AKO IRUẸMWI 13
Gi Ima Gha Ya Ekhọe Hia Hoẹmwẹ Egbe
“Wa gha ya ekhọe uwa hia hoẹmwẹ egbe uwa ẹsẹse.”—1 PIT 1:22.
IHUAN 109 Gia Gha Mwẹ Ahoẹmwọmwa Nọ Ke Ekhọe Rre
OLIKA ẸMWẸ ỌGHE AKO IRUẸMWI NAa
Vbe asọn nokiekie ne Jesu gbe vbe agbọn, ọ keghi tama avbe ukọ ọghẹe ne iran gha hoẹmwẹ egbe (Ghee okhuẹn 1-2)
1. De iyi ne kpataki ne Jesu yi ne erhuanegbe ẹre? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)
VBE asọn nọ gbe fi ẹdẹ ne Jesu wu, ọ keghi yi iyi ne kpataki ne avbe erhuanegbe ẹre. Ọ na tama iran wẹẹ: “Zẹvbe ne imẹ hoẹmwẹ uwa, ẹre ọ kere ne uwa vbe gha hoẹmwẹ egbe uwa.” Ọ na vbe kha wẹẹ: “Adeghẹ wa hoẹmwẹ egbe, ẹre emwa hia gha na rẹn wẹẹ, erhuanegbe mwẹ ẹre uwa khin.”—Jọn 13:34, 35.
2. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha hoẹmwẹ egbe?
2 Jesu keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ, deghẹ iran na hoẹmwẹ egbe, zẹvbe ne irẹn hoẹmwẹ iran, emwa hia ghi rẹn wẹẹ, erhuanegbe irẹn ẹre iran gele khin. Ẹmwẹ ne Jesu tama erhuanegbe ẹre ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro, wa vbe dekaẹn ima vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na khẹke ne ima gha ya ekhọe hia hoẹmwẹ egbe, agharhemiẹn wẹẹ, ẹi khuẹrhẹ ugbẹnso.
3. De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?
3 Emwa ni ma gba ẹre ima hia khin, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na lọghọ ugbẹnso na gha hoẹmwẹ egbe. Ọrheyerriọ, ọ khẹke ne ima ya egbe tae Kristi. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan vbene ahoẹmwọmwa na mwẹ ne egbe ya ru iyobọ ne ima hẹ, ne ima ya gha gu etẹn rrọọ vbe ọfunmwegbe, ne ima ya gha ya obọ ọkpa mu emwa hia kevbe ne ima ya gha mu ọghọ ye iran egbe. Zẹvbe ne ima ya ziro yan ako iruẹmwi na, nọ egbuẹ wẹẹ: ‘De emwi ne I miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe etẹn ni ye gha rhie ahoẹmwọmwa ma, agharhemiẹn wẹẹ, ọ ma gha khuẹrhẹ ne iran?’
GHA GU ETẸN RRỌỌ VBE ỌFUNMWEGBE
4. Zẹvbe nọ rre ebe Matiu 5:23, 24, deghẹ ọmwa na gha mu ohu ima, vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gu ẹre ru adọlọ?
4 Jesu tama ima wẹẹ, deghẹ ọmwa na gha mu ohu ima, ọ khẹke ne ima gu ẹre ru adọlọ. (Tie Matiu 5:23, 24.) Ọ gi ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gu emwa ọvbehe gha rrọọ vbe ọfunmwegbe, deghẹ ima hoo ne ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. E Jehova keghi ghọghọ vbe ima ghaa hia ne ima gha gu etẹn rrọọ vbe ọfunmwegbe. Adeghẹ ima na rhie ẹmwẹ ọmwa ye ẹko, vbene ima ma na gu ẹre ru adọlọ, e Jehova i khian miẹn ugamwẹ ọghe ima yi.—1 Jọn 4:20.
5. Vbọzẹe nọ ma na gha khuẹrhẹ ne Mark, nọ sẹtin gu ọtẹn ọkpa ru adọlọ?
5 Ugbẹnso, na do gu emwa gha rrọọ vbe ọfunmwegbe i re emwi nọ khuẹrhẹ. Vbọsiẹ? Gia guan kaẹn emwi nọ sunu dae ọtẹn nokpia ọkpa na tiẹre Mark.b Ọtẹn nokpia ọkpa kegha mu eni ẹnrẹn rhia vbuwe iko, ọna keghi da e Mark sẹ ugboloko. De emwi nọ ghi ru? E Mark keghi kha wẹẹ, “I ma sẹtin zin ọnrẹn, I keghi ya ohu gu ẹre guan.” Vbọ ma he kpẹẹ vba, e Mark na suẹn gha gbe I ma rẹn wẹẹ, irẹn i ghẹ te ru vberriọ, ọ na ghi ya rinmwian ọtẹn nokpia nii. Sokpan, ọtẹn nokpia nii ma zẹyọ re. Vbe okaro, e Mark kegha roro ẹre wẹẹ, ‘Deghẹ ọ ma na hoo ne ima ru adọlọ, I i ghi hẹwẹ?’ Sokpan ọgbaroghe ọghe otako na ghi rhie igiọdu ne Mark wẹẹ, nẹ ghẹ gi egbe wọọ re. E Mark rhie ibude na ra?
6. (a) De emwi ne Mark ru, ne irẹn vbe ọtẹn ọkpa mieke na ru adọlọ? (b) De vbene Mark ya lele ibude nọ rre ebe Kọlose 3:13, 14 hẹ?
6 E Mark ghi tota roro emwi hia nọ sunu, ọ na do bẹghe ẹre wẹẹ, irẹn i mwẹ imuegberriotọ kevbe wẹẹ, irẹn zẹdia roro ẹre wẹẹ irẹn maan sẹ emwa ọvbehe. Ẹre ọ na ghi kha wẹẹ, ọ khẹke ne irẹn fi iziro ọghe irẹn werriẹ. (Kọl 3:8, 9, 12) Ọ na werriegbe bu ọtẹn nokpia nii ya rinmwiaẹn. Ọ na vbe gbẹnnẹ elẹta eso gie ẹre nọ ya tama rẹn wẹẹ, nọ mu ẹzọ yotọ, ne iran werriegbe suẹn gha ku. Deba ọni, ọ na dẹlẹ emwi eso nọ gha yẹẹ ọre gie ẹre. Vbene ọ ru ena hia sẹ, ọtẹn nii ma kue mu ẹzọ yotọ. Sokpan, e Mark ma gi egbe wọọ re, ọ na ye gha hia nọ gha mwẹ ahoẹmwọmwa daa ọtẹn na, ọ na vbe gha rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ ekhọe ayabọ ẹre irẹn khin. (Tie Kọlose 3:13, 14.) Emwa eso sẹtin ye gha mu ohu ima, ẹi mwẹ vbene ima gha hia sẹ hẹ, ne ima gu iran ru adọlọ. Sokpan deghẹ ima na gele ya ekhọe hia hoẹmwẹ iran, egbe iran i khian wọọ ima, ma ghi vbe gha na erhunmwu, ne Osanobua ya obọ kaẹn iran ekhọe, ne ima mieke na werriegbe khian ọse.—Mat 18:21, 22; Gal 6:9.
Ugbẹnso, te ima gha hia inugba nọ khin, ma ke sẹtin gu ọmwa ru adọlọ (Ghee okhuẹn 7-8)c
7. (a) De emwi ne Jesu wẹẹ ne ima gha ru? (b) De isievẹn ne ọtẹn nokhuo ọkpa werriẹ aro daa?
7 Jesu keghi tama ima wẹẹ, obọ ne ima hoo ne emwa ya mu ima, ẹre ọ khẹke ne ima ya gha mu emwa ọvbehe. Ọ na vbe gi ima rẹn wẹẹ, ẹi re emwa ni hoẹmwẹ ima ọkpa, ẹre ima khian vbe hoẹmwẹ ọnrẹn. (Luk 6:31-33) Vbua khian ru, deghẹ a na miẹn wẹẹ ẹghẹ ke ẹghẹ ne ọtẹn ọkpa vbuwe iko ya bẹghe ruẹ, ọ ghi fi aro rua? Ẹmwata nọ wẹẹ, egbe emwi vbenian i kẹ sunu, sokpan ọna ọre emwi nọ sunu daa ọtẹn nokhuo ọkpa na tiẹre Lara. Ọtẹn nokhuo na keghi kha wẹẹ: “Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa vbe iko ne I ye, ẹi tuọ mwẹ, ẹi khuẹnniẹn mwẹ. I ma rẹn emwi ne I ru ẹre re. Rhunmwuda ọni, orhiọn mwẹ ma ghi sotọ, iko na yo na wa khan mwẹ.” Vbe okaro, e Lara kegha roro ẹre wẹẹ, ‘I ma ru ẹre emwi rhọkpa, uhiẹn te etẹn hia ni rre iko wa vbe gba re, iran rẹnrẹn wẹẹ, ọ mwẹ vbene ọ ya yin hẹ.’
8. De emwi ne Lara ru nọ mieke na gu ọtẹn nokhuo ọkpa ru adọlọ? De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghẹe?
8 E Lara kegha hia nọ gu ọtẹn nokhuo nii ru adọlọ. Ọ ghi na erhunmwu gie Jehova nẹ, ọ na bu ọtẹn nokhuo nii. Iran eva ghi guan nẹ, iran na mu egbe dede, iran na ghi ru adọlọ. E Lara keghi kha wẹẹ: “Vbene ẹghẹ ya khian, ọtẹn nokhuo nii na werriegbe suẹn gha gu mwẹ ru eghian. Egbe na wa wọọ mwẹ.” Vbe okaro, e Lara kegha roro ẹre wẹẹ, vbe ẹi re te ọtẹn nii fi werriẹ, orhiọn irẹn i khian sotọ. Sokpan vbe okiekie, e Lara na do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne irẹn ye gha ya obọ esi mu ọtẹn na. (Ẹfis 4:32–5:2) E Lara na vbe do yerre wẹẹ, ahoẹmwọmwa ọghe ẹmwata “i vin ọgbọ emwi abakuru. Ẹtin i fo ahoẹmwọmwa nọ zobọ iyayi, idaehọ kevbe izinegbe ẹre i fira.” (1 Kọr 13:5, 7) Orhiọn e Lara na ghi do sotọ. Vbene ẹghẹ ya khian, ọtẹn nokhuo nii na suẹn gha fi uyinmwẹ ọnrẹn werriẹ. U ghaa hia vbe odẹ ke odẹ, ne uwẹ vbe etẹn gba gha rrọọ vbe ọfunmwegbe, u na vbe gha rhie ahoẹmwọmwa ma iran, vbene egbe ma na wọọ ruẹ, u gha sẹtin gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, “Osanobua ahoẹmwọmwa kevbe ọfunmwegbe gha vbe gu [ruẹ] gha rrọọ.”—2 Kọr 13:11.
GHA YA OBỌ ỌKPA MU EMWA HIA
9. Zẹvbe nọ rre ebe Iwinna 10:34, 35, vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha ya obọ ọkpa mu emwa hia?
9 Obọ ọkpa ẹre Jehova ya mu emwa hia. (Tie Iwinna 10:34, 35.) Ma ghaa ya obọ ọkpa mu emwa hia, te ima rhiẹre ma wẹẹ, ivbi Osanobua ẹre ima khin. Te ima vbe rhiẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ ogieva ima vbene ima hoẹmwẹ egbe ima kevbe wẹẹ, ma hoo ne ọfunmwegbe gha rre uwu ẹkpo ima, zẹvbe etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo ni koko ga e Jehova.—Rom 12:9, 10; Jems 2:8, 9.
10-11. De vbene ọtẹn nokhuo ọkpa ya sẹtin gbe ukhu iziro dan hẹ?
10 Na gha ya obọ ọkpa mu emwa hia i khuẹrhẹ ne emwa eso. Vbe igiemwi, gia ziro yan emwi nọ sunu daa ọtẹn nokhuo ọkpa na tiẹre Ruth. Vbe ọ waan dee, ọmwa nọ ke ẹvbo ọvbehe rre keghi ru emwi eso ye ọre aro, nọ dae sẹ ugboloko. De aro nọ ghi ya gha ghee emwa ni ke ẹvbo nii rre? E Ruth keghi kha wẹẹ: “I ma ghi zẹdẹ gha hoo ne I ya ehọ họn emwi ke emwi nọ dekaẹn ẹvbo nii. I ma ghi vbe gha ya aro nọ maan ghee emwa hia ni ke ẹvbo nii rre, uhiẹn ya sẹ egbe etẹn ni ke ẹvbo nii rre.” De emwi nọ ru iyobọ ne Ruth nọ ya sẹtin gbe ukhu iziro dan na rua?
11 E Ruth keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ ma khẹke ne irẹn gha mwẹ iziro vbenian vbe ekhọe. Rhunmwuda ọni, ọ na ya tie emwi ẹwaẹn ughughan ni rre Yearbook nọ dekaẹn ẹvbo nii. E Ruth keghi kha wẹẹ: “I na gha hia vbe odẹ ke odẹ ne I gha ya aro nọ maan ghee emwa ni ke ẹvbo nii rre. Aro mwẹ na ghi dae wẹẹ, etẹn ni ke ẹvbo nii rre wa zọghae vbe ugamwẹ e Jehova, kevbe wẹẹ, etẹn mwẹ ẹre iran vbe khin.” E Ruth na vbe do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ ye mwẹ emwi eso nọ khẹke ne irẹn ru, ne irẹn ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn gele ya ekhọe hia hoẹmwẹ etẹn ni ke ẹvbo nii rre. Ọ na ghi kha wẹẹ: “Nia, ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ghi ya miẹn etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo ni ke ẹvbo nii rre, I ghi hia ne I si iran kẹ egbe. I ghi vbe gha gu iran guan ne I mieke na kakabọ rẹn iran.” Emwi ne Ruth ru na biẹ ọmọ esi ra? E Ruth keghi kha wẹẹ: “Vbe ọ ghi zẹ kpẹẹ, iziro dan ne I te mwẹ vbekpa ẹvbo nii keghi la hin mwẹ ekhọe rre.”
Adeghẹ ima na ya ekhọe hia hoẹmwẹ etẹn ima hia, ma i khian gha gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa (Ghee okhuẹn 12-13)d
12. De iziro nọ ma gba ne Sarah te gha mwẹ?
12 Emwa eso sẹtin gha gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa, vbene iran ma na rẹn. Vbe igiemwi, ọtẹn nokhuo ọkpa na tiẹre Sarah te gha roro ẹre wẹẹ, irẹn i re ọmwa nọ gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa, rhunmwuda wẹẹ, aro ọkpa ẹre irẹn ya ghee avbe ọdafẹn kevbe ivbiogue, emwa ni mwẹ ukpamuyọmọ vbuwe iko kevbe nẹi mwẹ. Ọ na vbe gha roro ẹre wẹẹ, irẹn i ya aro gbe emwa re, rhunmwuda ẹvbo ne iran ke rre. Sokpan, e Sarah keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ mwẹ odẹ eso ne irẹn ya gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa. De odẹ ne ọni khin? Te Sarah vbe ẹgbẹe ọre wa yo owebe vbene a yo, rhunmwuda ọni, emwa ni vbe yo owebe nọ yo, ẹre irẹn ghaa gu muobọ. Vbe asẹ ọkpa, ọ keghi tama ọsiọre ọkpa wẹẹ: “Etẹn ni yo owebe nọ yo, ẹre imẹ hoo ne imẹ gha gu muobọ. Etẹn ni ma yo i khian sẹtin gha re ọse mwẹ.” Iziro vbenian ma zẹdẹ deyọ. De emwi nọ ghi ru iyobọ ne Sarah ya fiwerriẹ?
13. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe odẹ ne Sarah ya fi iziro ọghẹe werriẹ?
13 Ọgbaroghe ọghe otako ọkpa keghi ru iyobọ ne Sarah ya fi iziro ọghẹe werriẹ. E Sarah keghi kha wẹẹ: “Ọgbaroghe ọghe otako nii keghi tian mwẹ ye imudiase mwẹ kevbe odẹ ne I ya zẹ ewanniẹn vbe iko, kẹ kevbe irẹnmwi ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne I mwẹ. Ọ na vbe kha wẹẹ, zẹvbe ne ima ya mwẹ irẹnmwi ọghe Jehova sayọ, erriọ ẹre ọ khẹke ne ima ya gha mwẹ imuegberriotọ kevbe ekhọe itohan, ma ghi vbe yẹrẹro wẹẹ, ọ mwẹ eke ne ẹtin ima sẹ.” E Sarah keghi lele ibude ne ọgbaroghe ọghe otako nii rhie nẹẹn. Ọ na ghi kha wẹẹ: “I na do bẹghe ẹre wẹẹ, ẹi re na gha mwẹ irẹnmwi ẹre a kha, sokpan ọ khẹke na gha mwẹ ekhọe esi, a ghi vbe gha ya obọ esi mu emwa ọvbehe.” E Sarah na ghi fi iziro ọghẹe werriẹ, ọ na ghi gha ya aro nọ maan ghee etẹn hia. E Sarah keghi kha wẹẹ: “I kegha hia ne I gha bẹghe akpa nọ maan ne Jehova bẹghe vbe egbe iran.” Ma vbe vbo? Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha ya aro gbe emwa re, rhunmwuda wẹẹ, ma yo esuku sẹ iran! Adeghẹ ima na ya ekhọe hia hoẹmwẹ etẹn ne ima gba ga e Jehova, obọ ọkpa ẹre ima khian ya gha mu iran hia.—1 Pit 2:17.
GHA MU ỌGHỌ YE EMWA EGBE
14. Zẹvbe nọ rre ebe Hibru 13:16, de vbene ọ ye Jehova hẹ vbe ekhọe vbe ima ghaa mu ọghọ ye emwa egbe?
14 Ma ghaa mu ọghọ ye emwa egbe, ẹko ghi gha rhiẹnrhiẹn e Jehova. (Tie Hibru 13:16.) Na gha mu ọghọ ye emwa egbe kevbe na gha ru iyobọ ne emwa ne obọ ma sẹ ọre keghi re odẹ ọkpa ne ima ya rhie ugamwẹ ne Jehova. (Jems 1:27; 2:14-17) Ẹi khabe ne Evbagbẹn Nọhuanrẹn na tama ima wẹẹ, “wa gha sẹ oyaya mu erhunmwuyẹn.” (Rom 12:13) Ma gha mu ọghọ ye emwa egbe, te ima rhiẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ iran kevbe wẹẹ, ma hoo ne iran gha re ọsie ima. E Jehova keghi gbọyẹmwẹ yọ, vbe ima gha tie ọmwa nọ do deba ima rri evbare, a gha wẹẹ iku evbare ẹre nọ. Erriọ ẹre ọ vbe gbọyẹmwẹ yọ, vbe ima ghaa mwẹ ẹghẹ ne emwa ọvbehe. (1 Pit 4:8-10) Sokpan, na do mu ọghọ ye emwa egbe i re emwi nọ khuẹrhẹ vbe ugbẹnso.
“Vbe ẹghẹ nọ gberra, I na gha roro ẹre wẹẹ, I i khian sẹtin gha mu ọghọ ye emwa egbe, sokpan vbe I ghi fi iziro mwẹ werriẹ, I keghi miẹn afiangbe nibun” (Ghee okhuẹn 16)e
15-16. (a) Vbọzẹe ne emwa eso na roro ẹre wẹẹ, iran i khian sẹtin mu ọghọ ye emwa egbe? (b) De emwi nọ ru iyobọ ne Edit ya sẹtin fi iziro ọghẹe werriẹ?
15 Na do mu ọghọ ye emwa egbe i khuẹrhẹ ne emwa eso, rhunmwuda vbene a ya koko iran waan, ra vbene emwi ye iran hẹ. Gia ziro yan igiemwi ọghe ọtẹn ima nokhuo ọkpa na tiẹre Edit. Ọtẹn ima na i ghi mwẹ ọdọ. A te miẹn wẹẹ, ọ miẹn odẹ ẹmwata na yi, ọ ma gha gbegbe emwa. Edit kegha roro ẹre wẹẹ, irẹn ma sẹ nọ gha mu ọghọ ye emwa ọvbehe egbe.
16 Edit ghi khian Osẹe Jehova nẹ, ọ na fi iziro ọghẹe werriẹ. Ọ na do gha hia nọ gha mu ọghọ ye emwa egbe. Edit keghi kha wẹẹ: “Vbe ẹghẹ ne a na gha bọ Ọgua Arriọba ọghe ima, ọdiọn ọkpa keghi nọ mwẹ deghẹ I gha kue ne ọdọ vbe amwẹ ọkpa dia owa mwẹ ya vbe uzọla eva. Te iran khian do winna vbe Ọgua Arriọba ọghe ima. Ẹre I na ghi ya yerre, igiemwi ọghe okhuo nọ dẹgbẹe ọkpa nọ ghaa rre Zẹrafat.” (1 Ọba 17:12-16) Edit keghi kue ne ọdọ vbe amwẹ na dia owa ẹre ya. De emwi nọ ghi lae miẹn? Ọ keghi kha wẹẹ: “I wa ghọghọ wẹẹ, ẹi re uzọla eva ẹre iran ghi gbe vbe owa mwẹ, sokpan uki eva ohoho ẹre iran ghi gbe. Iran te kpa, ma na do khian ọse ne kankankan.” Nia, te Edit ghi wa vbe mwẹ ọse nibun vbuwe iko. Arọndẹ ghi vbe nọ, ọ gha gu ọmwa winna vbe ikporhu, ọ ghi tie ọmwa nii gha die owa nọ do deba irẹn rri emwi kherhe vbe owa. Edit keghi kha wẹẹ: “Ẹko keghi sẹ mwẹ ọyẹnmwẹ, vbe I ghaa ru ẹse ne emwa, ẹi re avbiẹ afiangbe ẹre I he miẹn vbọ.”—Hib 13:1, 2.
17. De emwi ne Luke vbe ọvbokhan rẹn ghi do rẹn vbe okiekie?
17 A sẹtin miẹn wẹẹ, ma hia ne ima gha mu ọghọ ye emwa egbe, sokpan ma gha ye sẹtin ru sayọ. Vbe ima khian ya ru ọna hẹ? Gia ziro yan igiemwi ọghe ọtẹn nokpia ọkpa na tiẹre Luke kevbe amwẹ ọnrẹn. Ọdọ vbe amwẹ ni gua wa mu ọghọ ye emwa egbe ẹre iran khin. Ẹghẹ hia ẹre iran ya tie evbibiẹ iran, etiẹn iran, avbe ọse iran kevbe ọgbaroghe ọghe otako vbe amwẹ ọnrẹn gha die owa iran. Sokpan e Luke keghi kha wẹẹ, “Vbe okiekie, ma na do bẹghe ẹre wẹẹ, emwa ni sikẹ ima ọkpa ẹre ima mu ọghọ ye ọre egbe.” De emwi nọ ghi ru iyobọ ne Luke vbe ọvbokhan rẹn ya gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne iran ya mu ọghọ ye emwa egbe?
18. De emwi nọ ghi ru iyobọ ne Luke vbe ọvbokhan rẹn ya gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne iran ya mu ọghọ ye emwa egbe?
18 Jesu khare wẹẹ: “De emwi ne Osanobua gha san ruẹ ẹse ba, deghẹ iran ni hoẹmwẹ ruẹ ọkpa, ẹre uwẹ vbe hoẹmwẹ ọnrẹn?” (Mat 5:45-47) E Luke vbe ọvbokhan rẹn ghi ru erria yan ẹmwẹ ne Jesu tae na, iran keghi fi iziro ọghe iran werriẹ. Iran na do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne iran gha ru ẹse ne emwa hia, vbene Jehova vbe ru ẹre. Rhunmwuda ọni, iran keghi suẹn gha tie etẹn ughughan ne iran ma he tie ẹdẹ, ne iran do ya egbe rhorho iran vbe owa. E Luke keghi kha wẹẹ: “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya tie etẹn gha die owa, ma hia ghi wa gha ghọghọ. Te ima hia ghi wa guobọ egbe sayọ, erriọ ẹre ima ghi vbe ya sikẹ e Jehova sayọ.”
19. De vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, erhuanegbe Jesu ẹre ima gele khin? Vbọ ghi re atamuolọyan ruẹ?
19 Zẹvbe ne ima ruẹ ọre dee sin, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne etẹn ima, ẹre ọ zẹe ne ima na hia ne ima gha gu iran rrọọ vbe ọfunmwegbe, ne ima na ya obọ ọkpa mu iran kevbe ne ima na mu ọghọ ye iran egbe. Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gi emwi rhọkpa mu idobo ye ima egbe, ne ima ghẹ ya ekhọe hia hoẹmwẹ etẹn ima. Adeghẹ ima na ya ekhọe hia hoẹmwẹ etẹn ima, ọyẹnmwẹ ghi gha sẹ ima, ma ghi vbe gha rhiẹre ma wẹẹ, erhuanegbe Jesu ẹre ima gele khin.—Jọn 13:17, 35.
IHUAN 88 Rhie Igiodẹ Mẹ
a Jesu khare wẹẹ, ahoẹmwọmwa ọre ama ne a ya rẹn Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata. Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne etẹn ima, ẹre ọ zẹe ne ima na hia ne ima gha gu iran rrọọ vbe ọfunmwegbe, ne ima na ya obọ ọkpa mu iran kevbe ne ima na mu ọghọ ye iran egbe. Ọghe ne ẹmwata, na do ru ena hia i re emwi nọ khuẹrhẹ. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha miẹn azẹvbiro eso ni gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin gha ya ekhọe hia hoẹmwẹ egbe.
b A fi eni emwa eso werriẹ vbe ako iruẹmwi na.
c EMWI NE AVBE EFOTO NA DEMU: Ọtẹn nokhuo ọkpa keghi hia nọ gu ọtẹn ọvbehe ru adọlọ, sokpan ọ ma gba re. Ọrheyerriọ, ọtẹn nokhuo na ma gi egbe wọọ re. Rhunmwuda ne ọtẹn nokhuo na, na ye gha hia nọ gu ẹre ru adọlọ, iran eva na ghi dọlegbe khian ọse vbe okiekie.
d EMWI NE AVBE EFOTO NA DEMU: Etẹn eso gha ya egbe rhorho egbe vbuwe iko. Ọ keghi da ọtẹn nokpia ọkpa nọ khian enọwanrẹn nẹ wẹẹ, a ma miẹn ọmwa nọ do ya egbe rhorho irẹn.
e EMWI NE AVBE EFOTO NA DEMU: Vbe ẹghẹ okaro, ọtẹn nokhuo na kegha roro ẹre wẹẹ irẹn i khian sẹtin gha mu ọghọ ye emwa egbe, sokpan ọ keghi fi iziro ọghẹe werriẹ. Afiwerriẹ na keghi wa biẹ ọmọ esi.