorre ke uhunmwu oke dee, Jesu tama iran wẹẹ, “Wa ghẹ ta emwi ne uwa miẹn na ma ọmwa rhọkpa vbe ẹi re te Ovbi Ọmwa rhiọrre vbe orinmwi nẹ.” 10 Iran keghi ru vbene ọ khare, sokpan, iran kegha nọ ọta vbe uwu ẹkpo iran wẹẹ, “Vbe a ya arhiọrre vbe orinmwi na kha yi?” 11 Iran keghi nọ Jesu wẹẹ, “Vbọzẹe ne iran ni ma emwa Uhi na kha wẹẹ ẹ i mwẹ ne Elaija ghẹ ka rre?” 12 Ọ wanniẹn tama iran wẹẹ, “Elaija rre do mwamwa emwi hia ye otọ nẹ. Levba sevba, vbọzẹe ne Ebe na kha wẹẹ, Ovbi Ọmwa gha rri oya emwi nibun, a ghi vbe hẹe ye otọ? 13 Vbene ọ rhirhi gha ye hẹẹ, ne I tama uwa nian wẹẹ Elaija rre nẹ, emwa keghi vbe ru ẹre emwi ne ọ khọn iran zẹ vbene Ebe vbe kha vbekpa ẹre.”
MAY 21-27
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | MAK 11-12
“Ne Ọ Rhie Ladian Ẹre Ọ Bun Sẹ Ọghe Emwa Nikẹre”
(Mak 12:41, 42) Jesu keghi tota ke aza ọghe Ọgua Osa. Ọ na gha ghe vbene emwa viọ igho ye uwu ẹkpẹti ni hẹẹ. Emwa ni fe ni bun keghi wa gha rhurhẹ igho yọọ. 42 Okhuo ẹgbẹ ọkpa ne ọ re ovbiogue keghi do viọ ekpini eva nọ re ikọbọ kuọ.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Mak 12:41, 42
aza ọghe Ọgua Osa: Ebe eso ne Ivbi e Ju gbẹnnẹ vbe ẹghẹ nẹdẹ khare wẹẹ, aza ọghe Ọgua Osa na keghi re ẹkpẹti okozẹ nọ yevbe na ghee okpe ra igho ọghe aranmwẹ; ọ keghi mwẹ unu nọ ma vbẹ gbe vbe odukhunmwu. Ọ mwẹ aza ughughan na mwamwa lele Ọgua Osa na rhie izọhẹ yi. Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian ẹre a vbe loo vbe ebe Jọn 8:20. Ẹmwẹ ne ako nii loo ro ọre “ugha ne a viọ ẹkpẹti emwi imuohan yi.” Ọ gha kẹ, ughugha na kegha rre ako ọkpa vbe Ọgua Osa na tie ẹre Ọgua Ọghe Ikhuo (Court of the Women). (Ghee ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Mat 27:6 kevbe App. B11 nọ rre New World Translation.) Zẹvbe ne ebe eso ni rhan otọ ilele ọghe Ivbi e Ju khare, ẹkpẹti 13 na viọ emwi imuohan yi, ẹre a mwamwa lele ughugha nii. Emwa eso vbe kha wẹẹ, ẹkpẹti ọkpa vbe gha rrọọ na viọ igho na rhirhi miẹn vbe ẹkpẹti nikẹre yi.
ekpini eva: ra “lepta eva.” Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹre ladian ọre le·ptonʹ. Emwi na yae kha ọre emwi nekherhe ra ne tuẹin. Vbene igho na ne a tie ẹre lepton ghi kherhe sẹ, a gha ghae denarius (ọni ọre igho ne owinna miẹn vbe ẹdẹ vbe ẹghẹ nẹdẹ) ye ihe 128, obọ ọkpa vbọ ọre lepton. Igho na, na ya oze ru ọre igho nọ ghi kherhe sẹ vbe otọ Izrẹl.—Ghee Glossary, “Lepton,” kevbe App. B14 nọ rre New World Translation.
nọ re ikọbọ: ra “quadrans.” Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian ọre ko·dranʹtes (nọ re quadrans vbe latin). Quadrans kegha re igho ne Ivbi e Rom ghaa loo; oze ẹre a ya ru ẹre. A gha ghae denarius ye ihe 64, quadrans keghi re abọ ọkpa vbọ. Vbe ako na, e Mak keghi loo igho ọghe Ivbi e Rom, ya rhan otọ vbene ọ sẹ hẹ ighẹ ikọbọ ne Ivbi e Ju ghaa loo.—Ghee App. B14 nọ rre New World Translation.
(Mak 12:43) Irẹn keghi tie avbe erhuanegbe si koko, ọ tama iran wẹẹ, “Ne I tama uwa wẹẹ okhuo ẹgbẹ ne ovbiogue na, ẹre ọ viọ igho ne ọ bun sẹ ye uwu aza na sẹ emwa nekpa hia.
w97 10/15 16-17 okhuẹn 16-17
E Jehova Keghi Gbọyẹmwẹ Ye Ugamwẹ Nọ Ke Ekhọe Rre Ne U Rhie Nẹẹn
16 Vbe ọ ghi rre Nisan 11, Jesu kegha rrie Ọgua Osa. Ọ wa kpẹẹ vba vbe ẹdẹrriọ. Emwa kegha zọlọ re ọta vbe nọ dekaan eke ne ọ na miẹn ẹtin nọ loo, iran vbe gha nọ rẹn ọta vbekpae igho uhunmwu na hae, arhiọkpaegbe kevbe emwi nibun ọvbehe. Jesu keghi gu iran gui ighẹ Ivbi e Farisi kevbe iran ni maa emwa uhi, rhunmwuda uyinmwẹ dan ọghe iran, katekate emwi ne iran ghaa ru dae ikhuo ni dẹgbẹe. “Iran ghi khiẹn iran obọ miẹn iran owa iran.” (Mak 12:40) Vbe iyeke ọni, Jesu keghi tota vbuwe Ọgua Osa. Ọ gha kẹ, uwu Ọgua Ọghe Ikhuo (Court of the Women) ẹre ọ tota yi. Zẹvbe ne ebe eso ni rhan otọ ilele ọghe Ivbi e Ju khare, ẹkpẹti 13 na viọ okozẹ yi ẹre a mwamwa lele ughugha nii. Jesu keghi tota gha ghee zẹvbe ne emwa ughughan ya gha rhie igho ye ẹkpẹti na viọ okozẹ yi. Avbe ọdafẹn vbe gha rre, iran na gha rhie igho ye ẹkpẹti; ọ gha kẹ, eso ghaa hoo ne iran ya ẹfe ọghe iran ghagha, ne emwa mieke na gha roro ẹre wẹẹ iran wa zẹ emwi obọ. (Ya ghee Matiu 6:2.) Sokpan ọ ghaa mwẹ okhuo ọkpa ne Jesu wa gha ghee. Ọmwa kẹkan i khian sẹtin bẹghe emwi kpataki vbe egbe okhuo na ra igho nọ rhie ye ẹkpẹti. Sokpan, ne Jesu na sẹtin tie ekhọe, ọ na wa rẹn wẹẹ ‘okhuo nọ dẹgbẹe kevbe ne obọ ma sẹ ọre’ ẹre okhuo ni khin.” Jesu wa vbe rẹn inu igho nọ rhie ye ẹkpẹti—ọni ọre “ekpini eva.”—Mak 12:41, 42.
17 Jesu keghi tie erhuanegbe ẹre si koko rhunmwuda, ọ hoo ne iran ya aro iran bẹghe emwi ne irẹn khian maa iran re. Jesu keghi tama iran wẹẹ “okhuo ẹgbẹe ne ovbiogue na ẹre ọ viọ igho ne ọ bun sẹ ye uwu aza na sẹ emwa nekpa hia.” Vbe aro Jesu, a gha ku igho ne emwa hia rhie ye ẹkpẹti kugbe, igho ne okhuo nọ dẹgbẹe nii rhie yọ ẹre ọ bun sẹ. “Emwi hia ne ọ mwẹ” ẹre ọ wa rhie yọ. Emwi ne okhuo na ru rhiẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha gbaroghe irẹn. Vbuwe emwa hia ni do ru izọhẹ gie Osanobua, ọmwa ne Jesu ya ru igiemwi keghi re ọmwa ne izọhẹ ọghẹe ma sẹ emwi rhọkpa vbe odaro emwa nagbọn. Vbọrhirhighayehẹ, aro nọ ghaan ẹre Osanobua ya ghee izọhẹ ọghẹe!—Mak 12:43, 44; Jems 1:27.
(Mak 12:44) Rhunmwuda, iran ni dekẹe hia uwu ọkpọkua ọghe ẹfe ne iran mwẹ, ẹre iran na ya mu ohan, sokpan, okhuo na, egbe ne ọ rhe ya re ovbiogue, ọ keghi wa viọ emwi hia ne ọ mwẹ yọọ, emwi ne ọ mwẹ hia ẹre ọ ya mu ohan.”
w97 10/15 17 okhuẹn 17
E Jehova Keghi Gbọyẹmwẹ Ye Ugamwẹ Nọ Ke Ekhọe Rre Ne U Rhie Nẹẹn
17 Ẹre Jesu na ghi tie erhuanegbe ẹre si koko rhunmwuda, ọ hoo ne iran ya aro iran bẹghe emwi ne irẹn khian maa iran re. Jesu keghi tama iran wẹẹ “okhuo ẹgbẹe ne ovbiogue na ẹre ọ viọ igho ne ọ bun sẹ ye uwu aza na sẹ emwa nekpa hia.” Vbe aro Jesu, a gha ku igho ne emwa hia rhie ye ẹkpẹti kugbe, igho ne okhuo nọ de ẹgbẹe nii rhie yọ ẹre ọ bun sẹ. “Emwi hia ne ọ mwẹ” ẹre ọ wa rhie yọ. Emwi ne okhuo na ru rhiẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha gbaroghe irẹn. Vbuwe emwa hia ni do ru izọhẹ gie Osanobua, ọmwa ne Jesu ya ru igiemwi keghi re ọmwa ne izọhẹ ọghẹe ma sẹ emwi rhọkpa vbe odaro emwa nagbọn. Vbọrhirhighayehẹ, aro nọ ghaan ẹre Osanobua ya ghee izọhẹ ọghẹe!—Mak 12:43, 44; Jems 1:27.
w87 12/1 30 okhuẹn 1
Emwi Nọ Hiunsi Ẹre Uwẹ Rhie Ne Jehova Ra?
Emwi bun ne ima gha miẹn ruẹ vbe okha na. Nọ ghi ru ekpataki sẹ ọre wẹẹ: Te ẹkpotọ wa kie ne ima hia, ne ima ya loo emwi ewe ọghe ima ya yẹrike ighẹ ugamwẹ ẹmwata, sokpan deghẹ emwi nọ ma hiunsi vbe aro ima ẹre ima rhie ladian, e Jehova i khian gbọyẹmwẹ yọ. Inọta nọ ghi khẹke ne ima nọ egbe ima re ọre wẹẹ, ‘emwi ne ẹi mwẹ esa nọ ye mẹ, ẹre imẹ rhie ne Jehova ra? Ra emwi nọ hiunsi?’
cl 185 okhuẹn 15
Ẹwaẹn Nọ Rre “Ẹmwẹ Oghe Osanobua”
15 Uwẹ ma ghee ẹre wẹẹ emwi ọkpaodin nọ, ne a na miẹn wẹẹ vbuwe emwa hia ni rrie Ọgua Osa vbe ẹdẹrriọ, okhuo nọ dẹgbẹe nii ọkpa ẹre Baibol sunu yi? E Jehova keghi loo igiemwi ọghe okhuo na ya gi ima rẹn wẹẹ Osa ne ọ gbọyẹmwẹ ye emwi ẹre irẹn khin. Ẹko keghi rhiẹnrhiẹn Osanobua vbe ima gha ru izọhẹ nọ ke ekhọe rre, ọ gha khọnrẹn nọ ye kherhe vbe a gha yae taa ọghe emwa ọvbehe. E Jehova keghi loo igiemwi ọghe okhuo nọ dẹgbẹẹ na, ya maa ima iruẹmwi ne kpataki na!
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Mak 11:17) Ọ keghi ma avbe emwa ni re wẹẹ, “A gbẹn ọnrẹn ye uwu Ebe wẹẹ Osanobua khare wẹẹ, ‘Owa mwẹ, owa erhunmwu ọghe emwa hia ẹre a gha tie ẹre re,’ sokpan wa fì ẹre werriẹ khian ẹgun avbe oyi!”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Mak 11:17
owa erhunmwu ọghe emwa hia: Agharhemiẹn wẹẹ ebe Matiu, Mak kevbe Luk sunu ye ẹmwẹ nọ rre ebe Aiz 56:7, ebe Mak ọkpa ẹre ọ loo ẹmwẹ na: “ọghe emwa hia.” (Mat 21:13; Luk 19:46) Evba gu bọ Ọgua Osa nọ rre Jerusalẹm ọre ne Ivbi Izrẹl kevbe avbe ọrriọvbe ni hoẹmwẹ Osanobua miẹn ehe na gha ga e Jehova kevbe ne iran vbe gha na erhunmwu gie ẹre vbe evba. (1 Ọba 8:41-43) Te Jesu wa gu iran gui ighẹ Ivbi e Ju ni ghaa do ẹki vbe Ọgua Osa; iran keghi ya Ọgua Osa khian ẹgun avbe oyi. Emwa ni ke agbẹnvbo ughughan rre, ma ghi gha hoo ne iran yo Ọgua Osa ya na erhunmwu gie Jehova, rhunmwuda uyinmwẹ ọghe Ivbi e Ju na. Te uyinmwẹ ọghe Ivbi e Ju na, mu idobo ye emwa egbe ne iran ghẹ do rẹn Osanobua.
(Mak 11:27, 28) Iran keghi dọlegbe gha die Jerusalẹm. Ugbẹnvbe Jesu ghi khian vbe uwu Ọgua Osa, avbe igiohẹn, avbe iran ni ma emwa Uhi kevbe avbe ediọn nọ rẹn wẹẹ, 28 “De asẹ ne u mwẹ ne u ya ru avbe emwi na? Gha ọ rhie asẹ na nuẹn?”
jy 244 okhuẹn 7
Jesu Loo Erhan Ohọ Ya Maa Erhuanegbe Ẹre Emwi Vbekpae Amuẹtinyan
Vbe ọ ma he kpẹẹ vba, Jesu kevbe erhuanegbe ẹre keghi lae Jerusalẹm. Jesu keghi la uwu Ọgua Osa, ọ na suẹn gha maa emwa emwi zẹvbe ne ọ ka ru ẹre deyi. Avbe ogie ohẹn kevbe avbe ọkaolotu Ivbi e Ju keghi suẹn gha zọlọ Jesu ọta. Ọ gha kẹ, rhunmwuda emwi ne Jesu ru iran re ighẹ emwa ni ghaa fian igho vbe ẹdẹ nọ gberra, ẹre ọ si ẹre ne iran na nọ Jesu wẹẹ: “De asẹ ne u mwẹ ne u ya ru avbe emwi na? Gha ọ rhie asẹ na nuẹn?”—Mak 11:28.
E Baibol Na Tie
(Mak 12:13-27) Iran keghi gie avbe Farisi eso, kevbe eso vbe uwu ekpayẹ Hẹrọd ne iran ya gualọ Jesu ẹmwẹ ne unu. 14 Iran keghi bu ẹre gha dee, iran tama rẹn wẹẹ, “Ọmamwaemwi, ọmwa ne ọ ta ẹmwata ma rẹn ruẹn yi, wẹ i lele ne agbọn khare, rhunmwuda osi ẹrrẹe i siọ, sokpan, ẹmwata ne ọ rre vbene Osanobua mu ẹmwẹ ẹdẹ agbọn emwa yi ẹre u ma emwa re. Tama ima, ọ kere vbe ọmwa a ha igho uhunmwu gie Ọgbaisi e Rom ra ọ ma ke? Ne ima ha ẹre ra ne a ghẹ hae?” 15 Sokpan Jesu rẹn ehe ne iran ghae yi nẹ, ọ keghi wanniẹn wẹẹ, “VbọzẹE ne uwa na gualọ mwẹ ẹmwẹ ne unu? Wa rhie agiẹghẹ igho ẹrọnmwọ ọkpa mẹ ghee vbe vba.” 16 Iran keghi rhie ọkpa gie ẹre, irẹn keghi nọ iran wẹẹ, “De ama ugbaro kevbe eni ọmwa ne ọ rrọọ na?” Iran wanniẹn wẹẹ, “Ọghe Nọgbaisi nọ.” 17 Jesu wanniẹn tama iran wẹẹ, “Rhunmwuda ọnii, wa rhie emwi nọ re ọghe Nọgbaisi nẹẹn, ne uwa vbe rhie nọ re ọghe Osanobua ne Osanobua!” Ẹmwẹ ọnrẹn keghi wa yan iran unu ruan. 18 Eso vbe uwu avbe Sadusi keghi bu Jesu gha dee, iran na ẹre ọ ta ẹe ighẹ arhiọkpaegbe vbe orinmwi i rrọọ. 19 Iran nọ rẹn wẹẹ, “Ọmamwaemwi, Mosis ẹre ọ mu uhi na gbọọ ne ima wẹẹ, ‘Orhiọnkpa gha wu sẹ amwẹ ọnrẹn rae vbe ọ ma he biẹ nẹẹn, ọtiọnrẹn ne okpia ghi si okhuo ni ẹgbẹ ne iran miẹn ehe na biẹ ne okpia ne ọ wu ni!’ 20 Etẹn ikpia ihinrọn keghi do gha rrọọ. Ne ọdiọn ne ọ rrọọ keghi rhie okhuo, ọ ma he kẹ ọre biẹ, ọ keghi wu. 21 Nọ zẹ diake ẹre keghi rhie okhuo nii rọnmwẹ, ọ ma he vbe kẹ ọre biẹ, ọ na vbe wu. 22 Errriọ ẹre ọ vbe rruan e nukpogieha, kevbe ni dekẹe hia. Etẹn ihinrọn na ẹre ọ wa rọnmwẹ okhuo ni vbene iran ma na biẹ. Vbe okiekie ehia, nene okhuo keghi vbe wu. 23 Ẹn hẹn, a ghẹ ghi huẹn emwa hia kpao vbe idin vbe ẹdẹ arhiọkpaegbe, de amwẹ ọmwa ne irẹn gha khin vbọ ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ iran ihinrọn ni wa rọnmwẹ ọnrẹn gba obọ.” 24 Jesu wanniẹn tama iran wẹẹ, “U ma miẹn vbe uwa ba odẹ ku hẹẹ! Emwi nọ si ẹre ye uwa egbe ọrọre wẹẹ wa ma rẹn otọ Ebe nii ra ẹtin Osanobua? 25 Rhunmwuda, a gha huẹn emwa kpao vbe idin nẹ, te iran khian gha ye vbe avbe odibosa ni rre ẹrinmwi. Orọnmwẹ i ghi vbe rrọọ ne ikpia kevbe ikhuo. 26 Ẹn hẹn, vbekpae ọghe wẹẹ a huẹn emwa kpao vbe orinmwi, wa ma he tie ẹre vbe ebe Mosis ra, vbe ehe ne ọ na guan kan ẹmwẹ oha ne erhẹn na mu vẹn? Rhunmwuda, a gbẹn ọnrẹn ye evba wẹẹ, Osanobua khare wẹẹ, ‘Mẹ ọrọre Osanobua Ebraham, Osanobua Aizik kevbe Osanobua Jekọb.’ 27 Ọ ni rhie ma wẹẹ Osanobua ọghe emwa ni rre agbọn nọ, ẹ i re ọghe avbe orinmwi, wa ba odẹ ku gbe.”
MAY 28–JUNE 3
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | MAK 13-14
“Ghẹ Gi Ohan Emwa Nagbọn Gha Muẹn”
(Mak 14:29) Pita keghi wanniẹn wẹẹ, “Ọ gha khọn iran nekpa hia ne iran sẹ ruẹ rae, mẹ i ra sẹ ruẹ rae ẹdẹ.”
(Mak 14:31) Pita keghi dọlegbe tua unu muẹn wẹẹ, “Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ne I gha na wu lele ruẹ nọ, mẹ i ra siẹn ruẹn ẹdẹ.” Ẹmwẹ ọkpa ni avbe erhuanegbe hia vbe ta.
(Mak 14:50) Ẹghẹ ni ọre avbe erhuanegbe hia ghi na sẹ ọre rae, iran keghi lẹẹ kua.
(Mak 14:47) Sokpan ọkpa vbe uwu iran ni mudia vbe evba keghi yuo umozo ua, ọ na yae yan ọguọmwadia ogie ohẹn ọkpa, ọ keghi wa fian ẹre ehọ fua.
(Mak 14:54) Pita keghi lele iran iyeke gbaan, ọ na lele iran la ẹguae Ogie Ohẹn. Ọ keghi gu iran ni khẹ odẹ tota gha ye egbe [ghaa] erhẹn.
(Mak 14:66-72) Ehe ne Pita na rre ọgua ore ni, ọguọmwadia Ogie Ohẹn ne okhuo ọkpa kegha dee. 67 Ọ ghi bẹghe Pita vbe ehe ne ọ na ye egbe [ghaa] erhẹn, ọ keghi ziẹn aro ye ọre aro, ọ wẹẹ, “Wẹ na vbe ye egbe ba Jesu ne ovbi e Nazarẹt.” 68 Sokpan irẹn keghi wa siẹn, “Mẹ mwẹ, I ma zẹdẹ rẹn otọ ẹmwẹ ne u guan na hiehie.” Ọ keghi ladian vbe evba, ọ na gha rrie ọlẹla. Ọwarọkpa ni, ọkpa keghi viẹ. 69 Ọvbokhan okhuo nii ghi vbe miẹn ọnrẹn vbe evba, ọ keghi vbe suẹn gha khama iran ni rre evba wẹẹ, “Ọkpa vbe uwu iran nọ.” 70 Sokpan Pita keghi vbe dọlegbe siẹn. Ọ ma ghi he vbe kpẹe, iran ni mudia vbe evba keghi ya yan Pita, “Ẹ i guẹ siẹn ighẹ ẹ i re ọkpa vbe uwu iran u khin, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ Ovbi e Galili wẹ vbe khin.” 70 Ẹghẹ nii Pita ghi na vẹn ihẹn, “Deghẹ ẹ i re ẹmwata I ta ne Osanobua werriẹ aro ne ọ khọ da mwẹ. I ma zẹdẹ rẹn ọmwa ne uwa ta ẹmwẹ ọnrẹn na” 72 Ọwarọkpa nii, ọkpa keghi viẹ ukpogieva. Pita keghi ye ẹmwẹ ne Jesu tama rẹn rre wẹẹ, “Vbene ọkpa te viẹ igba eva, u gha siẹn mwẹ igba eha.” Ọ keghi de guo, ọ na viẹ egbe rua.
ia 200 okhuẹn 14
Obọ Arowa Re Ẹre Ọ Na Ruẹ Emwi Na Ye Ayabọ Kha
14 E Pita ghi zẹ lele Jesu vbe odẹ iyeke, ọ keghi sẹ onurho ọghe ọkpa vbe usun owa nọ ghi kpọlọ sẹ vbe Jerusalẹm. Ọna kegha re owa ọmwẹgho ọkpa na tie ẹre Kaiafas nọ gha re ogiohẹn. Egbe owa vbenia keghi mwẹ otọ ẹghodo kevbe ẹkhu ematọn vbe ibare. E Pita ghi sẹ onurho owa e Kaiafas, iran ma kue ne ọ la owa. Sokpan vbe ẹghẹ na kha na, e Jọn rre uwu ẹre nẹ rhunmwuda irẹn vbe ogiohẹn wa guobọ egbe. E Jọn ẹre ọ ghi ya tama ọmwa nọ rre onurho nọ gie Pita la owa. Ọ khọ wẹẹ, te Pita khian ọghẹe vbe ọ ghi la owa, irẹn vbe Jọn ma gha rre eke ọkpa; e Pita ma vbe hia nọ la uwu owa ne ọ vbe ya mudia kẹ Arowa re. E Pita kegha rre ehe ne avbe eguọmwadia ogiohẹn na gha ya egbe ghaa erhẹn vbe otọ ẹghodo. Ọ na ke evba gha ghee zẹvbe ne avbe osẹe ohoghe ya gha bi la owa e Kaiafas; nọ rre ghaa rre, nọ kpa gha kpa.—Mak 14:54-57; Jọn 18:15, 16, 18.
it-2 619 okhuẹn 6
E Pita
Lekpae iyobọ ọghe ọrhuanegbe ọvbehe ne irẹn vbe ọre gba sẹ owa e Kaiafas, e Pita keghi sẹtin la otọ ẹghodo ọghe owa e Kaiafas. (Jọn 18:15, 16) Nọ gha te ya gualọ eke ọkpa lẹre yi ne emwa ghẹ bẹghe ẹre, ọ kegha rrie ehe ne erhẹn na baa, ne ọ ya ye egbe ghaa erhẹn. Emwa keghi rherhe bẹghe ẹre rhunmwuda ne awanwan ọghe erhẹn na gha rhie muẹn. Iran na wa rẹn wẹẹ ọkpa vbe erhuanegbe Jesu ẹre nọ. Vbene Pita ya guan, na vbe ya iran rẹn wẹẹ Ovbi e Galili ẹre nọ. Iran na ghi ba e Pita ifiẹzọ wẹẹ ọkpa vbe erhuanegbe Jesu ẹre nọ. Sokpan e Pita keghi siẹn vbe igba eha wẹẹ irẹn ma rẹn Jesu; uhiẹn, ọ na vẹn ihẹn yọ. Vbe ọkpa ghi viẹ vbe ukpogieva, Jesu “keghi rhie aro fi e Pita aro.” Ẹre Pita na ghi ladian ya viẹ egbe ẹre rua. (Mat 26:69-75; Mak 14:66-72; Luk 22:54-62; Jọn 18:17, 18; ghee COCKCROWING; OATH.) Vbọrhirhighayehẹ, erhunmwu ne Jesu nae, ne ọ na wẹẹ ne amuẹtinyan ọghe Pita ghẹ fafaa keghi sẹ vbe egbe Pita.—Luk 22:31, 32.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Mak 14:51, 52) Igbama ọkpa ne ọ mu ukpọn eto ovbiohuẹ hin egbe kegha lele Jesu khian. Iran keghi te ra vbe muẹn, 52 Sokpan irẹn keghi ban ukpọn eto ovbiohuẹ ni mu fua, ọ na ya irhunmwirhun lẹ gha rrie.
w08 2/15 30 okhuẹn 6
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Mak
14:51, 52—Gha re igbama okpia nọ “ya irhunmwirhun lẹ gha rrie”? Ebe Mak ọkpa ẹre ima na miẹn emwi nọ sunu na, rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin kha wẹẹ, e Mak tobọre ọre igbama okpia nii.
(Mak 14:60-62) Ẹghẹ nii ẹre Ogie Ohẹn ghi na gua kpaegbe vbe odaro iran hia, ọ na gha nọ Jesu ọta wẹẹ, “U ma miẹn ewanniẹn rhie ye ifi ẹzọ ne iran ba ruẹ re na hia.” 61 Sokpan Jesu keghi wa hunwan, ọ ma ta ẹmwẹ rhọkpa. Ogie Ohẹn keghi dọlegbe nọ rẹn wẹẹ, “Wẹ ọrọre Mẹzaia ne Ovbi Osanobua Ne a fiangbe ra?” 62 Jesu wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Mẹ nọ, u gha vbe miẹn Ovbi Ọmwa vbe ọ gha tota vbe obọ erha ọmwa ọghe Oghodua kevbe ọ gha ke ikpakpa iso ẹrinmwi dee.”
jy 287 okhuẹn 4
Iran Mu Jesu Gha Rrie Owa Anas Kevbe Kaiafas
E Kaiafas rẹnrẹn wẹẹ Ivbi e Ju keghi mu ohu yọ deghẹ ọmwaikọmwa na gha tie egbe ẹre Ovbi Osanobua. Asẹ ọkpa, vbe Jesu ghi kha wẹẹ Osanobua ọre Erha irẹn, Ivbi e Ju kegha hoo ne iran gbe ẹre rua; iran na gha kha wẹẹ te Jesu ‘gu Osanobua ta ẹkpẹn.’ (Jọn 5:17, 18; 10:31-39) Ne Kaiafas na rẹn vbene ẹmwẹ na ye Ivbi e Ju hẹ, ọ keghi ya ẹkẹ vbe ero tama Jesu wẹẹ: “I ya eni Osanobua ne ọ rrọọ ya vẹn ihẹn nian wẹẹ ne u tama ima deghẹ wẹ ọrọre Mẹzaia ne Ovbi Osanobua!” (Matiu 26:63) Vbene ẹmwata, Jesu ka kue yọ nẹ wẹẹ Ovbi Osanobua irẹn khin. (Jọn 3:18; 5:25; 11:4) Adeghẹ ọ ma ghi miẹn ọnrẹn kue nia, ọni rhiema wẹẹ te irẹn ghi siẹn wẹẹ Ovbi Osanobua irẹn khin kevbe wẹẹ te irẹn ghi vbe kha wẹẹ ẹi irẹn ọre Kristi. Rhunmwuda ọni, Jesu keghi kha wẹẹ: “Mẹ nọ, u gha vbe miẹn Ovbi Ọmwa vbe ọ gha tota vbe obọ erha ọmwa ọghe Oghodua kevbe ọ gha ke ikpakpa iso ẹrinmwi dee.”—Mak 14:62.
E Baibol Na Tie
(Mak 14:43-59) Te Jesu he wa ye guan vbe Judas, ọkpa vbe uwu iran ne iweva sẹ evba. Emwa ne avbe igie ohẹn, kevbe iran ni ma emwa Uhi kevbe avbe ediọn gie, keghi viọ umozo kevbe orhokhua mwẹ obọ lele ẹre gha dee. 44 Ọgueva nii rhie ama ne iran wẹẹ, “I gha ya unu soso ọmwa ne uwa gualọ khian unu, wa muẹn, ne uwa ghae ga ẹre muẹn gha rrie.” 45 Ugbẹnvbe Judas ghi wa sẹ evba, ọ bu Jesu gha khian ọ wẹẹ, “Ọmamwaemwi,” ọ keghi ya unu soso ẹre unu. 46 Rhunmwuda ọnii, iran keghi da obọ mu Jesu, iran keghi muẹn mwẹ gbain. 47 Sokpan ọkpa vbe uwu iran ni mudia vbe evba keghi yuo umozo rua, ọ na yae yan ọguọmwadia ogie ohẹn ọkpa, ọ keghi wa fian ẹre ehọ fua. 48 Jesu wanniẹn tama iran wẹẹ, “Vbe uwa ghi na hẹ umozo kevbe orhokhua mwẹ obọ hẹ yi vbe uwa ra do mu mwẹ, vbe ne a khakha ighẹ ikpata ọre imẹ khin. 49 Ẹdẹ i gbe sẹ ẹdẹ rae ọre I ya gha gu uwa rre Ọgua Osa vbe ehe ne I na ma emwa emwi, wa ma de obọ mu mwẹ. Sokpan, ẹ i ra mwẹ ẹmwẹ Ebe ma sẹ.” 50 Ẹghẹ ni ọre avbe erhuanegbe hia ghi na sẹ ọre rae, iran keghi lẹẹ kua. 51 Igbama ọkpa ne ọ mu ukpọn eto ovbiohuẹ hin egbe kegha lele Jesu khian. Iran keghi te ra vbe muẹn. 52 Sokpan irẹn keghi ban ukpọn eto ovbiohuẹ ni mu fua, ọ na ya irhunmwirhun lẹ gha rrie. 53 Iran keghi mu Jesu gha rrie owa Ogie Ohẹn, ehe ne avbe igie ohẹn, avbe ediọn kevbe iran ni ma emwa Uhi si koko yi. 54 Pita keghi lele iran iyeke gbaan, ọ na lele iran la ẹguae Ogie Ohẹn. Ọ keghi gu iran ni khẹ odẹ tota gha ye egbe ra erhẹn. 55 Avbe igie ohẹn kevbe ẹvbo nii, kegha gualọ osẹe ne iran gha sẹ gbe Jesu ne iran miẹn ehe na gbe ẹre rua, sokpan iran ma miẹn. 56 Osẹe ni bun ẹre ọ ba Jesu ohoghe, sokpan, osẹe iran ma sẹtin gu egbe ro. 57 Ẹghẹ nii ẹre emwa eso ghi na guakpao, iran keghi mu ẹmwẹ ohoghe na ba Jesu wẹẹ, 58 “Ma họn ẹn vbe ọ tae wẹ, ‘I gha guọghọ Ọgua Osa na, ne emwa bọe sẹ otọ, vbe iyeke ikpẹdẹ eha, I gha bọ ọvbehe ne emwa ma bọ.’” 59 Levba sevba, osẹe iran ma ye sẹtin gu egbe ro.