Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
MAY 4-10
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 36-37
“Etiẹn E Josẹf Kegha Gbọvo E Josẹf”
(Gẹnẹsis 37:3, 4) E Jekọb keghi hoẹmwẹ e Josẹf sẹ ivbiẹre nikpia ni dekẹe, rhunmwuda egbe ọmaẹn ẹre ọ ya biẹ ọre. Ọ keghi se ẹwu ne gurọọ ne obọ ẹre vbe tan nẹẹn. 4 Ugbẹnvbe etiọnrẹn ghi miẹn wẹẹ erha iran hoẹmwẹ Josẹf sẹ vbene ọ hoẹmwẹ iran, iran kegha muohu ọtẹn iran sẹrriọ wẹẹ iran i ghi gu ẹre ku hiehie.
w14 8/1 12-13
“Wa Danmwehọ Imina Ne I Minaẹn”
E Baibol keghi kha wẹẹ: “Ugbẹnvbe etiọnrẹn ghi miẹn wẹẹ erha iran hoẹmwẹ Josẹf sẹ vbene ọ hoẹmwẹ iran, iran kegha muohu ọtẹn iran sẹrriọ wẹẹ, iran i ghi gu ẹre ku hiehie.” (Gẹnẹsis 37:4) Ẹmwata nọ wẹẹ, rhunmwuda ne erha iran na hoẹmwẹ e Josẹf sẹ iran ẹre ọ si ẹre ne iran na gha gbọvo e Josẹf, sokpan iran i ghẹ te gi egbe iziro vberriọ gbọzinian vbe ekhọe iran. (Itan 14:30; 27:4) Ohu he ka mu ruẹ ẹdẹ vbe a gha rhie emwi ne uwẹ te hoo ighẹ ọ khẹke ruẹ ne ọmwa ọvbehe ra? Ghẹ mianmian emwi nọ sunu daa etiẹn e Josẹf. Igbọvo ẹre ọ ya iran ru emwi nọ ghi do ya iran gha gbe I ma rẹn vbe okiekie. Okha ọghe iran ya ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha “gu enọ ghọghọ ghọghọ.”—Rom 12:15.
Vbene ẹmwata, e Josẹf wa rẹn wẹẹ, etẹn irẹn wa gha khẹko irẹn. Sokpan te irẹn ghi rhunmwuda ọni, gha mu ẹwu ne gurọọ ne mosee ne erhae se nẹ lẹre vbe ẹghẹ ke ẹghẹ nọ ya miẹn etiọnrẹn ra? A sẹtin miẹn wẹẹ, ọ mwẹ ẹghẹ ne egbe iziro vberriọ ya la re ekhọe. Vbọrhirhighayehẹ, ghẹ mianmian wẹẹ, te Jekọb se ẹwu na ne Josẹf nọ ya rhiẹre ma, vbene irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn sẹ hẹ. E Josẹf kegha hoo nọ ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn erhae, rhunmwuda ọni, ọ kegha yọ ẹwu na. Ma gha wa miẹn emwi kpataki ruẹ vbe igiemwi ọghẹe. Agharhemiẹn wẹẹ, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi i gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa, sokpan ugbẹnso, ọ mwẹ eguọmwadia re eso nọ wa kakabọ fiangbe. Yevbesọni, ọ ma hoo ne ima gha ye vbe emwa ni rre uwu agbọn ne uyinmwẹ esakan wa gu iran obọ ro. Vbe na ghee ẹwu ne gurọọ ọghe Josẹf, uyinmwẹ ọghe Ivbiotu e Kristi ọghe ata ẹre ọ ya iran lughaẹn ne emwa ni lẹga iran. Ugbẹnso, ọna keghi ya emwa gbọvo iran. (1 Pita 4:4) Ọ khẹke ne Ovbiotu e Kristi gha rhie egbe ẹre lẹre, ne emwa ghẹ mieke na rẹn wẹẹ ọguọmwadia Osanobua irẹn khin ra? Hiehie. Zẹvbe ne Josẹf ma ya mu ẹwu ne gurọọ ọghẹe lẹre, ọ ma vbe khẹke ne ima rhie egbe ima lẹre zẹvbe ọguọmwadia Osanobua.—Luk 11:33.
(Gẹnẹsis 37:5-9) Ẹghẹ ọkpa, e Josẹf keghi mina, ọ na tae ma etiọnrẹn. Iran keghi dọlegbe kakabọ gha muohu ẹre. 6 Ọ wẹẹ, “Wa danmwehọ imina ne I minaẹn. 7 Ma hia kegha rre ugbo, ma na gha gbalọ ọka irhuarhua ikun ikun, ọghomwẹ keghi kpaegbe mudia kpasi, ikun ọghe uwa na tẹn lẹga ẹre, iran ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne ọghomwẹ.” 8 Etiọnrẹn keghi nọrẹn wẹẹ, “Te uwẹ ro ighẹ u gha rri ọba yan ima ra?” Iran keghi dọlegbe kakabọ gha muohu ẹre rhunmwuda ẹmwẹ nọ tae vbekpa iran kevbe imina rẹn. 9 E Josẹf kevbe mina ọvbehe, ọ na vbe tae ma etiọnrẹn wẹẹ, “I vbe mina imina ọvbehe, I keghi miẹn owẹn, uki kevbe orhọnmwẹ owọrọ vbe iran ya uhunmwu rhanmwẹ otọ mẹ.”
(Gẹnẹsis 37:11) Etẹn Josẹf nikpia kegha guẹe muohu sokpan erhae kegha rria ẹmwẹ nii hia vbe ekhọe.
w14 8/1 13 ¶2-4
“Wa Danmwehọ Imina Ne I Minaẹn”
E Jehova ẹre ọ mu imina nii ma e Josẹf. Emwi nọ gha sunu vbe odaro, ẹre Josẹf mina miẹn, kevbe wẹẹ, te Osanobua ghaa hoo ne Josẹf tae ma emwa ọvbehe. Te emwi ne Josẹf ru vbe yevbe emwi ne avbe akhasẹ ghi gha ru vbe iran ta igiuhunmwu ọghe Osanobua ma emwa rẹn ni zẹ utun vbe ehọ.
E Josẹf keghi ya ẹwaẹn tama etiọnrẹn wẹẹ: “Wa danmwehọ imina ne I minaẹn.” Etiọnrẹn wa rẹn emwi ne imina nii demu, sokpan ọ ma zẹdẹ ya ẹko rhiẹnrhiẹn iran hiehie. Rhunmwuda ọni, iran keghi wanniẹn wẹẹ: “Te uwẹ ro ighẹ u gha rri ọba yan ima ra?” E Baibol na ye vbe kha wẹẹ: “Iran keghi dọlegbe kakabọ gha mu ohu ẹre rhunmwuda ẹmwẹ nọ tae vbekpa iran kevbe imina rẹn.” Vbe Josẹf ghi vbe tama erhae kevbe etiọnrẹn imina nogieva ne irẹn minaẹn, ẹko ma ye rhiẹnrhiẹn iran. E Baibol khare wẹẹ: “Erhae na gha gu ẹre gui wẹẹ: ‘Vbe ọni khun imina ne u minaẹn? Te uwẹ ro ighẹ iyuẹ kevbe imẹ kevbe etuẹn nikpia . . . gha rre do gha ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne uwẹ?’” Vbọrhirhighayehẹ, e Jekọb kegha rria ẹmwẹ nii hia vbe ekhọe, ọ na gha roro ẹre wẹẹ, ‘Te Jehova ghi gu ọvbokhan na guan ra?’—Gẹnẹsis 37:6, 8, 10, 11.
E Josẹf ma gha re ọmwa okaro ne Jehova loo ya ta ẹmwẹ akhasẹ nọ ma ya ẹko rhiẹnrhiẹn emwa uhiẹn nọ ghi vbe si ukpokpo. Vbuwe emwa hia ne Jehova loo ya ta ẹmwẹ akhasẹ vbenian, Jesu ẹre ọ sẹre. Ọ keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Deghẹ iran zẹ mwẹ owẹ, iran gha vbe zẹ uwa owẹ.” (Jọn 15:20) Ivbiotu e Kristi hia gha miẹn emwi ruẹ vbe igiemwi esi ne Josẹf rhie yotọ vbe nọ dekaẹn amuẹtinyan kevbe udinmwẹ.
(Gẹnẹsis 37:23, 24) Ugbẹnvbe Josẹf ghi sẹ ehe ne avbe etiọnrẹn ye, iran keghi ban ẹnrẹn ẹwu ne gurọọ ne ọ mwẹ abọ ne ọ taẹn, 24 Iran keghi muẹn fi uhae ne amẹ i ye.
(Gẹnẹsis 37:28) Avbe obaghẹn ne ivbi e Midian ghi sẹ evba, etẹn e Josẹf keghi si ẹre ladian vbe uhae, iran na khiẹn ọre agiẹghẹ esiliva ugie ne ivbi Ismẹl, iran na muẹn gha rrie Igipt.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 36:1) Ivbi uniẹn Isọ ena khin (ra Idọm).
it-1 678
Idọm
(Idọm) [Nọ Baa], Ivbi Idọm.
Idọm kegha re eni ọvbehe na ghaa tie Isọ ne irẹn vbe Jekọb gba gha re ivin eva. (Gẹn 36:1) A keghi mu eni na nẹẹn, rhunmwuda nọ na khiẹn ukpo ọmọdiọn ọghẹe ba ẹmwẹ e stew nọ baa. (Gẹn 25:30-34) Vbe ẹghẹ na vbe ya biẹ ọre, egbe ẹre kegha baa (Gẹn 25:25), erriọ emwa nibun ni ghi gha rre otọ ne irẹn vbe uniẹn ọnrẹn yinrin vbe gha ye.
(Gẹnẹsis 37:29-32) Ugbẹnvbe Riubẹn ghi dọlegbe sẹ uhae nii, vbe ọ ghi miẹn wẹẹ e Josẹf i ghi rre evba, ọ keghi sọ ẹwu ye egbe ẹre ẹkun zẹvbe orhiema ọghe akhiẹ. 30 Ọ keghi dọlegbe bu etiọnrẹn gha khian, ọ wẹẹ, “Ọmọ okpia nii i ghi rre evba, vbia ra ru hẹ?” 31 Iran keghi gbe ẹwe, iran na fi ẹwu ne gurọọ ọghe Josẹf ye uwu esagiẹn ọnrẹn. 32 Iran keghi rhie ẹwu nii gie erha iran. Iran wẹẹ, “Ghee emwi ọkpa ne ima miẹn, ghee ẹre ghee adeghẹ ọghe ovbuẹ nokpia nọ?”
it-1 561-562
Igbaroghe
Deghẹ ọmwa nọ su emwi irri na kha wẹẹ irẹn gha gbaroghe ohuan ra ẹmila, ọ rhiema wẹẹ te avbe emwi irri na rre irẹn urhu. Ọni nọ wẹẹ, te ọ ghi yan ma ọmwa nọ yan emwi irri nii wẹẹ, te irẹn khian gha rhie evbare ne iran kevbe wẹẹ irẹn i khian gi emwi rhọkpa ru iran. Deghẹ emwi rhọkpa na sunu daa iran, ọ ghi ha osa yọ. Vbọrhirhighayehẹ, deghẹ a na miẹn wẹẹ aranmwẹ nọ khọọ ẹre ọ gbe ẹre ra emwi ọvbehe nọ gberra ẹtin ọmwa nii ẹre ọ sunu daa emwi irri nii, uhi keghi kha wẹẹ, ọmwa nii i khian ha osa yọ. Sokpan na mieke na fan ọmwa na, te ọ gha miẹn emwi mu ma ọmwa nọ yan emwi irri nii, vbe igiemwi, ọ sẹtin mu ikun nene emwi irri gi ẹre. Ọmwa nọ yan nene emwi irri gha ghi bẹghe osẹe na, ọ ghi gele kue yọ wẹẹ ọmwa na ma rriabe.
Uhi na ẹre a vbe gha lele vbe a gha rhie ọmwa ra emwi ne ọmwa nọ gha gbaroghe. Vbe igiemwi, zẹvbe ne uhi khare, ọmọdiọn ẹre ọ gbaroghe etiọnrẹn negiẹrẹ. Ọna ya ima rẹn evbọzẹe, ne orhiọn e Riubẹn ma na sotọ vbe etiọnrẹn khian gbe Josẹf rua zẹvbe nọ rre ebe Gẹnẹsis 37:18-30. E Riubẹn keghi kha wẹẹ “‘Wa ghẹ gia miẹn ẹnrẹn uhunmwu. Wa ghẹ gbe ẹre rua, . . . wa ghẹ kuan ẹnrẹn egbe hiehie.’ Ọ keghi tae vberriọ vbene ọ na te zọe vbe iro wẹẹ, ne irẹn miẹn rẹn fan, nọ rhie ẹre werriegbe bu erhae.” Ugbẹnvbe Riubẹn ghi miẹn wẹẹ, e Josẹf i ghi rre evba, ọ keghi dae sẹrriọ wẹẹ, ọ na “sọ ẹwu ye egbe ẹre ẹkun zẹvbe orhiema ọghe akhiẹ” ẹre ọ na ghi rhie so wẹẹ: “Ọmọ okpia nii i ghi rre evba, vbia ru hẹ?” Ọ rẹnrẹn wẹẹ, deghẹ a ma miẹn e Josẹf, irẹn ẹre a khian nọ. Na ghẹ mieke na nọ iran, iran keghi ya ẹkẹ vbe ero gualọ emwi ne iran gha mu ma erha iran, nọ gha yae yayi wẹẹ aranmwẹ nọ khọọ ẹre ọ gbe Josẹf re. Iran keghi gbe ẹwe, iran na fi ẹwu ne gurọọ ọghe Josẹf ye uwu esagiẹn ọnrẹn. Iran na ghi rhie ẹwu nii gi erha iran ighẹ Jekọb. Ọna ẹre ọ ghi zẹe ne erha iran ma na buohiẹn gbe Riubẹn, rhunmwuda, ukpọn ne iran mu gi ẹre keghi yae gha roro ẹre wẹẹ, aranmwẹ nọ khọọ ẹre ọ gbe Josẹf rua.—Gẹn 37:31-33.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 36:1-19) Ivbi uniẹn Isọ ena khin (ra Idọm). 2 Isọ keghi viọ ikhuo vbe ivbi e Kenan. Ada ne ovbi Elọn ne ọmwa Hiti, Oholibama ne ọmọ okhuo Anam ne ovbi e Zebeọn ne ọmwa Hivi, 3 Ke Basimat, ovbi Ismẹl ọtien Nẹboiọt nokhuo. 4 Ada keghi biẹ Ẹlifaz ne Isọ; Basimat keghi biẹ Reuẹl, 5 Oholibama keghi biẹ e Jeus, Jalam kevbe Kora. Emọ ne Isọ biẹlẹe vbe otọ Kenan ẹre enii khin. 6 Ẹre Isọ na viọ amwẹ ọnrẹn, ivbi ẹre nikpia, ivbi ẹre nikhuo, kevbe emwa owa ẹre hia, deba avbe ẹmila kevbe emwi hia ne ọ mwẹ vbe otọ Kenan, ọ keghi kpao sẹ Jekọb ne ọtiọnrẹn rae gha rrie otọe ọvbehe.7 Emwi ne ọ yae kpao ọrọre wẹ, otọ ne irẹn vbe Jekọb ye, ma ghi sẹ iran lo, ẹmila ne iran mwẹ keghi bun gbe, ihe ọkpa ma ghi gua iran. 8 Ẹre Isọ ghi na ya yin ẹvbo oke ọghe Idọm. 9 Ena ọrọre ivbi uniẹn Isọ ne erha emwa Idọm. 10 Eni ivbi Isọ nikpia ọre ena khin. Ẹlifaz ọmokpia ne Ada ne amwẹ Isọ biẹ nẹẹn kevbe Reuẹl ne Basimat ne amwẹ Isọ biẹ nẹẹn. 11 Ivbi Ẹlifaz kegha re Tẹman, Ọma, Zefo, Gatam kevbe Kanaz. 12 Timna kegha re ọkpa vbe uwu amwẹ Ẹlifaz ne ovbi Isọ, ọ na biẹ Amalẹk nẹẹn. Enena ọrọre ivbi Ada ne amwẹ Isọ. 13 Ivbi e Reuẹl ena khin; Nahat, Zẹra, Siama kevbe Miza. Eni ọrọre ivbie Basimat ne amwẹ Isọ. 14 Ivbie Oholibama ne ovbi Ana ne ovbi Zibiọn, amwẹ Isọ. Rẹn ọre ọ biẹlẹ Jeus, Jalam kevbe Kora ne Isọ. 15 Enena ọrọre okpemwa vbe avbe ivbi uniẹn Isọ. Emọ ikpia ọghe ovbi Isọ nokpia nọdiọn ighẹ Ẹlifaz. Okpemwa Teman, Ọma, Zefo, Kenaz. 16 Kora, Gatam, Amalẹk. Ena kegha re ivbi uniẹn ọghẹ Ẹlifaz vbe otọe Idọm, ivbi Ada iran khin. 17 Ena ọre emọ ikpia ọghe Reuẹl ne ovbi e Isọ nokpia; avbe ivbi uniẹn ni rrọọ: Nahat, Zẹra, Siama kevbe Miza. Enena ọre ivbi ọghe Reuẹl vbe otọ Idọm. Ivbi Basimat ne amwẹ Isọ ọre iran khin. 18 Ena ọrọre ivbi Oholibama ne amwẹ Isọ: ivbi uniẹn ni rrọọ: Jeus, Jalam kevbe Kora. Enena ọrọre ivbi uniẹn ne Oholibama ne ovbi Ana ne amwẹ Isọ biẹlẹ nẹẹn. 19 Avbe ẹwae na hia ọrọre ivbi uniẹn Isọ.
MAY 11-17
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 38-39
“E Jehova Ma Yangbe Josẹf Vbe Ẹdẹ Ọkpa”
(Gẹnẹsis 39:1) Avbe ivbi Ismẹl keghi mu e Josẹf gha rrie Igipt. E Pọtifa, nọ vbe re ọruemwi ọghe Fero zẹvbe ọkaolotu iran ni khẹ odẹ vbe ẹguae, keghi gu emwa Ismẹl ni muẹn gha die Igipt dọe.
w14 11/1 12 ¶4-5
“Vbia Ghẹ Ghi Gu Ru Emwi Dan Vberriọ Hẹ?”
“Avbe Ivbi Ismẹl keghi mu e Josẹf gha rrie Igipt. E Pọtifa, nọ vbe re ọruemwi ọghe Fero zẹvbe ọkaolotu iran ni khẹ odẹ vbe ẹguae, keghi gu emwa Ismẹl ni muẹn gha die Igipt dọe.” (Gẹnẹsis 39:1) Emwi ne Baibol tae vbe ako na ya ima rẹn vbene emwi ghaa ye hẹ ne Josẹf vbe a ghi werriegbe khiẹn ọnrẹn. Emwi nọ ya ekhue mu ọmwa ẹre ọna wa gha khin. Ọna ghi yevbe na miẹn wẹẹ izenọfua kẹkan ẹre nọ! Ya ekhọe ruẹ zomwa rẹn, vbene Josẹf ghi ya fẹko gha lele arowa ẹre khian, iran na gha lele orere ẹvbo khian, vbene iran te ya sẹ owa nọ khian ghi gha dia.
Te owa na wa lughaẹn ne owa ne Josẹf te ka gha dia, rhunmwuda, owa ukpọn ẹre irẹn vbe ẹgbẹe ọre ghaa dia. Ẹgbẹe e Josẹf wa gha mwẹ ohuan nibun ne iran gbaroghe, rhunmwuda ọni, iran ma gha dia efẹn ọkpa ya. Sokpan vbe Igipt, te emwa ni mwẹ igho wa gha mwẹ owa ni kpọlọ kevbe ni wa mose. Ọmwa nọ fe vbenian ẹre Pọtifa ghaa khin. Avbe umẹwaẹn ni gualọ emwi arre khare wẹẹ, te Ivbi Igipt nẹdẹ wa mobọ gha mwẹ ogba ni mose ne avbe erhan ni mwẹ irhu ye. Eke ne amẹ ro yi, ne avbe obobo ne sọguọsọguọ ye vbe gha rre avbe uwu ogba na. Usun avbe obobo na kegha re lotus kevbe papyrus. Emwa kue vbe gha bọ owa iran ye uwu avbe ogba na, avbe owa na kegha mwẹ uhunmwu iba ne a na gbe ẹwẹ fua rri ẹhoho, kevbe ewindo ni yo, ne ẹhoho mieke na gha la owa ẹse kẹ kevbe ughugha ne a na rri evbare ya sẹ egbe ughugha na viọ avbe eguọmwadia yi.
(Gẹnẹsis 39:12-14) Okhuo nii keghi sobọ ye ọre ukpọn, ọ wẹẹ, “Gun mwẹ ru emwi.” Sokpan rẹn keghi sinmwi egbe ladian ore, vbe ne ọ na sẹ ẹwu ẹre rae ne okhuo nii. 13 Ugbẹn vbe okhuo nii ghi miẹn ighẹ ọ lẹ fi ore, 14 Ọ keghi tie ikpia ni rre owa ẹre wẹẹ, “Wa ghe o! Ọdafẹnmwẹ ọ re ọ mu ovbi e Hibru na ye owa, eban nian mẹ ọre ọ ghi yagha. Ọ bu mwẹ la ughugha ọ na wẹ ne I gie irẹn gun mwẹ ru emwi, ọ re I na rhieso zẹ vbe ne ẹho mwẹ sẹe.
(Gẹnẹsis 39:20) Ọ na wẹ ne a mu e Josẹf, ne a muẹn ye ehe ne a viọ avbe oleghan ọba yi, ọ na gha rre evba.
w14 11/1 14-15
“Vbia Ghẹ Ghi Gu Ru Emwi Dan Vberriọ Hẹ?”
Ma ma mobọ rẹn vbene eghan na miẹn vbe Igipt ghaa ye hẹ vbe ẹghẹ nẹdẹ. Avbe umẹwaẹn ni gualọ emwi arre keghi miẹn itowa ọghe avbe eghan na. Usun emwi ne iran miẹn kegha re owa nọ kakabọ wa kpọlọ ne avbe ughugha na viọ avbe oleghan yi ghaa ye. Owa na vbe gha mwẹ ughugha eso na viọ avbe oleghan yi na bọ ye uwu otọ. Vbe Josẹf tobọre gie vbene avbe eghan na ghaa ye hẹ, ọ keghi tiẹre uvun, nọ rhiema wẹẹ, te avbe eghan na wa so ebiebi. (Gẹnẹsis 40:15) Ebe Psalm ya ima rẹn wẹẹ te Josẹf wa gele rri oya vbe eghan, ọ keghi kha wẹẹ: “A keghi rro ọgiọrọ ye ọre owẹ, a kevbe gba urọnghọn ematọn ye ọre urhu.” (Psalm 105:17, 18) Ugbẹnso, Ivbi Igipt ghi viọ obọ avbe oleghan ghee iyeke, iran ghi ya ọgiọrọ rro ọre; iran ghi vbe gba urọnghọn ematọn ye eso urhu. U miẹn oya ne Josẹf re ba ẹmwẹ emwi nọ ma na rẹn ọkpa rẹn eva!
Emwi nọ ghi wa da ọmwa sẹ ọre wẹẹ, ẹi re ovbi ẹghẹ kherhe ẹre Josẹf ya rri oya vbe eghan. E Baibol khare wẹẹ “ọ na gha rre evba” nọ rhiema wẹẹ ukpo nibun ẹre Josẹf gbe vba. E Josẹf ma vbe rẹn deghẹ a gha fan irẹn vbe eghan vbe ẹdẹ ọkpa. Vbuwe ena hia, de emwi nọ ru iyobọ ne Josẹf nọ ma na gha gbe ọsumẹ sẹ egbe ra nọ do gha roro ẹre wẹẹ ọghe irẹn fo nẹ?
E Baibol zẹ ewanniẹn ye inọta na, ọ khare wẹẹ: “Enọyaẹnmwa keghi mudia ne Josẹf, ọ na vbe tohan rẹn.” (Gẹnẹsis 39:21) Emwi rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin mu idobo ye ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne eguọmwadia re, ọre ọgiọrọ nọ ra eghan nọ so ebiebi. (Rom 8:38, 39) Ẹi mwẹ e Josẹf ma gha fannọ otọ ẹko ẹre ma e Jehova vbe erhunmwu, ọna ẹre ọ ghi yae miẹn ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko vbe obọ “Osanobua ne iyobọ hia ke obọ ẹre rre.” E Jehova ọkpa ẹre ọ sẹtin rhie ọfunmwegbe vbenian ne ọmwa. (2 Kọrinti 1:3, 4; Filipai 4:6, 7) De iyobọ ọvbehe ne Jehova ru ne Josẹf? E Baibol khare wẹẹ, e Jehova keghi ya “ẹmwẹ ọnrẹn [gha] yẹẹ eseghan.”
(Gẹnẹsis 39:21-23) Sokpan e Nọyaẹnmwa keghi mudia ne Josẹf, ọ na vbe tohan rẹn sẹrriọ ne a na miẹn wẹ ẹmwẹ ọnrẹn kegha yẹ eseghan. 22 Ọ keghi mu e Josẹf ye ne ọ gbaroghe avbe oleghan nekpa hia. Rẹn ọre ọ ghi gha re ne ọ ta emwi ne a gha ru vbe uwu eghan. 23 Te eseghan ghi gha fi aroa vbe avbe emwi ne Josẹf gbaroghe, rhunmwuda Nọyaẹnmwa mudia ne Josẹf, ọ na giẹe gha miẹn arudinnodẹ vbe emwi ne ọ ru hia.
w14 11/1 15 ¶2
“Vbia Ghẹ Ghi Gu Ru Emwi Dan Vberriọ Hẹ?”
E Baibol zẹ ewanniẹn ye inọta na, ọ khare wẹẹ: “Enọyaẹnmwa keghi mudia ne Josẹf, ọ na vbe tohan rẹn.” (Gẹnẹsis 39:21) Emwi rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin mu idobo ye ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne eguọmwadia re, ọre ọgiọrọ nọ ra eghan nọ so ebiebi. (Rom 8:38, 39) Ẹi mwẹ e Josẹf ma gha fannọ otọ ẹko ẹre ma e Jehova vbe erhunmwu, ọna ẹre ọ ghi yae miẹn ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko vbe obọ “Osanobua ne iyobọ hia ke obọ ẹre rre.” E Jehova ọkpa ẹre ọ sẹtin rhie ọfunmwegbe vbenian ne ọmwa. (2 Kọrinti 1:3, 4; Filipai 4:6, 7) De iyobọ ọvbehe ne Jehova ru ne Josẹf? E Baibol khare wẹẹ, e Jehova keghi ya “ẹmwẹ ọnrẹn [gha] yẹẹ eseghan.”
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 38:9, 10) Sokpan Onan rẹnrẹn wẹẹ ẹi re irẹn ọre ọ ra yan emọ nii; rhunmwuda ọni, ẹghẹ hia nọ ya miẹn amwẹ ọtiọnrẹn, ọ ghi mu eku ẹre ku otọ, ne ọtiọnrẹn ghẹ miẹn ehe na gha mwẹ urho. 10 Emwi nọ ru keghi sọnnọ Nọyaẹnmwa, Enọyaẹnmwa na vbe gbe ẹre rua.
it-2 555
Onan
(Onan) [evba yae kha ọre “ẹtin na ya sẹtin biẹ; ẹtin”].
Irẹn ọre ukpogieva vbuwe emọ ne ovbi e Siua nokhuo biẹ ne Juda. Ovbi e Kenan ẹre Siua ghaa khin. (Gẹn 38:2-4; 1 Krọ 2:3) Ọtiẹn Onan nọdiọn na tie ẹre Ẹr ma biẹ. Rhunmwuda orukhọ nọ ru, e Jehova keghi gbe ẹre rua. Ẹre Juda na ghi tama Onan nọ rhie amwẹ Ẹr na tie ẹre Tama rọnmwẹ. Adeghẹ okhuo na na biẹ ọmọ okpia, ẹi khian gha re ọghe Onan. Zẹvbe ọmọdiọn, Ẹr ẹre ọ te khẹke nọ rri emwi hia ne Juda mwẹ vbe ukhu, sokpan ọmọ nii ẹre ọ khian ghi rri ọre vbe ukhu; deghẹ okhuo nii ma biẹ ọmọ rhọkpa, arevbukhu nii ghi do gha re ọghe Onan. Onan ghi lovbiẹ ke okhuo nii, ọ na “mu eku ẹre ku otọ.” Ẹi re te Onan ghaa ya obọ gua ẹgẹn irẹn kpa rhunmwuda e Baibol khare wẹẹ, “ẹghẹ hia nọ ya miẹn amwẹ ọtiọnrẹn, ọ ghi mu eku ẹre ku otọ.” Ọna rhiema wẹẹ, te Onan mema mu eku ẹre ku otọ rhunmwuda, ọ ma hoo ne amwẹ ọtiọnrẹn biẹ. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, orukhọ ne Onan ru nọ ya e Jehova gbe ẹre rua i re na gha ya obọ gua ẹgẹn ọmwa kpa, sokpan uyinmwẹ nọ yinrin rhiẹre ma wẹẹ, ọ rhie obọ gberra ẹmwẹ ne erhae tae, kevbe wẹẹ, ọmwa arovbẹmwẹ ẹre ghaa nọ. Ọ vbe rhiẹre ma wẹẹ, ọ ma zẹdẹ gha ya aro nọ ghaan ghee emwamwa orọnmwẹ ne Jehova ru. Ena hia ẹre ọ si ẹre ne Jehova na gbe ẹre rua vbene irẹn tobọre ma na vbe biẹ.—Gẹn 38:6-10; 46:12; Nọm 26:19.
(Gẹnẹsis 38:15-18) Ugbẹnvbe Juda ghi miẹn ọnrẹn, rẹn ke te gha ro ighẹ ebabotu nọ, rhunmwuda nọ na rhie ugbaleto gue aro. 16 Rẹn keghi bu ẹre gha rrie ọkpẹn odẹ. Ọ tama rẹn wẹẹ, “Larre, inu igho u miẹn ọmwa re yi?” (Ọ ma rẹn wẹ amwẹ ovbiẹre nọ.) Rẹn ke nọ rẹn wẹẹ, “Vbua ra rhie mẹ?” 17 Rẹn keghi wanniẹn wẹẹ, “I gha mu ovbi ẹwe ke uwu oghẹn ẹwe mwẹ guẹ.” Okhuo nii keghi wanniẹn wẹẹ, “ọ maan vbe rriọ a deghẹ u gha rhie emwi mẹ dayi u te mu nene ẹwe rre.” 18 Rẹn keghi nọ rẹn wẹẹ, “De emwi ne I gha rhie nuẹn dayi yi?” Okhuo nii wanniẹn wẹẹ, “Egba iyama ruẹn kevbe okun ne a de ẹre yi, kevbe ọkpọ ne u rhie mwẹ.” Rẹn keghi viọ iran ne okhuo nii. Iran keghi miẹn egbe, okhuo nii na gha hanmwa.
w04 1/15 30 ¶4-5
Inọta Ne Emwa Nọ
Abakuru ne Juda ru ọre wẹẹ, ọ ma rhie Tama ne ovbi ẹre nokpia ighẹ Siẹla zẹvbe nọ yan rẹn. Ọ na vbe lovbiẹ ke okhuo ọkpa ne irẹn ghaa roro wẹẹ, igbiragia ọghe owa ugamwẹ nọ. Ọna ma gu uhi ọghe Osanobua ro, rhunmwuda Osanobua khare wẹẹ ọdọ vbe amwẹ ọkpa ẹre ọ khẹke nọ gha ru emwi ọdọ vbe amwẹ. (Gẹnẹsis 2:24) Sokpan, vbene ẹmwata, ẹi re igbiragia ẹre Juda lovbiẹ ke, rhunmwuda, ne Juda na gu e Tama ru emwi ọdọ vbe amwẹ, te irẹn ghi rhihe ovbi ẹre ighẹ Siẹla nọ te khẹke nọ rhie Tama, vbe nọ ma na rẹn. Nọnaghiyerriọ, emọ ne iran biẹlẹ i re emọ oghẹ.
Nọ ne Tama, ọ ma ru oghẹ. Emwa ma vbe gha ghee ivin eva nọ biẹlẹ zẹvbe emọ na biẹ vbe oghẹ. Vbe Boaz ghi rhie Rut ne ovbi e Moab rọnmwẹ nọ ghaa re ọvbokhan ọtiọnrẹn, ediọn ni rre Bẹtlẹhẹm keghi ta ẹmwẹ e Pẹrẹs nọ maan ma e Boaz, iran keghi kha wẹẹ: “Te emọ ne Nọyaẹnmwa gha la obọ uvbi nii viọ guẹ gha ye ẹgbẹe ruẹ do gha yevbe ẹgbẹe ọghe Pẹrẹs ne ovbi e Juda kevbe Tama.” (Rut 4:12) E Pẹrẹs vbe rre usun erha odede ọghe Jesu Kristi.—Matiu 1:1-3; Luk 3:23-33.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 38:1-19) Ẹghẹ nii, e Juda keghi kpaọ sẹ avbe etiọnrẹn rae, ọ ke ya tota ke Hira ne ovbi ẹvbo ne a tie ẹre Adulam. 2 E Juda keghi miẹn ọmọ okhuo ovbi Kenan ọkpa ne a tie erha ẹe Siua. Ọ keghi rhie ẹre rọnmwẹ. 3 Ọ keghi hanmwa, ọ keghi biẹ ọmọ okpia ọkpa, rẹn keghi he ẹre Eri. 4 Ọ kevbe dọlegbe hanmwa, ọ kevbe biẹ ọmọ okpia ọvbehe, ọ kevbe he ẹre Onan. 5 Ọ kevbe dọlegbe biẹ ọmọ okpia ọvbehe ọ na he ẹre Siẹla. Akzib ọre Juda gha ye vbe ẹghẹ ne okhuo na na biẹ Siẹla. 6 E Juda keghi rhie okhuo ne Eri ne ovbiẹre nọdiọn, a kegha tie eni okhuo ni Tama. 7 Emwi dan ne Eri ru keghi sọnnọ Nọyaẹnmwa, ọre Nọyaẹnmwa na gbe ẹe rua. 8 Rhunmwuda ọnii, e Juda keghi tama ọtẹn Eri ighẹ Onan wẹẹ, “Ya gu amwẹ ne ọtuẹn wu sẹrae ruemwi. Ru e nọ khẹkuẹ vbọ, zẹ vbe ọtẹn ọdọ, ne ọtuẹn sẹtin gha mwẹ ivbi urho.” 9 Sokpan Onan rẹnrẹn wẹẹ i re irẹn ọre ọ ra yan emọ nii; rhunmwuda ọnii, ẹghẹ hia ne ọ ya miẹn amwẹ ọtiọnrẹn, ọ ghi mu eku ẹre ku otọ, ne ọtiọnrẹn ghẹ miẹn ehe na gha mwẹ urho. 10 Emwi ne ọ ru keghi sọnnọ Nọyaẹnmwa, E Nọyaẹnmwa na vbe gbe ẹe rua. 11 Ẹre Juda ghi na khama Tama ne amwẹ ovbiẹre wẹẹ, “Werriegbe gha rrie owa erha zẹ vbe okhuo ne ọ dẹgbẹe, e Siẹla ne ovbi mwẹ te wanrre.” Emwi ne ọ yae kha vbe rriọ ọrọre wẹ afianma fian ẹn wẹ a gha vbe gbe Siẹla rua zẹ vbene a gbele etiọnrẹn nikpia, ẹre Tama na werriegbe gha rrie owa erhae. 12 Vbe ọ ma ghi kpẹẹ, amwẹ Juda keghi wu. Ugbẹn vbe Juda ghi khiẹ ọre fo nẹ, rẹn vbe ọsiọre ighẹ Hira ne ọmwa Adulam kegha rrie Timna vbe ehe ne a na gbe avbe ohuan ẹnrẹn eto. 13 Emwa ẹso keghi tama Tama wẹẹ, “Erha ọdafọn rrie ọghe Timna ne ọ ya gbẹn ohuan rẹn eto.” 14 Ẹre ọ na fi ukpọn ẹgbẹe ne ọ te yọ werriẹ, ọ keghi ye ukhiọnfọ gue aro, ọ na tota ye onurho Enaim ne ẹvbo ne a la gberra ye Timna. Rẹn rẹnrẹn wẹ Siẹla ne ovbi Juda ne okiekie wan nẹ ẹghẹ na, sokpan a ma ye rhie irẹn gie ẹe rhie rọnmwẹ. 15 Ugbẹn vbe Juda ghi miẹn ọẹn, rẹn ke te gha ro ighẹ ebabotu nọ, rhunmwuda ne ọ na rhie ugbaleto guẹ aro. 16 Rẹn keghi bu ẹre gha rrie ọkpẹn ode. ọ tama rẹn wẹẹ, “Larre, inu igho u miẹn ọmwa re yi?” (Ọ ma rẹn wẹ amwẹ ovbiẹre nọ.) Rẹn ke nọ rẹn wẹẹ, “Vbu a ra rhie mẹ?” 17 Rẹn kẹghi wanniẹn wẹẹ, “I gha mu ovbi ẹwe ke uwu oghẹn ẹwe mwẹ guẹ.” Okhuo nii keghi wanniẹn wẹẹ, “ọ ma vbe rriọ a dẹghe u gha rhie emwi mẹ dayi u te mu nene ẹwe rre.” 18 Rẹn keghi nọ rẹn wẹẹ, “De emwi ne I gha rhie nuẹn dayi yi?” Okhuo nii wanniẹn wẹẹ, “Egba iyama ruẹn kevbe okun ne a de ẹre yi, kevbe ọkpọ ne u rhie mwẹ.” Rẹn keghi viọ iran ne okhuo nii. Iran keghi miẹn egbe, okhuo nii na gha hanmwa. 19 E Tama keghi guakpao, ọ na gha rrie. Ọ keghi ban ukpọn ne ọ mu gue aro hin, ọ keghi dọlegbe viọ ukpọn ẹgbẹẹ ye egbe.
MAY 18-24
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 40-41
“E Jehova Keghi Miẹn E Josẹf Fan”
(Gẹnẹsis 41:9-13) Ẹghẹ nii, nọsiẹnro ayọn keghi tama ọba wẹẹ, “I gha wa ya unu mwẹ miẹkue ẹre ighẹ emwi dan ọre I ru. 10 Ohu eguọmwadia ruẹ muẹn ẹghẹ nii, ọre u na hẹ ọkaolotu iran ni le ebrẹd kevbe imẹ ku ẹwẹdọ vbe owa ọkaolotu iran ni khẹ odẹ. 11 Asọn ọkpa ghi rre, ma keghi mina, dọmwade ọghẹe keghi mina imina ne ọ mwẹ evba yae kha. 12 Igbama, ovbi e Hibru ọkpa keghi gu ima rre evba, ọviẹn ọkaolotu iran ni khẹ odẹ nọ. Ma keghi ta imina ima ma rẹn. Ọ na rhan otọ ẹnrẹn ma ima, ọ tama dọmwade ọghẹe emwi ne a ya imina rẹn kha. 13 Vbene ọ wa kha zẹẹ, ọre emwi hia wa de. A rhie imẹ dọlegbe ye ukpo mwẹ, a keghi si ne ọ le ebrẹd rrọọ.”
w15 2/1 14 ¶4-5
“Osanobua Ẹre Ọ Rhie Ẹtin Ne A Ya Rhan Imina Ne Ọmwa”
Agharhemiẹn wẹẹ nọ siẹnro ayọn mianmian e Josẹf, e Jehova ma mianmiaẹn. Ọ ghi rre asọn ọkpa, e Jehova keghi mu imina eva ma e Fero, imina eva na kegha re imina ni wa kakabọ gbe ẹre egbe. Vbe imina nokaro, e Fero keghi miẹn ẹmila ni tii ihinrọn ni ke Ẹzẹ e Nail ladian, vbe iyeke ọni, ọ na vbe miẹn ẹmila ne kangunkangun ihinrọn. Avbe ẹmila ne kangunkangun keghi gbele avbe ẹmila ni tii nii. E Fero na vbe mina miẹn ọka ọkpa nọ mọ ọmọ ihinrọn, ehia na wa gha kọnkọn, iran na vbe wo. Vbe iyeke ọni, ọ na vbe miẹn ọka ihinrọn ọvbehe ne hiahiahia ne ẹhoho ato bọnmwuan. Avbe ọka ne hiahiahia na keghi minọ avbe ọka ni kọnkọn nii re. Vbe Fero ghi rhiọrre vbe ẹghẹ owiẹ, orhiọn rẹn ma ghi sotọ, rhunmwuda ọni, ọ keghi tie avbe umẹwaẹn kevbe iran ni zẹ ọbo edunna ne iran do rhan otọ imina ne irẹn minaẹn. Iran hia keghi gbokhuẹre. (Gẹnẹsis 41:1-8) Deghẹ te iran ma ghi miẹn emwi rhọkpa tama e Fero ra te iran ghi gha ta emwi ughughan, ma ma rẹn. Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, ẹko ma zẹdẹ rhiẹnrhiẹn e Fero, sokpan ọ na ye gha hoo nọ miẹn otọ imina ne irẹn minaẹn.
Ẹghẹ nii, ẹre nọ siẹnro ayọn ghi ya ye Josẹf rre! Ekhọe ẹre na gha fi ẹre uwẹnrhiẹn, ọ na ghi tama e Fero vbekpae okpia ọkpa ne iran gba gha rre eghan vbe ukpo eva nọ gberra, nọ sẹtin rhan otọ imina ọghe irẹn kevbe ọkaolotu iran ni le ebrẹd. Ọwarọkpa nii, e Fero keghi gie na tie Josẹf vbe eghan.—Gẹnẹsis 41:9-13.
(Gẹnẹsis 41:16) E Josẹf keghi wanniẹn wẹẹ, “Ẹi re imẹ Umogun, Osanobua gha rhie ewanniẹn esi ne ọba.”
(Gẹnẹsis 41:29-32) Ukpo ihinrọn ne emwi na kpọ kua gha rrọọ vbe Igipt, 30 vbe iyeke ọni, ukpo ihinrọn ọghe ukhunmwu ghi do rre, ẹghẹ nii, avbe ukpo esiesi nii ghi khian ne a mianmiaẹn vbe Igipt. Ukhunmwu nii gha mu otọ na hia rhia. 31 A ghi wa mianmian ẹghẹ ne emwi na te kpọ fẹẹrẹ, rhunmwuda ukhunmwu ne ọ ra fi gha mu ohan gbe. 32 Ne a na miẹn wẹẹ igbaeva ọre u minaẹn, ọba, rhiema wẹẹ Osanobua mwamwaẹn nẹ kevbe wẹẹ, ọ gha gi ẹre sunu vbe ọ ma he kpẹẹ wan.
w15 2/1 14-15
“Osanobua Ẹre Ọ Rhie Ẹtin Ne A Ya Rhan Imina Ne Ọmwa”
Emwa ni mu egbe rriotọ kevbe ni ya ẹkoata gae, ẹre Jehova hoẹmwẹ ọnrẹn, ẹi khabe nọ na ru iyobọ ne Josẹf ya rhan otọ imina ne avbe umẹwaẹn kevbe avbe ọbo edunna ma sẹtin rhan otọre. E Josẹf keghi tama e Fero wẹẹ emwi ọkpa ẹre a ya imina eva nọ minaẹn kha. Ọ keghi gi e Fero rẹn wẹẹ, ne a na miẹn wẹẹ emwi ọkpa ẹre a ya imina eva na kha, rhiẹre ma wẹẹ “Osanobua mwamwaẹn nẹ” kevbe wẹẹ ẹi mwẹ ọ ma mwẹ amusẹ. Avbe ẹmila ni tii nii ra ni kọnkọn kevbe ọka ne dẹudẹu kevbe ni wo nii, keghi mudia ye ukpo ihinrọn ne evbare khian ya kpọkua vbe otọ Igipt. Sokpan avbe ẹmila ni ye kangunkangun kevbe ọka ne hiahiahia keghi mudia ye ukpo ihinrọn ne ukhunmwu khian ya fi sẹrriọ wẹẹ, a ghi mianmian ẹghẹ ne evbare ya kpọkua.—Gẹnẹsis 41:25-32.
(Gẹnẹsis 41:38-40) Ọ keghi khama iran wẹẹ, “De ehe ne a gha na miẹn ọmwa ọvbehe ne ọ maan sẹ Josẹf ne ọ mwẹ orhiọn Osanobua.” 39 Ẹre ọba na khama Josẹf wẹẹ, “Vbene Osanobua ghi na rhie emwi na ma ruẹn nẹ, ọmwa ọvbehe ne ẹdẹgbẹe vbe ẹko ra ne ọ wan sẹ ruẹ, ẹi ghi rrọọ. 40 I gha mu ẹmwẹ ẹvbo mwẹ yuẹ obọ, emwa mwẹ ghi gha ru vbene u khare. Wẹ ọre ọ ghi ra gha zẹ lele mwẹ.”
w15 2/1 15 ¶3
“Osanobua Ẹre Ọ Rhie Ẹtin Ne A Ya Rhan Imina Ne Ọmwa”
E Fero gele wa mu ẹmwẹ nọ ta sẹ. Ọ keghi yọ e Josẹf ẹwu eto ovbiohuẹ (fine linen). Ọ na mu emwi urhu ọghe igoru ye ọre urhu, ọ na rhie oroka ọghe asẹ ye ọre ikpinhianbọ, ọ na mu ikẹkẹ okhuae nogieva ọghe ọba nẹẹn, ọ na vbe rhie asẹ nẹẹn nọ ya la otọ Igipt hia nọ mieke na mu emwamwa rẹn hia sẹ. (Gẹnẹsis 41:42-44) Vbe ẹdẹ ọkpa kẹkan, e Josẹf keghi ke eghan la ẹguae. Vbe Josẹf rhiọrre vbe ẹdẹrriọ, ọ kegha re oleghan sokpan vbene ẹdẹ te mu, ọ keghi khian ọzukpogieva vbe otọ Igipt hia. Amuẹtinyan ne Josẹf ghaa mwẹ dae Jehova wa gele biẹ ọmọ esi! E Jehova bẹghe oya ne Josẹf re vbe ọwara ukpo nibun. Ọ keghi kie ẹre oya vbe ẹghẹ nọ khẹke zẹẹ. Emwi eva ẹre ọ ghaa rre Jehova ekhọe. Ọ kegha hoo nọ sọfurre ye ọlọghọmwa ne Josẹf la gberra, ọ na vbe gha hoo nọ miẹn agbẹnvbo Izrẹl fan, ne agbẹnvbo Izrẹl ghẹ mieke na gbẹro. Ma gha bẹghe vbene Jehova ya ru ọna hẹ vbe nọ ghi sọregbe vbe uhunmwuta na gba re ikun na.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 41:14) Ọba keghi gie ne a tie Josẹf, iran keghi zẹgiẹ rhie ẹre ke uwu ẹwẹdọ ladian. Ugbẹnvbe ọ ghi zẹ ẹtu nẹ, ọ na fi ukpọn werriẹ, ọ na bu ọba gha dee.
w15 11/1 9 ¶1-3
U Ka Rẹn Ra?
Vbọ ya e Josẹf zẹ eto nọ rre ọre uhunmwu kevbe ẹtu ẹre mu otọ, a te miẹn wẹẹ ọ ya miẹn e Fero?
Ebe Gẹnẹsis khare wẹẹ, e Fero keghi gie na tie Josẹf vbe eghan nọ do rhan otọ imina ne irẹn minaẹn vbobọvbobọ. Vbe ẹghẹ na kha na, e Josẹf gbe ukpo nibun nẹ vbe eghan. Agharhemiẹn wẹẹ, e Fero wẹẹ ne Josẹf gha dee vbobọvbobọ, e Josẹf na ye rhie ẹghẹ ya zẹ eto ẹre mu otọ. (Gẹnẹsis 39:20-23; 41:1, 14) Ne ọmwa nọ gbẹn ako ọghe Baibol na, na guan kaẹn emwi nọ sunu na, rhie ma wẹẹ, ọmwa nọ kakabọ wa rẹn ilele na lele vbe Igipt ẹre ghaa nọ.
Vbe agbẹnvbo nibun vbe ẹghẹ nẹdẹ ya sẹ egbe Ivbi e Hibru, ọ ma de emwi nọ rhiae ne ọmwa gha bẹtu. Sokpan, McClintock and Strong’s Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature keghi kha wẹẹ, “agbẹnvbo Igipt nẹdẹ ọkpa ẹre ọ ma gha kue ne ivbi ẹvbo iran gha bẹtu.”
Ẹtu ọkpa ẹre emwa wa gha zẹ vbe ẹghẹ nii ra? Ebe iyẹn ọkpa na tie ẹre Biblical Archaeology Review khare wẹẹ, zẹvbe nọ gua ilele eso ro vbe Igipt, ọmwa gha khian ya miẹn e Fero, ọ ghi muegbe vbene a miẹn wẹẹ ọgua ediọn ẹre ọ rrie. Ọ ghaa re ilele vbenian ẹre ọ rre otọ Igipt vbe ẹghẹ e Josẹf, ọna rhiema wẹẹ, ọ gha te zẹ eto nọ rre uhunmwu ẹnrẹn kevbe eto nọ rre ọre egbe.
(Gẹnẹsis 41:33) “Banbanna nian, gualọ ọmwa ne ẹdẹgbẹẹ vbe ẹko kevbe ne ọ mwẹ ẹwaẹn ne u mu ẹmwẹ Igipt ye ọre obọ.
w09 11/15 28 ¶14
Gha Mwẹ Uyinmwẹ Esi Zẹvbe Ọguọmwadia E Jehova
14 Evbibiẹ emọ ni ga e Jehova vbe ẹghẹ nẹdẹ wa gha maa ivbi iran vbene a ya rhie ọghọ ne emwa ọvbehe hẹ. Muẹn roro, odẹ ọghe ọghọ vbe ute ne Ebraham kevbe ovbi ẹre ighẹ Aizik ya gu egbe guan vbe ebe Gẹnẹsis 22:7. Uyinmwẹ e Josẹf wa rhiẹre ma wẹẹ, te evbibiẹ ọre wa koko ẹre ẹse, rhunmwuda, emwi ne ọmwa guẹ vbe owa ẹre ọ ya sẹ orere. Vbe ọ rre eghan, ọ kegha rhie ọghọ ne emwa ne iran gba rre eghan, ọ na vbe gha mwẹ amuroro daa iran. (Gẹn 40:8, 14) Odẹ nọ ya gu e Fero guan vbe rhiẹre ma wẹẹ, ọ rẹn vbene a ya rhie ọghọ ne emwa ni rre ukpo ọdakha hẹ.—Gẹn 41:16, 33, 34.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 40:1-23) Ọ ghi kpẹe kherhe, odibo ne ọ siẹnro ayọn kevbe ọkaolotu iran ni le ebrẹd ne ọba Igipt keghi fidọn ghe arowa iran. 2 Ohu ọruemwi ẹnrẹn ẹva na keghi mu e Fero, 3 Ọna rhunmwuda ọnii hẹ iran ku ẹwẹdọ ne ọ rre uwu owa ọkaolotu avbe abodẹ, vbe ehe ọkpa ni ne a mu e Josẹf khui yi. 4 Ọkaolotu avbe abodẹ keghi rhie Josẹf ba iran ne ọ gha ruemwi ne iran. Iran keghi kpẹẹ vbe uwu eghan ẹsẹse. 5 Ẹdọkpa ghi rre, ke ne ọsiẹnro ayọn kevbe olotu avbe iran ni le ebrẹd ọghe ọba Igipt ke mina. Dọmwadẹ ọghọe keghi mina imina ọghọe ne ọ vbe mwẹ emwi ne a yae kha. 6 Ugbẹn vbe Josẹf ghi sẹ ehe ne iran ye vbe owiẹ-wiẹmwọkpa, ọ keghi miẹn wẹ aro iran i ma vbe uhunmwu. 7 Ọ keghi nọ iran wẹẹ, “Vbe uwa miẹn ẹrẹ na yi?” 8 Iran keghi wanniẹn wẹẹ, “Ma ẹveva ọre ọ wa mina, ma ma miẹn ọmwa ne ọ gha rhan otọ iran ma ima.” E Josẹf keghi wanniẹn wẹẹ, “Osanobua ọ re ọ rhiẹ ẹtin ne a ya rhan imina ne ọmwa, wa tama mwẹ vbene uwa mina hẹ.” 9 Ẹre ne ọ siẹnro ayọn na ta imina rẹn, “I ghi rre imina, erhan alimo ayọn kegha rre odaro mwẹ, 10 ọ kegha mwẹ abọ ẹha, ọ ghi suẹn gha zẹ ebe, ọ keghi wa mọ, alimo ni keghi gha vbo. 11 Me keghi mu ukpu e Fero mwẹ obọ, ọ re I na viọ alimo nii, I na gha minọ ẹn ye ukpu mu nẹẹn.” 12 E Josẹf keghi kha wẹẹ, “Emwi ne a yae kha ọre ọ na khin: abọ eha nii, ikpẹdẹ eha nọ. 13 Vbe irakhuẹ, e Fero gha tie ruẹ, ọ ghi ya bọọ, ọ ghi dọlegbe rhie ruẹ ye ukpo ne u ka ye ẹghẹ ne u na gha re ne ọ siẹnro evbare. 14 Sokpan emwi hia gha ma nuẹn nẹ, u ghi ye mwẹ rre o, u ghi vbe ru ọmwa esi sẹrriọ ne u te ẹmwẹ mwẹ ma e Fero, ne a mu mwẹ hin uwu eghan na rre. 15 Ne I guẹ rẹn nian wẹ te a do mwẹ mu vbe ẹvbo emwa Hibru, kevbe emwa na vbe Igipt I ma ru emwi rhọkpa ne a rhunmwuda ẹre mu mwẹ fi eghan na.” 16 Ugbẹn vbe ọkaolotu iran ni le ebrẹd ghi miẹn wẹ vbene a rhan otọ imina nii maan, ọ tama e Josẹf wẹẹ, “Mẹ vbe mina imina. Okhua ebrẹd eha na gha rrọ mwẹ uhunmwu. 17 Vbe ne ọ ke odukhunmwu vbọ, evbare ughughan ne a ranmwẹ ne Fero kegha rrọọ sokpan avbe ahianmwẹ kegha rriọe.” 18 E Josẹf keghi wanniẹn wẹẹ, “Emwi ne a yae kha ọ re ọ na khin: okhua eha nii, ikpẹdẹ eha nọ. 19 Vbe irakhuẹ e Fero gha tie ruẹ, ọ ghi fian an uhunmwu fua! Ọ ghi si ikun ruẹn rrọ ye uhunmwu erhan, avbe ahianmwẹ ghi gha rri efun egbe ruẹ.” 20 Vbe ikpẹdẹ ne ogiẹha ne ọ re ẹdẹ ayere ubiẹmwẹ Fero, ọ keghi le evbare ne avbe ọruemwi ẹnrẹn hia, ọ keghi tie ne ọsiẹnro ayọn rẹn kevbe ọkaolotu iran ni le ebrẹd ye odaro avbe ọruemwi ẹnrẹn. 21 Ọ keghi rhie ukpo nọsiẹnro ayọn rẹn dọlegbe nẹẹn, 22 sokpan ọ keghi si ọkaolotu e ni le ebrẹd rrọ. Ọ na kegha re emwi ne Josẹf wẹ a ya imina iran kha zẹẹ. 23 Sokpan nọ siẹnro ayọn ma ghi mu ẹmwẹ Josẹf roo, ọ keghi mianmiaẹn.
MAY 25-31
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 42-43
“E Josẹf Keghi Mu Egbe Ẹre Ye Ọghọ”
(Gẹnẹsis 42:5-7) Ivbi Izrẹl keghi deba emwa ọvbehe vbe gha dee ne iran do dẹ ọka rhunmwuda ukhunmwu wa gha fi vbe otọ e Kenan. 6 Zẹvbe enọkhaevbisẹ yan Igipt, e Josẹf ghi rre, iran keghi viọ ẹko rhu otọ vbe odaro ẹre. 7 Ugbẹnvbe Josẹf ghi bẹghe etiọnrẹn, ọ keghi rẹn iran, sokpan ọ keghi ru vbe nọ ma rẹn iran. Ọ kegha ya ọkan gu iran guan, “Vbe uwa ke rre yi?” Iran tama rẹn wẹẹ, “Kenan ma ke gha dee do dẹ evbare.”
w15 5/1 13 ¶5
“Mẹ I Ra Sẹtin Rhie Egbe Mwẹ Ye Ihe Osanobua”
E Josẹf vbe vbo? Uhukpa ẹre ọ wa ya ye etiọnrẹn ẹro! Deba ọni, vbe iran ya uhunmwu rhanmwẹ otọ nẹẹn, ọ na ya yerre emwi nọ ka sunu, vbe ẹghẹ nọ ya gha re igbama. E Baibol tama ima wẹẹ, vbe Josẹf ghi wa bẹghe iran, “ọ keghi ye imina ne irẹn minaẹn vbekpa iran rre,” ọni ọre imina ne Jehova mu ma rẹn vbe ọ ye re igbama, imina na keghi rhiẹre ma wẹẹ etiọnrẹn gha gbe uhunmwu kotọ nẹẹn vbe odaro—te imina nii wa mwẹ amusẹ nia! (Gẹnẹsis 37:2, 5-9; 42:7, 9) De emwi ne Josẹf khian ghi ru? Te ọ khian ghi mu iran dede ra, ra te ọ gha rria ikhi?
w15 5/1 14 ¶1
“Mẹ I Ra Sẹtin Rhie Egbe Mwẹ Ye Ihe Osanobua”
Ọ gha lọghọ u ke do gha rre egbe ihe ne Josẹf ghaa ye. Vbọrhirhighayehẹ, ighaegbe kevbe ikhẹko wa rre ẹgbẹe nibun vbe ẹdẹnẹrẹ. Deghẹ ima na werriẹ aro daa isievẹn vbenian, ma sẹtin wa gha hoo ne ima tọlọ egbe ima vbene ọ wa ya tọlọ ima, ma ghi vbe gha hoo ne ima gha ya emwi nọ rre ima ekhọe ru emwi. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima ya egbe tae Josẹf, ọni nọ wẹẹ, ma ghi hia ne ima ru ahoo ọghe Osanobua. (Itan 14:12) Ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, asikẹgbe ne ima gu e Jehova kevbe Jesu mwẹ ẹre ọ ru ekpataki sẹ, agharhemiẹn wẹẹ, ọ wa ru ekpataki ne ima gu etẹn ima vbuwe ẹgbẹe gha rrọọ vbuwe ọfunmwegbe.—Matiu 10:37.
(Gẹnẹsis 42:14-17) E Josẹf keghi wanniẹn wẹẹ, “Erriọ I wa kha, ọrhẹ wa khin. 15 Vbenian ọre ima gha ya danmwẹ uwa ghe: I ya eni Fero yan wẹẹ wa i ra kpa vbe emwa rre deghẹ ẹi re te ọtẹn uwa nekherhe gha die edinran. 16 Wa gie ọkpa vbe uwu uwa ya rhie ẹre rre. A gha viọ uwa ni dekẹe ne emwa viọ mwẹ rhinrin a te do rẹn ẹmwata nọ rre ẹmwẹ ne uwa tae. Adeghẹ ẹi re erriọ, omwa vbene Fero na ye rrọ, ọrhẹ wa khin.” 17 Ọ ghi guan vberriọ nẹ, ọ keghi khui iran ye uwu ẹwẹdọ la ikpẹdẹ eha.
w15 5/1 14 ¶2
“Mẹ I Ra Sẹtin Rhie Egbe Mwẹ Ye Ihe Osanobua”
E Josẹf keghi danmwẹ etiọnrẹn ghee deghẹ iran fiwerriẹ nẹ. Ọ na ya urhuẹvbo Igipt vanọ okan mu iran wẹẹ te iran do ba otọ Igipt ghee, ọmwa ọvbehe na gha zedu ẹre ne iran. Iran keghi tama e Josẹf vbekpae ẹgbẹe ọghe iran. Iran na kue vbe tama rẹn wẹẹ iran mwẹ ọtẹn nekherhe vbe owa. Iran keghi ru ọna, ne iran ya gi e Josẹf rẹn wẹẹ iran ma rẹn ọkpa rẹn eva. Sokpan, e Josẹf ma gi iran rẹn wẹẹ ẹko rhiẹnrhiẹn irẹn ye ẹmwẹ ne iran tae. E Josẹf kegha hoo nọ gele rẹn deghẹ ọtẹn irẹn nekherhe ye rre agbọn, rhunmwuda ọni, ọ keghi tama iran wẹẹ: “Vbenian ọre ima gha ya danmwẹ uwa ghee.” Ọ na ghi tama iran wẹẹ, irẹn hoo ne ọkpa vbuwe iran ya rhie ọtẹn iran nekherhe nii rre. Vbe okiekie, e Josẹf na ghi kue yọ, ne iran nikẹre gha rrie owa, ne iran ya rhie ọtẹn iran nekherhe rre, sokpan ọkpa vbuwe iran ghi gha rre ẹwẹdọ vbe Igipt vbene iran te rhie ọmọ nii rre.—Gẹnẹsis 42:9-20.
(Gẹnẹsis 42:21, 22) Iran keghi gu egbe iran guan wẹẹ, “Emwi ne ima ru ọtẹnmwa re i maan. Aro ima sọe vbene obọ dae sẹ hẹ vbe ẹghẹ nọ na gha rinmwian ima ne a lahọ vbe egbe irẹn, sokpan ma ma danmwehọ ẹre. Ọnii ẹre ọ si ọlọghọmwa na ye ima egbe.” 22 Riubẹn keghi kha wẹẹ, “I tama uwa ne uwa ghẹ ya obọ kan ọmọ nii ru ẹre emwi rhọkpa, sokpan wa ma họn. Banbanna nian, uwu nọ wu ọre ima rri oya yi na.”
it-2 108 ¶4
E Josẹf
Rhunmwuda emwi nọ sunu na, etiẹn e Josẹf kegha roro ẹre wẹẹ, Osanobua ẹre ọ rri iran oya rhunmwuda ne iran na khiẹn e Josẹf. Vbe odaro ọtẹn iran ighẹ e Josẹf ne iran ma ghi yẹrẹro, ẹre iran na gha gu egbe iran gui vbekpae abakuru ne iran ru. E Josẹf ghi bẹghe ẹre wẹẹ ẹmwẹ hia ne iran ta rhiẹre ma wẹẹ iran fiwerriẹ nẹ, ọ ma ghi sẹtin zin ẹnrẹn, ọ na kpa hin eke ne iran ye rre, ọ na ya viẹ. Ọ ghi rre, ọ keghi sirra iran hia gbalọ e Simiọn, ọ na gha rre evba vbene iran te ya rhie ọtẹn iran nekherhe rre.—Gẹn 42:21-24.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 42:22) Riubẹn keghi kha wẹẹ, “I tama uwa ne uwa ghẹ ya obọ kan ọmọ nii ru ẹre emwi rhọkpa, sokpan wa ma họn. Banbanna nian, uwu nọ wu ọre ima rri oya yi na.”
(Gẹnẹsis 42:37) E Riubẹn keghi tama erhae wẹẹ, “U ghi gbele ivbimwẹ nikpia eva rua, adeghẹ I ma rhie ẹre werriegbe rre, kae ye obọ mwẹ, I gha dọlegbe rhie ẹre guẹ.”
it-2 795
E Riubẹn
E Riubẹn keghi rhie akpa esiesi ma vbe ọ tama etiọnrẹn ne iran ghẹ gbe Josẹf rua, sokpan ne iran fi ẹre fi uhae ne amẹ i ye. Emwi ne Riubẹn ghaa mwẹ vbe ekhọe ọre nọ la iyeke avbe etiọnrẹn ya mu e Josẹf hin uwu uhae nii rre. (Gẹn 37:18-30) Ọ ghi gberra ukpo 20 ne etiẹn e Josẹf ya khiẹn ọnrẹn, vbe iran rre otọ Igipt, a keghi ba iran ifiẹzọ wẹẹ te iran do ba otọ Igipt ghee. Rhunmwuda ọni, iran kegha gu egbe iran gui wẹẹ, Osanobua ẹre ọ rri iran oya rhunmwuda ne iran na khiẹn e Josẹf. Ẹghẹ nii, ẹre Riubẹn ghi ya ye iran ẹre rre wẹẹ, irẹn ma gha mwẹ obọ vbe ozere ne iran do. (Gẹn 42:9-14, 21, 22) Vbe Jekọb wẹẹ irẹn i kue ne iran rhie Bẹnjamin lele egbe gha rrie Igipt, e Riubẹn ẹre ọ vbe kha wẹẹ: “U ghi gbele ivbimwẹ nikpia eva rua, adeghẹ I ma rhie [Bẹnjamin] werriegbe rre.”—Gẹn 42:37.
(Gẹnẹsis 43:32) Iran keghi rhie ọghe Josẹf nẹẹn, irẹn ọkpa vbe ehe ughaẹn. A kevbe viọ ọghe etiọnrẹn ye etebul ọvbehe, a kevbe viọ ọghe ivbi Igipt ni deba ẹre gha rri evbare ne iran vbe ehe ughaẹn. Rhunmwuda iran kae ye awua na deba emwa Hibru gha rri evbare.
w04 1/15 29 ¶1
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Gẹnẹsis—II
43:32—Vbọzẹe ne Ivbi Igipt na gha ghee ẹre wẹẹ, emwi awua nọ, ne iran deba Ivbi e Hibru gha rri evbare? A sẹtin miẹn wẹẹ ugamwẹ ne iran ye ẹre ọ ya iran gha khẹko emwa ọvbehe. Ọ gha kẹ, te iran vbe gha roro ẹre wẹẹ, ivbi ẹvbo iran ẹre ọ maan sẹ ọghe emwa ọvbehe. Aro osọnnọ ẹre emwa Igipt vbe ya gha ghee avbe ọsuohuan. (Gẹnẹsis 46:34) Vbọzẹe? Ọ gha kẹ, te Ivbi Igipt ghaa ghee avbe ọsuohuan zẹvbe ivbiogue sẹlẹkẹ. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, rhunmwuda ne Ivbi Igipt ma na gha mwẹ otọ nọ kpọlọ ne a na mu ugbo amaiwẹ ne avbe ohuan khian na gha miẹn irunmwu re, ẹre ọ si ẹre ne iran na gha ya aro osọnnọ ghee avbe ọsuohuan.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 42:1-20) Ugbẹnvbe Jekọb ghi họn ighẹ ọka rre otọ Igipt, ọ keghi tama ivbi ẹre nikpia wẹẹ, “Vbe uwa na bu aroa hẹ mwa na yi? 2 I họẹn ighẹ ọka rre Igipt; wa gha khian ne uwa ya dẹ rre vbọ ne ohanmwẹ ghẹ gbele ima an.” 3 Ẹre igbe vbe avbe etẹn e Josẹf nikpia na gha rrie Igipt ya dẹ ọka. 4 E Jekọb ma gie Bẹnjamin ne ovbiye Josẹf gha khian rhunmwuda ohan muẹn wẹ emwi gha sunu vbe egbe ẹre. 5 Ivbi Izrẹl keghi deba emwa ọvbehe vbe gha de ne iran do dẹ ọka rhunmwuda ukhunmwu wa gha fi vbe otọ e Kenan. 6 Zẹvbe enọkhaevbisẹ yan Igipt, e Josẹf ghi rre, iran keghi viọ ẹko rhu otọ vbe odaro ẹre. 7 Ugbẹn vbe Josẹf ghi bẹghe etiọnrẹn, ọ keghi rẹn iran, sokpan ọ keghi ru vbe nọ ma rẹn iran. Ọ kegha ya ọkan gu iran guan, “Vbe uwa ke rre yi?” Iran tama rẹn wẹẹ, “Kenan ma kegha de do dẹ evbare.” 8 E Josẹf rẹn etiọnrẹn sokpan iran ma ghi rẹn ọnrẹn. 9 Ọ keghi ye imina ne irẹn minaẹn vbe ekpa iran rre, ọ na kha wẹẹ, “Ọrhẹ wa khin, te uwa do ghe ehe ne ọ gha rọkhọ ne uwa na dekun ẹvbo mwa.” 10 Iran wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Ẹi re erriọ, te ima rre zẹvbe eguọmwadia ruẹ. ne ima do dẹ evbare. 11 Etẹn ọkpa ma hia khin. Ma i re ọrhẹ, emwa ẹmwata ma khin.” 12 E Josẹf ke tama iran wẹẹ, “Hiẹhiẹre! Te uwa do baba ima ghe ne uwa miẹn na rẹn ehe ne ọ gha rọkhọ ne uwa na dekun ẹvbo mwa.” 13 Iran tama rẹn wẹẹ, “Etẹn iweva ma khin, okpia ọkpa ọ re ọ biẹlẹ ima vbe otọ Kenan. Ne ọ ghi ru ọvbokhan sẹ vbe ima hia gu erha ima vbe owa, ọtẹnmwa nokpia wu nẹ.” 14 E Josẹf keghi wanniẹn wẹẹ, “Errio I wa kha, ọrhẹ wa khin. 15 Vbenian ọre ima gha ya danmwẹ uwa ghe: I ya eni Fero yan wẹ wa i ra kpao vbe emwa rre deghẹ ẹi re te ọtẹn uwa nekherhe gha die edinran. 16 Wa gie ọkpa vbe uwu uwa ya rhie ẹrẹ rre. A gha viọ uwa ni dekẹe ne emwa viọ mwẹ rhinrin a te do rẹn ẹmwata ne ọ rre ẹmwẹ ne uwa tae. A deghẹ ẹi re erriọ, omwa vbene Fero na ye rrọ, ọrhẹ wa khin.” 17 Ọ ghi guan vberriọ nẹ, ọ keghi khui iran ye uwu ẹwẹdọ la ikpẹdẹ eha. 18 Ọ ghi sẹ ikpẹdẹ ne ogieha e Josẹf keghi tama iran wẹẹ, “Osanobua ọ re I ga, wa gha miẹn uhunmwu a deghẹ wa ru vbenian. 19 A deghẹ emwa esi wa gele khin, ọkpa kẹkan vbe uwu uwa gha mudia vbe uwu ẹwẹdọ vbe owa ne a viọ uwa yi, wa nekpa ghi gha rrie owa ne u wa viọ evbare ne uwa dẹlẹẹ gie ẹgbẹe uwa ne ohanmwẹ ghẹ gbele iran an. 20 Wa ghẹ mwẹ wa ma rhie ọtẹn uwa nekherhe gunmwẹ ne I miẹn ehe na rẹn wẹ, ẹmwata wa tae ne a ghẹ gbele uwa a.” Iran ke ya obo yọ vbe rriọ.