Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
JULY 2-8
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | LUK 6-7
“Ya Ekhọe Hia Gha Ru Ẹse Ne Emwa Ọvbehe”
(Luk 6:37) “Wa ghẹ bu ohiẹn ẹrrẹe, Osanobua i ra vbe bu ọghe uwa, ghẹ bu abe gbe ẹrrẹe, Osanobua i ra vbe bu gbe uwa, yabọ emwa ọvbehe, Osanobua gha vbe yabọ uwa.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 6:37
yabọ emwa ọvbehe, Osanobua gha vbe yabọ uwa: Emwi na yae kha ighẹ ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na nọ re “yabọ,” ọre “na zẹ ọmwa obọ ra na fan ọmwa (vbene ọta ye, na fan oleghan).” Ne Jesu na wẹẹ na ghẹ gha bu ohiẹn emwa ọvbehe kevbe na ghẹ gha bu abe gbe emwa ọvbehe, te irẹn ghaa kha wẹẹ na gha yalekhue ra na gha yabọ ọmwa, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ te khẹke na rri ọmwa nii oya.
w08 5/15 9-10 okhuẹn 13-14
Ghẹ Gi Egbe Emwi Esi Na Ru Wọọ Ruẹ
13 Vbe Matiu ghi guan kaẹn ẹmwẹ ne Jesu tae, ọ na wẹẹ: “Wa ghẹ bu ohiẹn ẹrrẹẹ, ne Osanobua ghẹ vbe bu ohiẹn uwa.” (Mat 7:1) Sokpan e Luk keghi kha wẹẹ: “Wa ghẹ bu ohiẹn ẹrrẹe, Osanobua i ra vbe bu ọghe uwa, ghẹ bu abe gbe ẹrrẹe, Osanobua i ra vbe bu gbe uwa, yabọ emwa ọvbehe, Osanobua gha vbe yabọ uwa.” (Luk 6:37) Ekhọe atosi ẹre Avbe Farisi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro ya gha bu ohiẹn emwa, rhunmwuda ilele ni ma gua evbagbẹn nọhuanrẹn ro, ne iran ghaa lele. Te Jesu ghi tama emwa ni danmwehọ re wẹẹ, deghẹ ọmwaikọmwa rrọọ nọ te ka bu ohiẹn emwa ọvbehe, ọ ghi dobọ re yi. Ne iran gha te ya gha bu ohiẹn emwa ọvbehe, iran ghi gha ya abakuru ọghe iran bọ iran. Ukọ e Pọl vbe bu egbe ude na, zẹvbe ne ima ka ruẹ ọre sin.
14 Adeghẹ erhuanegbe Jesu na gha mwẹ ekhọe ayabọ, emwa ọvbehe ghi vbe gha hoo ne iran ya egbe taa iran. Jesu khare wẹẹ, “rhunmwuda vbene uwa ya bu ohiẹn ẹrrẹẹ, ẹre Osanobua ra vbe ya bu ọghe uwa. Omwa ne uwa ya mwa ne ẹrrẹẹ, ọre a ra vbe ya mwa ne uwa.” (Mat 7:2) Vbe ọ gha de ọghe obọ ne ima ya mu emwa ọvbehe, emwi ne ima kọ ẹre ima khian vbe rhọọ.—Gal 6:7.
(Luk 6:38) Rhie ne emwa ọvbehe, Osanobua gha vbe rhie ne uwa, omwa ne ọ vuọẹn, iyobọ ne wọrhọọ, a ghi gha kun ẹnrẹn yuẹ obọ vbene u gha sẹtin mu sẹ. Omwa ne u ya mwa ne ẹrrẹe ọre Osanobua ra vbe ya mwa nuẹn.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 6:38
Rhie ne emwa ọvbehe: Ra gha zẹ emwi obọ. Ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa ya ima rẹn wẹẹ emwi na khian gha ru khian ẹre nọ.
(Luk 6:38) Rhie ne emwa ọvbehe, Osanobua gha vbe rhie ne uwa, omwa ne ọ vuọẹn, iyobọ ne wọrhọọ, a ghi gha kun ẹnrẹn yuẹ obọ vbene u gha sẹtin mu sẹ. Omwa ne u ya mwa ne ẹrrẹe ọre Osanobua ra vbe ya mwa nuẹn.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 6:38
yuẹ obọ: Ra yọ ruẹ ekuawẹ. Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian ọre “ẹwẹ ruẹ.” Sokpan zẹvbe ne a ya loo ẹre vbe ako na, ọ keghi dekaan emwi ne emwa ghaa ru vbe ẹghẹ nẹdẹ, ne avbe ọduẹki na tue emwi ne emwa dẹ ye uwu ukpọn ọghe emwa ni do dẹ emwi.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Luk 6:12, 13) Ọ ghi sẹ ẹghẹ ni, Jesu keghi hin uhunmwu oke ne ọ ya na erhunmwu ghe Osanobua vbe evba. 13 Ẹdẹ ghi gbe, ọ keghi tie avbe erhuanegbe ẹre rrie egbe, ọ keghi zẹ iweva vbọ, ọ na tie iran na, avbe ukọ.
w07 8/1 6 okhuẹn 1
De Emwi Ne U Gha Ru Ne U Mieke Na Gu Osanobua Gha Mwẹ Asikẹgbe Ne Khuankhuankhuan?
Jesu wa mobọ gha loo ẹghẹ nọ taẹn ya na erhunmwu. (Jọn 17:1-26) Vbe igiemwi, vbene ọ te zẹ ukọ 12, “Jesu keghi hin uhunmwu oke ne ọ ya na erhunmwu ghe Osanobua vbe evba.” Asọn ohoho ẹre ọ ya na erhunmwu gie Osanobua. (Luk 6:12) Emwa ni gu Osanobua mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan gha sẹtin ya egbe tae Jesu vbe nọ dekaan erhunmwu ne a na, ọ gha khọnrẹn wẹẹ iran ma wa ya asọn ohoho na erhunmwu. Vbene iran te ru atamuolọyan ne kpataki vbe arrọọ ọghe iran, ọ khẹke ne iran loo ẹghẹ nọ somwa ya na erhunmwu gie Osanobua vbekpa re; iran ghi rinmwiaẹn nọ ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe dia iran, ne iran sẹtin ru atamuolọyan nọ gha ya iran sikẹ ọre sayọ.
(Luk 7:35) Vbene ọ rhirhi a gha ye hẹ, iran hia ni rhan obọ miẹn ẹwaẹn Osanobua rhie ma ighẹ ẹmwata nọ.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 7:35
iran hia ni rhan obọ miẹn ẹwaẹn Osanobua rhie ma ighẹ ẹmwata nọ: Ọni nọ wẹẹ, emwi ne Jọn ne Baptist kevbe Jesu ru suigiẹ yọ wẹẹ ifiẹzọ ohoghe ẹre a ba iran re. Emwi ne Jesu ghaa mwẹ vbe ekhọe vbe ọ ta ẹmwẹ na ọre wẹẹ: ‘Wa gha ghee iwinna esi kevbe uyinmwẹ esi ọghe ima, wa ghi rẹn wẹẹ ifiẹzọ ohoghe ẹre a ba ima re.’
E Baibol Na Tie
(Luk 7:36-50) Farisi ọkpa keghi tie Jesu ne ọ do gu irẹn rri evbare. Jesu sẹ owa ẹre, ọ keghi tota ne ọ rri evbare. 37 Okhuo ọkpa ne ọ yin uyinmwẹ iruẹn keghi rre ẹvbo nii. Ọ ghi họn ighẹ Jesu rre owa Farisi nii rri evbare, ọ na mu ovbi eluba ori nọ winhin gha dee. 38 Ọ mudia ye ọkpẹn owẹ Jesu vbe odieke ẹre, ọ kegha viẹ, ọ na gha kharha ameve ye ọre owẹ, ọ ye unu soso ẹre owẹ, ọ keghi tue ori ne ọ winhin nii ye ọre owẹ. 39 Ugbẹnvbe Farisi ne ọ tie Jesu sẹ owa nii miẹn emwi na, ọ kegha ye otọ ẹko kha wẹẹ, “Akpawẹ akhasẹ ẹre okpia na gele khin, ọ gha rẹn agbọn iruẹn ne okhuo na ye!” 40 Jesu keghi tama Saimọn wẹẹ, “Saimọn I mwẹ emwi ọkpa ne I hoo ne I tama ruẹn.” Irẹn wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Gha guan ọmamwaemwi, tae ma mwẹ.” 41 Jesu keghi tama rẹn wẹẹ, “Ikpia eva ni rri okpia ọkpa ne ọ rhie igho ne emwa mọmọ osa kegha rrọọ, ọkpa rri ọre igho esiliva iyisẹn yan uri, nọkpa keghi rri ọre igho esiliva ekigbe sẹ iyeha. 42 A ma miẹn ne ọ sẹtin ha osa vbe uwu iran eva na, irẹn keghi rhunmwuda ọni ya ma iran. De ne ọ gha hoẹmwẹ okpia ni sẹ vbe iran eva?” 43 Saimọn wanniẹn wẹẹ, “Mẹ yayi ighẹ ne a ya ne ọ kpọlọ sẹ ma nọ.” Jesu tama rẹn wẹẹ, “Ẹmwata ewanniẹn ruẹn khin.” 44 Irẹn keghi mu aro da okhuo nii, ọ tama Saimọn wẹẹ, “U ma miẹn okhuo na? Vbe I la owa ruẹ, u ma sa amẹ mẹ ya kpe owẹ, sokpan irẹn ye ameve ẹre kpe mwẹ owẹ, ọ keghi ya eto ne uhunmwu ẹnrẹn khiẹn rẹn uan. 45 U ma ye isoso unu gbe ọbokhian mẹ, sokpan ne I ya sẹ emwa usin, ọ ma he da obọ unu ne ọ ya soso mwẹ owẹ yi. 46 U ma kpe ehe ori ne uhunmwu mwẹ, sokpan ori ne ọ winhin ọre ọ ya khuẹ mwẹ owẹ. 47 Ne I tama ruẹn nian, a ho ẹmwẹ ọmwa nọkhua ne ọ rhie ma na, gie aro dae ighẹ a ye orukhọ ẹre ni bun bọe nẹ. Ọmwa ne a ya nekherhe bọ, aho ẹmwẹ ọmwa kherhe ẹre ọ vbe rhie ma.” 48 Jesu keghi tama okhuo ni wẹẹ, “A ye orukhọ ruẹ nibun bọọ.” 49 Emwa ọvbehe ni tota vbe etebul kegha ye ekhọe tae wẹẹ, “Vbe ọ na ke rre ighẹ ne ọ ye orukhọ bọ ọmwa na?” 50 Sokpan Jesu tama okhuo ni wẹẹ, “Iyayi ruẹ miẹn ruẹn fan nẹ, gha khian vbe ọfumwegbe.”
JULY 9-15
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | LUK 8-9
“De Emwi Na Gualọ Vbe Obọ Ọmwa Nọ Lele Jesu Khian?”
(Luk 9:57, 58) Ugbẹnvbe iran ghi khian vbe odẹ, okpia ọkpa khama Jesu wẹẹ, “I gha lele uẹ la ehe ne u rhirhi a la.” 58 Jesu keghi tama rẹn wẹẹ, “Avbe umuọkhọkhọ mwẹ uvun, avbe ahianmwẹ vbe mwẹ oko, sokpan Ovbi Ọmwa i mwẹ ehe ne ọ na lovbiẹ kẹtin.”
it-2 494
Oko
Ugbẹnvbe ọkpa vbe usun iran ni maa emwa uhi ghi tama Jesu wẹẹ: “I hoo ne I gha leluẹ le ehe ne u rhirhi a gha rrie,” Jesu keghi wanniẹn ọnrẹn wẹẹ: “Avbe umuọkhọkhọ mwẹ uvun, avbe ahianmwẹ vbe mwẹ okọ, sokpan Ovbi Ọmwa i mwẹ ehe ne ọ mu uhunmwu yan hẹwẹ.” (Mat 8:19, 20; Luk 9:57, 58) Jesu keghi tama okpia nii wẹẹ deghẹ ọ hoo nọ gha lele irẹn, te ọ gha yangbe emwi ne emwa nagbọn sọyẹnmwẹ ọnrẹn, ne ọ ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova. Ilele na ẹre Jesu ghaa mwẹ vbe ekhọe, vbe ọ tama erhuanegbe ẹre ne iran gha na erhunmwu wẹẹ: ‘Rhie evbare ọghe ẹdẹnẹrẹ ne ima.’ Ilele na ẹre ọ vbe gha mwẹ vbe ekhọe vbe ọ ta ẹmwẹ na: “Erriọ ọ wa ye zẹ, ne ọ gha sẹtin ru ọrhuanegbe vbe uwu uwa i rrọọ adeghẹ ọ ma sẹ emwi ne ọ mwẹ hia rae.”—Mat 6:11; Luk 14:33.
(Luk 9:59, 60) Irẹn keghi tama ọmwa ọvbehe wẹẹ, “Lele mwẹ,” Ọni keghi wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Enọwanrẹn, gu mwẹ ka ya ree orinmwi erha mwẹ nẹ.” 60 Jesu wanniẹn wẹẹ, “Gie iran ni wulo gha ree orinmwi ọghe iran, wẹ ya gha kpe orhu Arriọba Osanobua.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 9:59, 60
ree . . . erha mwẹ: Ne okpia nii na wẹẹ ne irẹn ka ya ree erha irẹn nẹ ma rhiema wẹẹ te erhae da wu, ọ ma vbe rhiema wẹẹ te ọ khian gele ya ru emwamwa irorinmwi ọghe erhae. Adeghẹ te erhae gele da wu, ẹi ghẹ te miẹn ẹghẹ nọ khian ya tama Jesu wẹẹ irẹn khian ya ree erha irẹn. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọmwa gha wu, ẹi gbe ẹdẹ gbe, ẹgbẹe ọre ke muẹn yotọ. Ọna rhiema wẹẹ, egbọre te erha okpia nii ghaa khuọnmwi ra te ọ khian ọmaẹn, ẹi re te ọ wu. Jesu i khian vbe tama rẹn nọ sẹ erhae nọ khuọnmwi, ra ne ọ khian ọmaẹn nẹ rae deghẹ ọmwa ọvbehe i rrọọ vbuwe ẹgbẹe nọ gha gbaroghe ẹre. (Mak 7:9-13) Emwi ne okpia na ghaa hoo nọ tama Jesu ọre wẹẹ, ‘I gha lele ruẹ, sokpan zin egbe ne erha mwẹ ka wu nẹ. I gha ree ẹre nẹ, I ghi suẹn gha lele ruẹ.’ Sokpan aro ne Jesu ya gha ghee okpia na ọre wẹẹ, ẹkpotọ nọ te kie nẹẹn ya mu Arriọba Osanobua ye okaro vbe arrọọ ọghẹe ẹre ọ wa mu fua na.—Luk 9:60, 62.
Gie iran ni wulo gha ree orinmwi ọghe iran: Zẹvbe ne ima miẹn ọnrẹn vbe ayahọmwaehọ nọ dekaan ebe Luk 9:59, egbọre te erha okpia ne Jesu ghaa gu guan khuọnmwi ra te ọ khian ọmaẹn, ẹi re te ọ wu. Rhunmwuda ọni, emwi ne Jesu ghaa hoo nọ tama rẹn ọre wẹẹ: ‘Gi emwa ni wu nẹ vbe odẹ ọghe orhiọn ree ọmwa iran nọ wu.’ Ọni rhiema wẹẹ, te Jesu ghaa tama okpia nii ne ọ gi etiọnrẹn gbaroghe erhae, ọ te sẹ ẹghẹ nọ khian ya wu kevbe ẹghẹ na khian ya ree ẹre. Adeghẹ okpia nii na lele Jesu, ẹkpotọ ọghe arrọọ etẹbitẹ ghi kie nẹẹn; Osanobua i khian vbe kae ba usun emwa ni wu nẹ vbe odẹ ọghe orhiọn. Ẹmwẹ ne Jesu zẹ wanniẹn okpia na ya ima rẹn wẹẹ, deghẹ ima na mu Arriọba Osanobua ye okaro vbe arrọọ ọghe ima, ma na vbe gha yae wewe la ehe hia, ma i ghi khian emwa ni wu vbe odẹ ọghe orhiọn.
(Luk 9:61, 62) Ọmwa ọvbehe vbe tama rẹn wẹẹ, “I gha lele uẹ Enọwanrẹn, sokpan, gu mwẹ ya gbe ọkhiẹndẹhia ne emwa mwẹ.” 62 Jesu tama rẹn wẹẹ, “Ọmwa ne ọ gha suẹn egua ne a ya ẹmila gua nẹ, ọ na ye vbe gha ghe iyeke, ẹ i mwẹ vbe ọ gie a ya ru vbe Arriọba Osanobua”
avbe efoto ra e vidio ni rre nwtsty
Egua
Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, te otọ wegbe kokoko vbe ẹghẹ uyunmwu, ẹghẹ orhọ ẹre a mobọ ya gua rhunmwuda ẹghẹ nii ẹre otọ ya khuẹrhẹ. (Ghee App. B15 nọ rre New World Translation.) Erhan ẹre a ya ru emadogua na ya gua, ukpẹ ọghe ematọn ẹre ọ mwẹ; a gha ghi de emadogua na, mu erhan ọvbehe nẹ, aranmwẹ ọkpa ra eva ghi gha si erhan nii khian, nọ miehe na gha gua otọ khian. Vbe a gha ghi gua otọ nii nẹ, a ghi suẹn gha kọ emwi okọ. Erre ọghe egua wa bun vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo E Hibru Gbẹn; ọna ya ima rẹn wẹẹ emwa nibun wa rẹn vbene a ya gua hẹ. (Giọg 14:18; Aiz 2:4; Jer 4:3; Mai 4:3) Jesu wa mobọ loo erre ọghe iwinna ugbo vbe ọ maa emwa emwi. Vbe igiemwi, Jesu keghi ya egua zẹ erre, vbe ẹghẹ ne ọ na gha nianian evbọzẹe ne ọ na khẹke ne ima gha ya ekhọe hia lele irẹn. (Luk 9:62) Adeghẹ ọmwa nọ gua, na gi emwi eso rhie ẹre ekhọe hin iwinna nọ ru rre, ọ sẹtin ya tọnnọ uvun ye ako nọ ma khẹke. Erriọ vbe ye, deghẹ ọmwa nọ lele Kristi khian, na gi emwi ke emwi rhie ẹre ekhọe hin iwinna nọ bi yọ re egbe rre, Arriọba Osanobua sẹtin wii ẹre.
w12 4/15 15-16 okhuẹn 11-13
Ye Gha Ya Ekhọe Hia Ga E Jehova
11 Ne ima mieke na rẹn otọre sayọ ighẹ erre ne kuẹi ne Jesu zẹ, gi ima ghee igiemwi na. Gia kha wẹẹ, okpia ọkpa rhie ezọbu nọ do gua vbe ugbo ẹre. Ọmwa ne ọ rhiere vbe ezọbu ghi winna, ọ na suẹn gha roro kaẹn emwi hia nọ sẹrae ye owa. Aro evbare nọ re vbe owa, ihuan nọ danmwehọ re kevbe emwi nibun ni yae sọyẹnmwẹ kegha dae. Ọ ghi zẹ roro ẹre, ọ na ghi gbaro “ghee iyeke,” ọ ma ghi sẹtin ru iwinna na mu nẹẹn. Agharhemiẹn wẹẹ iwinna te ye bun nọ kẹre, ekhọe ọghẹe ma ghi gha rre iwinna nii, ọna ẹre ọ si ẹre ne ọ ma na ghi sẹtin ru ẹre fo. Vbe nai na gbawawẹ, ẹko i khian rhiẹnrhiẹn ọmwa nọ yan iwinna, rhunmwuda ọmwa nọ rhiere vbe ezọbu ma sẹtin zin egbe.
12 Gia ghee vbene egbe emwi vbenia khian ya sẹtin sunu hẹ vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọmwa na rhiere vbe ezọbu keghi mudia ye ihe Ovbiotu e Kristi ne emwa roro wẹẹ ọ zọghae, sokpan asikẹgbe nọ gu e Jehova mwẹ ma ghi wegbe. Vbe igiemwi, gia kha wẹẹ, ọtẹn nokpia ọkpa wa gha zọghae vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Agharhemiẹn wẹẹ, ọ ghaa yo iko kevbe ikporhu, uyinmwẹ eso ọghe emwa ni rre uwu agbọn kegha yẹẹ ọre. Ọni ẹre irẹn ghi gha mu roro vbe ẹghẹ hia. Vbe okiekie, agharhemiẹn wẹẹ ọ kpẹẹ re nọ ke ga e Jehova, ahoo ọghe ẹmwẹ agbọn na nọ rre ọre ekhọe keghi do wegbe sẹrriọ wẹẹ, ọ na ghi gbaro “ghee iyeke.” Agharhemiẹn wẹẹ, iwinna nọ rre otọ ye bun, ọtẹn nokpia na, ma ‘dobọ mu ẹmwẹ ọghe arrọọ ẹse,’ ọna ẹre ọ si ẹre ne ọ ma na ghi sẹtin ya ekhọe hia ru iwinna e Jehova. (Fil 2:16) Ẹko i khian rhiẹnrhiẹn e Jehova nọ re Arowa “nọ yan emwiorhọ,” deghẹ ima ma sẹtin ru iwinna ne ọ waa ima re sẹ ufomwẹ.—Luk 10:2.
13 Emwi ne kpataki ẹre ima miẹn ruẹ vbe erre na. Emwi nọ khẹke nọ, deghẹ ima na gha mwẹ obọ vbe iwinna ugamwẹ, vbe na ghee iwinna ikporhu iyẹn nọ maan kevbe iko na yo vbe ẹghẹ hia. Sokpan na ya ekhọe hia ga e Jehova ma wa fo ye evba. (2 Krọ 25:1, 2, 27) Adeghẹ ọmwa nọ ga e Jehova na gha gbaro ghee iyeke—ọni nọ wẹẹ, deghẹ ọ na gi emwi agbọn na gha yẹẹ ọre, asikẹgbe nọ gu e Jehova mwẹ sẹtin wii ẹre. (Luk 17:32) Adeghẹ ima i na “ma ẹko emwi dan,” sokpan ma na “dobọ mu emwi esi,” ma ghi gha mwẹ evbọ “gia ya ru vbe Arriọba Osanobua.” (Rom 12:9; Luk 9:62) Nọnaghiyerriọ, ẹi mwẹ vbene emwi ke emwi nọ rre agbọn ọghe Setan khian rhiẹnrhiẹn sẹ hẹ, ọ ma khẹke ne ima gi ẹre mu idobo ye ima egbe, ne ima ghẹ ya ekhọe hia winna iwinna e Jehova.—2 Kọr 11:14; tie Filipai 3:13, 14.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Luk 8:3) Joana ne amwẹ Kiuza ne ọ winna vbe ẹguae Hẹrọd, kevbe Susana kevbe ikhuo ni bun ọvbehe, iran ni loo emwi ewe iran ya gha yi Jesu kevbe erhuanegbe ẹre obọ.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 8:3
yi Jesu kevbe erhuanegbe ẹre obọ: Ẹmwẹ e Grik nọ re di·a·ko·neʹo keghi dekaan iyobọ na ru ne emwa ọvbehe, vbe na ghee ẹki na gu ọmwa yo, evbare na le ne ọmwa kevbe iyobọ ọvbehe vberriọ. Ẹmwẹ e Grik na ẹre a loo ro vbe ebe Luk 10:40 (“rhie iyobọ mẹ”), Luk 12:37 (‘ru iyobọ’), Luk 17:8 (“viọ emwi ne I hoo mẹ”), kevbe Iwinna 6:2 (‘ghae evbare’). Ọ sẹtin vbe dekaan iyobọ nọ rhirhi gha khin ne ima gha sẹtin ru ne emwa ọvbehe. Ebe Luk 8:2, 3 keghi gie vbene ikhuo eso ya yi Jesu kevbe erhuanegbe ẹre obọ hẹ, ne iran mieke na musọe vbe iwinna ne Osanobua waa iran re. Emwi ne ikhuo na ru keghi rhie uyi gie Osanobua. Te Osanobua wa vbe gbọyẹmwẹ yọ; ọna ẹre ọ si ẹre ne ọ na kue na gbẹn okha ọghe vbene iran ya zẹ emwi obọ hẹ ye uwu Ebe Nọhuanrẹn, ne orre ni dee mieke na miẹn ọnrẹn tie. (Itan 19:17; Hib 6:10) A vbe loo ẹmwẹ e Grik na ginna emwi ne ikhuo eso ru vbe ebe Mat 27:55; Mak 15:41.
(Luk 9:49, 50) E Jọn keghi kha wẹẹ, “Arowa, ma miẹn okpia ne ọ ye eni ruẹn khulo avbe orhiọn esu ladian, ma na wẹẹ ne ọ dobọ ẹre yi rhunmwuda ighẹ ẹ i rre otu ima.” 50 Jesu keghi tama rẹn kevbe erhuanegbe nekpa wẹẹ, “Wa ghẹ vbe zẹdẹ gha da ẹre obọ yi rhunmwuda, ọmwa ne ọ ma gbe odan ghe uwa, otu rua ẹre ọ ye.”
w08 3/15 31 okhuẹn 2
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Luk
9:49, 50—Vbe ẹghẹ ne okpia ọkpa nẹi re ọrhuanegbe Jesu ya gha khulo orhiọn dan, vbọsiẹ ne Jesu ma na da re obọ yi? Rhunmwuda ne a ma na he mu iko ọghe Ivbiotu e Kristi gbọọ vbe ẹghẹ nii ẹre ọ si ẹre ne Jesu ma na da re obọ yi. Nọnaghiyerriọ, ọ ma gha re esalẹbẹ ne ọmwa gha lele Jesu khian ikawẹ ikawẹ ọ ke sẹtin mu ẹtin yan Jesu kevbe ọ ke sẹtin khulo orhiọn dan.—Mak 9:38-40.
E Baibol Na Tie
(Luk 8:1-15) Ọ ghi kpẹẹ kherhe, Jesu kegha lele ẹvbo nekhua hia kevbe ne giẹrẹ khian, ọ kegha kpe orhu Iyẹn Ne ọ Maan Arriọba Osanobua. Avbe erhuanegbe ẹre ne iweva keghi vbe lele ẹe. 2 Ikhuo eso keghi vbe rrọọ, usun iran ne a sinmwi vbe obọ emianmwẹ kevbe orhiọn dan: Meri (ne a tie ẹre Magdalen) ne a khu orhiọn esu ihinrọn ladian vbe egbe ẹre. 3 Joana ne amwẹ Kiuza ne ọ winna vbe ẹguae Hẹrọd, kevbe Susana kevbe ikhuo nibun ọvbehe, iran ni loo emwi ewe iran ya gha yi Jesu kevbe erhuanegbe ẹre obọ. 4 Emwa kegha ke ẹvbo ughughan bu Jesu rre. Ugbẹnvbe emwa ghi gbe ẹbu, Jesu keghi kpa itan na ma iran, ọ wẹẹ: 5 “Okpia ọkpa keghi ya kọ emwiokọ ẹre, ugbẹnvbe ọ ghi tue ẹre lele ugbo khian, eso keghi dele ye adesodẹ, a keghi ye owẹ rhilo eni mu otọ, avbe ahianmwẹ keghi vbe rhọ ẹre re. 6 Eso dele ye otọ okuta, ugbẹnvbe emwiokọ ni ghi zọọ, iran kakaa, rhunmwuda otọ ẹre i mwẹ amẹ. 7 Eso dele ye uwu ogigban, iran vbe emwiokọ ghi gba wan, igban keghi khuakhua ẹre gbua. 8 Emwiokọ eso keghi dele ye otọ ne ọ maan, iran keghi wan, iran mọ ọmọ ọkpọkpa vbọ iyisẹn iyisẹn.” Jesu keghi rhie tẹ wẹẹ, “Ne ehọ re họn ẹmwẹ gie ẹre họn.” 9 Avbe erhuanegbe Jesu keghi nọ rẹn emwi ne a ya itan na kha. 10 Jesu keghi wanniẹn wẹẹ, “A rhie ne uwa nẹ ne uwa rẹn oro ne ọ rre ẹmwẹ Arriọba Osanobua, sokpan itan ọre a ya tae ma emwa ọvbehe ne a miẹn wẹẹ iran gha tọn aro yọọ, sokpan iran i dẹghe, iran gha danmwehọ sokpan iran i rẹn evba yae kha. 11 “Emwi ne a ye itan ni kha ọ na khin. Emwiokọ ọrọre ẹmwẹ Osanobua. 12 Emwiokọ ni dele ye adesodẹ ọrọre iran ni te họn, sokpan esu keghi do rhie ẹmwẹ ni hin iran ekhọe rre, ne iran ghẹ miẹn ehe na yayi ne a miẹn iran fan. 13 Emwiokọ ni dele ye otọ okuta mudia ye ihe iran ni họn ẹmwẹ nii, iran na ye oghọghọ miẹn ọnrẹn, sokpan ọ ma mu iran ekhọe, iran keghi yayi vbe ẹghẹ kherhe, sokpan edanmwẹ ghi rre, ehia keghi dele. 14 Emwiokọ ni dele ye uwu igban mudia ye ihe iran ni họẹn sokpan orueghe, ẹfe kevbe orhiẹnrhiẹn agbọn keghi siẹn yan rẹn, iran keghi yẹn ọnrẹn gbua, ọ ma ghi hin obọ arowa. 15 Emwiokọ ni dele ye otọ ne ọ maan mudia ye iran ni họn ẹmwẹ ni, iran keghi ye ekhọe esi nọ họn ẹmwẹ dae yi, iran na gha yae khian rhinrin ọ te do mọ.
JULY 16-22
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | LUK 10-11
“Erre Ọghe Ovbi E Sameria Nọ Mwẹ Ekhọe Esi”
(Luk 10:29-32) Sokpan ne ọmaemwa uhi ni keghi hoo ne irẹn rhie maan ighẹ irẹn yin ẹse, ọ keghi rhunmwuda ọni nọ Jesu wẹẹ, “Gha ọre ogieva mwẹ?” 30 Jesu wanniẹn wẹẹ, “Okpia ọkpa kegha ke Jerusalẹm tuorre rrie Jẹriko, avbe izigan keghi muẹn, iran bannọ ẹre ukpọn, iran keghi mamaẹn, ẹmwẹ kherhe iran ghi fi ye ọre unu, iran keghi sẹ ọre rae. 31 Emwi ghi wa ho aro, ohẹn ọkpa keghi la odẹ ni, ugbẹnvbe ọ ghi bẹghe ẹre, ọ keghi gban egbe la obọ nọkpa. 32 Erriọ zẹẹ, e Livai ọkpa keghi vbe gha dee, ọ ghi ya yọn ghe okpia ni nẹ, ọ na vbe gban egbe la obọ nọkpa.
avbe efoto ra e vidio ni rre nwtsty
Odẹ Ne A La Vbe A Ghaa Ke Jerusalẹm Rrie Jẹriko
Ọ gha kẹ, odẹ (1) nọ rre vidio ne kuẹi na, ẹre a ghaa la vbe a ghaa ke Jerusalẹm rrie Jẹriko vbe ẹghẹ nẹdẹ. Odẹ na keghi re okhian ibiriki 12; vbe a gha khian tuorre vbe oke nọ rre odẹ na, okhian na khian, gberra ukhiọnmwẹ ibiriki ọkpa. Rhunmwuda ne odẹ na na divbiẹ, te avbe izigan wa gha gba khẹ emwa vbe evba; ọna ẹre ọ si ẹre ne a na viọ ivbi iyokuo ye odẹ na, ne obọ avbe izigan ghẹ mieke na vba emwa ni lae. Ehe ne odẹ ne a la lae ato ọghe Judia na suẹn ẹre Roman Jericho (2) ghaa ye. A ghaa ke Jẹriko nẹdẹ (3) rrie Rom, ọ gberra okhian ibiriki 1.
w02 9/1 16-17 okhuẹn 14-15
‘Irẹn I Vbe Ta Ẹmwẹ Ọkpa Ma Iran, Vbe Ẹi Re Te Ọ Kpa Itan’
14 Nogieva, u ye yerre erre ọghe Ovbi e Sameria nọ mwẹ ekhọe esi ra? Jesu khare wẹẹ: “Okpia ọkpa kegha ke Jerusalẹm tuorre rrie Jẹriko, avbe izigan keghi muẹn, iran bannọ ẹre ukpọn, iran keghi mamaẹn, ẹmwẹ kherhe iran ghi fi ye ọre unu, iran keghi sẹ ọre rae.” (Luk 10:30) Ọ mwẹ evbọzẹe ne Jesu na loo odẹ nọ ke ‘Jerusalẹm rrie Jẹriko’ vbe erre na. E Judia ẹre irẹn ghaa ye vbe ọ zẹ erre na; e Judia ma rree ne Jerusalẹm gbe. Rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin kha wẹẹ, emwa ni ghaa danmwẹho Jesu rẹn odẹ ne Jesu loo ro vbe erre na. Odẹ na i zẹdẹ maan ne orhunmwu ọkpa la. Rhunmwuda nọ na kakabọ divbiẹ, te avbe izigan wa gha gba khẹ emwa vbe evba.
15 Emwi ọvbehe ye rrọọ nọ ya Jesu loo odẹ nọ ke ‘Jerusalẹm rrie Jẹriko’ vbe erre na. Jesu khare wẹẹ, ohẹn ọkpa kevbe Ovbi e Livai vbe la odẹ nii, sokpan iran rhọkpa, ma ru iyobọ ne ọmwa ne avbe izigan kuan rẹn ose yotọ. (Luk 10:31, 32) Ọgua Osa nọ rre Jerusalẹm ẹre avbe ohẹn na ga, Ivbi e Livai ẹre ọ ru iyobọ ne iran. E Jẹriko ẹre avbe ohẹn kevbe Ivbi e Livia nibun dia, vbe iran gha winna iwinna ọghe iran fo nẹ vbe Ọgua Osa; ke Jẹriko gha rrie Jerusalẹm keghi re okhian ọghe ibiriki 14 kẹkan. Ọ vẹ na rẹn wẹẹ iran ghaa la odẹ nii ugbẹnso. Yẹrẹro wẹẹ, te ohẹn nii kevbe Ovbi e Livai ghaa ke Jerusalẹm dee; ọni rhiema wẹẹ te iran ke Ọgua Osa rrie owa. Rhunmwuda ọna, ọmwa rhọkpa i khian sẹtin kha wẹẹ, ‘te iran ghaa roro wẹẹ okpia nii wu nẹ, ẹre ọ si ẹre ne iran ma na hoo ne iran ya obọ kan rẹn, rhunmwuda uhi khare wẹẹ ọmwaikọmwa nọ ya obọ kan orinmwi, i khian sẹtin ga vbe Ọgua Osa vbe ẹghẹ eso.’ (Lẹvitikọs 21:1; Nọmbas 19:11, 16) Ọna ma ya ima rẹn wẹẹ, emwi ne emwa ni danmwehọ Jesu rẹnrẹn, ẹre Jesu ghaa loo ya zẹ erre ra?
(Luk 10:33-35) Sokpan ovbi e Sameria ọkpa ghi la odẹ nii khian, ọ keghi do dekun ẹnrẹn, ugbẹnvbe ọ bẹghe okpia nii, ohan rẹn to ẹre ẹsẹse. 34 Ọ keghi bu ẹre gha khian, ọ keghi gbe ofigbọn kevbe ayọn ye ọre ẹwẹn, ọ na gbalọe, ọ na mu ọmwa nii yan ẹsin ẹnrẹn, ọ na muẹn gha rrie owa ekhẹn, ọ na ya gbe aro ghe ẹre vbe evba. 35 Ẹdẹ ghi gbee, ọ keghi viọ ikọbọ eva ne ne ọ gbe aro ghe owa ekhẹn ni. Ọ tama rẹn wẹẹ, ‘Gha gbe aro ghe ẹre, I ghaa dọlegbe dee, I gha ha ruẹ igho ne u rhirhi loo nẹẹn.’
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 10:33, 34
ovbi e Sameria ọkpa: Ivbi e Ju i mobọ ghee Ivbi e Sameria sẹ emwa, ọni ẹre ọ si ẹre ne iran i na gu iran muobọ. (Jọn 4:9) Ivbi e Ju eso gha khian zaan ọmwa, iran ghi tie ọmwa nii “Ovbi e Sameria.” (Jọn 8:48) Vbe ebe ọkpa na tiẹre Mishna, ọmamwaemwi ọghe Ivbi e Ju keghi kha wẹẹ: “Te ọmwaikọmwa nọ rri ebrẹd ọghe Ivbi e Sameria yevbe ọmwa nọ rri esi ebo.” (Shebith 8:10) Ovbi e Sameria gha sosẹ vbe iko, Ivbi e Ju nibun i miẹn ọnrẹn ẹmwẹ vbe obọ, iran i vbe kue ne Ovbi e Sameria ru iyobọ ne iran. Te Jesu ya erre na maa Ivbi e Ju iruẹmwi ne kpataki, rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ iran i ya obọ esi mu Ivbi e Sameria. Erre na ẹre a ghi rẹn ye erre ọghe Ovbi e Sameria nọ mwẹ ekhọe esi.
ọ keghi gbe ofigbọn kevbe ayọn ye ọre ẹwẹn, ọ na gbalọe: Te ọbo ebo ighẹ e Luk wa gbarokotọ gbẹnnẹ erre ọghe Jesu na yotọ, vbene ọ na gie obẹlẹ na ya sinmwi ọmwa nọ miẹn ikuanegbe vbe ẹghẹ ọghẹe. Emwa mobọ gha loo ofigbọn kevbe ayọn ya gbaroghe ọmwa nọ miẹn ikuanegbe vbe owa. Emwa ghaa tue ofigbọn ye ẹtẹ nọ mieke na rherhe rrie (ya ghee Aiz 1:6); a gha tuẹ ayọn ye ẹtẹ, ọ keghi gbele avbe bacteria ni rrọọ. E Luk vbe gie vbene a ya gbalọ okpia nii ẹwẹn hẹ, ne ẹtẹ nọ rre ọre egbe ghẹ mieke na khian ọvbehe.
owa ekhẹn: Emwi ne ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na rhiema ọre “ehe ne emwa dia.” Emwa ni mu okhian rrie ehe nọ rree kevbe aranmwẹ ọghe iran sẹtin dia evba ya ne ẹdẹ gbe. Iran gha hae igho ne ọmwa nọ gbaroghe owa ekhẹn, ọ ghi rhie emwi ne iran gualọ ne iran, ọ sẹtin vbe gbaroghe emwa na mu ye ọre ikẹga.
(Luk 10:36, 37) Jesu keghi kha wẹẹ, “Vbe uwu iran eha na, de ọmwa ne uwẹ roro ighẹ ọ mudia ye ihe ogieva ọmwa ne avbe izigan gu gbinna ni?” 37 Ọmamwaemwi uhi keghi wanniẹn wẹẹ, “Ne ọ tohan rẹn.” Jesu wanniẹn wẹẹ, “Wẹ vbe ya gha ru vberriọ khekherriọ.”
w98 7/1 31 okhuẹn 2
Ọvbi E Sameria Ọkpa Keghi Rhie Ekhọe Esi Ma Ogieva Ẹre
Erre ọghe Jesu maa ima re wẹẹ, na gha re ọmwa imudiase gberra na wa gha lele uhi Osanobua, ọ vbe dekaan na gha ya egbe taa avbe akpa ọghe Osanobua. (Ẹfisọs 5:1) Vbe igiemwi, e Baibol tama ima wẹẹ, “aro ọkpa ẹre Osanobua ya ghe emwa hia.” (Iwinna 10:34) Aro vberriọ ẹre ima vbe ya ghee emwa ra? Erre ọghe Jesu ya ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha ya obọ esi mu emwa hia vbene ima i na ghee ẹvbo ne iran ke rre ra ugamwẹ ọghe iran. Evbagbẹn Nọhuanrẹn wẹẹ ne ima ne Ivbiotu e Kristi “gha ru emwa hia ẹse”—ọ ma wẹẹ emwa ni ke ẹvbo ima rre ọkpa, ra emwa ni fe vbene ima fe ra emwa ne ima gba mwẹ iyayi ọkpa.—Galatia 6:10.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Luk 10:18) Jesu wanniẹn tama iran wẹẹ, “I miẹn vbe Setan de ke odukhunmwu dee vbe ayan.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 10:18
I miẹn vbe Setan de ke odukhunmwu dee vbe ayan: Ọ vẹ na rẹn wẹẹ ẹmwẹ akhasẹ ẹre Jesu ghaa ta; Jesu keghi ta ẹmwẹ na vbene a miẹn wẹẹ a khu e Setan hin ẹrinmwi rre nẹ vbe ẹghẹ nii. Ebe Arhie Maan 12:7-9 keghi gie okuo nọ mu sa vbe ẹrinmwi kevbe vbene a ya khu e Setan hin ẹrinmwi rre hẹ, vbe ẹghẹ na ya mu Arriọba e Mẹzaia gbọọ. Ẹmwẹ ne Jesu loo ro mwa rhiẹre ma wẹẹ, ẹi mwẹ obọ ma vba e Setan vbe ikpayẹ ọre, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ Osanobua rhie ẹtin ne erhuanegbe ẹre 70 ne iran sẹtin gha khulo orhiọn dan.—Luk 10:17.
w08 3/15 31 okhuẹn 11
Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Luk
10:18—De emwi ne Jesu ghaa mwẹ vbe ekhọe vbe ọ tama erhuanegbe ẹre 70 wẹẹ: “I miẹn vbe Setan de ke odukhunmwu dee vbe ayan”? Ẹi re te Jesu ghaa kha wẹẹ, a khu e Setan hin ẹrinmwi rre nẹ. E Kristi rriọba nẹ vbe ẹrinmwi vbe ukpo 1914, a ke khu e Setan hin ẹrinmwi rre. (Arhie 12:1-10) Ẹmwata nọ wẹẹ, ma i re emwa ni roro emwi ghee obọ ọkpa, sokpan ne Jesu na tae vbene a miẹn wẹẹ ọ sunu nẹ, ya ima rẹn wẹẹ emwi nẹi mwẹ ọ ma sunu ẹre nọ.
(Luk 11:5-9) Jesu keghi khama avbe erhuanegbe ẹre wẹẹ, “Deghẹ ọkpa vbe uwu uwa bu ọse ẹre gha rrie owa vbe asọn ya khama rẹn wẹẹ, ‘Ọse mwẹ viọ ebrẹd eha mẹ mọmọ. 6 Ọse mwẹ ọkpa ne ọ ke ehe dee rrie owa mwẹ banbanna, I ma zẹdẹ miẹn evbare rhọkpa rhie nẹẹn.’ 7 Deghẹ ọse ruẹ nii ghi vbe niẹn urhu ke uwowa khama ruẹn wẹẹ, ‘Ghẹ kpokpo mwẹ, a khui urho nẹ, mẹ vbe ivbi mwẹ ẹre ọ gba rre ukpo, I i sẹtin kpaegbe rhie emwi rhọkpa nuẹn.’ 8 Vbe a ghi ra wẹ ọ khin? Ne I tama ruẹn, adeghẹ ọ ma la ekpa ọghe ọse wa khin kpaegbe do viọ ebrẹd nii nuẹn, te ọ gha kpaegbe viọ emwi hia ne u hoo nuẹn rhunmwuda ighẹ ekhue ma mu uwẹ, u na rhiegba yọ nọ rẹn. 9 Ne I tama uwa nian: Nọ, ọ gha suẹ obọ, gualọ, u gha miẹn, so obọ, a gha kie nuẹn.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 11:5-9
Ọse mwẹ viọ ebrẹd eha mẹ mọmọ: Zẹvbe ne ima miẹn ọnrẹn vbe erre na, na gha mu ọghọ ye ọmwa egbe keghi re emwi nọ gu emwa obọ ro vbe otọ Izrẹl kevbe avbe ẹvbo ni lẹga ẹre. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọmwa ghaa mu okhian rrie ehe, ẹi mobọ rẹn ẹghẹ nọ khian ya sẹ ehe nọ rrie. Agharhemiẹn wẹẹ asọn ẹre orhunmwuyẹn nii ya rre, ọmwa nọ do miẹn, na ye gha hoo nọ gualọ emwi nẹẹn re. Ọ na kue ya kpokpo ogieva ẹre vbe ogiasọn nọ mọmọ evbare vbe obọ re.
Ghẹ kpokpo mwẹ: Ọmwa na do mọmọ evbare vbe obọ re vbe erre na, ma te ọ hoo nọ ru iyobọ rhunmwuda wẹẹ ọ kẹ ọre ya lovbiẹ nẹ. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ughugha ọkpa nọ vbẹ, ẹre erha, iye kevbe emọ vbiẹ, katekate deghẹ a na miẹn wẹẹ emwa ne obọ ma sẹ ọre ẹre iran khin. Adeghẹ ọdafẹn nọ yan owa na kpaegbe vbe ogiasọn, ọ setin kpokpo emwa nikẹre ni vbiẹ.
rhiegba yọ: Emwi ne ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na rhiema ọre ọmwa “nẹi gbe ọghẹe ye egbe” ra ọmwa “ne ekhue i mu.” Sokpan zẹvbe na ya loo ẹre vbe ako na, ọ keghi rhiema wẹẹ na rhiegba ye emwi ra na ghẹ gi egbe emwi na gualọ wọọ ọmwa. Okpia ne Jesu ghaa guan kaẹn vbe erre na, ma gi ekhue muẹn ra nọ gi egbe wọọ re vbe ọ nọ iyobọ. Jesu na vbe tama erhuanegbe ẹre wẹẹ, ne iran ghẹ vbe gi egbe wọọ iran vbe iran ghaa nọ Osanobua emwi vbe erhunmwu.—Luk 11:9, 10.
E Baibol Na Tie
(Luk 10:1-16) Vbe iyeke ọnọna, Jesu keghi zẹ arhin eva yan ekigbesiyenẹ, ọ keghi gie iran eveva ke odaro gha rrie ehe ne irẹn tobọ ẹre mu egbe nẹ ne ọ yo. 2 Ọ tama iran wẹẹ, “Emwiorhọ wa bun sokpan emwa iwinna ni ra rhọ ẹre i bun. Wa gha na erhunmwu ghe ne ọ yan emwiorhọ ne ọ miẹn ehe na gie emwa ni bun sayọ gha dee do rhọ emwiorhọ. 3 Wa gha khian. Te I gie uwa zẹ vbe avbe oteghe ohuan la uwu ẹbu avbe oduma. 4 Wa ghẹ rhie ẹsiso igho, ra ẹkpo ọvbuevbare, ra ibata, wa ghẹ mudia tuẹ ọmwa vbe odẹ. 5 Ẹghẹ ne uwa a rhirhi ya la uwu owa, wa ghi ka kha wẹẹ, ‘Ọfumwegbe gu owa na rrọọ.’ 6 Deghẹ ọmwa ne ọ ho ẹmwẹ ọfumwegbe rre evba, wa gie otuẹ ọfumwegbe uwa lele ẹe, a deghẹ ẹ i rrọọ, wa kie otuẹ ọfumwegbe rua werriegbe. 7 Wa ghi dia owa ọkpa ni ya, wa ghi gha re, wa ghi vbe gha da emwi ne iran rhie ne uwa, rhunmwuda ọ kere ne a gha ha osa ne ne ọ winna. Wa ghẹ gha si ke owa okpa la ọvbehe. 8 Wa gha la ẹvbo ighẹ iran rhan obọ miẹn uwa, emwi ne a rhirhi rhie ne uwa, wa rriọe. 9 Wa sinmwi avbe okhọnmwọ ni rre ẹvbo nii, wa ghi vbe khama emwa ni rrọọ wẹẹ, ‘Arriọba Osanobua sikẹ uwa nẹ.’ 10 Sokpan adeghẹ uwa la ẹvbo ighẹ iran ma rhan obọ miẹn uwa, wa laghe adesẹ ẹvbo iran ne uwa kha wẹẹ, 11 ‘Ya sẹ egbe ebubẹ ẹvbo uwa ne ọ te sikan mu ima owẹ, ma bọmwẹ ọnrẹn kua ne uwa, sokpan wa yerre, Arriọba Osanobua sikẹ uwa!’ 12 Ne I tama uwa, ọ gha sẹ Ẹdẹ Ibuohiẹn Osanobua gha tohan Sọdom sẹ ẹvbo nii!. 13 “Ọ gha ba suẹ gbe Korazin! Ọ gha ba suẹ gbe Bẹtsaida! Rhunmwuda, akpawẹ a winna iwinna ọyunnuan ne a winnaẹn vbe uwu uwẹ vbe Taia kevbe Saidọn, ẹ i re eban emwa ni rrọọ gha ghi tota lele otọ, iran ghi silo osọnmwẹ ukpọn ye egbe, iran ghi gbe emuẹn ye egbe, ne iran ya rhie ma ighẹ iran roiro fi ekhọe werriẹ vbe orukhọ ne iran te ru. 14 Osanobua gha tohan Taia kevbe Saidọn sẹ uwa vbe Ẹdẹ Ibuohiẹn. 15 Wẹ ne Kapaniọn. U wẹẹ u ra mu egbe ruẹ hin odukhunmwu gha rrie ẹrinmwi? A gha fi ruẹ fi ẹrinmwi erhẹn.” 16 “Ọ keghi tama avbe erhuanegbe ẹre wẹẹ, “Ọmwa ne ọ họn ọghe uwa, họn ọghomwẹ. Ọmwa ne ọ ma miẹn uwa yi, mẹ ọre ọ ma miẹn yi, ọmwa ne ọ ma miẹn uwa yi, ọ ma miẹn ọmwa ne ọ gie mwẹ yi.”
JULY 23-29
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | LUK 12-13
“Ive Nọ Rre Uwa Uhunmwu Sẹ Ọghe Avbe Ogbodu Nibun”
(Luk 12:6) Ẹi re ogbodu isẹn ẹre a khiẹn ọre ikọbọ eva? Sẹ vberriọ, Osanobua ma mianmian ọkpa kẹkan vbe uwu iran.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 12:6
ogbodu: Ẹmwẹ e Grik nọ re strou·thiʹon na ke zedu ẹmwẹ na ladian, ẹre a mobọ loo ya gie avbe ahianmwẹ negiẹrẹ. Vbuwe ahianmwẹ hia na ghi re nẹ, ogbodu ẹre ọ ghi ro sẹ vbe ẹki.
(Luk 12:7) Ya sẹ egbe eto ne uhunmwu uwa, te a ka ehia gba tototo. Rhunmwuda ọni wa ghẹ fian afianma, ive ne ọ rre uwa uhunmwu sẹ ọghe ogbodu nibun.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 12:7
Ya sẹ egbe eto ne uhunmwu uwa, te a ka ehia gba tototo: Ọ gha kẹ, eto nọ rre emwa nagbọn uhunmwu gberra 100,000. Ne Jehova na rẹn ima rẹn inu eto nọ rre ima uhunmwu, ya ima rẹn wẹẹ aro ọghẹe sẹ otọ vbe egbe dọmwadẹ erhuanegbe Kristi.
(Luk 12:7) Ya sẹ egbe eto ne uhunmwu uwa, te a ka ehia gba tototo. Rhunmwuda ọni wa ghẹ fian afianma, ive ne ọ rre uwa uhunmwu sẹ ọghe ogbodu nibun.
cl 241 okhuẹn 4-5
Emwi Rhọkpa I Sẹtin “Wannọ Ima Hin Ahoẹmwọmwa Osanobua” Rre
4 Vbe okaro, Ebe Nọhuanrẹn gi ima rẹn wẹẹ aro nọ ghaan ẹre Osanobua ya ghee eguọmwadia ẹre hia. Vbe igiemwi, Jesu khare wẹẹ: “A miẹn ogbodu dẹ ọre eva ikọbọ. Sevba ọkpa kẹkan i sẹtin de fi otọ vbene Erha uwa ma na kue yọ. Sokpan eto ne uhunmwu uwa hia, ẹre a ka gba totooto. Rhunmwuda ọni, wa ghẹ gie ohan mu uwa. Wa ya ọgbin igho maan sẹ ogbodu!” (Matiu 10:29-31) Gia ziro yan vbene ẹmwẹ ọghe Jesu na, ya ru iyobọ ne emwa ni danmwehọ re vbe orre nokaro.
5 Ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, vbe ọmwa khian ghi ya ogbodu ru? Vbuwe ahianmwẹ hia na ghi re nẹ, vbe ẹghẹ ọghe Jesu, ogbodu ẹre ọ ghi ro sẹ vbe ẹki. Yẹrẹro wẹẹ Jesu khare wẹẹ, ọmwa gha rhie ikọbọ ọkpa yo ẹki, ọ gha sẹtin dẹ ogbodu eva. Sokpan vbe ẹghẹ ọvbehe Jesu na kha wẹẹ, ọmwa gha sẹtin ya ikọbọ eva dẹ ogbodu isẹn. Nọ ya gba vbe isẹn ẹre a ya do yọ, vbene a miẹn wẹẹ ọ ma sẹ emwi rhọkpa. Ọ gha kẹ, emwa ma zẹdẹ gha ghee ogbodu sẹ emwi, sokpan de aro ne Osanobua ya ghee ahianmwẹ na? Jesu khare wẹẹ: “Osanobua ma mianmian ọkpa kẹkan vbe uwu iran [ya sẹ egbe na ya do yọ].” (Luk 12:6, 7) Wa ma bẹghe uhunmwu ẹmwẹ ne Jesu hoo nọ rhie ladian? Adeghẹ e Jehova ya aro nọ ghaan vberriọ ghee ogbodu, inu ghi nọ ne ima ne emwa nagbọn? Zẹvbe ne Jesu rhan otọre, e Jehova rẹn ima sẹ ibiẹ. Uhiẹn ya sẹ egbe eto nọ rre ima uhunmwu, e Jehova rẹn inu ne iran khin!
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Luk 13:24) “Jesu wanniẹn tama iran wẹẹ, ziga ne u la onurho ne huẹnrẹn la owa, ne I khama ruẹn wẹẹ, emwa ni bun ẹre ọ gha hia ne iran la owa sokpan iran i sẹtin.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 13:24
ziga: Ẹmwẹ ne Jesu loo ro mwa ya ima rẹn wẹẹ, ne ima mieke na sẹtin la onurho ne huẹnrẹn la owa, te ima gha ya ekhọe hia zẹ emwi ru. Ebe ezanzan eso keghi rhan otọre vbenia: “Hia vbene ẹtin ruẹ sẹ.” Ẹmwẹ ọghe Grik na ke zedu ẹre ladian nọ re a·go·niʹzo·mai vbe khọ ẹmwẹ e Grik nọ re a·gonʹ, na mobọ loo ya gie iku isasegbe ọghe osuan. Vbe ebe Hib 12:1, a keghi loo ẹmwẹ e Grik na ya gie “ulẹ” ọghe arrọọ ne Ivbiotu e Kristi ye. A vbe loo ẹmwẹ na ginna “igbinna” (Fil 1:30; Kọl 2:1) ra na “rhulẹ” (1 Tim 6:12; 2 Tim 4:7). Vbe a ghi loo ẹmwẹ e Grik nọ rre ebe Luk 13:24 vbe ako ọvbehe vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn, a keghi zedu ẹre vbenia: “iku isasegbe” (1 Kọr 9:25), “miẹn ẹsọn” (Kọl 1:29; 4:12; 1 Tim 4:10), kevbe “rhulẹ” (1 Tim 6:12). Ne a na miẹn wẹẹ ẹmwẹ e Grik na ginna iku isasegbe ọghe osuan, emwa eso keghi kha wẹẹ, ne Jesu na wẹẹ ne ima ziga la onurho ne huẹnrẹn la owa, a gha sẹtin yae gie ọmwa nọ rre iku isasegbe ọghe osuan nọ hia vbe odẹ ke odẹ nọ dobọ mu ne ive.
(Luk 13:33) Vbene ọ rhirhi a gha ye hẹ, okhian ọre I ye ye, ẹrẹ, akhuẹ kevbe irakhuẹ, rhunmwuda, ẹi re emwi ne ọ gbae ne a gbe akhasẹ ye ehe ọvbehe gberra adesẹ ore Jerusalẹm.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 13:33
ẹi re emwi ne ọ gbae: Ẹmwata nọ wẹẹ ẹmwẹ akhasẹ rhọkpa ni rre Baibol ma wa sunu yọ wẹẹ, e Jerusalẹm ẹre Mẹzaia khian na wu, sokpan emwi nọ rre ebe Dan 9:24-26 ya ima rẹn wẹẹ, egbọre ọ sẹtin sunu vberriọ. Deba ọni, Ivbi e Ju gha khian gbe akhasẹ rua, ẹvbo iran ẹre iran na gbe ẹre, inu ghi nọ vbe iran gha khian gbe Mẹzaia? Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ e Jerusalẹm ẹre orhunmwu 71 ni rre Sanhẹndrin nọ re ekọtu nọ yọ sẹ ọghe Ivbi e Ju na do iko, ọni rhiema wẹẹ e Jerusalẹm ẹre iran khian na vbe gha buohiẹn ọmwaikọmwa na ba re ifiẹzọ wẹẹ akhasẹ ohoghe ẹre nọ. Ọ gha kẹ, emwi ne Jesu vbe gha mwẹ vbe ekhọe ọre wẹẹ, e Jerusalẹm ẹre a na gha ru izọese gie Osanobua, evba ẹre a na vbe gha gbe oteghe ohuan ọghe Alagberra rua. Gele gele, ẹmwẹ ne Jesu tae keghi mwẹ amusẹ. A keghi mu Jesu gha rrie iko e Sanhẹndrin vbe Jerusalẹm, evba ẹre iran na vbe buohiẹn gbe ẹre. Ọkpẹn ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm na, ẹre Jesu na wu zẹvbe “oteghe ohuan Alagberra.”—1 Kọr 5:7.
E Baibol Na Tie
(Luk 12:22-40) Jesu tama avbe erhuanegbe wẹẹ, “Ọni ẹre ọ zẹ ne I na tama uwa wẹẹ, wa ghẹ si osi ye emwi ne uwa gha re ya da orhiọn yi, ra rhunmwuda ukpọn ne uwa gha rhie ye egbe. 23 Rhunmwuda orhiọn sẹ evbare ẹsẹse, egbe vbe mwẹ uyi sẹ ukpọn ẹsẹse. 24 Wa ghe avbe ogbodu, iran i kọ emwi okọ, iran i rhọemwi orhọ, iran i mwẹ aza ra erru, Osanobua ọre ọ koko iran. Wa ya ọrhẹnrhẹn maan sẹ avbe ahianmwẹ. 25 Gha nọ vbe uwu uwa, ne ọ gha sẹtin la ekpa ohawa fian ukpo eso ba utọmwẹ ọnrẹn. 26 Deghẹ obọ uwa ma gba emwi ne tuẹin vberriọ, vbe uwa ghi kpokpo egbe ye ẹmwẹ eni dekẹe baa? 27 Wa ghe vbene avbe irunmwu ni rre oha wan hẹẹ. Iran i winna, iran i do ukpọn ne egbe iran. Sokpan I tama uwa wẹ vbene Sọlomọn fe sẹ, ọ ma gha mwẹ ukpọn ne ọ mose vba ọkpa vbe avbe obobo na. 28 Osanobua ọre ọ rhuan avbe irunmwu na ukpọn, irunmwu ne a gha miẹn ẹre na, akhuẹ, ẹ i ghi rre evba, a kpolo ẹre hẹ ku uwu erhẹn nẹ. Wa ma ghi la evba rẹn ighẹ ẹ i mwẹ ọ ma rhuan uwa ukpọn. Iyayi rua kanmwa gbe. 29 Rhunmwuda ọnii, wa ghẹ gie iro emwi ne uwa gha re ra emwi ne uwa gha da han uwa; 30 Rhunmwuda, avbe emwi na hia ọre iran ni ma yayi fie ho khian. Erha uwa rẹnrẹn ighẹ wa lo avbe emwi na hia. 31 Sokpan wa mu ẹmwẹ Arriọba ẹre ke odaro vbe ẹdẹ agbọn uwa, ọ gha viọ avbe emwi na hia gie uwa. 32 “Wa ghẹ fian afianma, oghẹn kherhe. Rhunmwuda, ọ rre ekhọe Erha uwa nẹ ne ọ rhie Arriọba ni ne uwa. 33 Khiẹn emwi ne u mwẹ hia ne u gha igho ẹre ne avbe ivbiogue. Wa gualọ ẹsiso ne ẹ i khian ọmaẹn, ne uwa si emwi ewe uwa koko ye ẹrinmwi, ehe ne ẹ i na dibu, rhunmwuda oyi i sẹ evba, arriukpa ẹ i rhia ẹre ruaa. 34 Rhunmwuda ehe ne emwi ewe uwa ye ọre ekhọe uwa gha vbe gha ye ẹghẹ hia. 35 “Wa rra ukpọn mu ẹkun, wa gie ukpa uwa gha baa, ne uwa mu egbe ye otọ khẹ emwi ne ọ rhirhi a gha khin. 36 Wa gha ye vbe avbe eguọmwadia ni mudia khẹ arowa iran ne ọ ke ehe irhiọha rre. Ugbẹnvbe ọ gha rre, ọ na sobọ, ne iran kie urho nẹẹn vbe ọwarọkpa. 37 Ọ gha ma ne avbe eguọmwadia ni gbe vbe arowa iran a do vba ighẹ iran ma vbiẹ, ighẹ iran rre ọkhẹ. Ne I tama uwa, rẹn gha gba ukugba, ọ ghi wẹ ne iran tota, ọ ghi ghọ iran. 38 Ọ gha ma ne iran gbe a deghẹ ọ rre vbe ogiasọn ra oghidian ọ na do vba ighẹ iran rre ọkhẹ. 39 Wa ye rre o, akpawẹ ọdafẹn ne ọ yan owa rẹn ẹghẹ ne oyi gha ya rre, ẹ i ghẹ gie avbe oyi gbe urho la irẹn owa. 40 Erriọ nọ, wa khẹ ye egbe rhunmwuda Ovbi Ọmwa gha rre vbe ẹghẹ ne uwa ma ro wa ma kọọ.”
JULY 30–AUGUST 5
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | LUK 14-16
“Erre Ọghe Ọmọ Nọ Wiri”
(Luk 15:11-16) Jesu keghi ye gha gu iran guan, ọ wẹẹ, “Okpia ọkpa ne ọ mwẹ emọ eva kegha rrọo. 12 Ne kherhe ne ọ rrọọ keghi tama erhae wẹẹ, ‘Evbavba, viọ avbe emwi ne ọ sẹ mwẹ egbe mẹ.’ Erhae keghi rhunmwuda ọni ghae emwi ne emọ eva nii. 13 Vbe iyeke ikpẹdẹ eso, nekherhe ne ọ rrọọ keghi khiẹn emwi ne ọ sẹ ọre obọ, ọ na mu igho ẹre, ọ na kpao vbe owa. Ọ na gha rrie ẹvbo ne ọ rree ẹsẹse, ọ na ya ye uyinmwẹ ọpakharha loo ehia rhia. 14 Ọ ghi lo ehia fo nẹ, ukhunmwu nọkhua keghi do fi la otọe ni hia, ọ keghi gha rre ivbabọ. 15 Ọ keghi ya gha winna ne ovbi ẹvbo nii ọkpa. Ọni na wẹẹ ne ọ ya gha gbe aro ghe avbe esi ebo. 16 Ọ te khọn rẹn ne ọ gha rri ikpakpalọ ne a ya koko avbe esi ebo nii, ne ẹko vọn sokpan ọ ma miẹn ne ọ rhie nẹẹn.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 15:11-16
Okpia ọkpa ne ọ mwẹ emọ eva: Erre ọghe ọmọ nọ fuẹn ukhu (na vbe rẹn ye “ọmọ nọ wiri”) wa lughaẹn ne erre nikẹre ne Jesu zẹ. Ọna keghi re ọkpa vbe usun erre nọ ghi taan sẹ ne Jesu zẹ. Emwi nọ wa ya lughaẹn ne erre nikẹre ọre ne Jesu na guan kaẹn asikẹgbe nọ rre uwu ẹkpo emwa ni rre uwu ẹgbẹe. Vbe ẹghẹ nibun, emwi nẹi mwẹ arrọọ vbe na ghee ikpẹ emwiokọ ra otọ na kọ emwiokọ yi, ẹre Jesu ya gha zẹ erre, sokpan vbe ẹghẹ ọvbehe, ọ vbe guan kaẹn asikẹgbe nọ rre ẹkpo ọviẹn kevbe enarẹn. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Luk 19:12-27) Sokpan vbe erre na, asikẹgbe ne khuankhuankhuan nọ rre uwu ẹkpo ọmọ vbe erha ẹre Jesu guan kaẹn. Egbọre emwa nibun ni ghaa danmwehọ Jesu vbe ọ zẹ erre na, ma gha mwẹ erha nọ mwẹ ekhọe esi vberriọ. Erre na keghi gie ẹnina kevbe ahoẹmwọmwa nọ dinmwi ne Erha ima nọ rre ẹrinmwi, mwẹ ne ivbi ẹre ni rre uhunmwu otagbọn, ke ni ga irẹn nia kevbe ni te wii oghẹn, ni dọlegbe bu ẹre gha dee.
nekherhe ne ọ rrọọ: Zẹvbe ne Uhi e Mosis khare, ukhukhu eva ẹre ọ sẹ ọmọ ọdiọn obọ, vbe a gha ghae ukhu. (Diut 21:17) Adeghẹ ne ọdiọn nọ rrọọ ẹre ọ gele re ọmọ ọdiọn vbe erre ne Jesu zẹ, ọni rhiema wẹẹ, ukhu nọ sẹ nekherhe nọ rrọọ obọ keghi re obọ ọkpa, vbe a gha ghae ọghe ne ọdiọn ye ihe eva.
loo ehia rhia: Emwi nọ rhiema ighẹ ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa ọre “na zagha emwi (lele ehe ughughan).” (Luk 1:51; Iwinna 5:37) Ẹmwẹ e Grik na ẹre a vbe loo vbe Mat 25:24, 26; a keghi loo ẹre ya gie emwi okọ na “zagha.” Emwi ne Jesu ghaa mwẹ vbe ekhọe vbe ọ loo ẹmwẹ na, ọre na loo emwi rhia ra na ya emwi ru ọkpọghọzọghọ.
uyinmwẹ ọpakharha: Ẹmwẹ nọ khọ ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian ẹre a loo ro vbe ebe Ẹfis 5:18; Tai 1:6; 1 Pit 4:4. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa vbe dekaan na loo igho rhia, ra na loo igho yanghan yanghan, ọni ẹre ọ si ẹre ne Baibol eso na zedu ẹre zẹvbe “uyinmwẹ ọghe ọmwa nọ fuẹn ukhu.”
gbe aro ghe avbe esi ebo: Aranmwẹ nọ ma huan ẹre avbe esi ebo khin vbe ototọ Uhi e Mosis, ọni ẹre ọ si ẹre ne Ivbi e Ju i na ghee ọmwa nọ gbe aro ghe avbe esi ebo sẹ ọmwa.—Lẹv 11:7, 8.
ikpakpalọ: Ikpakpalọ keghi mwẹ ikpakpa nọ yevbe ohian; ọ keghi mwẹ ẹmu nọ brown nọ fi wainwain kevbe wẹẹ, ọ yevbe igho aranmwẹ nọ vbokho rre. Ọna keghi guaero ighẹ ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹre ladian (ke·raʹti·on, ọni ọre “igho nekherhe”). Emwa wa ye loo ikpakpalọ ya koko avbe ẹsin, ẹmila kevbe esi ebo do fi ẹdẹnẹrẹ. Ọvbokhan okpia nii te muegbe nọ ya rri ikpakpalọ na ya koko avbe esi ebo, ọni rhiema wẹẹ ovbiogue sẹlẹkẹ ẹre ghi gha nọ.—Ya ghee ayahọmwaehọ nọ dekaan Luk 15:15.
(Luk 15:17-24) “Vbe okiekie, aro keghi do ru ẹre gboo, ọ na kha wẹẹ, ‘Avbe emwa ni winna ne erha mwẹ hia miẹn gha zẹre zẹ kọ, ghe mwẹ, ohanmwẹ ra gbe mwẹ ruan vbe emwa na. 18 I ra do bu erha mwẹ gha khian ne I ya tama rẹn wẹẹ, Evbavba, I rukhọ ghe Osanobua kevbe uwẹ nẹ. 19 I ma ghi kei ne a gha tie ẹre ovbi uẹ, ka mwẹ ba emwa ni winna nuẹn.”’ 20 Ọ keghi kpa bu erha ẹe gha khian. “Urria gbaan ọre ọ he ye vbe erha ẹe dẹghe ẹre, ekhọe ọre keghi giẹngiẹn ọnrẹn ruan, ọ na rhulẹ bu ẹre, ọ gba ẹe ginna egbe, ọ na mu ẹre unu hiẹnhiẹn. 21 Ovbi ẹre keghi tama rẹn wẹẹ, ‘Evbavba, I rukhọ ghe Osanobua kevbe uwẹ nẹ, I ma kei ne a gha ye gha tie ẹre ovbi uẹ ọvbehe.’ 22 Sokpan erha ẹre keghi datie avbe eguọmwadia ẹre, ọ keghi tama iran wẹẹ, ‘Wa zẹgiẹ viọ avbe ẹwu ne ọ maan sẹ rre ne a viọ ye ọre, wa rhie oroka ye ẹre obọ, wa viọ ibata ye ẹre owẹ. 23 Wa mu ẹmila abẹgbe nii, wa gbe ẹe ne ima ya dugie oyẹnmwẹ. 24 Rhunmwuda, ovbi mwẹ na te wu, ghe ighẹ ọ ye rre agbọn, ọ te wii, a miẹn ọnrẹn nian.’ Iran keghi gele suẹn gha rrie evbare.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 15:17-24
ghe . . . uwẹ: Emwi na yae kha ighẹ e·noʹpi·on, nọ re ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian ọre “vbe odaro emwi; sirra emwi.” A vbe loo ẹmwẹ na vbe ebe 1 Sam 20:1 vbe Septuagint. Vbe ako nii, e Devid keghi nọ e Jonatan wẹẹ: “De abakuru ne I ru ghe erhaa?”
emwa ni winna nuẹn: Vbe ọmọ nọ fuẹn ukhu ghi werriegbe rrie owa, ọ na wẹẹ irẹn gha rinmwian erha irẹn, nọ kue ne irẹn gha re ọkpa vbe emwa ni winna nẹẹn, ne irẹn gha te ya gha re ovbi ẹre. Ẹi re te irẹn ghaa hoo na ka irẹn ba eviẹn ni rre owa, sokpan irẹn muegbe ne irẹn ya gha ke orere rre vbe ẹdẹgbegbe do gha winna ne erhae; ọ gha vbe winna nẹ, ọ ghi vbe kpa.—Mat 20:1, 2, 8.
mu ẹre unu hiẹnhiẹn: Emwi nọ rhiema ighẹ ẹmwẹ e Grik nọ re phi·leʹo na ke zedu ẹre ladian ighẹ ne ifiẹmwẹ “mu ẹre unu hiẹnhiẹn” ọre na “mu unu soso” ọmwa unu (Mat 26:48; Mak 14:44; Luk 22:47), sokpan emwi ne ẹmwẹ na mobọ rhiema ọre na “hoẹmwẹ” ọmwa (Jọn 5:20; 11:3; 16:27). Ne erha ọmọ ne Jesu ya zẹ erre, na ya oyaya gbe ọbokhian ne ovbi ẹre nọ roro iro fi uyinmwẹ werriẹ vbe odẹ vberriọ, rhiema wẹẹ ekhọe hia ẹre ọ ya miẹn ọnrẹn yi.
tie ẹre ovbi ruẹ: E Manuskript eso keghi rhie te ẹre wẹẹ: “Ka mwẹ ba emwa ni winna nuẹn,” sokpan e manuskript nibun ni ghi khian ọmaẹn sẹ, ẹre a na miẹn izedu nọ rrọọ na. Emwa eso ni rri egie ebe khare wẹẹ, te a rhie ifiẹmwẹ na ba re nọ mieke na gua emwi nọ rre ebe Luk 15:19 ro.
ẹwu . . . oroka . . . ibata: Ẹi wa re ukpọn kẹkan ẹre erhae wẹẹ na mu yọ ọre, sokpan ukpọn nọ maan sẹ ghaa nọ—ọ gha kẹ, ukpọn na gele do ẹse ghaa nọ, egbe na ya mu ọghọ ye erhunmwuyẹn egbe. Ne erhae na rhie oroka ye ovbi ẹre obọ rhiema wẹẹ erhae hoẹmwẹ ọnrẹn ẹsẹsẹmwẹse, kevbe wẹẹ ọ vbe mu uyi ye ọre egbe vbe odẹ ne ọ ya werriegbe miẹn ọnrẹn yi zẹvbe ọmọ. Vbe ẹghẹ nii, eviẹn i mobọ gbe ibata ye owẹ, amaiwẹ te iran khian rhie oroka ye obọ. Rhunmwuda ọni, te erha ọmọ na ghaa hoo ne emwa hia rẹn wẹẹ, te irẹn werriegbe rhie ẹre zẹvbe ọmọ.
(Luk 15:25-32) “Vbe ẹghẹ ne a kha na, ovbi ẹre ne ọdiọn ye rre ugbo. Ugbẹn vbe ọ ghi die owa, ọ ghi sẹ ọkpẹn owa, ọ keghi họn urhu ema kevbe iku. 26 Ọ keghi tie ọkpa vbe uwu avbe ọkpọmwa, ọ nọ rẹn wẹẹ, ‘Vbe iran ru yi?’ 27 Ọkpọmwa ni tama rẹn wẹẹ, ‘Ọtuẹn werriegbe rre, ọre erha a na gbe ẹmila abẹgbe rhunmwuda ighẹ ọ he ghi miẹn ọnrẹn, kevbe wẹẹ, egbe rran rẹn.’ 28 Ohu keghi mu ọtiọnrẹn ne ọdiọn sẹrriọ wẹ ọ ma ghi la owa, erhae keghi bu ẹre gha dee, ọ na do rinmwiaẹn ne ọ la owa. 29 Irẹn keghi wanniẹn tama erhae wẹẹ, ‘Ghe ẹghẹ ni kegha winna lele ruẹ zẹ vbe ọviẹn, I ma he he uhunmwu ye ruẹ obọ ẹdẹ. De emwi ne u he rhie mẹ? U ma he mu ẹwe ọkpa mẹ ya le evbare ne ihomwa. 30 Sokpan ovbi uẹ na ne ọ ya duẹ igho ẹre rua ne avbe ebabotu ghi rre nian, u gbe ẹmila abẹgbe nẹẹn!’ 31 Erhae wanniẹn tama rẹn wẹẹ, ‘Ovbi mwẹ, owa ọre u gu mwẹ ye ẹghẹ hia, emwi hia ne I mwẹ, ọ wuẹ nọ. 32 Sokpan ọ kere ne ima gha re ne a gha ghọghọ, rhunmwuda ọtuẹn na te wu, sokpan, ọ rre agbọn nian, ọ te wii, sokpan a dọlọ miẹn ọnrẹn.’”
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Luk 14:26) ‘Ọmwa ne ọ bu mwẹ rre, ẹ i sẹtin ru ọrhuanegbe mwẹ, deghẹ ẹi re te ọ khuiwu erhae, iyẹe, amwẹ ọnrẹn, ivbi ẹre, etiọnrẹn ne ikpia, etiọnrẹn ne ikhuo kevbe egbe ẹre.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Luk 14:26
khuiwu: Odẹ ughughan ẹre a ya loo ẹmwẹ na ighẹ ‘ikhuiwu’ vbe Ebe Nọhuanrẹn. Ọ sẹtin dekaan na gha ya eghian so ọmwa sẹrriọ wẹẹ a ghi gha hoo na kuan rẹn. Ọ sẹtin vbe dekaan ikhẹko na mwẹ daa ọmwa ra emwi, nọ ghi ya ọmwa gbaẹngbe ne emwi nii ra ọmwa nii. Ọ sẹtin vbe rhiema wẹẹ na hoẹmwẹ emwi ọkpa sẹ ọvbehe. Vbe igiemwi, ne Baibol na wẹẹ e Jekọb “ma hoẹmwẹ” e Lia, sokpan ọ hoẹmwẹ e Rekiẹl ma rhiema wẹẹ te Jekọb gele gha khuiwu e Lia. Sokpan emwi nọ rhiema ọre wẹẹ ahoẹmwọmwa nọ ghaa mwẹ ne Rekiẹl ẹre ọ wegbe sẹ nọ ghaa mwẹ ne Lia (Gẹn 29:31; Diut 21:15), a vbe loo ẹmwẹ na vbenia vbe ebe ọghe Ivbi e Ju nẹdẹ. Rhunmwuda ọni, ẹi re te Jesu ghaa tama erhuanegbe ẹre ne iran gele gha khuiwu ẹgbẹe ọghe iran kevbe egbe iran; akpawẹ ọna ẹre Jesu ghaa mwẹ vbe ekhọe, ẹmwẹ na gha te gbodan ghee ẹmwẹ ni rre ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn nikẹre. (Ya ghee Mak 12:29-31; Ẹfis 5:28, 29, 33.) Zẹvbe na ya loo ẹre vbe ako na, emwi na ya ‘ikhuiwu’ kha ọre, na ‘hoẹmwẹ emwi ọkpa sẹ ọvbehe.’
(Luk 16:10-13) Ọmwa ne ọ ma ru ero ye emwi ne ọ kanmwa, ọre ẹ i khian vbe ru ero ye emwi ni kọnkọn, ọmwa ne ọ ru ero ye emwi ne ọ ma sẹ emwi, ọre ọ vbe ru ero ye emwi ni kọnkọn. 11 A gha miẹn ighẹ ero ọre uwẹ ru ye ẹmwẹ ẹfe agbọn na, vbe a gha na rhie ẹfe ne ẹfe nuẹn hẹẹ? 12 Adeghẹ te uwẹ ru ero ye emwi ẹrrẹe, gha ọ ra rhie ọghe obọ ruẹ nuẹn? 13 Ọguọmwadia ọkpa ne ọ gha sẹtin ga arowa eva ẹ i rrọọ, ọ gha ho ẹmwẹ ọkpa ọ ghi gha mu ohu enọkpa, ọ gha mwẹ ekhọe esi ghe ọkpa ọ ghi gha zan nọkpa. Wa i sẹtin ga Osanobua ga igho.”
Ya Ẹwaẹn Loo Ẹfe Agbọn Na
7 Tie Luk 16:10-13. Ọdia iwinna vbe erre ne Jesu tae keghi zẹ ọse ni gha sẹtin ru iyobọ nẹẹn sokpan e Jesu keghi bu erhuanegbe ẹre ude ne iran zẹ ọse vbe ẹrinmwi. Vbe ebe Luk 16:10-13, e Jesu keghi gima rẹn wẹẹ odẹ ne ima ya loo “ẹfe agbọn na” gha vbe rhiẹre ma deghẹ ima gele mwẹ ẹkoata daa Osanobua. Emwi ne irẹn ya ọna kha ọre wẹẹ, ma gha sẹtin ya ẹwaẹn loo ẹfe agbọn na. De odẹ nọ khin?
8 Odẹ ọkpa ne ima ya ye ẹwaẹn loo emwi ewe ọghomwa ọre ne ima na ru iyobọ igho ye iwinna ikporhu nọ khian vbe otagbọn hia ne Jesu tae yotọ wẹẹ ọ gha sunu. (Mat. 24:14) Ọvbokhan okhuo ọkpa vbe India kegha mwẹ ẹkpẹti nekherhe nọ rhie igho yi. Igho nọ gha te ya gha dẹlẹ emwi ne ibiẹka ya ku vbe na ghee ọmọmọ araba ẹre ọ ghaa rhie ye ẹkpẹti. Ọ ghi vuọn nẹ, ọ na yae ru iyobọ ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Ọtẹn nokpia ọkpa nọ vbe rre India nọ mu ugbo ivin rẹnrẹn wẹẹ, ugha ne a na zedu (RTO) vbe Malayalam wa loo ivin, rhunmwuda ọni ọ na ghi zẹ ọre vbe iro wẹẹ, irẹn gha ya ivin ru iyobọ, ẹre ọ gha maan sẹ igho ne irẹn gha te rhie ye ẹkpẹti okozẹ. U miẹn ẹwaẹn ne ọtẹn na loo ro! Erriọ etẹn ni rre Greece wa vbe ye ofigbọn oliv kevbe evbare ughughan ya ru iyobọ ne Abotu nọ rre ẹvbo nii.
E Baibol Na Tie
(Luk 14:1-14) Ẹdẹ ọkpa, vbe Ẹdẹ Ikẹtin, Jesu keghi ya rri evbare vbe owa Farisi kpataki ọkpa, emwa ni bun kegha baba Jesu. 2 Okpia ọkpa ne obọ ẹre vbe owẹ ọre hinmwiaẹn keghi bu Jesu rre. 3 Jesu keghi yama avbe iran ni ma emwa Uhi kevbe avbe Farisi wẹẹ, “Uhi ima gele kha ne a gha sinmwi ọmwa vbe Ẹdẹ Ikẹtin ra ọ ma kha vberriọ?” 4 Sokpan ehia keghi hunwan, Jesu keghi mu okpia nii, ọ na sinmwi ẹn, ọ na wẹ ne ọ gha rri owa. 5 Ọ keghi khama iran wẹẹ, “Gha nọ vbe uwu uwa ne ovbi ẹre ra ẹmila ẹre gha de fi uhae vbe Ẹdẹ Ikẹtin ne ẹ i ra si ẹe ladian vbe ọwarọkpa nii?” 6 Sokpan a ma miẹn ne ọ sẹtin rhie ewanniẹn ye ọre ẹmwẹ na. 7 Jesu ghi ghe vbene emwa ne a tie re sinmwi egbe ye ehe ne ọ maan sẹ hẹẹ, ọ keghi kpa itan na ma iran, 8 “Omwa gha tie ruẹ ye ehe evbare irhiọha ghẹ ya tota ye ehe ne ọ maan sẹ ehia, rhunmwuda a sẹtin miẹn wẹẹ a vbe tie emwa ne ọ sẹ ruẹ. 9 Ọmwa ne ọ yan owa ne ọ tie uwa eva gha ghi rre, ọ ghi do tama ruẹn wẹẹ, ‘Kpaegbe nẹẹn tota ye emwa.’ Ẹghẹ nii ekhue ghi muẹn, u ghi ya tota ye odieke gbaan. 10 Ne ọ maan sẹ ọrọre wẹẹ, a gha tie ruẹ, ya tota ye odieke gbaan, ne a miẹn wẹ ọmwa ne ọ tie ruẹ gha ghi rre, ọ ghi tama ruẹn wẹ, ‘Ọse mwẹ, larre do tota ye ehe ne ọ maan sẹ vbe edinran.’ Ẹghẹ nii, u ghi ye gẹdẹgbẹẹ vbe aro iran ne a tiere nii. 11 Rhunmwuda, ọmwa ne ọ tọn egbe mu, a gha muẹn rriotọ, ọmwa ne ọvbe mu egbe ẹre rriotọ, a gha tọẹn mu.” 12 Jesu keghi tama ne ọ yan owa wẹẹ, “U gha le evbare tie emwa sẹ owa, ghẹ gha tie avbe etuẹn ne ikpia ra ẹgbẹe ruẹ ra emwa ẹdogbo ruẹ ni fe, rhunmwuda iran gha vbe tie ruẹ sẹ owa. Iran ghi ha osa emwi ne u ru nuẹn. 13 U gha le evbare, ya tie avbe ivbiogue, avbe arọe, avbe uke kevbe arhuaro, 14 a gha fiangbuẹ, rhunmwuda iran i sẹtin ha ruẹ use. Osanobua gha ha ruẹ osa vbe ẹghe ne a gha na huẹn avbe emwata kpaegbe vbe idin.”