Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
SEPTEMBER 3-9
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | JỌN 1-2
“Iwinna Ọyunnuan Nokaro Ne Jesu Ru”
(Jọn 2:1-3) A ghi tie ẹre nẹghẹdia nọ, iran keghi ru irhiọha vbe Kana ne Galili. Iye Jesu keghi rre evba. 2 Iran keghi vbe tie Jesu kevbe avbe erhuanegbe ẹre ye nene irhiọha. 3 Iran ghi da ayọn ne ọ rrọọ hia fo nẹ, iye Jesu keghi do tama rẹn wẹẹ, “Iran i ghi mwẹ ayọn!”
w15 6/15 4 okhuẹn 3
E Kristi Ọre Ẹtin Ọghe Osanobua
3 Vbe ugie orọnmwẹ ọkpa na do vbe Kana vbe Galili, Jesu keghi ru iwinna ọyunnuan ọghẹe nokaro. Ọ gha kẹ, emwa ni rrie ugie nii, bun sẹ vbene iran te yaro yi. Vbọrhirhighayehẹ, ayọn nọ rre otọ keghi fo. Iye Jesu ighẹ e Meri vbe gha rre usun emwa ni rrie ugie nii. Vbe nai na gbawawẹ, ke ukpo eso gha dee, te Meri wa gha roro ẹmwẹ akhasẹ hia na tae vbekpae ovbi ẹre, ọ vbe rẹn wẹẹ “Ovbi Osanobua Ne Ọ Yo Sẹ” ẹre a khian gha tie ẹre. (Luk 1:30-32; 2:52) E Meri rẹnrẹn deghẹ Jesu mwẹ ẹtin eso nọ ma he suẹn gha loo ra? Ima ma rẹn. Emwi ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ, vbe Jesu vbe Meri yo ugie orọnmwẹ vbe Kana, iran keghi rhiẹre ma wẹẹ iran mwẹ agiẹngiẹn daa ọdọ vbe amwẹ ni da ru orọnmwẹ, iran na gha hoo ne iran ru iyobọ ne iran, ne ekhue ghẹ mu iran. Jesu rẹnrẹn wẹẹ te ọ khẹke na gha mu ọghọ ye emwa egbe. Rhunmwuda ọni, irẹn keghi ya amẹ nọ vuọn egalọn 100 (380 litres) khian “ayọn ne ọ maan” vbe odẹ ọghe ọyunnuan. (Tie Jọn 2:3, 6-11.) Esalẹbẹ nọ, ne Jesu ru emwi ọyunnuan na ra? Ẹn o. Te irẹn wa tohan emwa ni rrie ugie orọnmwẹ nii, kevbe wẹẹ, ọ vbe gha hoo nọ ya egbe taa erhae nọ rre ẹrinmwi vbe odẹ ne ọ ya zẹ emwi obọ.
(Jọn 2:4-11) Jesu wanniẹn wẹẹ, “Okhuo, ghẹ tama mwẹ emwi ne I gha ru. Ẹghẹ mwẹ ma he sẹ.” 5 Iye Jesu keghi tama avbe eguọmwadia wẹẹ, “Emwi ne ọ rhirhi wẹẹ ne uwa ru, wa ru ẹre.” 6 Avbe Ju ru emwi ọkpa, iran mwẹ vbene iran lele oba kpe emwi hia hẹ. Iran keghi rhunmwuda ọnii viọ akhe amẹ ne a ya okuta ma ye evba, ọkpọkpa vbọ gha sẹtin gua egalọn ugie ya sẹ ọgban. 7 Jesu keghi tama avbe eguọmwadia wẹẹ, “Wa sa amẹ vuọn avbe akhe na,” iran keghi sa amẹ vọn ehia sẹ unu. 8 Iyeke ọnii, ọ tama iran wẹẹ, “Wa sa vbe amẹ ni mu gie ọwaemwi.” Iran keghi gele sa mu bu ẹre. 9 Irẹn keghi danmwẹ amẹ ne ọ khian ayọn ni, ọ ma rẹn ehe ne ọ ke rre, (sokpan avbe eguọmwadia ni sa amẹ nii rẹnrẹn); rhunmwuda ọnii, irẹn keghi tie ọdafẹn ọha. 10 Ọ tama rẹn wẹẹ, “Ayọn ne ọ maan sẹ ẹre emwa hia ka mu rre ne a gha da, emwa ne a tiere ghẹ ghi da nẹ ẹsẹse, ọ ke do mu ayọn kẹkan ye otọ. Sokpan wẹ keghi ya mu ayọn ne ọ maan na hinrre usin.” 11 Jesu keghi winna iwinna ọyunnuan ne okaro na vbe uwu avbe iwinna ọyunnuan nekhua hia ne ọ winnaẹn, vbe Kana ne Galili, irẹn keghi rhie uyi ẹre maan vbe evba, avbe erhuanegbe ẹre keghi yae yi.
jy 41 okhuẹn 6
Emwi Ọyunnuan Nokaro Ne Jesu Ru
Ọna ọre emwi ọyunnuan nokaro ne Jesu ru. Emwa ni da khian erhuanegbe Jesu ghi miẹn emwi ọyunnuan na, amuẹtinyan ne iran mwẹ dae Jesu keghi khian nọ wegbe sayọ. Iyeke ọni, Jesu, Iyẹe, kevbe etiọnrẹn nikpia keghi mu okhian gha rrie Kapaniọn nọ rre odẹ okuọ vbe ọkpẹn okun ọghe Galili.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Jọn 1:1, NW) Vbe omuhẹn ne Ẹmwẹ rrọọ nẹ, ne Ẹmwẹ keghi deba Osanobua gha rrọọ, ne Ẹmwẹ kegha re osa.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 1:1
ne Ẹmwẹ: Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹre ladian ọre ho loʹgos. A keghi loo ẹre zẹvbe iwaeni vbe ako na; a vbe loo ẹmwẹ na vbe ebe Jọn 1:14 kevbe Arhie 19:13. E Jọn gi ima rẹn wẹẹ Jesu ọre ne Ẹmwẹ. A loo iwaeni na ginna Jesu vbe ẹghẹ ne ọ na gha rre ẹrinmwi zẹvbe ọmọ orhiọn, vbe ẹghẹ ne ọ na gha rre agbọn zẹvbe ọmwa nọ gbae kevbe ẹghẹ ne ọ ya kpa gha rrie ẹrinmwi. Jesu ẹre ọ ghaa re ọmunu ọghe Osanobua; irẹn ẹre Jehova ghaa loo ya gu emwa guan vbe ẹrinmwi kevbe uhunmwu otagbọn. Rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin kha wẹẹ, a te miẹn wẹẹ Jesu ghaa die uhunmwu otagbọn na, irẹn ọre odibosa ne Jehova ghaa loo ya gu emwa nagbọn guan.—Gẹn 16:7-11; 22:11; 31:11; Ẹks 3:2-5; Giọg 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
deba: Emwi ne ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa, nọ re pros rhiema ọre asikẹgbe ne khuankhuankhuan kevbe a gu egbe loo. A gha loo ẹmwẹ na, ọ vbe rhiema wẹẹ emwa ughughan ẹre a guan kaẹn; vbe ako na, a keghi loo ẹre ginna ne Ẹmwẹ (ọni ọre Jesu) kevbe Osa ọghe ẹmwata.
ne Ẹmwẹ kegha re osa: Ra ne “Ẹmwẹ kegha mwẹ akpa ọghe Osanobua.” Akpa ọghe Jesu Kristi nọ re “ne Ẹmwẹ” (ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹre ladian ọre ho loʹgos; ya ghee ayahọmwaehọ nọ rre ako na nọ dekaan ne Ẹmwẹ) ẹre Jọn ghaa guan kaẹn vbe ako na. Ukpo ne kpataki ẹre ne Ẹmwẹ na zẹ, zẹvbe ọmọ ọdiọn ọghe Osanobua, irẹn ẹre Osanobua vbe loo ya yi emwi nikẹre; ena ehia ẹre ọ si ẹre ne a na gie ẹre zẹvbe “osa; ọmwa nọ mwẹ akpa ọghe Osanobua; nọ yevbe Osanobua.” E Baibol nibun na zedu ẹre keghi kha wẹẹ, “ne Ẹmwẹ kegha re Osanobua,” vbene a miẹn wẹẹ ihegbe ẹre irẹn vbe Osanobua Ne Udazi khin. Vbọrhirhighayehẹ, emwi bun nọ ya ima yayi wẹẹ, ẹi re te Jọn ghaa kha wẹẹ ihegbe ẹre “ne Ẹmwẹ” kevbe Osanobua Ne Udazi khin. Vbe okaro, ako nii wẹẹ te “ne Ẹmwẹ” “deba Osanobua gha rrọọ.” Deba ọni, igba eha ẹre a loo ẹmwẹ e Grik na nọ re the·osʹ vbe ebe Jọn 1:1, 2. Vbene a ya loo ẹre vbe ẹghẹ nokaro kevbe nogieha keghi lughaẹn ne vbene a ya loo ẹre vbe nogieva; ọ mwẹ ẹmwẹ na loo ginna nokaro kevbe nogieha nẹi rre nogieva. Emwa ni rri egie ebe yayi wẹẹ, ne a na loo ẹmwẹ nii ginna the·osʹ vbe nokaro kevbe nogieha, Osanobua Ne Udazi ẹre a guan kaẹn. Sokpan ne a ma na loo ẹre ginna nogieva, rhiema wẹẹ “ne Ẹmwẹ” ẹre a guan kaẹn. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Baibol nibun na zedu ẹre ghee Ebo, e French kevbe German na zedu ako na zẹvbe ne New World Translation vbe ya zedu ẹre; ẹmwẹ ne iran loo ro keghi ya ima rẹn wẹẹ, te “ne Ẹmwẹ” mwẹ akpa ọghe Osanobua, ẹi re wẹẹ ihegbe ẹre irẹn vbe Osanobua khin. Erriọ ẹre a vbe ya zedu ako na vbe odẹ orre nogieha ya sẹ nogienẹ, vbe urhuẹvbo e Sahidic kevbe Bohairic ne Ivbi e Copt zẹ; vbene iran ya zedu the·osʹ nokaro nọ ladian vbe ebe Jọn 1:1 lughaẹn ne vbene iran ya zedu nogieva. Avbe izedu na keghi rhiẹre ma wẹẹ, te “ne Ẹmwẹ” yevbe Osanobua, sokpan irẹn vbe Erhae ighẹ Osanobua ne udazi i re ihegbe. Ọna keghi guaero ighẹ ẹmwẹ nọ rre ebe Kọl 2:9 nọ khare wẹẹ, e Kristi ‘mwẹ akpa ọghe Osanobua.’ Ebe 2 Pit 1:4, gi ima rẹn wẹẹ, te emwa ni khian deba e Kristi kha, khian ‘gha yevbe Osanobua.’ Gberra ọni, vbe Septuagint (ọni ọre evbagbẹn nọhuanrẹn na ke urhuẹvbo e Hibru zedu ẹre ghee Grik), ẹmwẹ e Grik nọ re the·osʹ ẹre ọ rhihe ẹmwẹ e Hibru na ke zedu Osanobua nọ re ʼel kevbe ʼelo·himʹ. Emwi na ya ẹmwẹ na kha ọre “Olẹtin” ra “Ọmwa Nọ Wegbe.” A keghi loo ẹmwẹ Hibru na ginna Osanobua ne udazi, avbe osa ọghe ohoghe, kevbe emwa nagbọn. (Ghee ayahọmwaehọ nọ dekaan Jọn 10:34.) Ne a na tie ne Ẹmwẹ ‘osa,’ ra “olẹtin,” ọ keghi guaero ighẹ ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Aiz 9:6, NW nọ khare wẹẹ, eni na khian gha tie Mẹzaia ọre ‘Osa Ne Olẹtin’ (ọ ma wẹẹ “Osanobua Ne Udazi”), ọ ghi vbe gha re “Erha Etẹbitẹ” ne emwa ne ọ khian gha kha yan. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ Erhae ighẹ e Jehova ne Osa “ne oghodua” gha mu ena hia sẹ.—Aiz 9:7.
(Jọn 1:29) Ẹdẹ ghi gbe, Jọn keghi miẹn Jesu vbe ọ bu irẹn dee, ọ na kha wẹẹ, “Wa ghe oteghe ohuan Osanobua ne ọ viọ orukhọ agbọn gha rrie!
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 1:29
oteghe ohuan Osanobua: Vbe Jesu ghi dinmwiamẹ nẹ, Esu keghi danmwẹ ọnrẹn; vbe iyeke ọna, e Jọn ne Baptist keghi tama emwa wẹẹ Jesu ọre “Oteghe Ohuan Osanobua.” Ako na kevbe Jọn 1:36 ọkpa, ẹre a na loo ẹmwẹ na vbe Ebe Nọhuanrẹn. (Ghee App. A7.) E Baibol keghi ya Jesu gie oteghe ohuan. Te igiemwi na wa gba rhunmwuda, a ghaa loo ohuan ya ru izọese ye orukhọ vbe ẹghẹ nii, na mieke na miẹn akueyi ọghe Osanobua. Ohuan ne emwa ya gha zọ ese vbe ẹghẹ nẹdẹ, keghi mudia ye ihe arrọọ nọ gbae ne Jesu ghi do ya zọ ese ne emwa nagbọn. Ẹmwẹ na ighẹ “oteghe ohuan Osanobua” sẹtin rhie ima ekhọe ghee ako nibun vbuwe Ebe Nọhuanrẹn. Ne a na miẹn wẹẹ e Jọn ne Baptist kakabọ rẹn Evbagbẹn Nọhuanrẹn Ne A Ya Urhuẹvbo Ọghe Hibru Gbẹn, egbọre emwi nọ ghaa mwẹ vbe ekhọe vbe ọ tie Jesu oteghe ohuan ọre: ohuan ne Ebraham ghi ya zọ ese ye ihe ovbi ẹre nokpia ighẹ Aizik (Gẹn 22:13), oteghe ohuan ọghe Alagberra na gbe, vbe ẹghẹ ne Osanobua ya fan Ivbi Izrẹl hin eviẹn rre vbe Igipt (Ẹks 12:1-13), ra ohuan na ya gha ru izọese vbe aka ọghe Osanobua vbe Jerusalẹm, vbe owiẹ vbe ota (Ẹks 29:38-42). Ọ gha kẹ, emwi ọvbehe ne Jọn ghaa mwẹ vbe ekhọe ọre ẹmwẹ ne akhasẹ ighẹ Aizaia tae, ne ọ na wẹẹ ọmwa ne Jehova tie ẹre “ọguọmwadia mwẹ” yevbe “ovbi ohuan ne a ra gbe.” (Aiz 52:13; 53:5, 7, 11) Vbe ebe nokaro ne Pọl gbẹn gie Ivbiotu e Kristi ni ghaa rre Kọrinti, ọ keghi tie Jesu “Oteghe Ohuan Alagberra mwa.” (1 Kọr 5:7) Ukọ e Pita keghi guan kaẹn “Izọese ighobioye ọghe Kristi . . . ne ọ ye vbe oteghe ohuan ne ẹ i mwẹ okan ra ama.” (1 Pit 1:19) Ọ gberra igba 25 ne ebe Arhie Maan gie Jesu na rhie ẹtin ba re ẹtin zẹvbe “Oteghe Ohuan.”—Igiemwi eso keghi rre: Arhie 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
E Baibol Na Tie
(Jọn 1:1-18) Vbe a te do yi agbọn na, Ẹmwẹ ne a guan rrọọ nẹ, irẹn keghi deba Osanobua gha rrọọ, emwi ne Osanobua khin ọre irẹn vbe gha khin. 2 Ke omuhẹn gha dee, ọre ẹmwẹ ne a guan ke gu Osanobua gha rrọọ. 3 Obọ ẹre Osanobua la yi emwi hia. Vbe uwu emwi ne a yi hia, ọkpa ne a la iyeke ẹre yi, ẹ i rrọọ. 4 Nene ẹmwẹ ne a guan keghi mwẹ arrọọ vbe uwu irẹn, arrọọ na ọre ọ rhie uwanmwẹ gie emwa ne agbọn. 5 Uwanmwẹ na kegha baa vbe uwu ebiebi, ebiebi ma he sẹtin dọ ẹre yọ. 6 Osanobua keghi gie ukọ ẹre, ọmwa ne a tie ẹre Jọn. 7 Ne ọ do ta ẹmwẹ uwanmwẹ nii ma emwa ne agbọn. Irẹn rre do tae ma iran, ne emwa hia miẹn ehe na họn uhunmwu ne a gie ne iran yayi. 8 Irẹn tobọ ẹre i re nene uwanmwẹ, ẹmwẹ uwanmwẹ ni ẹre irẹn rre do ta. 9 Ọnọna ọrọre uwanmwẹ ne uwanmwẹ, uwanmwẹ ne ọ rrie agbọn do wan mu emwa hia. 10 Ọni nọ wẹẹ, nene Ẹmwẹ keghi rre agbọn, obọ ẹre ọre Osanobua la yi agbọn, levba sevba, agbọn ma rẹn ọnrẹn. 11 Irẹn kegha die ẹvbo irẹn tobọ ẹre, sokpan avbe emwa rẹn ma rhan obọ miẹn rẹn. 12 Vbene ọ rhirhi gha ye hẹ, eso vbọ rhan obọ miẹn rẹn, iran keghi yaeyi, rhunmwuda ọnii, irẹn keghi rhie ẹtin ne iran, ne iran khian ivbi Osanobua. 13 Iran ma khian ivbi Osanobua rhunmwuda ighẹ erriọ a wa yi ẹre, ra rhunmwuda ighe erha iran biẹlẹ iran ye agbọn na nẹ, Osanobua tobo ẹre ọrọre Erha iran. 14 Nene Ẹmwẹ ne a guan keghi khian ọmwa ne agbọn, ọ keghi do gu ima gha rrọọ. Ma miẹn uyi ẹre, ọ vọn ne ẹsọhẹ kevbe ẹmwata. Ọ na kegha re uyi ne a rhie nẹẹn zẹ vbe ukpọmọkpa kẹkan ne Evbavba mwẹ. 15 Jọn ọre ọ ta ẹmwẹ ọnrẹn. Irẹn keghi datu wẹẹ, “Ọmwa ne I kha ẹghẹ nii ọna khin vbe ẹghẹ ne I na kha wẹẹ, ‘Irẹn ọre ọ khian rre lele mwẹ, sokpan ọ kpọlọ sẹ mwẹ rhunmwuda irẹn rrọọ nẹ a ke do biẹ mwẹ.’” 16 Uwu uvọnmwẹ ẹsọhẹ ọghẹe, ọre ọ na fiangbe ima hia, ọ na gha kun afiangbe yan afiangbe ne ima. 17 Osanobua rhie Uhi la obọ Mosis rre, sokpan ẹsọhẹ kevbe ẹmwata la obọ Jesu Kristi rre. 18 Ọmwa ọkpa i rrọọ ne ọ he bẹghe Osanobua aro ẹdẹ, irẹn ọkpa kẹkan ne ọ re emwi ne Osanobua vbe khin, kevbe ne ọ vbe diake Evbavba, ẹre ọ rhie ẹre ma emwa.
SEPTEMBER 10-16
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | JỌN 3-4
“Jesu Kporhu Ma Okhuo E Sameria Ọkpa”
(Jọn 4:6, 7) Uhae ọghe Jekọb keghi rre evba, rhunmwuda ne egbe okhian ghi na wọọ Jesu ni, irẹn keghi tota ye ọkpẹn uhae ni, owẹn sẹ adesẹ ukhunmwu nẹ. 7 Okhuo ọkpa, ovbi e Sameria keghi do sa amẹ, Jesu keghi tama rẹn wẹẹ, “Sa amẹ mẹ wọn.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 4:6
ne egbe okhian ghi na wọọ Jesu: Ako na ọkpa ẹre a na tae vbe Ebe Nọhuanrẹn wẹẹ egbe “wọọ” Jesu. Odẹ ẹgogo 12 vbe avan ẹre Jesu ya tota ye ọkpẹn uhae nii. Ọ gha kẹ, te Jesu mu okhian ke iya ọghe Jọdan gha rrie Sika vbe Sameria vbe owiẹ vbe ẹdẹrriọ; na sẹtin mu okhian na, te a gha gbe oke nọ gberra ibata 3,000.—Jọn 4:3-5; ghee App. A7.
(Jọn 4:21-24) Jesu tama rẹn wẹẹ, “Ya ẹmwẹ mwẹ yi okhuo na, ẹghẹ dee ne a gha na miẹn wẹẹ ẹi re uhunmwu oke na ra Jerusalẹm ọre emwa gha na ga Evbavba. 22 Wa ne ivbi e Sameria ma mobọ rẹn ọmwa ne uwa ga. Ma ne Ju rẹn ọmwa ne ima ga rhunmwuda obọ avbe Ju ọre imiẹnfan ke rre. 23 Sokpan ẹghẹ nii dee, ọ vbe sẹ otọ nẹ ne iran ni mobọ ga, gha na ga Evbavba vbe orhiọn kevbe ẹmwata. Egbe emwa nii ga vberriọ ọre Evbavba hoo ne ọ gha gae. 24 Orhiọn ọre Osanobua khin, iran ni gae, ọ kere ne iran ya orhiọn gae vbe ẹmwata.”
(Jọn 4:39-41) Avbe emwa Sameria ni bun vbe ẹvbo ni keghi ya Jesu yi rhunmwuda ne okhuo ni na kha wẹẹ, “Ọ ta emwi ne I ghi he ru hia ma mwẹ.” 40 Ugbẹn vbe avbe emwa Sameria ni ghi bu ẹre rre, iran rinmwian ne ọ gu iran tota, Jesu keghi gbe ikpẹdẹ eva vbe evba. 41 Emwa ni bun keghi la ekpa ikpe orhu ẹre yayi.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Jọn 3:29) Ọdafẹn ọha ọre ọ yan ovbiọha. Ọse ọdafẹn ọha ghi mudia gha danmwehọ, ẹko ghi gha rhiẹnrhiẹn ọnrẹn vbe ọ gha họn urhu ọdafẹn ọha. Erriọ zẹẹ ọre a ya ye ọyẹnmwẹ ne ọ sẹ mwẹ khian ne ọ gbae.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 3:29
Ọse ọdafẹn ọha: Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọsie ọdafẹn ọha nọ wa kakabọ sikẹ ọre, ẹre ọ mudia nẹẹn, irẹn ẹre ọ vbe gu ẹre ru emwamwa nọ dekaan orọnmwẹ ọghẹe. Te emwa kue gha ghee ọsie ọdafẹn ọha na, zẹvbe ọmwa nọ ku ọdafẹn ọha vbe ovbi ọha kugbe. Vbe ọ gha sẹ ẹdẹ orọnmwẹ, emwa ghi su ovbi ọha gha die ehe ne a khian na do ugie orọnmwẹ nii, ọni ọre owa ọdafẹn ọha ra owa erha ọdafẹn ọha. Vbuwe ẹghẹ ne a ya do ugie na, ọsie ọdafẹn ọha gha họn vbe ọdafẹn ọha gu ovbi ọha guan, ẹko ghi gha sẹ ọre ọyẹnmwẹ, rhunmwuda ne ọ na rẹn wẹẹ, irẹn ru iwinna nọ bi ye irẹn egbe vbe odẹ nọ khẹke. E Jọn ne Baptist keghi ya egbe ẹre gie “ọsie ọdafẹn ọha.” Jesu ọre nene ọdafẹn ọha, vbene erhuanegbe ẹre na gha re ovbi ọha. Zẹvbe ọmwa nọ gbẹn odẹ yotọ khẹ e Mẹzaia, e Jọn ne Baptist ẹre ọ gie Jesu Kristi ma erhuanegbe Jesu nikaro. (Jọn 1:29, 35; 2 Kọr 11:2; Ẹfis 5:22-27; Arhie 21:2, 9) Ugbẹnvbe “ọsie ọdafẹn ọha” ghi ku ọdafẹn ọha kevbe ovbi ọha kugbe nẹ, iwinna rẹn keghi fo ye evba; a ma ghi gha họn ẹmwẹ ọnrẹn rre. Vbe Jọn ghi guan kaẹn irẹn vbe Jesu, ọ na wẹẹ: “Te irẹn khian gha hin usi yọ, mẹ ghi gha yẹkẹ yọ.”—Jọn 3:30.
(Jọn 4:10) Jesu wanniẹn wẹẹ, “Akpawẹ te u rẹn emwi ne Osanobua ya ru ọmwa ẹse ke ọmwa ne ọ wẹẹ ne u sa amẹ ne irẹn wọn, te u gha nọ rẹn, irẹn gha ghi vbe sa amẹ arrọọ nuẹn.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 4:10
amẹ arrọọ: Emwi ne ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na rhiema ọre amẹ nọ lẹẹ, ra amẹ ẹzẹ. Ọna keghi lughaẹn ne amẹ uhae nọ rre efẹn ọkpa nẹi lẹẹ. Emwi nọ rhiema ighẹ ẹmwẹ Hibru na loo ro vbe Lẹv 14:5, na ke zedu ẹre ladian ighẹ ‘amẹ nọ lẹẹ,’ ọre “amẹ arrọọ.” Ebe Jer 2:13 kevbe 17:13 keghi gie Jehova zẹvbe ‘ẹzi ọghe amẹ arrọọ,’ ra amẹ orhiọn nọ rhie arrọọ ne ọmwa. Ne Jesu na loo ẹmwẹ na ighẹ “amẹ arrọọ” vbe ọ gu okhuo e Sameria nii guan, ẹi re amẹ kẹkan ẹre ọ ghaa guan kaẹn, agharhemiẹn wẹẹ okhuo nii te gha roro ẹre wẹẹ amẹ kẹkan ẹre nọ.—Jọn 4:11; ghee ayahọmwaehọ nọ dekaan Jọn 4:14.
E Baibol Na Tie
(Jọn 4:1-15) Avbe Farisi keghi họn wẹẹ, emwa ne ọ do gha deba Jesu zẹ vbe erhuanegbe ẹre kevbe ne irẹn vbe sa amẹ na bun sẹ ọghe Jọn. 2 (Sokpan, Jesu ma tobọ ẹre sa amẹ ne ọmwa rhọkpa avbe erhuanegbe ẹre ọre ọ sa amẹ ne emwa.) 3 Jesu ghi họn ẹmwẹ ne emwa ta, ọ keghi kpa vbe Judia rre, ọ na gha rrie Galili. 4 Sameria keghi re ehe ne ọ gha la gberra ọ te sẹ evba. 5 Irẹn keghi do sẹ igue Sameria ọkpa ne a tie ẹre Sika, ne ọ ma rree gbe vbe ako oha ne Jekọb mu ne Josẹf ne ovbi ẹre. 6 Uhae ọghe Jekọb keghi rre evba, rhunmwuda ne egbe okhian ghi na wọọ Jesu ni, irẹn keghi tota ye ọkpẹn uhae ni, owẹn sẹ adesẹ ukhunmwu nẹ. 7 Okhuo ọkpa, ovbi e Sameria keghi do sa amẹ, Jesu keghi tama rẹn wẹẹ, “Sa amẹ mẹ wọn.” 8 (Avbe erhuanegbe ẹre ladian gha rrie adesẹ ore ẹvbo ne iran ya dẹ evbare.) 9 Okhuo Sameria nii wanniẹn wẹẹ, “Wẹ ne Ju, vbe u a gu nọ imẹ ne ọmwa Sameria hẹ wẹ ne I sa amẹ nuẹn wọn.” (Rhunmwuda avbe Ju kevbe emwa Sameria i gba fi obọ ye ọkpan ọkpa.) 10 Jesu wanniẹn wẹẹ, “Akpawẹ te u rẹn emwi ne Osanobua ya ru ọmwa ẹse ke ọmwa ne ọ wẹ ne u sa amẹ ne irẹn wọn, te u gha nọ rẹn, irẹn gha ghi vbe sa amẹ arrọọ nuẹn.” 11 Okhuo nii wanniẹn wẹẹ, “Enọwanrẹn, u i mwẹ ikoroba, uhae na wa vbe dinmwi. De ehe ne a gha na te miẹn nene amẹ arrọọ yi? 12 Jekọb ne erha mwa odede ẹre ọ mu uhae na ne ima, irẹn kevbe ivbi ẹre kevbe emwi irri ẹre hia wọn vbọ. Te uwẹ ghi wẹ, u kpọlọ sẹ Jekọb ne erha mwa ra?” 13 Jesu wanniẹn wẹẹ, “Ọmwa gha wọn vbe amẹ na, ohanmwẹ amẹ gha ye vbe dọlegbe gbe ẹre. 14 Sokpan ọmwa ne ọ rhirhi wọn vbe amẹ ne imẹ gha sa nẹẹn ohanmwẹ amẹ i ghi dọlegbe gbe ẹre ẹdẹ. Rhunmwuda amẹ ne I gha sa nẹẹn gha khian uhunmwu ẹzẹ vbe uwu irẹn, ọ ghi gha rhie amẹ arrọọ nẹẹn, ọ ghi vbe rhie arrọọ ne ẹi mwẹ ọfo nẹẹn.” 15 Okhuo nii tama rẹn wẹẹ, “Enọwanrẹn, sa ne imẹ vbe nene amẹ ne ovbamẹ ghẹ ghi dọlegbe gbe mwẹ, ne I ghẹ ghi vbe rre do gha sa amẹ.”
SEPTEMBER 17-23
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | JỌN 5-6
“Ya Ekhọe Hia Lele Jesu Ẹi Re Rhunmwuda Ere Ne U Khian Miẹn Vbọ”
(Jọn 6:9-11) “Ọvbokhan ọkpa rre emwa na ne ọ mwẹ eka ọka isẹn kevbe ehẹn eva, sokpan vbe ọni a ra sẹ vbe ẹbu ọrhẹnrhẹn na?” 10 Jesu tama iran wẹẹ, “Wa wẹ ne emwa ni hia tota.” (Irunmwu wa bun vbe evba ẹsẹse.) Rhunmwuda ọnii, emwa ni hia keghi gele tota. Iran sẹ omwa arhunmwu arriaisẹn isẹn. 11 Jesu keghi viọ eka ni, ọ kpọnmwẹ Osanobua, ọ ke gha ẹre ne emwa ni tota nii. Erriọ ọ vbe ru ehẹn, ọ ke sẹ iran hia obọ vbene iran hoo.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 6:10
emwa [ikpia, NW] ni hia keghi gele tota. Iran sẹ omwa arhunmwu arriaisẹn isẹn: Vbuwe ebe hia ni guan kaẹn emwi ọyunnuan na, ebe Matiu ọkpa ẹre ọ sunu yọ wẹẹ “ikhuo kevbe ibiẹka” vbe gha rre evba. (Mat 14:21) A gha wẹẹ na ka ikpia, ikhuo kevbe ibiẹka ne Jesu ya evbare koko vbe odẹ ọghe ọyunnuan vbe ẹdẹrriọ, iran sẹtin gberra 15,000.
(Jọn 6:14) Emwa ni rre evba ghi miẹn iwinna nọkhua ne Jesu winnaẹn, iran wẹẹ, “Vbe ẹmwata, ọnọna ọrọre nene akhasẹ ne ọ die agbọn.”
(Jọn 6:24) Ugbẹn vbe iran ghi miẹn ighẹ Jesu kevbe avbe erhuanegbe ẹre i ghi rre evba, iran keghi la okọ gha rrie Kapaniọn, iran kegha gualọe khian.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 6:14
nene akhasẹ: Ivbi e Ju nibun ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro yaro yọ wẹẹ, e Mẹzaia ẹre ọ khian gha re akhasẹ nọ yevbe na ghee Mosis na sunu yi vbe Diut 18:15, 18. Ne ako na, na guan kaẹn akhasẹ ne ọ die agbọn, ọ khọ wẹẹ, urremwẹ ọghe Mẹzaia ne Ivbi e Ju yaro yi, ẹre ọ ghaa guan kaẹn. Ebe Jọn ọkpa ẹre ọ ta emwi nọ sunu vbe ako na.
(Jọn 6:25-27) Ugbẹn vbe avbe emwa ni ghi miẹn e Jesu vbe iyeke nọkpa ọghe odighi, iran tama rẹn wẹẹ, “Ọmamwaemwi, de ẹghẹ ne u ya sẹ edinran yi?” 26 Jesu wanniẹn wẹẹ, “Ẹmwata ọre I tama uwa, rhunmwuda eka ne uwa re ne ọ vbe sẹ uwa ọkẹn ọre uwa na gualọ mwẹ khian ighẹ ẹ i re rhunmwuda ighẹ wa miẹn iwinna ẹtin ne I winnaẹn. 27 Wa ghẹ miẹn ẹsọn ye evbare ne ọ sẹtin rhia, sokpan emwi ne ọ kere ne uwa miẹn ẹsọn yi ọrọre evbare ne ọ sẹtin gha rrọọ ya sẹ agbọn etẹbitẹ. Ovbi Ọmwa gha rhie evbare na ne uwa rhunmwuda Osanobua ne Erha ye obọ yọ ọre nẹ.”
(Jọn 6:54) Ọmwaikọmwa ne ọ rri efun egbe mwẹ, ọ na vbe wọn esagiẹn mwẹ, mwẹ arrọọ ne ẹ i fo, mẹ gha vbe huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe ẹdẹ okiekie.
(Jọn 6:60) Nibun vbe uwu avbe erhuanegbe ẹre ghi họn ẹmwẹ na, iran keghi kha wẹẹ, “Ẹmwẹ na wo vbe egbe gbe, gha ọ gha miẹn ehọ ya họn ẹn?”
(Jọn 6:66-69) Rhunmwuda ọnọna, ni bun vbe uwu avbe erhuanegbe ẹre keghi werriegbe, iran ma ghi lele ẹre ọvbehe. 67 Jesu keghi rhunmwuda ọni tama iran ne erhuanegbe iweva wẹẹ, “Wa vbe vbo, ẹ i re te uwa ra vbe kpa?” 68 Saimọn Pita wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Nọyaẹnmwa, de ọmwa ne ima ra bu? Wẹ ọre ọ mwẹ ẹmwẹ ne ọ rhie arrọọ etẹbitẹ ne ọmwa. 69 Wanwan na nian, ma yayi, ma vbe rẹn wẹ, wẹ ọrọre ọmwa Ne ọ huanrẹn ne ọ ke ọghe Osanobua rre.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 6:27, 54
evbare ne ọ sẹtin rhia . . . evbare ne ọ sẹtin gha rrọọ ya sẹ agbọn etẹbitẹ: Jesu rẹnrẹn wẹẹ rhunmwuda evbare, ẹre ọ ya emwa nibun gha vẹ lele irẹn vbe erhuanegbe ẹre. Ẹmwata nọ wẹẹ deghẹ ima ma na gha rri evbare ikpakpa, ma i khian sẹtin gha rre agbọn, sokpan “evbare” orhiọn nọ rre uwu Ẹmwẹ Ọghe Osanobua gha sẹtin ya ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Jesu keghi rhie igiọdu ne emwa ni gbẹbu ne iran miẹn ẹsọn . . . ye “evbare ne ọ sẹtin gha rrọọ ya sẹ agbọn etẹbitẹ,” ọni nọ wẹẹ, te iran khian hia vbe odẹ ke odẹ ne iran gi ẹko evbare orhiọn vuọn iran, kevbe ne iran yaeyi ighẹ emwi ne iran ruẹ, iran ghi vbe gha rhie ẹre ye uyinmwẹ.—Mat 4:4; 5:3; Jọn 6:28-39.
rri efun egbe mwẹ, . . . wọn esagiẹn mwẹ: Ne ako na, na wẹẹ na rri efun egbe kevbe na wọn esagiẹn ọghe Jesu, ọni rhiema wẹẹ te a khian gha mwẹ amuẹtinyan dae Jesu Kristi, ẹi re te a khian gele rri efun egbe ọghẹe ra te a khian gele wọn esagiẹn ne esagiẹn. (Jọn 6:35, 40) Ukpo 32 C.E., ẹre Jesu ta ẹmwẹ na; ọna rhiema wẹẹ ẹi re Evbare Ota Ọghe Nọyaẹnmwa ne irẹn khian mu gbọ vbe ukpo nọ lelẹe ẹre irẹn ghaa guan kaẹn. A te do Ugie “Alagberra avbe Ju” ẹre Jesu na ta ẹmwẹ na, (Jọn 6:4), ọ gha kẹ, emwi nọ khian gha rre ekhọe ọghe emwa ni ghaa danmwehọ Jesu, ọre ugie ne iran khian do, iran sẹtin vbe yerre vbene ọ ru ekpataki hẹ ighẹ esagiẹn oteghe ohuan ne Jehova ya miẹn Ivbi Izrẹl fan vbe asọn nọ fan iran hin Igipt rre (Ẹks 12:24-27). Te Jesu ghaa hoo ne iran rẹn wẹẹ, esagiẹn ne irẹn khian da kua, ẹre ọ khian kie ẹkpotọ ne erhuanegbe ẹre ya gha mwẹ arrọọ etẹbitẹ.
w05 9/1 21 okhuẹn 13-14
E Jehova Ne Osa Ọghe Ima Ẹre Ima Khian Lele
13 Vbọrhirhighayehẹ, emwa ni gbẹbu kegha vẹ lele Jesu khian; ebe Jọn gi ima rẹn wẹẹ, iran keghi miẹn Jesu vbe iran ghi “fian odighi gberra.” Vbọsiẹ ne iran na ye gha vẹ lele Jesu, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ Jesu ma kue yọ ne iran ma irẹn ọba? Iwinna evbare ẹre ọ wa mu iran nibun, iran na gha roro ẹre wẹẹ, Jesu gha vbe ya evbare koko iran vbene Jehova koko Ivbi Izrẹl vbuwe ato vbe ẹghẹ ọghe Mosis. Ọni rhiema wẹẹ, emwi ne iran ghaa gualọ ọre ne Jesu wa gha kpemehe emwi ikpakpa ne iran. Vbe Jesu ghi miẹn wẹẹ iziro nọ ma gba ẹre ọ rre iran ekhọe, ọ na suẹn gha maa iran ẹmwata vbekpae Jehova, ne ọ mieke na dia iziro ọghe iran. (Jọn 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Eso vbuwe iran na ghi suẹn gha gui ẹzọ uwu unu, katekate rhunmwuda ne Jesu na zẹ erre na wẹẹ: “Ẹmwata ẹre I tama uwa, vbe ẹi re te uwa rri efun egbe Ovbi Ọmwa ne uwa vbe wọn esagiẹn ọnrẹn, wa i sẹtin gha mwẹ arrọọ vbe uwu uwa. Ọmwaikọmwa ne ọ rri efun egbe mwẹ, ọ na vbe wọn esagiẹn mwẹ, mwẹ arrọọ ne ẹ i fo, mẹ gha vbe huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe ẹdẹ okiekie.”—Jọn 6:53, 54.
14 Erre ne Jesu mobọ gha zẹ, wa gha kie ẹkpotọ ne emwa ni danmwehọ ne iran ya rhiẹre ma deghẹ iran gele hoo ne iran ga Osanobua. Erriọ ẹre erre na vbe gha ye. Vbe Jesu ghi zẹ erre na, ọ keghi ya ohu mu emwa nibun. Ebe Jọn gi ima rẹn wẹẹ: “Nibun vbe uwu avbe erhuanegbe ẹre ghi họn ẹmwẹ na, iran keghi kha wẹẹ, ‘Ẹmwẹ na wo vbe egbe gbe, gha ọ gha miẹn ehọ ya họn ẹn?’ ” Ẹre Jesu na ghi gi iran rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne iran gbarokotọ ẹse, ne iran mieke na rẹn emwi ne erre nii demu vbe odẹ ọghe orhiọn. Jesu keghi tama iran wẹẹ: “Orhiọn ẹre ọ rhie arrọọ ne ọmwa, ikinnegbe i mwẹ esa ne ọ ye. Ẹmwẹ ne I gu uwa guan, orhiọn [kevbe arrọọ ẹre nọ, NW ].” A ye ta ena ta na, emwa nibun ma ye danmwehọ; ebe Jọn keghi kha wẹẹ: “Rhunmwuda ọnọna, nibun vbe uwu avbe erhuanegbe ẹre keghi werriegbe, iran ma ghi lele ẹre ọvbehe.”—Jọn 6:60, 63, 66.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Jọn 6:44) Ọmwa ne ọ gha sẹtin bu mwẹ gha dee ẹ i rrọọ vbe ẹ i re wẹ Erha mwẹ ọre ọ si ẹre, mẹ ghi vbe huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe ẹdẹ okiekie.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 6:44
si ẹre: Agharhemiẹn wẹẹ, ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian gie vbene ọgbehẹn ya ye ọga si ehẹn ladian vbuwe ẹzẹ (Jọn 21:6, 11), ọni ma rhiema wẹẹ, te Jehova gbagba ẹre ye emwa egbe ne iran do ga irẹn. Ẹmwẹ e Grik na vbe dekaẹn na ru emwi nọ rhie ọmwa aro re, na mieke na si ẹre kẹ egbe.” Ọ gha kẹ, ẹmwẹ ne Jesu loo ro mwa yee ima ẹre rre vbekpa ẹmwẹ nọ rre ebe Jer 31:3, ne Jehova na tama Ivbi Izrẹl nẹdẹ wẹẹ: ‘Mẹ ẹre ọ si uwa kẹ egbe lekpae ahoẹmwọmwa nẹi beghe ne I mwẹ ghee uwa.’ (Ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa ẹre a vbe loo vbe Septuagint.) Ebe Jọn 12:32 gi ima rẹn wẹẹ, erriọ Jesu vbe ya si emwa ughughan kẹ egbe. Ebe Nọhuanrẹn gi ima rẹn wẹẹ, te Jehova yi ima ne ima sẹtin gha zẹ ne egbe ima. Dọmwadẹ ọghẹe ẹre ọ khian zẹ ne egbe ẹre, deghẹ irẹn gha ga e Jehova. (Diut 30:19, 20) Emwa ni mwẹ ekhọe esi ẹre Osanobua fẹko si kẹ egbe. (Psm 11:5; Itan 21:2; Iwinna 13:48) E Jehova keghi loo ẹmwẹ nọ rre Baibol kevbe orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya si emwa kẹ egbe. Ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Aiz 54:13, na sunu yi vbe ebe Jọn 6:45, keghi dekaẹn emwa hia ne Erha mwa si kẹ egbe.—Yae taa Jọn 6:65.
(Jọn 6:64) Sevba, eso vbe uwu uwa ma he ye yayi.” (Rhunmwuda Jesu wa rẹn iran ne ẹi ra yayi ke omuhẹn gha dee kevbe ọmwa ne ọ gha rhie ẹre maan.)
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 6:64
Jesu wa rẹn . . . ọmwa ne ọ gha rhie ẹre maan: ra ọmwa nọ khian yae dẹ. E Judas Iskariọt ẹre Jesu ghaa guan kaẹn. Asọn ohoho ẹre Jesu ya na erhunmwu gie Erhae, a te miẹn wẹẹ ọ zẹ ukọ ne iweva. (Luk 6:12-16) E Judas ka wa gha mwẹ amuẹtinyan daa Osanobua. Sokpan, Jesu rẹnrẹn wẹẹ a tae yotọ vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo Ọghe Hibru Gbẹn wẹẹ ọmwa ne iran gba rri evbare vbe ọkpan ọkpa ẹre ọ khian yae dẹ. (Psm 41:9; 109:8; Jọn 13:18, 19) Vbe Judas ghi suẹn gha zẹ owẹ ihan, Jesu keghi rẹn wẹẹ ọ fiwerriẹ nẹ, rhunmwuda ne ọ na sẹtin rẹn emwi nọ rre ọmwa ekhọe. (Mat 9:4) Zẹvbe Osa nọ rẹn vbene odaro khian gha ye hẹ, e Jehova rẹnrẹn wẹẹ ọse ne Jesu gba ẹko ẹre, ẹre ọ khian yae dẹ vbe okiekie. Ma gha muẹn roro aro ọmwa ne Osanobua khin kevbe vbene ọ ya ru emwi, ma i khian sẹtin tae wẹẹ, te Osanobua wa mwamwaẹn ke otọ gha dee wẹẹ, e Judas ẹre ọ khian ya Jesu dẹ.
ke omuhẹn gha dee: Ẹi re ẹdẹ na biẹ e Judas ẹre ako na guan kaẹn, ẹi vbe re ẹghẹ na ya zẹ ọre zẹvbe ukọ, rhunmwuda asọn ohoho ẹre Jesu ya na erhunmwu ọ ke zẹ avbe ukọ ọghẹe. (Luk 6:12-16) Ẹghẹ ne Judas ya suẹn gha zẹ owẹ ihan ẹre ako na guan kaẹn; vbe iziro dan suẹn gha la ekhọe Judas, uhukpa ẹre Jesu ya rẹn. (Jọn 2:24, 25; Arhie 1:1; 2:23; ghee ayahọmwaehọ nọ dekaan Jọn 6:70; 13:11.) Ọna vbe ya ima rẹn wẹẹ te Judas rẹn ru, ẹi re ọmwa ẹre ọ sua re. Vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo E Grik Gbẹn, emwi ughughan ẹre a loo ẹre yi ighẹ ẹmwẹ na nọ re “omuhẹn” (nọ re ar·kheʹ vbe Grik). Vbe igiemwi, vbe Pita ghi guan kaẹn ẹghẹ ne Osanobua ya suẹn gha yi emwi, ọ na wẹẹ “ke ne a ya bu agbọn tu agbọn;” ẹmwẹ e Grik na, ẹre ọ loo ro vba. A vbe loo ẹmwẹ e Grik na, ye emwi nibun ọvbehe. Vbe igiemwi, e Pita khare wẹẹ, te orhiọn nọhuanrẹn tuorre yan emwa nẹi re Ju “vbene ọ tuorre yan ima vbe omuhẹn.” (Iwinna 11:15) Ẹi re ẹdẹ ubiẹmwẹ ọghe irẹn ẹre Pita ghaa guan kaẹn, ẹi vbe re ẹghẹ ne Jesu ya zẹ irẹn zẹvbe ukọ. Nọghayayerriọ, ẹdẹ ne Osanobua suẹn gha tue orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe yan emwa vbe Pẹntikọst 33 C.E., ẹre ọ ghaa guan kaẹn. (Iwinna 2:1-4) Igiemwi ọvbehe ọghe odẹ ughughan na ya loo ẹmwẹ na ighẹ “omuhẹn” keghi rre Luk 1:2; Jọn 15:27; kevbe 1 Jọn 2:7.
E Baibol Na Tie
(Jọn 6:41-59) Avbe Ju keghi suẹn gha gui ẹzọ uwu unu ghe ẹre rhunmwuda ne ọ na kha wẹẹ, “Mẹ ọrọre evbare ne a rhie ke ẹrinmwi rre.” 42 Rhunmwuda ọnii, iran keghi kha wẹẹ, “Jesu ẹre ọ na khin, ovbi e Josẹf, ma rẹn erhae, ma rẹn iye ẹre! Vbe ọ ghi na kha hẹ na yi ighẹ ẹrinmwi irẹn ke tuorrre gha dee?” 43 Jesu wanniẹn wẹẹ, “Wa dobọ ẹzọ uwu unu ne uwa gui yi. 44 Ọmwa ne ọ gha sẹtin bu mwẹ gha dee ẹ i rrọọ vbe ẹ i re wẹ Erha mwẹ ọre ọ si ẹre rre, mẹ ghi vbe huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe ẹdẹ okiekie. 45 Avbe akhasẹ gbẹn ọnrẹn nẹ wẹẹ, ‘Osanobua ma emwa hia emwi,’ ọmwa ne ọ rhirhi họn ọghe Evbavba, ighẹ ọ na vbe ruẹ emwi vbe ehe ne ọ ye gha bu mwẹ rre. 46 Ọna ma rhie ma ighẹ ọmwa ne ọ he miẹn Evbavba rrọọ: irẹn ni ne ọ ke ehe ne Osanobua ye gha dee ọkpa ọre ọ he miẹn Evbavba. 47 Ne I ta ẹmwata ma uwa, ọmwa ne ọ yayi, mwẹ arrọọ ne ẹ i mwẹ ọfo. 48 Mẹ ọrọre evbare ẹfe. 49 Avbe erha uwa odede rri e mana vbe otọ ẹgbo, sokpan iran vbe wulo. 50 Sokpan ọmwaikọmwa ne ọ rri evbare ne ọ ke ẹrinmwi rre na, ẹ i ghi wu. 51 Me ọrọre evbare ẹfe ne ọ ke ẹrinmwi rre: ọmwa ne ọ rhirhi rri evbare na, ọ gha rre agbọn ẹdẹdẹmwẹdẹ. Nene evbare ne I khian rhie nẹẹn ọrọre efun egbe mwẹ ne imẹ ya fi ohan, ne agbọn miẹn ehe na miẹn uhunmwu.” 52 Ẹmwẹ na keghi wa si imuan ẹmwẹ nọkhua ye avbe Ju egbe. Iran wẹẹ, “Vbe oko na ra ya sẹtin rhie efun egbe ẹre ne ọmwa re hẹ yi?” 53 Jesu tama iran wẹẹ, “Ẹmwata ọre I tama uwa, vbe ẹ i re te uwa rri efun egbe Ovbi Ọmwa ne uwa vbe wọn esagiẹn ọnrẹn, wa i sẹtin gha mwẹ arrọọ vbe uwu uwa. 54 Ọmwaikọmwa ne ọ rri efun egbe mwẹ, ọ na vbe wọn esagiẹn mwẹ, mwẹ arrọọ ne ẹ i fo, mẹ gha vbe huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe ẹdẹ okiekie. 55 Rhunmwuda efun egbe mwẹ, ọrọre evbare ne ọ sẹ ihe evbare, esagiẹn mwẹ ọrọre emwi ne a wọn ne ọ sẹ ihe emwi ne a wọn. 56 Ọmwa ne ọ rri efun egbe mwẹ, ọ na vbe wọn esagiẹn mwẹ, rre uwu imẹ, mẹ vbe rre uwu irẹn. 57 Erha ne ọ rrọọ, ọre ọ gie mwẹ, rhunmwuda ẹre ọre imẹ na vbe rrọọ. Erriọ vbe nọ zẹẹ, ọmwa ne ọ rri egbe mwẹ gha vbe gha rrọọ rhunmwuda mwẹ. 58 Rhunmwuda ọnii nian, ọnọna ọrọre nene evbare ne ọ ke ẹrinmwi rre, ẹi re egbe evbare ne avbe erha uwa odede re, ne iran na ye wulo, ọmwa ne ọ rhirhi rri evbare na, gha rrọọ ẹdẹdẹmwẹdẹ.” 59 Ehe ne Jesu na gha ma emwa emwi vbe uwu ọgua ediọn vbe Kapaniọn ọre ọ na guan avbe ẹmwẹ na.
SEPTEMBER 24-30
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | JỌN 7-8
“Jesu Keghi Rhie Uyi Ne Erhae”
(Jọn 7:15-18) Unu keghi kakabọ yan avbe Ju, iran wẹẹ, “Vbe oko na na rẹn emwi sẹrriọ hẹ yi ugbẹnvbe ọ ma yo esuku?” 16 Jesu wanniẹn wẹẹ, “Emwi ne I ma emwa re ẹ i re ọghe obọ mwẹ sokpan obọ Osanobua ne ọ gie mwẹ ẹre ọ ke rre. 17 Ọmwaikọmwa ne ọ hoo ne irẹn ru vbene Osanobua hoo gha rẹn deghẹ emwi ne I ma emwa ẹre obọ Osanobua ọre ọ ke rre ra ẹmwẹ obọ mwẹ ọre I zẹ ta. 18 Ọmwa ne ọ zẹ ẹmwẹ obọ ẹre ta, uyi egbe ẹre ọ gualọ. Sokpan ọmwa ne ọ hoo uyi ọmwa ne ọ gie ẹre ghi gha yin uyinmwẹ ne ọ diae, ẹi ru ero.
cf 100-101 okhuẹn 5-6
“A Gbẹn Ọnrẹn Yotọ Nẹ”
5 Te Jesu ghaa hoo ne emwa rẹn wẹẹ obọ Osanobua ẹre emwi ne irẹn maa emwa re ke rre. Ọ na kha wẹẹ: “Emwi ne I ma emwa re ẹi re ọghe obọ mwẹ sokpan obọ Osanobua ne ọ gie mwẹ ọre ọ ke rre.” (Jọn 7:16) Vbe ẹghẹ ọvbehe, ọ keghi kha wẹẹ: “Mẹ i da ru emwikemwi sokpan ẹmwẹ ne Erha ma mwẹ re ọre I ta.” (Jọn 8:28) Ọ na vbe kha wẹẹ: “Avbe ẹmwẹ ne I tama uwa, ẹ i re ẹmwẹ obọ mwẹ, Evbavba ne ima gba ru emwi kugbe ẹre ọ winna iwinna rẹn.” (Jọn 14:10, NW ) Odẹ ọkpa ne Jesu ya rhiẹre ma wẹẹ obọ Erhae ẹre irẹn na miẹn emwi ne irẹn maa emwa re, ọre ne ọ na gha rhie emwa ekhọe ghee emwi nọ rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn vbe ẹghẹ hia.
6 Ma gha gbarokotọ tie ẹmwẹ ne Jesu tae vbe Baibol, ma gha bẹghe ẹre wẹẹ, vbuwe ebe hia ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo Hibru Gbẹn, ọ gberra ukhiọnmwẹ ne Jesu rhie emwa ekhọe ghee vbe ọ maa emwa emwi. Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, Jesu ma hia sẹ. Iran ghi gha kha wẹẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ ukpo eha vbe ukhiọnmwẹ ẹre ọ ya winna iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghẹe, vbọsiẹ ne ọ ma na sunu yi ako hia ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo Hibru Gbẹn? Ọ gha kẹ, Jesu sunu yi ako hia ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo Hibru Gbẹn. Yerre wẹẹ, vbuwe emwi hia ne Jesu ru kevbe ẹmwẹ hia ne ọ tae vbe ọ rre agbọn na, ekherhe ẹre a gbẹn yotọ vbọ. (Jọn 21:25) Vbene ẹmwata, u gha wẹẹ ne u tie ẹmwẹ hia ne Jesu tae na gbẹnnẹ yotọ, ẹi khian zẹdẹ rhie ruẹ ughaẹdẹ nọ bun gbe. Nia gia ba kha wẹẹ, a rhie ughaẹdẹ eso nuẹ ne u ya gu ọmwa guan vbekpae Osanobua kevbe Arriọba ọghẹe, inu ako vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo Hibru Gbẹn ẹre u khian sẹtin sunu yi? Ye vbe sẹ ọni, Jesu ma mobọ gha mwẹ ebe ne a kiri ne ọ ghaa ghee ya kporhu. Vbe Ikporhu Ne Jesu Kpee Re Vbe Uhunmwu Oke, ọ keghi sunu yi ako nibun ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya Urhuẹvbo Ọghe Hibru Gbẹn—na kha na, te ọ wa rẹn ehia ye uhunmwu!
(Jọn 7:28, 29) Ugbẹn vbe Jesu ghi ma emwa emwi vbe Ọgua Osa, ọ keghi tọn urhu mu kha wẹẹ, “Wa gele rẹn mwẹ, rẹn ehe ne I ke rre ra? Sokpan mẹ ma ya ẹtin obọ mwẹ rre. Sokpan ọmwata ọre ọmwa ne ọ gie mwẹ khin. Wa ma rẹn ọnrẹn. 29 Sokpan mẹ rẹn ọnrẹn, rhunmwuda ehe ne ọ ye mẹ ke gha dee, irẹn ọre ọ gie mwẹ.”
(Jọn 8:29) Ọmwa ne ọ gie mwẹ gu mwẹ rrọọ, ọ ma sẹ imẹ ọkpa rae rhunmwuda emwi ne ọ yẹ ọre, ọre I ru vbe ẹghẹ hia.”
w11 3/15 11 okhuẹn 19
Gi Orhiọn Ọghe Osanobua Gha Loo Ruẹ, Ẹi Re Ọghe Agbọn Na
19 Ya Ekhọe Hia Họn Ẹmwẹ Ne Jehova. Jesu wa gha ru emwi nọ yẹẹ Erhae vbe ẹghẹ hia. Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne iziro ne Jesu te gha mwẹ ya lughaẹn ne ahoo ọghe Erhae. Ọrheyerriọ, Jesu na ye si agbada vbe unu tama Erhae wẹẹ: “Ẹ i re ne imẹ ho sokpan ne uwẹ hoo ọre a gha ru.” (Luk 22:42) Nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Mẹ họn ẹmwẹ ne Osanobua uhiẹn deghẹ ọ na gha lọghọ ne I ru vberriọ ra?’ Adeghẹ ima hoo ne ima miẹn adogbannọ vbe arrọọ ọghe ima, te ima gha họn ẹmwẹ ne Osanobua. Irẹn ẹre ọ khẹke ne ima gha họn ẹmwẹ na rhunmwuda irẹn ẹre ọ rhie arrọọ ne ima, kevbe wẹẹ irẹn ẹre ọ vbe gbaroghe ima. (Psm 95:6, 7) Ọ wa ru ekpataki ne ima họn ẹmwẹ ne Osanobua, rhunmwuda ima i khian sẹtin gha mwẹ akueyi ọghẹe, vbe ẹi re te ima họn ẹmwẹ nẹẹn.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Jọn 7:8-10) Wa gha rrie nene [ugie], mẹ i rrie [ugie] na rhunmwuda ẹghẹ mwẹ ma he sẹ.” 9 Ọ ghi guan ẹmwẹ na ma iran nẹ, irẹn keghi ye tota vbe Galili. 10 Ugbẹn vbe avbe etiọnrẹn ghi kpa gha rrie [nene ugie] nẹ, Jesu keghi vbe gha khian sokpan ọ ma la azagba, ọ keghi la ẹkhokho gha khian.
w07 2/1 6 okhuẹn 4
Vbọzẹe Ne Ọ Na Khẹke Ne Ima Gha Ta Ẹmwata?
De igiemwi ne Jesu rhie yotọ vbe nọ dekaan na gha ta ẹmwata? Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Jesu kevbe emwa eso ne ẹi re emwa iyayi ya gha guan, iran na gha hoo ne iran rẹn eke ne Jesu ghi mu okhian rrie. Iran keghi tama Jesu wẹẹ, “Kpa vbe emwa ne u gha rrie Judia.” Vbe Jesu a ghi ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn iran hẹ? ‘Wa gha rrie nene ugie [vbe Jerusalẹm]; mẹ i rrie ugie na nia, rhunmwuda ẹghẹ mwẹ ma he sẹ.’ Sokpan vbe ọ ma he kpẹẹ vba, Jesu na ye mu okhian gha rrie Jerusalẹm ya do nene ugie. Vbọzẹe ne ọ na zẹ ẹmwẹ wanniẹn iran vbe odẹ vberriọ? Rhunmwuda, ẹmwẹ eke ne Jesu rrie ra ẹghẹ ne ọ khian ya kpa ma kaan iran. Rhunmwuda ọni, Jesu ma ta ohoghe, sokpan ọ ma wa gbe ẹmwẹ ẹho rua ma iran, ne iran ghẹ mieke na do rhie ikuanegbe ne irẹn ra erhuanegbe ẹre. Vbe ukọ e Pita ghi guan kaẹn Jesu, ọ na wẹẹ: “Ọ ma ru a i ghẹ ru, a ma vbe miẹn ọmwa ne ọ họẹn ẹmwẹ ohoghe ọkpa vbe unu ẹnrẹn.” Ọna rhiema wẹẹ ọ ma mwẹ ẹghẹ ọkpa ne Jesu ya ta ohoghe.—Jọn 7:1-13; 1 Pita 2:22.
(Jọn 8:58, NW) Jesu wanniẹn wẹẹ, “Ẹmwata ọre I tama uwa. Vbene a te biẹ Ebraham, I rrọọ nẹ.”
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaan Jọn 8:58
I rrọọ nẹ: Ivbi e Ju ni ghaa gbe Jesu odan kegha hoo ne iran ya ugbe gbe Jesu rua, ne ọ na kha wẹẹ irẹn “miẹn Ebraham” nẹ, rhunmwuda iran wẹẹ Jesu “ma he sẹ . . . ukpo ekigbesiyeha.” (Jọn 8:57) Te Jesu ta ẹmwẹ na, ne iran mieke na rẹn wẹẹ irẹn ka gha rre ẹrinmwi zẹvbe ọmọ orhiọn a te miẹn wẹẹ a biẹ Ebraham. Emwa eso khare wẹẹ emwi ne ako na rhiema ọre wẹẹ, Jesu ọre Osanobua. Iran keghi kha wẹẹ ẹmwẹ e Grik na loo ro mwa nọ re, e·goʹ ei·miʹ (ne Baibol eso zedu ẹre zẹvbe “Mẹ nọ”), ẹre a vbe loo vbe Ẹks 3:14 vbe Septuagint, rhunmwuda ọni, vbene a ya zedu ẹmwẹ nii vbe Ẹks 3:14 ẹre ọ vbe khẹke na ya zedu ẹre vbe Jọn 8:58, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ ẹmwẹ ọkpa ẹre a loo ro vba. (Ya ghee ayahọmwaehọ nọ dekaan Jọn 4:26.) Sokpan, zẹvbe ne a ya loo ẹmwẹ e Grik na, nọ re ei·miʹ vbe ako na, emwi nọ demu ọre wẹẹ “vbene a te biẹ Ebraham,” Jesu rrọọ nẹ kevbe wẹẹ ọ ye gha rrọọ vbe a biẹ ọre nẹ. Rhunmwuda ọni, odẹ nọ gbae na khian ya zedu ẹmwẹ na ọre “I rrọọ nẹ” ẹi re “Mẹ nọ;” vbe deba ọni, e Baibol eso na zedu ẹre vbe ẹghẹ nẹdẹ kevbe ẹghẹ ne ima ye na, vbe loo ẹmwẹ nọ khọ “I rrọọ nẹ.” Uhiẹn, ẹmwẹ e Grik na, nọ re ei·miʹ ẹre Jesu loo ro vbe Jọn 14:9, ne ọ na kha wẹẹ: ‘Ne I ke gu uwa rrọọ ke nẹkpomarria gha dee, Filip, u ma ye rẹn mwẹ?’ Egbe ẹmwẹ na, ẹre a vbe loo vbe Baibol nibun na zedu ẹre, ọni rhiema wẹẹ ẹi re abakuru deghẹ a na zedu ei·miʹ zẹvbe “rrọọ nẹ,” sokpan nọ gua ẹmwẹ na ta ro. (Ako ọvbehe ne a na vbe loo egbe ẹmwẹ na giere na ọre Luk 2:48; 13:7; 15:29; Jọn 1:9; 5:6; 15:27; Iwinna 15:21; 2 Kọr 12:19; 1 Jọn 3:8.) Vbe deba ọni, ẹmwẹ ne Jesu tae vbe Jọn 8:54, 55 rhiẹre ma wẹẹ, ẹi re te Jesu ghaa hoo ne ọ tama emwa wẹẹ irẹn ọre Osanobua.
E Baibol Na Tie
(Jọn 8:31-47) Rhunmwuda ọnii, Jesu tama avbe Ju ni ya ẹre yi wẹẹ, “Adeghẹ wa ya emwi ne I ma uwa re gha ru emwi, erhuanegbe mwẹ wa gele khin. 32 Wa gha rẹn ẹmwata ne ọ rrọọ, ẹmwata ni gha ya uwa khian enọyan egbe ẹre.” 33 Iran wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Ivbi Ebraham ma khin ma ma he ru ọviẹn ọmwaikọmwa ẹdẹ. Vbe u a ya ẹmwẹ ni kha wẹẹ, ‘A gha ya uwa khian enọyan egbe ẹre’?” 34 Jesu tama iran wẹẹ, “Ẹmwata I tama uwa, ọmwa ne ọ rhirhi ru orukhọ, ọviẹn orukhọ nọ. 35 Ọviẹn i sẹtin gha re ovbi ogbẹ rhinrin, sokpan ọmọ, ovbi ogbẹ nọ rhinrin. 36 Deghẹ Ọmọ ghi fan uwẹ fua, u ghi do khian enọ yan egbe ẹre vbe ẹmwata. 37 Mẹ rẹnrẹn ighẹ ivbi Ebraham ọre uwa khin, sẹ evba wa hoo ne uwa gbe mwẹ uan rhunmwuda ighẹ wa ma rhan obọ miẹn iruẹmwi mwẹ. 38 Emwi ne Erha mwẹ rhie ma mwẹ ọre I guan kan, sokpan emwi ne erha uwa tama uwa ọre uwa ru.” 39 Iran wanniẹn tama rẹn wẹẹ, “Ebraham ọrọre erha mwa.” Jesu wanniẹn tama iran wẹẹ, “Akpawẹ ivbi Ebraham wa gele khin, vbene irẹn ru zẹ ọre uwa gha vbe gha ru. 40 Emwi ne I he ru ma gberra wẹẹ ne I ta ẹmwata ne I họẹn ke ehe ne Osanobua ye rre ma uwa. Sẹ evba wa ho ne uwa gbe mwẹ uan. Ebraham ma ru egbe ọna. 41 Emwi ne erha uwa ru ọre uwa vbe ru.” Iran wanniẹn wẹ, “Osanobua tobọ ẹre ọrọre erha mwa. Ivbi ẹre ma wa khin taa ra.” 42 Jesu tama iran wẹẹ, “Akpawẹ Osanobua ọre ọ gele re erha uwa, wa ghẹ gha ho ẹmwẹ mwẹ, rhunmwuda ehe ne Osanobua ye ẹre I ke gha dee, wanwan na nian, I rre emwa na. Ẹ i re ẹtin obọ mwẹ ẹre I ya rre, sokpan irẹn ẹre ọ gie mwẹ. 43 Vbọzẹe ne uwa ma na rẹn otọ ẹmwẹ ne I ta? Emwi ne ọ si ẹre ọrọre wẹ egbe uwa i rrọ ẹre. 44 Ivbi erha uwa ne Esu ọre uwa khin. Emwi ne erha uwa hoo ẹre uwa vbe hoo ne uwa gha ru. Izigha rẹn wa khin ke otọe gha dee. Ọ ma he mwẹ obọ vbe ẹmwata ẹdẹ, rhunmwuda ẹmwata i vbe rre uwu irẹn, ọ gha ta ohoghe, emwi ne a ya we ẹre ọre ọ ru ni, rhunmwuda, ohoghe nọ, kevbe erha ohoghe hia. 45 Ẹmwata ọre imẹ ta, ọni ẹre ọ si ẹre ne uwa ma na ya mwẹ yi. 46 Gha ọ lẹ orukhọ ginna mwẹ obọ vbe uwu uwa? Adeghẹ ẹmwata ọre I ta, vbọzẹe ne uwa ma na ya mwẹ yi? 47 Ọmwa ne ọ ke ehe ne Osanobua ye rre vbe damwehọ ẹmwẹ Osa, sokpan ẹ i re ehe ne Osanobua ye wa ke rre. Ọni ẹre ọ si ẹre ne uwa i ra na danmwehọ.”