Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
DECEMBER 2-8
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ARHIE MAAN 7-9
“E Jehova Keghi Fiangbe Oghẹn Ne Gbii Ne Ọmwa Rhọkpa I Sẹtin Ka”
(Arhie Maan 7:9) Vbe iyeke ọna, I ghi tọn aro mu, I keghi ya bẹghe agbọn ẹvbo ne ọmwa rhọkpa i sẹtin ka. Iran keghi ke agbọn ẹvbo, ẹwae, uniẹn emwa kevbe ẹvbo ne a zẹ rre, iran mudia ye odaro ẹkete, iran keghi ya ogbọnmwọkpa haan, iran keghi viọ ewanmwẹ mwẹ obọ.
it-1 997 ¶1
Oghẹn Ne Gbii
Deghẹ uhunmwu otagbọn na ẹre oghẹn ne gbii khian gha ye, de vbene iran khian ghi ya “mudia ye odaro ẹkete” ọghe Osanobua kevbe odaro Oteghe Ohuan hẹ? (Arhie 7:9) Ugbẹnso vbe Baibol, a gha wẹẹ ọmwa ra emwa mudia ye odaro ọmwa, ọ rhiema wẹẹ iran mwẹ akueyi ọghe ọmwa nii ne iran mudia ye odaro ọre. (Psm 1:5; 5:5; Itan 22:29, AT; Luk 1:19) Ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 6 vbe kha wẹẹ, “Ẹkpo nii ọre iran ne avbe ọba agbọn, iran ni khaemwisẹ kevbe iran nekhua vbe ivbiyokuo, iran ne ekhaẹmwẹ, iran ni fe, kevbe emwa ọvbehe hia kevbe avbe eviẹn, kevbe iran ni yan egbe iran” kegha hia ne iran “lẹre hin aro ọmwa nii, ne ọ tota ye ẹkete, kevbe hin izohu Oteghe Ohuan nii. Rhunmwuda ẹdẹ izohu iran nọkhua gbe nẹ, de ọmwa ne ọ gha sẹtin khẹ iran vbe igbinna?” (Arhie 6:15-17; yae taa Luk 21:36.) Ọna ya ima rẹn wẹẹ oghẹn ne gbii ọre emwa ni miẹn uhunmwu vbe ẹghẹ izohu nii rhunmwuda iran mwẹ akueyi ọghe Osanobua kevbe ọghe Oteghe Ohuan.
(Arhie Maan 7:14) Mẹ keghi wanniẹn wẹẹ, “Dọmọ o, mẹ ma rẹn, sokpan wẹ rẹnrẹn.” Ọ keghi tama mwẹ wẹẹ, “Ena ọrọre emwa ni sẹtin la ukpokpo nọkhua ni fo, vbe hẹnnẹdẹn. Iran họ ukpọn iran, iran keghi ye esagiẹn Oteghe Ohuan nii ya iran khian ni fua.
it-2 1127 ¶4
Orueghe
Vbe ọ ghi rre odẹ ukpo 30 na guọghọ e Jerusalẹm, ukọ e Jọn keghi guan kaẹn oghẹn ne gbii. Ọ keghi kha wẹẹ, emwa ni ke agbẹnvbo ughughan rre kevbe ni zẹ urhuẹvbo ughughan ẹre iran khin. Ọ na ghi kha wẹẹ: “Ena ọrọre emwa ni sẹtin la ukpokpo nọkhua nii fo, vbe hẹnnẹdẹn.” (Arhie 7:13, 14) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, oghẹn ne gbii sẹtin la ukpokpo nọkhua ra orueghe nọkhua nii fo vbe hẹnnẹdẹn, ọ rhiema wẹẹ iran miẹn uhunmwu. Emwi vbenian ẹre Baibol vbe ta vbekpae Josẹf vbe ebe Iwinna 7:9, 10. Ako nii khare wẹẹ: “Osanobua keghi ya ba [e Josẹf], ọ keghi rhie ẹre la uwu ọlọghọmwa hia gberra.” Ọna rhiema wẹẹ, Osanobua keghi ru iyobọ ne Josẹf ya sẹtin zinegbe avbe ọlọghọmwa hia ne ọ werriẹ aro daa, ọ na vbe miẹn ọnrẹn fan.
(Arhie Maan 7:15-17) Ọni ẹre ọ si ẹre ne iran na mudia ye odaro ẹkete Osanobua, ne iran na vbe gae asọn kevbe avan vbe uwu ọgua Osa ẹre. Ọmwa ne ọ tota ye ẹkete, gha lekpae ne irẹn na rre evba, de gue iran. 16 Ohanmwẹ i ghi gbe iran ọvbehe, ohanmwẹ amẹ i ghi vbe gbe iran, ovẹn ra emwi owowo nọ rhirhi gha khin i ghi gbe iran ọvbehe. 17 Rhunmwuda, Oteghe Ohuan ne ọ rre adesẹ ẹkete, ẹre ọ khian gha re Ọsuohuan iran, ọ ghi vbe gha su iran ye uhunmwu ẹzẹ, ehe ne amẹ ẹfe ye, Osanobua gha khiẹn ameve hia hin iran aro rre.”
it-1 996-997
Oghẹn Ne Gbii
Vbene A Ya Rẹn Iran Hẹ. Emwi nọ rre ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 7 ya ima rẹn emwa ne oghẹn ne gbii khin. Ebe Arhie Maan 7:15-17 keghi kha wẹẹ Osanobua “de gue iran,” ‘a gha su iran yo uhunmwu ẹzẹ, ehe ne amẹ arrọọ ye’ kevbe wẹẹ “Osanobua gha khiẹn ameve hia hin iran aro rre.” Emwi vbenian ẹre ebe Arhie Maan 21:2-4 vbe guan kaẹn, ako nii wẹẹ ‘owa Osanobua rre ehe ne emwa nagbọn ye,’ ọ wẹẹ “ọ gha khiẹn ameve hia hin aro iran rre,” kevbe wẹẹ ‘uwu i khian ghi gha rrọọ.’ Emwi ne ako na tae ma kaẹn emwa ni rre ẹrinmwi nọ re ehe ne ‘Jerusalẹm Ne Ọgbọn ke dee,’ sokpan emwa ni rre uhunmwu otagbọn ẹre ọ kaan rẹn.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Arhie Maan 7:1) Vbe iyeke ọna, I keghi bẹghe avbe odibosa enẹ vbe igienenẹ ọghe otọ agbọn, iran da ẹhoho enenẹ yi, ne ẹhoho ghẹ ghi hoho la otọ agbọn ra okun ra yan erhan ke erhan.
re 115 ¶4
Vbene A Ya Yi Izrẹl Ọghe Osanobua Ama
4 Odibo enẹ na mudia ye ẹbu ọghe avbe odibosa ne Osanobua ya daeyi ighẹ ọfuan nọ khian rruan emwa dan, vbene ọ te sẹ ẹghẹ ne ọ mwamwaẹn. Avbe odibo ni rre odẹ okuọ, odẹ ahọ, odẹ ekẹn kevbe odẹ orrie gha ya uhukpa fannọ ẹhoho izohu ọghe Osanobua, oguọghua ọghe ọhanabe ẹre ọ khian si. Ọ gha khọọ sẹ emwi nọ rruan Ivbi Elam nẹdẹ vbe Jehova ya okpẹhoho nọ ke igienenẹ rre fuẹn iran rua. Iran keghi khian otọ nọ gbẹvbi. (Jerimaia 49:36-38) Ọ gha vbe sẹ “okpẹhoho” ne Jehova ya guọghọ Ivbi Amọn rua fẹfẹfẹ. (Emọs 1:13-15) Arriọba emwa nagbọn, ugamwẹ ohoghe ya sẹ egbe otu ni do okpe ẹki okpe ere, te ehia khian guọghua vbe ẹdẹ izohu ọghe Jehova, nọ re ẹghẹ ne Osanobua khian ya sinmwi oseghe ne ọdakha ọghẹe.—Psalm 83:15, 18; Aizaia 29:5, 6.
(Arhie Maan 9:11) Iran kevbe mwẹ ọba ne ọ khaemwisẹ yan iran, ọni ọrọre odibo ne ọ gbaroghe uvun ne ẹi mwẹ ehe ne ọ sẹe nii. Eni ẹnrẹn vbe Hibru keghi re Abadọn, sokpan vbe Grik iran keghi tie ẹre Apọyọn (Emwi ne a yae kha ọrọre “Omurhia.”)
it-1 12
Abadọn
De ọmwa ne ọ re Abadọn ne ọ re “odibo ne ọ gbaroghe uvun ne ẹi mwẹ ehe nọ sẹ”?
Zẹ vbene ọ rre ebe Arhie Maan 9:11, eni odibo ne ọ “gbaroghe uvun ne ẹi mwẹ ehe nọ sẹ nii” ọre “Abadọn.” Vbe urhuẹvbo e Grik, eni na tie odibo na ọre Apọyọn. Emwi ne a ya Apọyọn kha ọre “Omurhia.” Emwi ọkpa ẹre a ya eni eva na kha. Vbe orre nogie 19, emwa eso kegha kha wẹẹ odibo na ọre emwa vbe na ghee Ọgbaisi ighẹ Vespasian, Muhammad, kevbe Napoleon. Emwa vbe gha kha wẹẹ Esu ẹre ọ loo odibo na. Vbọrhirhighayehẹ, ebe Arhie Maan 20:1-3 ya ima rẹn wẹẹ odibo ọghe Osanobua ẹre odibo ne ọ “mu isahẹn uvun ne ẹi mwẹ otọ” khin. Ẹi re Esu ẹre ọ loo odibo na rhunmwuda ako na vbe kha wẹẹ, ọ keghi ‘mu Esu gba, ọ na fi ẹre fi uwu uvun ne ẹi mwẹ otọ.’ E Baibol na tie ẹre The Interpreter’s Bible ghi rhan otọ ebe Arhie Maan 9:11, ọ keghi kha wẹẹ: “Abadọn i re odibo ọghe Setan. Odibo ne Osanobua loo ya guọghọ emwa dan ẹre odibo na khin.”
Vbe ako eso vbe Abọ Ọghe Baibol Ne A Ya Urhuẹvbo E Hibru Gbẹn, na he guan kaẹn sin, ma bẹghe ẹre wẹẹ, emwi ne ʼavad·dohnʹ demu ọre Idin kevbe uwu. Vbe ebe Arhie Maan 1:18, Jesu keghi kha wẹẹ: ‘I rre agbọn ẹdẹ kevbe ẹdẹdẹmwẹdẹ. I mwẹ asẹ yan uwu tobọre kevbe idin.’ Ebe Luk 8:31, ya ima rẹn wẹẹ e Jesu mwẹ asẹ yan uvun ne ẹi mwẹ otọ. Ebe Hibru 2:14 keghi kha wẹẹ, Jesu keghi do khian ọmwa nagbọn, “ne ọ sẹtin lekpae uwu ne irẹn wu miẹn Esu uhunmwu, ọmwa ne ọre ne ọ khaemwisẹ yan uwu.” Emwi ne ebe Arhie Maan 19:11-16 tae wa ya ima rẹn wẹẹ, Jesu ọre ọmwa ne Osanobua loo ya guọghọ emwa dan.—Ya Ghee APOLLYON.
E Baibol Na Tie
(Arhie Maan 7:1-12) Vbe iyeke ọna, I keghi bẹghe avbe odibosa enẹ vbe igienenẹ ọghe otọ agbọn, iran da ẹhoho enenẹ yi, ne ẹhoho ghẹ ghi hoho la otọ agbọn ra okun ra yan erhankerhan. 2 I keghi vbe bẹghe odibosa ọvbehe vbe ọ ke ọlarre ovẹn dee, ọ keghi rhie ẹgba ne Osanobua ne ọ rrọọ ya yi emwi ama, mwẹ obọ, ọ keghi datie avbe odibosa enẹ ne Osanobua rhie ẹtin na, ne ọ ya dunmwu otọ agbọn kevbe okun uan. 3 Odibosa ọvbehe ne ọ mu ọkpan eturari mwẹ obọ, keghi do mudia ke ogiukpo. A keghi viọ eturari ni bun nẹẹn ne ọ viọ ba erhunmwu emwa Osanobua hia ne ọ vbe ya ẹe zọ ese vbe uhunmwu ogiukpo ne ọ rre odaro ẹkete. 4 Iran keghi tama mwẹ inu emwa ne a ye agbẹn Osanobua yi ere ama vbe uharo. Iran kegha re arriaisẹnenẹyan-ikiọkhọe vbe dọmwade ẹwae ọghe ivbi Izrẹl. 5-8 Arriaisẹn iweva (12,000) ọre ọ ke dọmwade ẹwae rre, Juda, Riubẹn, Gad, Asia, Naftali, Manasẹ, Simiọn, Levi, Isaka, Zebulọn, Josẹf kevbe Bẹnjamin. 9 Vbe iyeke ọna, I ghi tọn aro mu, I keghi ya bẹghe agbọn ẹvbo ne ọmwa rhọkpa i sẹtin ka. Iran keghi ke agbọn ẹvbo, ẹwae, uniẹn emwa kevbe ẹvbo ne a zẹ rre, iran mudia ye odaro ẹkete, iran keghi ya ogbọnmwọkpa haan, iran keghi viọ ewanmwẹ mwẹ obọ. 10 Iran keghi ya urhu ne ọ la kha wẹẹ, “Obọ Osanobua mwa ne ọ tota vbe ẹkete kevbe Oteghe Ohuan nii, ọre imiẹnfan mwa ke rre!” 11 Avbe odibosa nii, keghi mudia lẹga ẹkete nii, kevbe avbe ediọn, kevbe avbe emwi ne a yi ni ma wu enẹ nii, iran keghi dele viọ aro rhu otọ vbe odaro ẹkete, iran keghi ya uhunmwu rhanmwa otọ ne Osanobua. 12 Iran wẹẹ, “Isẹ! Ọghe Osanobua mwa ọre urho-mwẹ, uyi, ẹwaẹn, ekpọnmwẹ, ọghọ, ẹtin kevbe ẹrhiọn khin, ẹdẹ kevbe ẹdẹdẹmwẹdẹ, Isẹ!”
DECEMBER 9-15
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ARHIE MAAN 10-12
“A Gbele ‘Osẹe Eva’ Rua, A Na Ghi Huẹn Iran Kpaegbe”
(Arhie Maan 11:3) Mẹ gha gie avbe osẹe mwẹ eva, ni yọ ukpọn ẹkpo ivin, iran ghi vbe ya gha kporhu ẹmwẹ Osanobua vbe uwu ikpẹdẹ iyeha yan uri yan arriaisẹn nii (1,260.)”
w14 11/15 30
Inọta Ne Emwa Nọ
De emwa nọ re osẹe eva ne ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 11 guan kaẹn?
Ebe Arhie Maan 11:3 guan kaẹn osẹe eva ni kporhu ẹmwẹ Osanobua vbe ikpẹdẹ 1,260. Uviẹn 7 kevbe uviẹn 11 keghi kha wẹẹ aranmwẹ oha nii gha “do gu iran gbinna” kevbe wẹẹ, “ọ ghi gbele iran rua.” Sokpan, “vbe iyeke ikpẹdẹ eha vbe ukhiọnmwẹ,” Osanobua ghi huẹn iran kpaegbe. Emwi nọ sunu na keghi gbe orrirri ku emwa hia ni miẹn iran.—Arhie 11:7, 11.
De emwa nọ re osẹe eva na? Ẹmwẹ nọ rre uviẹn eso vbe ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 11 ya ima rẹn emwa ne iran khin. Okaro, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, iran mudia ye ihe ‘erhan oliv eva kevbe erhan ọmukpa eva.’ (Arhie 11:4) Ọna keghi yee ima re rre, erhan ọmukpa kevbe erhan oliv eva ne Zẹkaraia miẹn vbe umian. E Baibol khare wẹẹ, erhan oliv eva na mudia ye “ikpia eva ne Osanobua zẹe.” Ikpia eva na ọre Gọvina ighẹ Zerubabẹl kevbe Ogiohẹn ighẹ Jọsua. Iran eva keghi mudia ye ehe ne “Nọyaẹnmwa ne ọ yan otọ agbọn hia” ye. (Zẹk 4:1-3, 14) Nogieva, e Baibol vbe kha wẹẹ osẹe eva na keghi ru iwinna ọyunnuan, egbe ne Mosis kevbe Elaija vbe ru.—Ya Arhie Maan 11:5, 6 tae Nọmbas 16:1-7, 28-35 kevbe 1 Ọba 17:1; 18:41-45.
De emwi nọ ya umian eva na khọ egbe? Eveva guan kaẹn emwa ne Osanobua hannọ zẹ ni ghaa su emwa rẹn vbe ẹghẹ ukpokpo ọghe ọhanabe. Nọnaghiyerriọ, de vbene ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 11 ya mwẹ amusẹ hẹ? Etẹn na hannọ zẹ ni ghaa su emwa ọghe Osanobua vbe ẹghẹ na ya mu Arriọba ọghẹe gbọọ vbe ẹrinmwi vbe ukpo 1914, keghi ya ukpọn akhiẹ kporhu vbe ukpo eha vbe ukhiọnmwẹ.
Vbe iran ghi ya ukpọn akhiẹ kporhu fo nẹ, a keghi mu iran ye eghan vbe ovbi ẹghẹ kherhe, ọ na ghi ye vbe te a gbele iran rua. Ovbi ẹghẹ kherhe na, mudia ye ikpẹdẹ eha vbe ukhiọnmwẹ. Avbe eghian Osanobua kegha roro ẹre wẹẹ, iran dobọ iwinna eguọmwadia Osanobua yi nẹ, ọna keghi ya iran gha ghọghọ.—Arhie 11:8-10.
Vbọrhirhighayehẹ, zẹvbe ne ẹmwẹ akhasẹ ni tae zẹẹ, vbe ikpẹdẹ eha vbe ukhiọnmwẹ ghi wa gba, a keghi huẹn osẹe eva na kpaegbe vbe uwu. Ọni nọ wẹẹ, a keghi fan iran fua vbe eghan. Nọ ne iran ni da imudiase ọghe iran yi, e Jehova keghi loo Jesu ya mu iwinna nọ hiunsi ye iran obọ. Iran na kegha rre usun emwa na zẹ vbe ukpo 1919, ne iran gha ga zẹvbe ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro, ne Jehova khian gha loo ya kpemehe evbare orhiọn ne eguọmwadia re vbe ẹdẹ okiekie.—Mat 24:45-47; Arhie 11:11, 12.
Ebe Arhie Maan 11:1, 2 keghi ya ẹghẹ ne emwi na hia khian ya sunu gie ẹghẹ na khian ya mwa Ọgua Osa. Ebe Malakai uhunmwu ẹnrẹn 3 vbe guan kaẹn ẹghẹ na ya mu ukpa mu uwerhẹn ghee ọgua Osa ọghe orhiọn. Vbe iyeke ọni, a na ghi kpẹẹ huan. (Mal 3:1-4) Inu ẹghẹ ena hia ya vbe otọ? Ukpo 1914 ya sẹ omuhẹn ọghe ukpo 1919. Ẹghẹ na ọre ikpẹdẹ 1,260 (Uki 42) kevbe ikpẹdẹ eha vbe ukhiọnmwẹ ne ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 11 guan kaẹn.
Ma wa ya ekhọe hia kpọnmwẹ e Jehova ye iwinna akpehuan na, nọ zẹ ighẹ eguọmwadia re sẹtin gha gae vbe odẹ nọ khẹke! (Taitọs 2:14) Ma wa vbe gbọyẹmwẹ ye igiemwi esi ọghe etẹn na hannọ zẹ ni da imudiase ọghe iran yi kevbe ni ghaa su eguọmwadia e Jehova vbe ẹghẹ edanmwẹ nọ wegbe. Ọna ẹre ọ zẹe ighẹ iran sẹtin gha re osẹe eva ne Baibol guan kaẹn.
(Arhie Maan 11:7) Iran ghẹ ghi kporhu ẹmwẹ Osanobua fo nẹ, aranmwẹ oha ne ọ ke uwu uvun ne ẹi mwẹ ehe ne ọ sẹe nii ladian ghi do gu iran gbinna, obọ ẹre gha ke ukhunmwu ne ọghe iran, ọ ghi gbele iran uan.
(Arhie Maan 11:11) Vbe iyeke ikpẹdẹ eha vbe ukhiọnmwẹ, uhiọnrọnmwẹ ne ọ rhie arrọọ ne ọmwa ke ehe ne Osanobua ye rre la uwu iran, iran keghi kpaegbe mudia, orrirri keghi gbe ku emwa hia ni miẹn iran.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Arhie Maan 10:9, 10) Mẹ keghi bu odibosa nii gha khian, I na tama rẹn wẹẹ ne ọ rhie nene ebe nekherhe nii mẹ. Irẹn keghi tama mwẹ wẹẹ, “Rhie ẹre ne u rri ọre, ọ gha kan ye uwẹ ẹko, sokpan vbe unu ruẹn, ọ gha rhiẹnrhiẹn zẹ vbe owọn.” 10 I keghi gele miẹn ẹre nene ovbi ebe ohian nii, I na rri ọre. Ọ kegha rhiẹnrhiẹn vbe unu mwẹ zẹ vbe owọn, sokpan I ghi mi ẹn re nẹ, ọ keghi ya kan yọ mwẹ ẹko.
it-2 880-881
Ebe Na Kiri
Emwi Nọ Demu Vbe Baibol. Ako nibun vbe Baibol wa guan kaẹn ebe na kiri. Ugbẹnso, e Baibol gha sunu ye ebe na kiri, ẹi wa re ebe na kiri kẹkan ẹre ọ guan kaẹn. Vbe igiemwi, Ezikiẹl kevbe Zẹkaraia keghi miẹn ebe na kiri na gbẹnnẹ emwi yi ọre obọ eveva vbe umian. Obọ ọkpa ẹre a mobọ gbẹn emwi yi vbe ebe na kiri, sokpan rhunmwuda vbene igiuhunmwu ọghe ibuohiẹn nọ rrọọ wegbe sẹ hẹ, a keghi gbẹn ọnrẹn ye obọ eveva. (Ezik 2:9–3:3; Zẹk 5:1-4) Vbe ebe Arhie Maan 5:1, e Jọn keghi miẹn ọmwa ne ọ tota ye ẹkete vbe umian. Ọmwa ne ọ tota ye ẹkete nii keghi da ebe na kiri ne a ye emwi gba kugbe vbe ihe ihinrọn yi mwẹ obọ, ne ọmwa rhọkpa ghẹ bẹghe emwi na gbẹnnẹ yọ, a te miẹn wẹẹ Oteghe Ohuan rhan rẹn. (Arhie 5:1, 12; 6:1, 12-14) Vbe umian nii, a keghi mu ebe na kiri ọkpa nẹẹn ne ọ rri ọre. Ọ kegha rhiẹnrhiẹn vbe unu ẹnrẹn sokpan, ọ na kan yọ re ẹko. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ a ma gbalọ ebe na kiri na, ọ rhiema wẹẹ emwi nọ khẹke ne a rẹn otọ re ẹre a gbẹnnẹ yọ. Emwi na yae kha ne a na wẹẹ ebe na kiri nii ghaa “rhiẹnrhiẹn” vbe unu e Jọn ọre ne ọ na sẹtin rẹn otọ emwi na gbẹnnẹ yọ. Sokpan, ẹmwẹ akhasẹ nọ rriara vbe ehọ ne a wẹẹ ne Jọn ta ẹre a gbẹnnẹ yọ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne a na wẹẹ ebe na kiri na, kan yọ re ẹko. (Arhie 10:1-11) Erriọ ebe na kiri ne Ezikiẹl miẹn vbe umian vbe gha ye, “emwi ne a gbẹnnẹ yọ kegha re eve akhiẹ, ugomwẹ kevbe irriakọn.”—Ezik 2:10.
(Arhie Maan 12:1-5) Ama nọkhua ọkpa keghi rhie egbe ma vbe iso. Okhuo ọkpa kegha rre evba, owẹn ọrọre ukpọn ne ọ yọe, uki kegha rre ototọ owẹ ọre, ẹde ne orhọnmwẹ iweva ye kegha rre ọre uhunmwu. 2 Ọ sẹ ẹghẹ ne ọ ra ya biẹ nẹ, ọ kegha so rhunmwuda obalọ emwi ubiẹmwẹ ne ọ ru ẹre. 3 Ama ọvbehe keghi vbe rhie egbe ma vbe iso. Ugbogiorinmwi ne gẹdẹgbẹ ọkpa ne ọ baa kegha rre evba, ọ keghi mwẹ uhunmwu ihinrọn, igho igbe, ẹde ọkpọkpa kegha rre dọmwade uhunmwu ẹnrẹn. 4 Ọ keghi ya ẹrhunrhunmwu kpolo obọ ọkpa vbe a gha wa avbe orhọnmwẹ ni rre iso ye eha, ọ na kpolẹe ku otọ agbọn. Ọ keghi mudia ye odaro okhuo ne ọ khian biẹ nii wẹẹ, ọ gha wa biẹ, ne irẹn gbe ẹre ọmọ re. 5 Okhuo nii keghi biẹ ọmọ okpia ne ọ ra ya ọkpọ ematọn khaemwisẹ yan agbọn ẹvbo hia. Sokpan a keghi wa sanmwẹ ọmọ nii rhie gie Osanobua kevbe ẹkete ẹre.
it-2 187 ¶7-9
Emwi Ubiẹmwẹ
Ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 12 guan kaẹn umian ne Jọn miẹn. Vbe umian nii, ọ keghi miẹn okhuo ọkpa nọ ghaa “so rhunmwuda obalọ emwi ubiẹmwẹ nọ ru ẹre.” Okhuo na keghi “biẹ ọmọ okpia ne ọ ra ya ọkpọ ematọn khaemwisẹ yan agbọn ẹvbo hia.” Aranmwẹ oha nii te hia nọ gbe ọmọ nii rua sokpan, “a keghi wa sanmwẹ ọmọ nii rhie gie Osanobua kevbe ẹkete ẹre.” (Arhie 12:1, 2, 4-6) Ne a na gua ọmọ nii rhie gie Osanobua rhiema wẹẹ, Osanobua miẹn ọmọ nii yi zẹvbe ovbi ẹre. Erriọ Ivbi Izrẹl vbe gha ru ẹre vbe ẹghẹ nẹdẹ, a gha biẹ ọmọ nẹ, a ghi muẹn gie erhae nọ mieke na miẹn ọmọ nii yi zẹvbe ovbi ẹre. (Ya ghee uhunmwuta nọ khare wẹẹ BIRTH.) Rhunmwuda ọni, ọ gha gia na kha wẹẹ “ọvbokhan” Osanobua nọ re ‘Jerusalẹm nọ rre odukhunmwu’ ẹre okhuo nii khin. Irẹn ẹre ọ vbe re “iye” Kristi kevbe etẹn na hannọ zẹ.—Gal 4:26; Hib 2:11, 12, 17.
Ẹi mwẹ “ọvbokhan” Osanobua nọ re ‘Jerusalẹm nọ rre odukhunmwu,’ ma gha re okhuo nọ gbae. Nọnaghiyerriọ, ọ ma miẹn obalọ rhọkpa vbe ọ biẹ. Sokpan ne Baibol na wẹẹ emwi ubiẹmwẹ ru ẹre rhiema wẹẹ, okhuo nii na ghi do rẹn wẹẹ uki sẹ irẹn nẹ.—Arhie 12:2.
De ọmwa nọ re “ọmọ okpia” ne okhuo nii biẹ? E Baibol khare wẹẹ ọ gha “ya ọkpọ ematọn khaemwisẹ yan agbọn ẹvbo hia.” Ẹmwẹ akhasẹ vbenian ẹre ebe Psalm 2:6-9 tae vbekpae Mẹzaia ne Ọba. Sokpan, a biẹ Jesu vbe uhunmwu otagbọn na nẹ, ọ wu nẹ, ọ vbe rhiọkpaegbe nẹ ọkpẹre, a te miẹn wẹẹ e Jọn do miẹn umian na. Nọnaghiyerriọ, ọ gha gia na kha wẹẹ, ẹghẹ ne Jesu ya suẹn gha kha zẹvbe Ọba ọghe Arriọba Osanobua vbe ẹrinmwi, ẹre umian na guan kaẹn. Jesu ghi rhiọkpaegbe gha rrie ẹrinmwi nẹ, ọ na “tota vbe obọ erha ọmwa Osanobua. [Ọ na gha] mudia khẹ ẹghẹ ne Osanobua gha ya viọ eghian rẹn ye ọre atatowẹ zẹ vbe ukhuerhe ne a viọ owẹ yan.”—Hib 10:12, 13; Psm 110:1; Arhie 12:10.
E Baibol Na Tie
(Arhie Maan 10:1-11) Vbe iyeke ọnii, I keghi bẹghe odibosa nọkhua ọkpa vbe ọ ke ẹrinmwi tuorre dee. Amẹ ne ọ bii ọre ọ ya mu egbe. Ikpin amẹ keghi lẹga ẹre uhunmwu, ugbaro ẹre keghi yevbe owẹn, erhan owẹ ọre nekhua ye vbe orrẹ ọghe erhẹn. 2 Ọ keghi rhie ovbi ebe ne ọ gia kii, ọ keghi rhan rẹn rhie mwẹ obọ. Ọ keghi rhie owẹ erha ọmwa yan olokun, ọ keghi rhie owẹ iye ọmwa ẹnrẹn ye otọ ne ọ kae. 3 Ọ keghi ya urhu ne ọ la davan, ọ ye vbe urhu oduma ne ọ vanhiẹn. Ugbẹn vbe irẹn ghi davan nẹ, avbe avan nukhunmwu ihinrọn nii, keghi khuarha kegbe ya wanniẹn ọre ẹmwẹ werriegbe. 4 Ugbẹn vbe iran ghi wa guan nẹ nii, I keghi te ra gbẹn ọẹn ye otọ, sokpan, I na họn vbe urhu ọkpa guan ke ẹrinmwi rre, ọ wẹẹ, “Gie ẹe gha re ẹmwẹ oro ighẹ ẹmwẹ ne avbe avan nukhunmwu na tae, ghẹ gbẹn ọẹn ye otọ.” 5 I keghi ya bẹghe odibosa ne ọ rhie owe ọkpa ye okun, ọ rhie ọkpa ye otọe kan, ọ tọn obọ erha ọmwa ẹnrẹn mu ghe odukhunmwu. 6 Ọ keghi ya eni Osanobua yan, ọmwa ne ọ rrọọ ẹdẹ kevbe ẹdẹdẹmwẹdẹ, ọmwa ne ọ yi ẹrinmwi kevbe emwi hia ni rre uwu ẹre, agbọn kevbe emwi hia ni rre uwu ẹre, okun kevbe emwi hia ni rre uwu ẹre. Odibosa nii keghi kha wẹẹ, “A i ghi si ẹe kpẹe vbe otọ ọvbehe. 7 Sokpan, ẹkpo ne odibosa ne ogihinrọn gha na fian okpe ọghọe re, Osanobua gha mu emwamwa ẹkhokho ẹre sẹ, zẹẹ vbene ọ tama avbe akhasẹ ne eguọmwadia ẹre.” 8 Iyeke ọnii, urhu ne I ka họn vbe ọ ke ẹrinmwi guan rre, keghi dọlegbe gu mwẹ guan wẹẹ, “Ya rhie ebe ne ọ gia ki nii ne ọ rre obọ odibosa nii ne ọ rhie owẹ ye okun kevbe otọe kẹkan.” 9 Mẹ keghi bu odibosa nii gha khian, I na tama rẹn wẹẹ ne ọ rhie nene ebe nekherhe nii mẹ. Rẹn keghi tama mwẹ wẹẹ, “Rhie ẹre ne u rri ọe, ọ gha kan ye uwẹ ẹko, sokpan vbe unu ruẹn, ọ gha rhiẹnrhiẹn zẹ vbe owọn.” 10 I keghi gele miẹn ẹre nene ovbi ebe ohian nii, I na rri ọe. Ọ kegha rhiẹnrhiẹn vbe unu mwẹ zẹ vbe owọn, sokpan I ghi mi ẹn re nẹ, ọ keghi ya kan yọ mwẹ ẹko. 11 Ẹkpo nii iran na tama mwẹ wẹẹ, “U gha ye dọlegbe kpe orhu Osanobua vbe ekpa emwa ni bun ke agbọn ẹvbo ni bun kevbe avbe ẹvbo ne a zẹ, kevbe avbe ọba.”
DECEMBER 16-22
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ARHIE MAAN 13-16
“Ghẹ Mu Ohan Avbe Aranmwẹ Oha Ni Gbe Orrirri Ku Ọmwa”
(Arhie Maan 13:1, 2) Iyeke ọnii, I keghi ya bẹghe aranmwẹ oha ọkpa vbe ọ ke uwe okun ladian dee, ọ keghi mwẹ igho igbe kevbe uhunmwu ihinrọn. Ẹde keghi rre ọkpọkpa vbe uwu avbe igho na, a keghi gbẹn eni uyinmwẹ dan ye ọre uhunmwu. 2 Aranmwẹ oha ne I bẹghe keghi ye vbe ubidọn. Owẹ ọre keghi ye vbe ọghe akpakomiza, unu ẹnrẹn keghi ye vbe ọghe oduma. Ugbogiorinmwi nii keghi rhie ẹtin ẹnrẹn ne aranmwẹ oha na, ke ẹkete ẹre kevbe asẹ ọrhẹnrhẹn ne ọ gu ẹre.
w12 6/15 8-9 ¶6
E Jehova Keghi “Wee Oro Rua Ma Emwa”
6 Vbe ufomwẹ ọghe orre nokaro, Jesu Kristi ne ọ rhiọkpaegbe nẹ keghi mu umian nibun ma ukọ e Jọn. (Arhie 1:1) Vbe umian ọkpa ne ọ mu ma e Jọn, e Jọn keghi bẹghe ugbogiorinmwi nọ mudia ye eghute ọghe okun nọ wa kakabọ kpọlọ. Ugbogiorinmwi na, mudia ye ihe Esu. (Tie Arhie Maan 13:1, 2.) E Jọn na vbe miẹn aranmwẹ oha ọvbehe ne ọ ke uwu okun nii ladian. Esu keghi rhie asẹ ọrhẹnrhẹn nọ gu ẹre nẹẹn. Odibosa ọkpa keghi gi e Jọn rẹn wẹẹ, uhunmwu ihinrọn ọghe aranmwẹ oha nọ baa nọ re amazẹ ọghe aranmwẹ oha nokaro ne ebe Arhie Maan 13:1 guan kaẹn, keghi mudia ye ihe “ọba ihinrọn,” ra arriọba ihinrọn. (Arhie 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Vbe ẹghẹ ne Jọn ya gbẹnnẹ emwi ne ọ miẹn vbe umian na yotọ, arriọba isẹn vbọ de nẹ, sokpan “ọkpa ye rre ẹkete vbọ,” kevbe wẹẹ, ọkpa ne ọ kẹre ma he rre. De arriọba ne uhunmwu ihinrọn ọghe aranmwẹ oha nii mudia yi ihe ẹre? Nia gi ima guan kaẹn emwi ne iran mudia yi. Ẹmwẹ akhasẹ ne Daniẹl gbẹn yotọ vbe ukpo nibun a te miẹn wẹẹ avbe arriọba na suẹn gha kha, gha vbe ya ima rẹn avbe arriọba na sayọ.
(Arhie Maan 13:11) I keghi vbe bẹghe aranmwẹ oha ọvbehe vbe ọ ke uwu otọ ladian. Ọ kegha mwẹ igho eva zẹ vbe ọghe oteghe ohuan, ọ keghi guan zẹ vbe ugbogiorinmwi.
(Arhie Maan 13:15) A keghi rhie asẹ ne aranmwẹ oha ne ogieva ne ọ hiọnrẹn arrọọ ye uwu amazẹ ọghe aranmwẹ ne okaro, ne aranmwẹ oha nii sẹtin gha guan, ne ọ gbele iran ighẹ avbe emwa hia ni ma ya uhunmwu rhanmwẹ otọ nẹẹn.
re 194 ¶26
Okhọn Na Gu Aranmwẹ Oha Eva Ni Rhia Emwi Khọn
26 De emwi ne igho eva ọghe aranmwẹ oha na mudia yi? Ọ keghi mudia yi ihe arriọba ọghe Anglo-America ra arriọba e Britain kevbe America, ni khaevbisẹ yan otagbọn hia. Irẹn ẹre ọ vbe re uhunmwu nogie ihinrọn ọghe aranmwẹ oha nokaro nii, sokpan, ọ wa mwẹ iwinna ne kpataki nia! Ne aranmwẹ oha na, na rre ọghe obọ re vbe umian na, ya ima rẹn wẹẹ, ẹi rre ototọ arriọba rhọkpa. Aranmwẹ oha nọ mwẹ igho eva na keghi re arriọba eva ni kha vbe ẹghẹ ọkpa, ni vbe ru emwi kugbe. Ne igho eva nọ mwẹ na yevbe “ọghe oteghe ohuan” rhiema wẹẹ, te ọ rhiegbe ẹre ma zẹvbe arriọba ọghe ọfunmwegbe ne emwa nagbọn gha sẹtin mu ẹtin yan. E Baibol keghi kha wẹẹ, ọ guan vbe “ugbogiorinmwi.” Ọna rhiema wẹẹ, ẹtin vbe iwegbe ẹre ọ ya khaevbisẹ. Erriọ vbe ya ya obọ yẹnyẹn iran muotọ ighẹ emwa ni ma kue miẹn ọdakha ọghẹe yi. Arriọba na i vbe rhie igiọdu ne emwa ne iran gha rre ototọ ọdakha ọghe Arriọba Osanobua ne Oteghe Ohuan ọghe Osanobua kha yan. Nọghayayerriọ, emwi ne Esu nọ re ugbogiorinmwi nii gualọ, ẹre ọ rhie igiọdu ne emwa ne iran gha ru. Arriọba na vbe si ighaegbe ye uwu ẹkpo emwa ni ke agbẹnvbo ughughan rre. Ọ keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, ẹvbo iran ẹre ọ maan sẹ ọghe emwa ọvbehe. Rhunmwuda ọni, iran ghi gha khọ ẹko egbe. Te emwa ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ vbenian ga aranmwẹ oha nokaro nii.
re 195 ¶30-31
Okhọn Na Gu Aranmwẹ Oha Eva Ni Rhia Emwi Khọn
30 Emwi nọ sunu vbe ẹghẹ nọ gberra ya ima rẹn wẹẹ, amazẹ ọghe aranmwẹ oha nii ọre otu ne a ka rẹn ye League of Nations. Arriọba e Britain kevbe United States ẹre ọ ghaa ye otu na ike, iran ẹre ọ vbe wẹẹ na muẹn gbọọ. Ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 17, ya ima rẹn wẹẹ, otu na gha dọlegbe rre. Sokpan, ọ gha ghi dọlegbe rre, ọ gha lughaẹn ne vbene ọ ka gha ye, ọ ghi ya egbe ladian zẹvbe aranmwẹ oha nọ baa nọ mwẹ arrọọ. Ẹi khian vbe gha rre ototọ arriọba rhọkpa. E Baibol khare wẹẹ, otu na, ne arriọba hia vbe uhunmwu otagbọn ye ẹre ike “gha guan.” Ọna rhiema wẹẹ, te otu na khian gha rhuọ, ọ ghi vbe gha fian yan egbe wẹẹ irẹn ọkpa ẹre ọ khian sẹtin ya ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ gha rre agbọn na. Sokpan, ọghe ne ẹmwata, te otu na kie ẹkpotọ yọ ne avbe agbẹnvbo ni ye ẹre ike gha filo unu gie egbe iran. E League of Nations vbe kha wẹẹ, avbe agbẹnvbo ni ma kue ru vbene irẹn khare, irẹn gha zẹ iran hin usun rre. Erriọ wa gele ru ẹre zẹẹ. Vbe omuhẹn ọghe orueghe nọkhua, igho igbe ọghe amazẹ aranmwẹ oha nii, gha guọghọ ebabotu nii nọ mudia ye ugamwẹ ohoghe zẹvbe ne Baibol tae zẹẹ.—Arhie Maan 7:14; 17:8, 16.
31 Otu na tie ẹre United Nations ẹre ọ ghi re amazẹ ọghe aranmwẹ oha nii nia. Ke ẹghẹ Okuo Ọgbagbọn Nogieva gha dee, emwa ne otu na he gbele i re avbiẹ. Vbe igiemwi, vbe ukpo 1950, ivbiyokuo ọghe UN keghi deba South Korea vbe okuo ne North Korea kevbe South Korea khọn rẹn. Ivbiyokuo ọghe UN kevbe Ivbiyokuo e South Korea, keghi gbele Ivbi e North Korea kevbe Ivbi e China ni rrie odẹ 1,420,000. Ivbiyokuo e UN vbe deba Congo (Kinshasa) khọn okuo vbe ukpo 1960 ya sẹ 1964. Yevbesọni, emwa ni khaevbisẹ vbe na ghee pope Paul VI kevbe John Paul II, wa ye kha wẹẹ, otu na, ẹre ọ khian sẹtin ya ọfunmwegbe gha rre ehe hia vbe otagbọn kevbe wẹẹ, deghẹ emwa nagbọn ma ku obọ gbe ba iran, ọ gha zẹ ẹbe. Rhunmwuda ọni, ọ gha gia na kha wẹẹ, ọ gbele emwa hia ni ma ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne amazẹ nii.—Diuteronomi 5:8, 9.
(Arhie Maan 13:16, 17) Aranmwẹ oha nii keghi ya ẹtin munọ emwa hia ni kanmwa kevbe ni kpọlọ, ivbiogue kevbe avbe ọdafẹn, eviẹn kevbe ni yan egbe iran, ne a vinnọ ama ye iran obọ erha ọmwa kevbe uharo. 17 Ọmwa ọkpa ne ọ ghi sẹtin khiẹn, ra ne ọ dẹ, ẹi ghi rrọọ vbe ẹi re te ọ mwẹ ama na, ọnii nọ wẹẹ, eni aranmwẹ oha nii, ra olaba ne ọ mudia ye ihe eni ẹnrẹn.
w09 2/15 4 ¶2
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Arhie Maan—II
13:16, 17. Ẹghẹ nọ wegbe ẹre ima ghi ye na. Te ọ ghi lọghọ na kue sẹtin “khiẹn” ra na “dẹ.” Ọrheyerriọ, ma ghẹ gie ena hia ya ima ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne aranmwẹ oha nii. Ma gha kue yọ ne aranmwẹ oha nii gha dia ima kevbe iziro ọghe ima, ọni rhiema wẹẹ, te ima kue yọ ‘ne a vinnọ ama ọghe aranmwẹ oha nii ye ima obọ kevbe uharo.’
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Arhie Maan 16:13, 14) Iyeke ọni, I keghi dẹghe avbe orhiọn ni ma huan eha ni ye vbe ẹkirẹ, iran kegha ke uwu unu ugbogiorinmwi nii ladian, kevbe unu aranmwẹ oha nii kevbe unu akhasẹ ohoghe nii. 14 Iran na ọrọre avbe orhiọn Esu nii, ne ọ winna iwinna ọyunnuan. Avbe orhiọn eha nii, keghi ladian bu avbe ọba ni rre otọ agbọn gha khian, ne iran ya silo iran koko khẹ okuo ẹdẹ nọkhua ọghe Osanobua ne Oghodua.
w09 2/15 4 ¶5
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Arhie Maan—II
16:13-16. “Avbe orhiọn ni ma huan” ra igiuhunmwu ni ma huan mudia ye ihe ohoghe ne avbe ugbogiorinmwi ta, ne iran ya mu avbe arriọba ọghe agbọn na rẹrẹ, ne iran ghẹ mieke na fi werriẹ uhiẹn vbe Osanobua gha hihiẹ ọkpan ihinrọn ọghe izohu ọghẹe ye agbọn nẹ. Ne iran gha te ya fi werriẹ, iran ghi werriẹ aro daa Osanobua.—Mat 24:42, 44.
(Arhie Maan 16:21) Okuta isan avan ẹrẹkhẹrẹ ne ọkpọkpa vbọ gha sẹ omwa uwan iyisẹn, kegha ke iso werriẹ gbe emwa. Emwa keghi ye ihẹn yan Osanobua rhunmwuda egboghogbogho isan avan nii, rhunmwuda ugborrirri wa gha nọ ighẹ nene egboghogbogho.
w15 7/15 16 ¶9
“Ẹghẹ Imiẹnfan Uwa Sẹ Otọ Fo”!
9 Ẹghẹ na i re ẹghẹ ne ima khian ya gha kporhu “iyẹn nọ maan.” Rhunmwuda, ẹghẹ na kha na ẹre agbọn na khian ya sẹ “ufomwẹ.” (Mat 24:14) Igiuhunmwu ọghe ibuohiẹn nọ wegbe ẹre eguọmwadia Osanobua khian ghi gha kporhu ẹre. Ọ gha kẹ, usun emwi ne a khian ghi ya gha kporhu ọre wẹẹ, ufomwẹ agbọn Esu na sotọ fo nẹ. E Baibol keghi ya igiuhunmwu na gie esia vbọ khare wẹẹ: “Okuta isan avan ẹrẹkhẹrẹ ne ọkpọkpa vbọ gha sẹ omwa uwan iyisẹn, kegha ke iso werriẹ gbe emwa. Emwa keghi ye ihẹn yan Osanobua rhunmwuda egboghogbogho isan avan nii, rhunmwuda ugborrirri wa gha nọ ighẹ nene egboghogbogho.”—Arhie 16:21.
E Baibol Na Tie
(Arhie Maan 16:1-16) l keghi họn vbe ọmwa ọkpa wa vannọ ọkan ke uwu ọgua Osa gu avbe odibosa ihinrọn nii guan wẹẹ, “Wa ya rhurhẹ ọkpa ihinrọn ọghe izohu Osanobua nii yan agbọn!” 2 Odibosa ne okaro kegha khian, ọ na ya hihiẹ ọkpa ọghọe yan agbọn. Ẹtẹ ni mu ohan kevbe ne ọ balọ keghi ladian vbe egbe iran ne a vinnọ ẹre ama aranmwẹ oha nii, deba iran ni ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne amazẹ ọre. 3 Odibosa ne ogieva keghi hihiẹ ọkpan ọghọe ye uwu olokun. Amẹ ne ọ rre olokun keghi fi werriẹ do gha ye vbe esagiẹn orinmwi, emwi ni rre uwu olokun ni hia keghi wulo. 4 Ẹkponi ọre odibosa ne ogienẹ na hihiẹ ọghọe ye ẹzẹ kevbe uhunmwu ẹzẹ hia, ehia keghi wa khian esagiẹn. 5 I keghi họn vbe odibosa ne ọ gbe aro ghe amẹ vbe ọ khare wẹẹ, “Ọmwa ẹmwata ọre u khin vbe uwu ohiẹn ne u bu ru na hia fẹẹrẹ, wẹ ne ọmwa Ne Ọ Huanrẹn, ne ọ rrọọ banbanna na kevbe ne ọ ka gha rrọọ dee yi! 6 Iran ọ gbe esagiẹn emwa Osanobua ye otọ, ke ẹe kevbe ọghe avbe akhasẹ, rhunmwuda ọnii nian, wẹ keghi mu esagiẹn ne iran gha wọn. Emwi ne ọ kei ne iran, ọre iran mien!” 7 Mẹ keghi họn vbe urhu ọkpa guan ke uwu ogiukpo rre wẹẹ, “Nọyaẹnmwa Osanobua ne Oghodua, Ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ ọre avbe ibuohiẹn ruẹn wa khin.” 8 Odibosa ne ukpogienẹ keghi hihiẹ ọkpan ọghọe ye owẹn, a keghi wa fan obọ ẹre nẹẹn ne ọ ya owowo ẹre ọghe ọhanabe gha giẹn iran uan ighẹ emwa ne agbọn. 9 Owowo ọhanabe ni kegha giẹn emwa uan, iran keghi ya ẹbọ yan eni Osanobua ọmwa ne ọ mwẹ asẹ vbe uhunmwu avbe egboghogbogho na hia, sokpan iran ma zobọ vbe orukhọ, ne iran rhie urhomwẹ ne ukpọlọmwẹ ọnrẹn. 10 Iyeke ọnii odibosa ne ogisẹn keghi hihiẹ ọkpan ọghọe yan ẹkete aranmwẹ oha nii. Ebi keghi ro gue arriọba aranmwẹ oha nii, emwa kegha ya akọn rri aranmwẹ ni rre iran unu, rhunmwuda avbe obalọ nii. 11 Iran keghi ya ẹbọ yan Osanobua ne ọ rre ẹrinmwi rhunmwuda ẹtẹ kevbe obalọ iran, sokpan, iran ma ladian vbe odẹ dan ne iran ye. 12 Iyeke ọni, odibosa ne ogiehan keghi hihiẹ ọkpan ẹnrẹn yan ẹzẹ Yufretes. Ẹzẹ nii keghi wa ka, ne avbe ọba ni ke ọlare ovẹn dee miẹn ehe la. 13 Iyeke ọnii, I keghi dẹghe avbe orhiọn ni ma huan eha ni ye vbe ẹkirẹ, iran kegha ke uwu unu ugbogiorinmwi ni ladian, kevbe unu aranmwẹ oha nii kevbe unu akhasẹ ohoghe ni. 14 Iran na ọrọre avbe orhiọnesu nii, ne ọ winna iwinna ọyunnuan. Avbe orhiọn eha nii, keghi ladian bu avbe ọba ni rre otọ agbọn gha khian, ne iran ya silo iran koko khẹ okuo Ẹdẹ nọkhua ọghe Osanobua ne Oghodua. 15 “Wa danmwehọ, I dee zẹ vbe oyi, ọ maan ọre ọghe ọmwa ne ọ ma vbiẹ, ne ọ vbe dọlọ ukpọn ẹnrẹn yi, ne i ra ya irhunmwirhun la ẹvbo, ne ekhue i ra vbe mu vbe adesẹ ẹvbo.” 16 Avbe orhiọn keghi do silo avbe ọba nii hia koko ye ihe ọkpa ne emwa Hibru tie ẹre Amagẹdọn.
DECEMBER 23-29
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ARHIE MAAN 17-19
“Okuo Ne Osanobua Khian Ya Mu Okuo Hia Sẹ Ufomwẹ”
(Arhie Maan 19:11) I keghi miẹn vbe ẹrinmwi kie ye otọ, ẹsin nọfua ọkpa kegha rrọọ, a kegha tie ọmwa ne ọ hin ẹnrẹn, Ọmwata Kevbe Ne Ọ Ta Uhunmwu Ẹmwẹ. Ẹmwata ẹre ọ ya bu ohiẹn kevbe ne ọ vbe ya khọn okuo ẹre.
(Arhie Maan 19:14-16) Ivbiyokuo ẹrinmwi keghi lelẹe, iran keghi hin ẹsin ni fua, ẹwu ne iran hia yọe keghi re ọghe eto ovbiohuẹ nọfua nọhuanrẹn. 15 Umozo ne ọ mu ne ọ ra ya khọn uhunmwu ẹvbo hia mu otọ kegha ke unu ẹnrẹn ladian. Ọkpọ ematọn ẹre ọ khian ya gha khaemwisẹ yan iran, ọ gha vbe balọ ayọn ne ọ rre uwu okọ izohu Osanobua ne Oghodua ladian. 16 A keghi gbẹnnẹ avbe ẹmwẹ na ye ẹwu ne ọ yọe kevbe owẹ ọre wẹẹ, “Ọba avbe iran ne ọba kevbe Nọyan iran niyaẹn emwa.”
w08 4/1 8 ¶3-4
Amagẹdọn—Okuo Ne Osanobua Khian Ya Mu Okuo Hia Sẹ Ufomwẹ
Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, emwa dan ẹre ọ ye kha yan agbọn na, emwa esi i sẹtin gha mwẹ ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ. (Itan 29:2; Asan-Ibo 8:9) Vbene ẹmwata, ma i khian sẹtin da emwa obọ yi ne iran ghẹ ghi yin uyinmwẹ ẹrhia. Rhunmwuda ọni, te a khian ka wabọ emwa dan hin uhunmwu otagbọn na rre nẹ, emwa esi ke do gha mwẹ ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ. E Solomọn keghi kha wẹẹ “Ọlọghọmwa ne emwa dan wẹẹ iran ra si ye emwa esi egbe, uhunmwu iran ẹre ọ de yi.”—Itan 21:18.
Ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ai khian guọghọ emwa esi ba emwa dan rhunmwuda, Osanobua tobọre ẹre ọ khian buohiẹn. Ebraham keghi kha wẹẹ, “nọ bu ohiẹn otagbọn hia, te ọ gha ru emwi nọ kere.” Ọna rhiema wẹẹ, Ebraham rẹnrẹn wẹẹ Osa nọ ru emwi nọ gbae vbe ẹghẹ hia ẹre Jehova khin! (Gẹnẹsis 18:25) Yevbesọni, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, e Jehova i hoo ne ọmwa rhọkpa fuan. Sokpan, deghẹ emwa dan ma kue fiwerriẹ, e Jehova ghi fuẹn iran rua.—Ezikiẹl 18:32; 2 Pita 3:9.
it-1 1146 ¶1
Ẹsin
Vbe umian ne Jọn miẹn, ọ keghi bẹghe Jesu ne Ọba vbe ọ hin ẹsin nọfua khian ke irẹn kevbe ivbiyokuo ẹrinmwi ni hin ẹsin nọfua lele ẹre dee vbe iyeke. Umian na ya ima rẹn wẹẹ, ibuohiẹn ata ẹre Jesu khian ya khọn okuo ne ọ khian gu eghian e Jehova khọn. (Arhie 19:11, 14) Vbe umian ne Jọn ka miẹn, ọ keghi bẹghe Jesu zẹvbe Ọba ne ọ khọnmiotọ nẹ kevbe nọ khian ya khọnmiotọ, kẹ kevbe ikpia eha ni hin ẹsin khian ni mudia ye ihe orueghe ughughan ni rhiegbe ma vbe uhunmwu otagbọn ke obọ ne Jesu ya suẹn gha kha zẹvbe ọba vbe ẹrinmwi.—Arhie 6:2-8.
(Arhie Maan 19:19, 20) Mẹ keghi bẹghe aranmwẹ oha nii, kevbe avbe ọba agbọn kevbe ivbiyokuo iran, iran si egbe koko, ne iran gu ọmwa ne ọ hin ẹsin nii, kevbe ivbiyokuo ẹre gbinna. 20 A keghi mu aranmwẹ oha nii oghunmwu kẹ kevbe akhasẹ ohoghe nii ne ọ winna iwinna ọyunnuan vbe odaro ẹre. (Ama ọyunnuan nii ẹre ọ ya rẹrẹ iran re ighẹ iran ni vin ama aranmwẹ oha ni ye egbe, ne iran na vbe gha ye uhunmwu rhanmwẹ otọ ne amazẹ ọre.) Aranmwẹ oha nii kẹ kevbe akhasẹ ohoghe nii, a keghi munọ iran ke ẹmwẹ ne unu filo ku uwu odighi erhẹn nọ giẹn emwi nọ ye vbe ugbofi ladian.
re 286 ¶24
Ọba Ne Olẹtin Khọnmiotọ Vbe Okuo Amagẹdọn
24 A gha mu iran oghunmwu ighẹ aranmwẹ oha nii nọ mwẹ uhunmwu ihinrọn kevbe igho igbe, nọ mudia ye ihe arriọba emwa nagbọn ni rre ototọ e Setan kevbe akhasẹ ohoghe nọ re arriọba nogie ihinrọn nọ khaevbisẹ yan uhunmwu otagbọn. (Arhie Maan 13:1, 11-13; 16:13) E Baibol khare wẹẹ, “a keghi munọ iran kevbe ẹmwẹ ne unu filo ku uwu odighi erhẹn.” Ọna rhiema wẹẹ, te iran khian ye gha zẹ eguọmwadia e Jehova kpokpo vbe ẹghẹ ne ọna khian ya sunu. Erhẹn ne erhẹn ẹre a guan kaẹn mwa ra? Ẹn o, rhunmwuda, aranmwẹ oha nii kevbe akhasẹ ohoghe nii i re aranmwẹ kẹkan, te iran mudia ye ihe emwi. Nọnaghiyerriọ, ọfuan ọghe etẹbitẹ ẹre odighi erhẹn na mudia ye ihe ẹre. Odighi erhẹn na, ẹre a khian vbe filo uwu, idin kevbe Esu tobọre yi. (Arhie Maan 20:10, 14) Emwi ọvbehe nọ ya ima rẹn wẹẹ, ẹi re ẹrinmwi erhẹn ẹre a guan kaẹn mwa ọre wẹẹ, ọ keghi sọnnọ e Jehova ne a gha giẹn emwa vbe erhẹn.—Jerimaia 19:5; 32:35; 1 Jọn 4:8, 16.
(Arhie Maan 19:21) A keghi ya umozo gbele ivbiyokuo iran rua, nene umozo nọ ke unu ọmwa ne ọ hin ẹsin ladian, avbe ahianmwẹ keghi re vbe ikun iran vbene ẹtin iran sẹe.
re 286 ¶25
Ọba Ne Olẹtin Khọnmiotọ Vbe Okuo Amagẹdọn
25 A gha vbe ye “umozo nọ ke unu ọmwa ne ọ hin ẹsin ladian” gbele emwa hia ni ma wa ya egbe ba arriọba emwa nagbọn, sokpan ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ ẹrhia ọghe agbọn na. Te Jesu khian buohiẹn uwu gbe iran. Sokpan, ako na ma kha wẹẹ a gha filo iran ku uwu odighi erhẹn nọ re oguọghua ọghe etẹbitẹ. Te ọna ghi rhiema wẹẹ, Osanobua gha huẹn iran kpaegbe ra? Ako rhọkpa i rrọọ vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn nọ khare wẹẹ, emwa ne Jesu khian gbelua vbe ẹghẹ na gha rhiọkpaegbe. Zẹ vbene Jesu khare, a gha hẹ emwa hia ne ẹi re “ohuan” ku “uwu erhẹn etẹbitẹ ne a kpemehe ẹre yotọ khẹ Esu kevbe avbe odibo ẹre.” Ọna ọre ọfuan ọghe etẹbitẹ. (Matiu 25:33, 41, 46) Ena hia ẹre a khian ya muẹn sẹ ufomwẹ ighẹ, ‘ẹdẹ ne a gha buohiẹn avbe emwa dan ne a fuẹn iran rua.’—2 Pita 3:7; Nahum 1:2, 7-9; Malakai 4:1.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Arhie Maan 17:8) Aranmwẹ oha ne u bẹghe nii, te ka gha rre agbọn yi, sokpan, banbanna nian, ẹi ghi rrọọ ọvbehe, ọ wu nẹ, te ọ ghi ra ke uwu uvun ne ẹi mwẹ otọ ladian na, ọ ghi ladian ne a ya fuẹn ọnrẹn rua. Emwa ni rre agbọn ne a ma he gbẹnnẹ eni ẹnrẹn ye ebe ẹfe emwa ni rrọọ, ni ma he wu vbe a te do suẹn agbọn, unu gha yan iran ẹsẹse vbe iran a miẹn aranmwẹ oha nii. Rhunmwuda, ọ te ka gha rre agbọn yi, sokpan, ẹi ghi rre agbọn ọvbehe, sokpan ọ gha ye dọlegbe ya egbe ladian.
re 247-248 ¶5-6
A Miẹn Otọ Oro Ne A Ma Ka Rẹn Otọ Re
5 “Aranmwẹ oha . . . nii te ka gha rre agbọn yi.” Ọ gele ka gha rre agbọn zẹvbe League of Nations. Ke January 10, 1920 kpa ẹre otu na ya suẹn gha rrọọ, agbẹnvbo 63 ẹre ọ ku obọ gbe mu otu na gbọọ. Sokpan, ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Japan, e Germany kevbe Italy keghi tobọ iran wie obọ vbọ. Vbọrhirhighayehẹ, otu na keghi tobọ iran zẹ Soviet Union hin usun rre. Ọ ghi rre September 1939, ọmwa ne ọ ghaa kha yan e Germany keghi suẹn Okuo Ọgbagbọn Nogieva. Otu na ne a tie ẹre League of Nations keghi gbokhuẹre, ọ ma sẹtin ru ẹre ne ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ gha rre agbọn na. Rhunmwuda ọni, ọ na ghi ye vbe te a fi ẹre fi “uwu uvun ne ẹi mwẹ ehe nọ sẹ.” Ọ ghi rre ukpo 1942, emwi nọ te ka gha rrọọ ẹre otu na ghi gha khin. Ẹghẹ na zẹẹ, ẹre Jehova ya ru iyobọ ne eguọmwadia ọghẹe ya rẹn otọ umian na! Vbe New World Theocratic Assembly, Ọtẹn Nokpia N. H. Knorr keghi kha wẹẹ, “aranmwẹ oha . . . nii ẹi ghi rrọọ.” Ọ na ghi nọ wẹẹ, “e League of Nations gha ye yegbe ladian vbuwe uvun nii ra?” Ọtẹn Nokpia N. H. Knorr keghi ya ẹmwẹ nọ rre ebe Arhie Maan 17:8, zẹ ewanniẹn ye inọta na. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ọ gha ye dọlegbe yegbe ladian.” Erriọ gele wa gha ye zẹẹ!
Ọ Keghi Yegbe Ladian Vbuwe Uvun Ne Ẹi Mwẹ Ehe Nọ Sẹ
6 Aranmwẹ oha nọ baa nii ye gele ya egbe ladian vbuwe uvun ne ẹi mwẹ ehe nọ sẹ. Vbe June 26, 1945, vbe San Francisco, U.S.A., agbẹnvbo 50 keghi ku obọ gbe ya mu otu na tie ẹre United Nations gbọọ. Evbọzẹe ne iran na mu otu na gbọọ, ọre ne “ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ gha rre ehe hia vbe uhunmwu otagbọn.” Emwi bun ne League of Nations kevbe UN ya khọ egbe. Ebe na tie ẹre The World Book Encyclopedia keghi kha wẹẹ: “Ọ mwẹ odẹ eso ne UN ya khọ e League of Nations ne a mu gbọọ vbe iyeke Okuo Ọgbagbọn Nokaro . . . Agbẹnvbo nibun ni mu e League of Nations gbọọ, ẹre ọ vbe mu e UN gbọọ. Vbe na ghee League of Nations, te a vbe mu e UN gbọọ ne ọfunmwegbe mieke na gha rre ehe hia. Usun emwi ne UN ru vbe khọ emwi ne League of Nations ru.” Nọnaghiyerriọ, e UN ọre nene aranmwẹ oha nọ dọlegbe ya egbe ladian. Agbẹnvbo 190 ẹre ọ deba UN, ọna bun sẹ agbẹnvbo 63 ni deba League of Nations kevbe wẹẹ, iwinna ne UN ru nia sẹ iwinna ne League of Nations ru.
(Arhie Maan 17:16, 17) Igho igbe ne u dẹghe, kevbe aranmwẹ oha nii gha do gha khu iwu ebabotu nii, iran gha viọ emwi ne ọ mwẹ hia kpao, iran ghi sọrae ye irhunmwirhun. Iran gha rri efun egbe ẹre, iran gha ya erhẹn giẹn ọnrẹn rua. 17 Rhunmwuda Osanobua rhie ye iran ekhọe, ne iran gha hoo ne iran ru vbene irẹn hoo, ne iran gha ru emwi kugbe, ne iran vbe viọ ẹtin iran, ne aranmwẹ oha nii ya gha khaemwisẹ, rhinrin ẹmwẹ Osanobua te do sẹ.
w12 6/15 18 ¶17
E Jehova “Rhie Emwi Nọ Gha Rherhe Sunu Ma Avbe Eguọmwadia Ẹre”
17 Uhukpa ẹre a khian ya guọghọ ugamwẹ ohoghe. Sokpan vbe nọ te sẹ ẹghẹ nii, te ọ khian ye gha rhie ẹtin ẹnrẹn ma kevbe wẹẹ, ọ ghi vbe gha hia ne ọ ya avbe arriọba ọghe agbọn na gha ru emwi ne irẹn gualọ, vbene Jehova te fi ekhọe emwa ni rre ukpo ọdakha werriẹ. (Tie Arhie Maan 17:16, 17.) De vbene Jehova khian ya ru ọna hẹ? Ọ gha ru ẹre ne arriọba emwa nagbọn loo e United Nations, ya werriẹ aro nọ khọ daa ugamwẹ ohoghe. Ẹghẹ nii, ẹi khian ghi gha mwẹ ẹtin vbe ne ọ ka gha ye, emwi hia nọ mwẹ ghi vbe wii ẹre. Vbe ukpo nibun nọ gberra, a gha tama ọmwa wẹẹ emwi vbenian gha sunu daa ugamwẹ ohoghe vbe odaro, ẹi yayi. Vbene a guan na, ugamwẹ ohoghe wa sọyẹnmwẹ egbe ẹre vbe iyeke aranmwẹ oha nọ baa nii. Sokpan, vbe udemwurri, ọfuan ọghe ọhanabe gha rruan rẹn.—Arhie 18:7, 8, 15-19.
E Baibol Na Tie
(Arhie Maan 17:1-11) Ọkpa vbe uwu avbe odibosa ihinrọn, ne egboghogbogho ghaa gue nii, keghi bu mwẹ gha dee do tama mwẹ wẹẹ, “Larre, ne I do rhie ma ruẹn vbene a ra ya rri ọre oya hẹ ighẹ ogiete ebabotu nii, ẹvbo nọkhua nii ne a bọ ye ọkpẹn avbe ẹzẹ ni bun. 2 Avbe ọba agbọn hia gue nene ogiete ebabotu gbe alama oghẹ, emwa ne agbọn hia keghi khian ne ayọn rẹn ghi gbe vbe iran ghi da nẹ vbe uwu ayọn alama oghẹ ọre.” 3 Orhiọn keghi hin yan mwẹ, odibosa ni keghi mu mwẹ gha rrie uwu ato. Evba ọre I na ya dẹghe okhuo ọkpa, ọ keghi tota yan aranmwẹ oha ne ọ baa ọkpa, ne a wa gbẹnnẹ eni dan gba ẹre aro gba ẹre iyeke, ọ keghi mwẹ uhunmwu ihinrọn kevbe igho igbe. 4 Ukpọn ododo ne ọ baa rhanrhanrhan kevbe ne ọ baa rriẹrriẹ, ọre a ya mu ẹre egbe ighẹ nene okhuo, a keghi ye emwi itegbe ọghe igoru han nẹẹn, avbe okuta ighobioye kevbe ikpẹ ẹrọnmwọ. Ọ keghi mu ukpu igoru mwe obọ, ọ vọn ne emwi awua kevbe ẹwia hia, avbe emwi ne ọ miẹn vbe alama oghẹ ọre. 5 Iran keghi gbẹn eni ne ọ mwẹ emwi oro ne a yae kha ye ọre uharo wẹẹ, “Babilọn Nọkhua, iye ebabotu hia kevbe avbe emwi ni kẹkua hia vbe agbọn.” 6 I keghi miẹn wẹẹ ayọn esagiẹn emwa Osanobua wa gbe okhuo na, kevbe esagiẹn avbe emwa ne a gbele ba ẹmwẹ iran mu uhunmwu kọ ẹmwẹ Jesu. Ugbẹn vbe I ghi bẹghe ẹre, ọ keghi yan mwe unu uan. 7 Odibosa nii keghi tama mwẹ wẹẹ, “Vbe ọ zẹ ne ọna na yan ruẹn unu uan yi? I gha ta oro emwi ne a ye okhuo na kevbe aranmwẹ oha ne ọ muẹn khian kha, aranmwẹ oha nii ne ọ mwe uhunmwu ihinrọn kevbe igho igbe. 8 Aranmwẹ oha ne u bẹghe nii, te ka gha rre agbọn yi, sokpan, banbanna nian, ẹi ghi rrọọ ọvbehe, ọ wu nẹ, te ọ ghi ra ke uwu uvun ne ẹi mwẹ otọ ladian na, ọ ghi ladian ne a ya fuẹn ọnrẹn uan. Emwa ni rre agbọn ne a ma he gbẹnnẹ eni ẹnrẹn ye ebe ẹfe emwa ni rrọọ, ni ma he wu vbe a te do suẹn agbọn, unu gha yan iran ẹsẹse vbe iran a miẹn aranmwẹ oha nii. Rhunmwuda, ọ te ka gha rre agbọn yi, sokpan, ẹi ghi rre agbọn ọvbehe, sokpan ọ gha ye dọlegbe ya egbe ladian. 9 “Ogie ẹwaẹn kevbe irẹnmwi nọkhua ọre ọ na gualọ. Uhunmwu ihinrọn nii kegha re avbe oke ihinrọn, avbe oke ni ne okhuo ni tota yan. Ọba ihinrọn ọre iran vbe khin, 10 isẹn vbọ, wulo nẹ, ọkpa ye rre ẹkete vbọ. Ọkpa ne ọ kẹre ma he rre, ọ gha rre, ovbi ẹghẹ kherhe ọre ọ ra ya. 11 Aranmwẹ oha nii ne ọ te ka rrọọ, ne ẹi ghi rre agbọn banbanna, ọba ne ogie erẹnrẹn ọre irẹn tobọ ẹre khin, ne ọ vbe re ọkpa vbe uwu ihinrọn ne okaro, te irẹn vbe khian ne a ya fuẹn ọnrẹn uan.
DECEMBER 30–JANUARY 5
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ARHIE MAAN 20-22
Banbanna Nian, “I Ya Emwi Hia Khian Ọgbọn”
(Arhie Maan 21:1) lyeke ọni, I keghi bẹghe ẹrinmwi ọgbọn kevbe agbọn ọgbọn, a keghi ho ẹrinmwi ne okaro kevbe agbọn ne okaro bẹkun, a keghi vbe ho okun bẹkun.
re 301 ¶2
Ẹrinmwi Ọgbọn Kevbe Agbọn Ọgbọn
2 Ukpo iyisẹn nibun ọ ke sẹ ẹghẹ e Jọn, e Jehova keghi tama Aizaia wẹẹ: “Mẹ wa yi agbọn ọgbọn nian, kevbe avbe ẹrinmwi ọgbọn. A gha mianmian emwi ni sunu vbe ẹghẹ ne ọ gberra hia fẹfẹẹfẹ.” (Aizaia 65:17; 66:22) Ẹmwẹ akhasẹ na ka mwẹ amusẹ vbe ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya werriegbe gha die Jerusalẹm vbe ukpo 537 B.C.E., iyeke vbe iran ghi gbe ukpo e 70 nẹ vbe imu vbe Babilọn. Iran ghi ke imu rre, iran keghi do gha re “agbọn ọgbọn,” ọni nọ wẹẹ, iran na do gha re agbẹnvbo nọ huanrẹn vbe odaro Osanobua. Iran na vbe do gha rre ototọ arriọba ọghe ọgbọn, arriọba na, ẹre Baibol tie ẹre “ẹrinmwi ọgbọn.” Vbọrhirhighayehẹ, ukọ e Pita vbe guan kaẹn ẹghẹ ne ẹmwẹ akhasẹ na khian ya mwẹ amusẹ vbe odaro, ọ keghi kha wẹẹ: “Sokpan Osanobua tae nẹ wẹẹ agbọn ọgbọn kevbe ẹrinmwi ọgbọn gha rre, ehe ne ọ gha gua emwata egbe ro, ena ọre ima mudia khẹ.” (2 Pita 3:13) Ẹmwẹ ne Jọn tae ya ima rẹn wẹẹ, ẹmwẹ akhasẹ na gha mwẹ amusẹ vbe ẹdẹ e Nọyaẹnmwa. Ẹghẹ nii “ẹrinmwi ne okaro kevbe agbọn ne okaro,” nọ re agbọn Esu kevbe arriọba emwa nagbọn ne Esu kevbe avbe ugbogiorinmwi kha yan gha sẹ ufomwẹ. Emwa ni sọtẹ daa Osanobua, ni mudia ye ihe “okun” ghi vbe khian na ho bẹkun. “Ẹrinmwi ọgbọn kevbe agbọn ọgbọn” ẹre ọ khian ghi rhihe ẹre—ọna mudia ye emwa esi ni khian gha rre ototọ Arriọba Osanobua.—Yae taa Arhie Maan 20:11.
(Arhie Maan 21:3, 4) I keghi họn vbe urhu ọkpa wa datu ke uwu ẹkete rre wẹẹ, “Banbanna nian, owa Osanobua rre ehe ne emwa nagbọn ye. Irẹn gha gu iran yin, iran ghi vbe gha re emwa rẹn. Osanobua tobọ ẹre gha gu iran yin, irẹn ghi vbe gha re Osanobua iran. 4 Ọ gha khiẹn ameve hia hin aro iran rre. Uwu i ghi ra gha rrọọ ọvbehe, ra akhiẹ ra obalọ. A ho emwi nẹdẹ hia bẹkun nẹ.”
w13 12/1 11 ¶2-4
Banbanna Nian, “I Ya Emwi Hia Khian Ọgbọn”
“[Osanobua] gha khiẹn ameve hia hin aro iran rre.” (Arhie Maan 21:4) De ameve ne Osanobua khian khiẹn hin aro emwa rre? Ẹi re eve oghọghọ ra ameve nọ mwẹ iyobọ nọ ye ne aro ima. Nọghayayerriọ, ameve ne Osanobua khian khiẹn hin aro emwa rre ọre eve ne usẹ kevbe obalọ si. Ọna rhiema wẹẹ, ọ gha wabọ emwi hia nọ si eve ye ima egbe.
‘Uwu i khian ghi gha rrọọ.’ (Arhie Maan 21:4) Obalọ kevbe eve ne uwu si ye ọmwa egbe i re nekherhe. Jehova gha fan emwa nagbọn hin ẹtin uwu rre. Vbe ọ khian ya ru ọna hẹ? Jehova gha wabọ emwi nọ si ẹre ne emwa na wulo, ne ọre orukhọ ne ima re vbe ukhu vbe obọ Adam. (Rom 5:12) Lekpae izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, Jehova gha ya emwa nagbọn khian emwa ni gbae. Vbe iyeke ọni, a gha khọnmiotọ yan uwu ne ọre oghian nokiekie. (1 Kọrinti 15:26) Zẹvbe nọ gu emwamwa ọghe Osanobua ro, emwa imudiase ẹre ọ khian gha rre uhunmwu otagbọn vbe etẹbitẹ.
‘Obalọ i khian ghi gha rrọọ.’ (Arhie Maan 21:4) De aro obalọ ne ẹi khian ghi gha rrọọ? A gha wabọ obalọ ke obalọ ne amagba ọghomwa kevbe orukhọ si ye ima egbe, nọ ya agbọn lọghọ ima vbe ẹdẹnẹrẹ.
(Arhie Maan 21:5) Ọmwa ne ọ tota ye ẹkete keghi kha wẹẹ, “Wanwanna nian, I ya emwi hia khian ọgbọn.” Ọ keghi vbe tama mwẹ wẹẹ, “Gbẹnnẹ emwi na ye otọ rhunmwuda ẹmwata ọre avbe emwi na khin, a sẹtin yae yi ẹro.”
w03 8/1 12 ¶14
Ẹmwẹ E Jehova I Defua
14 Ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan emwi hia ne Jehova tama ima vbe Baibol. E Jehova i re ọmwa ne ọ gbe yo gbe rre, rhunmwuda ọni, ọ gha ru emwi hia ne ọ wẹẹ irẹn gha ru. Ma gha sẹtin ya ekhọe hia mu ẹtin yan rẹn. Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin yan ẹmwẹ ne Jehova tae vbe ọ khare wẹẹ, irẹn gha “do rri iran oya ighẹ iran ni ma rẹn Osanobua, kevbe iran ni ma ru vbene iyẹn nọ maan vbekpa Nọyaẹnmwa Jesu khare.” (2 Tẹsalonaika 1:8) Emwi bun ne Jehova tae ne ima gha sẹtin mu ẹtin yan. Ọ wẹẹ irẹn hoẹmwẹ emwa imudiase, ọ wẹẹ irẹn gha rhie arrọọ ọghe etẹbitẹ ne emwa ni mu ẹtin yan irẹn, ọ vbe kha wẹẹ irẹn gha wabọ obalọ, akhiẹ kevbe uwu. Emwi ne Jehova tama e Jọn suigiẹ yọ wẹẹ, irẹn gha mu eyan nokiekie na sẹ, ọ khare wẹẹ: “Gbẹnnẹ emwi na ye otọ rhunmwuda ẹmwata ọre avbe emwi na khin, a sẹtin yae yi ẹro.”—Arhie Maan 21:4, 5; Itan 15:9; Jọn 3:36.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Arhie Maan 20:5) Emwa ni wulo ni dekẹe ma vbe rhiọrre ukpo arriaisẹn nii te do gberra. Ọna ọrọre a huẹn orinmwi kpaegbe ne okaro.
it-2 249 ¶2
Arrọọ
Vbe Jehova gbe uhi ne Adam, ọ keghi gi ẹre rẹn wẹẹ, ọ gha họn ẹmwẹ ne irẹn, ẹi khian wu. (Gẹn 2:17) Rhunmwuda ọni, a gha ghi wabọ uwu nẹ, ẹkpotọ ghi do kie ne emwa ni họn ẹmwẹ ne Osanobua ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ, ẹghẹ nii, orukhọ nọ te si uwu i khian ghi gha rrọọ. (1 Kọr 15:26) Ufomwẹ ukpo arriaisẹn ọkpa ne Jesu khian ya kha ẹre ọna khian ya sunu. E Baibol khare wẹẹ emwa ni khian debae Jesu kha zẹvbe ọba kevbe ohẹn keghi ‘rhiọkpaegbe, iran keghi vbe gu e Kristi khaemwisẹ zẹ vbe ọba la ukpo arriaisẹn nii.’ “Emwa ni wulo ni dekẹe” ni ma “rhiọrre ukpo arriaisẹn nii te do gberra” keghi re emwa ni rre agbọn vbe ufomwẹ ukpo arriaisẹn ọkpa ne Jesu khian ya kha, a te miẹn wẹẹ ọ sẹ ẹghẹ ne a khian ya fan Esu fua vbe uvun ne ẹi mwẹ otọ nii, ne ọ do danmwẹ emwa nagbọn ghee. Ukpo arriaisẹn gha ghi fo nẹ, emwa ni rre uhunmwu otagbọn ghi do gha re emwa ni gbae zẹvbe ne Adam vbe Ivi ghaa ye, iran te ru orukhọ. Ẹghẹ nii, iran ghi do gha re emwa ni gele rre agbọn. Ẹkpotọ ghi do kie ne emwa ni sẹtin la edanmwẹ nokiekie gberra, ne iran ya sọyẹnmwẹ arrọọ nọ gbae vbe etẹbitẹ.—Arhie 20:4-10.
(Arhie Maan 20:14, 15, NW) Iyeke ọni, a keghi filo uwu kevbe Idin ku uwu odighi erhẹn. Odighi erhẹn na ọrọre uwu nogieva. 15 Avbe emwa hia ne eni ẹnrẹn i rre ebe arrọọ, a keghi filo iran ku uwu odighi erhẹn nii.
it-2 189-190
Odighi Erhẹn
Ebe Arhie Maan ọkpa ẹre ẹmwẹ na na ladian kevbe wẹẹ, te ọ mudia ye ihe emwi. E Baibol wa vbe tobọre rhan otọ emwi nọ mudia yi vbe ọ khare wẹẹ: “Odighi erhẹn na ọrọre uwu nogieva.”—Arhie 20:14; 21:8.
Emwi ne ebe Arhie Maan tae vbekpae odighi erhẹn na ya ima rẹn wẹẹ, te ọ mudia ye ihe emwi. Ọ khare wẹẹ, a gha fi uwu ye uwu odighi erhẹn. (Arhie 19:20; 20:14) Uwu i sẹtin giẹn vbe erhẹn. Yevbesọni, a gha vbe fi Esu ye uwu odighi erhẹn na. Ọmwa orhiọn ẹre Esu khin. Erhẹn kẹkan i sẹtin giẹn ọmwa orhiọn.—Arhie 20:10; yae taa Ẹks 3:2 kevbe Giọg 13:20.
Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ “uwu nogieva” ẹre odighi erhẹn mudia yi, kevbe wẹẹ ebe Arhie Maan 20:14 khare wẹẹ ‘a gha filo uwu, kevbe idin’ ye uwu ẹre, ọ vẹ na rẹn wẹẹ, odighi erhẹn na i re uwu ne emwa nagbọn re vbe ukhu vbe obọ Adam (Rom 5:12), ẹi vbe re Idin (Sheol kevbe Hades). Ọna rhiema wẹẹ, oguọghua ọghe etẹbitẹ ẹre uwu nogieva mudia yi rhunmwuda eke ọkpa i rrọọ vbe Baibol nọ khare wẹẹ, odighi erhẹn gha hẹ emwa ni wu ye uwu ẹre ladian vbe nọ khare vbekpae uwu kevbe idin (Sheol kevbe Hades). (Arhie 20:13) Nọnaghiyerriọ, emwa ne a ma gbẹnnẹ eni iran ye ebe arrọọ, nọ re emwa ni gbodan ghee Osanobua ni ma kue fi werriẹ, ẹre a khian hẹ ku uwu odighi erhẹn, ọni ọre uwu nogieva ra oguọghua ọghe etẹbitẹ.—Arhie 20:15.
E Baibol Na Tie
(Arhie Maan 20:1-15) I keghi bẹghe odibosa ọkpa ne ọ tuorre ke ẹrinmwi dee, ọ mu isahẹn uvun ne ẹi mwẹ otọ kevbe ọgiọrọ ẹrẹkhẹrẹ mwẹ obọ. 2 Ọ keghi gua ugbogiorinmwi nii rhie, nene ẹyẹn nẹkporriọ ne a tie ẹre Esu ra Setan, ọ keghi muẹn gba la ukpo arriaisẹn. 3 Nene odibosa keghi fi ẹe fi uwu uvun ne ẹi mwẹ otọ nii, ọ keghi ya isanhẹn khui ẹre, ọ keghi khiọ ẹre gbua, ne ọ ghẹ ghi sẹtin mu agbọn rẹrẹ ọvbehe, ọ te ya sẹ ukpo arriaisẹn nii, vbe iyeke ọnii, a ghi vbe fan ẹn fuaa vbe ẹghẹ kherhe. 4 Vbe iyeke ọnii, I keghi do bẹghe avbe ẹkete kevbe iran ni tota yọ, a keghi rhie ẹtin ne iran, ne iran ya gha bu ohiẹn, I keghi vbe bẹghe orhiọn avbe emwa ne a gbele ba ẹmwẹ wẹẹ, iran kpe orhu ẹmwata ne Jesu rhie rre kevbe ẹmwẹ Osanobua. Iran ma ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne aranmwẹ oha nii, ra amazẹ ọre, ra a ma wẹ ne a vin ama aranmwẹ oha nii ye iran uharo ra obọ. Iran keghi gu e Kristi gha rrọọ, iran keghi vbe gu ẹe khaemwisẹ zẹ vbe ọba la ukpo arriaisẹn nii. 5 Emwa ni wulo ni dekẹe ma vbe rhiọrre ukpo arriaisẹn ni te do gberra. Ọna ọrọre a huẹn orinmwi kpaegbe ne okaro. 6 Ọ maan ne iran, emwa ne Osanobua fiangbe ẹsẹse ọre iran khin ighẹ iran ne arhiọkpaegbe ne okaro na sẹ ọre egbe. Uwu ne ogieva i mwẹ ẹtin vbe uhunmwu iran. Iran ghi gha re ohẹn ọghe Osanobua kevbe ọghe Kristi, iran ghi vbe deba ẹre rriọba la ukpo arriaisẹn. 7 Ukpo arriaisẹn nii ghẹ ghi gba nẹ, a ghi rhan Setan hin uwu eghan rẹn rre. 8 Rẹn ghi ladian ya gha mu iran rẹrẹ ighẹ agbọn ẹvbo hia ni tagha gba uhunmwu otọ agbọn, ọnii nọ wẹẹ Gọg kevbe Magọg, Setan ghi silo iran hia koko ne iran do gbinna, emwa ni bun vba ekhae nii rre olokun. 9 Iran gha egbe gba otọ agbọn hia, iran ke ghae ga agọ emwa Osanobua kevbe ẹvbo ni ne irẹn ho ẹmwẹ ọnrẹn, sokpan, erhẹn ke ẹrinmwi rre, ọ na fuẹn iran uan. 10 Esu ne ọ rẹrẹ iran, a keghi muẹn, fi uwu odighi erhẹn kevbe ugbofi, ehe ne a ka filo aranmwẹ oha nii, kevbe akhasẹ ohoghe kui. A gha vbe gha rri iran oya asọn kevbe avan ẹdẹ kevbe ẹdẹdẹmwẹdẹ. 11 I keghi bẹghe ẹkete nọkhua nọfua ọkpa ke ẹe kevbe ọmwa ne ọ tota yọọ. Ẹrinmwi kevbe agbọn keghi lẹ hin odaro ẹre rre, a ma ghi vbe miẹn iran ọvbehe. 12 I keghi bẹghe emwa ni wulo nẹ ke ni kpọlọ kevbe ni kanmwa, ehia mudia ye odaro ẹkete nii. Iran kegha we ebe, a keghi vbe we ebe ọvbehe, ebe emwa ni ma he wu. A keghi bu ohiẹn avbe eniwulo nẹ zẹ vbene emwi ne iran ru ye, zẹẹ vbene a gbẹen ọẹn ye ebe ni. 13 Ẹkpo nii olokun keghi viọ emwa ni wulo nẹ ne iran hẹ mwẹ Iadian. A keghi bu ohiẹn edọmwade ọghọe zẹ vbene uyinmwẹ iran khare. 14 Iyeke ọnii, a keghi filo uwu, kevbe ẹvbo emwa ni wulo nẹ, ku uwu odighi erhẹn. (Odighi erhẹn na ọrọre uwu ne ogieva.) 15 Avbe emwa hia ne eni ẹnrẹn i rre ebe emwa ni ma he wulo, a keghi filo iran ku uwu odighi erhẹn nii.