Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
SEPTEMBER 2-8
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | HIBRU 7-8
“Ohẹn Ẹdẹdẹmwẹdẹ Vbe Uviẹn E Mẹlkizẹdẹk”
(Hibru 7:1, 2) Mẹlkizẹdẹk ne a kha na, kegha re Ọba Salẹm, ọ keghi vbe gha re ohẹn ọghe Osanobua Nọ Yo Sẹ. Ugbẹnvbe Ebraham ghi ke ehe nọ na gbele avbe ọba isẹn dee, Mẹlkizẹdẹk keghi khian dekun ẹnrẹn, ọ na fiangbẹe. 2 Ebraham keghi wa emwi nọ gu ẹre ye ihe igbe, ọ na viọ obọkpa nẹẹn vbọ. (Emwi na mobọ ya Mẹlkizẹdẹk kha ọrọre “Ọba Ẹmwata.” Rhunmwuda nọ na vbe re ọba ọghe Salẹm, emwi ọvbehe na ghi vbe ye eni ẹnrẹn kha keghi re “Ọba ọghe ọfunmwegbe.”)
it-2 366
Mẹlkizẹdẹk
Ọ kegha re Ọba ọghe ẹvbo na ghaa tiẹre Salẹm, “ohẹn ọghe Osanobua Nọ Yo Sẹ” vbe gha nọ. (Gẹn 14:18, 22) Irẹn ọre ohẹn nokaro ne Evbagbẹn Nọhuanrẹn sunu yi; irẹn suẹn gha ga nẹ zẹvbe ohẹn vbene ọ te sẹ ukpo 1933 B.C.E. Ukọ e Pọl keghi tie Mẹlkizẹdẹk “Ọba ọghe ọfunmwegbe” rhunmwuda “ọfunmwegbe” ẹre a ya e Salẹm kha; ọ na vbe tiẹre “Ọba Ẹmwata” rhunmwuda, ọni ẹre a ya eni ẹnrẹn kha. (Hib 7:1, 2) Ẹvbo na ghaa tiẹre Salẹm ẹre a ghi do rẹn ye Jerusalẹm vbe okiekie; a vbe zẹdia tie Jerusalẹm “e Salẹm.”—Psm 76:2.
Ebram (Ebraham) ghi khọnmiotọ yan Ọba e Kiedolaoma kevbe avbe ọba ni deba re nẹ, ọ kegha die Iya ọghe Siave na vbe tiẹre “Iya ọba.” Vbe evba nii, Mẹlkizẹdẹk “keghi viọ ebrẹd kevbe ayọn” rre, ọ na na erhunmwu ne Ebraham, vbene ọ na tama rẹn wẹẹ: “Te Osanobua Nọ Yo Sẹ, ne ọ yi ẹrinmwi kevbe agbọn, gha fiangbe Ebram! Te Osanobua Nọ Yo Sẹ, ne ọ rhie akhọnmiotọ nuẹ vbe uhunmwu avbe eghian ruẹ gha re ne a rho!” Ẹre Ebram na ghi wa emwi nọ viọ rre vbe okuo ye ihe igbe, ọ na viọ obọ ọkpa vbọ ne Mẹlkizẹdẹk nọ re ọba kevbe ohẹn.—Gẹn 14:17-20; Hib 7:4.
(Hibru 7:3) Emwi rhọkpa i rrọọ na gbẹn ye otọ vbekpa erha ra iye Mẹlkizẹdẹk ra vbekpa uniẹn kevbe ekhuarha ẹre, a ma rẹn vbene a ya biẹ ọre hẹ ra vbene ọ ya wu hẹ. Te irẹn yevbe Ovbi Osanobua, ọ na gha re ohẹn ẹdẹdẹmwẹdẹ.
it-2 367 ¶4
Mẹlkizẹdẹk
De emwi ne Baibol yae kha nọ na wẹẹ e Mẹlkizẹdẹk i mwẹ omuhẹn kevbe ufomwẹ?
Ọ mwẹ emwi ne kpataki ne Pọl tae vbekpae Mẹlkizẹdẹk; ọ keghi kha wẹẹ: “Emwi rhọkpa i rrọọ ne a gbẹn ye otọ vbekpa erha ra iye Mẹlkizẹdẹk ra vbekpa uniẹn kevbe ekhuarha ẹre, a ma rẹn vbene a ya biẹ ọre hẹ ra vbene ọ ya wu hẹ [ra ẹi mwẹ omuhẹn kevbe ufomwẹ, NW ]. Te irẹn yevbe Ovbi Osanobua, ọ na gha re ohẹn ẹdẹdẹmwẹdẹ.” (Hib 7:3) Ẹi re te Mẹlkizẹdẹk de ke iso rre, te a biẹ ọre vbene a vbe biẹ emwa nagbọn nikẹre, vbene ẹghẹ ya khian, ọ na vbe wu. Sokpan Evbagbẹn Nọhuanrẹn ma sunu yi eni erhae kevbe iyẹe, ọ ma vbe guan kaẹn uniẹn nọ ke rre ra ivbi ẹre, ọna rhiema wẹẹ, Evbagbẹn Nọhuanrẹn ma tama ima vbene arrọọ ọghẹe ya suẹn hẹ kevbe vbene ọ ya fo hẹ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, e Mẹlkizẹdẹk ẹre ọ mu ukhọmwẹ Jesu Kristi zẹvbe ohẹn ọghe etẹbitẹ. Zẹvbe ne Mẹlkizẹdẹk i mwẹ ohẹn ne ọ karo nẹẹn ra ne ọ rhihe ẹre, e Kristi ma vbe gha mwẹ ohẹn ne ọ yevbe ọre nọ karo nẹẹn, ohẹn rhọkpa i khian vbe rhihe ẹre. Yevbesọni, Jesu ma rri ukpo ogie ohẹn vbe ukhu, rhunmwuda ọ ma ke uniẹn ogie ohẹn rre, uniẹn e Juda kevbe ọghe Ọba e Devid ẹre ọ ke rre; ẹi re uniẹn ne ọ ke rre ẹre ọ si ẹre nọ na re ohẹn kevbe ọba. E Jehova ẹre ọ tobọre zẹ ọre ye ukpo ọba kevbe ohẹn zẹvbe ne ọ yan ma rẹn.
(Hibru 7:17) Rhunmwuda, ebe tae wẹẹ, “Wẹ gha rri ohẹn ẹdẹdẹmwẹdẹ vbe uviẹn e Mẹlkizẹdẹk.”
it-2 366
Mẹlkizẹdẹk
Emwi Nọ Mu Ukhọmwẹ Ukpo Ogie Ohẹn Ọghe Kristi. Vbe Devid ghi guan kaẹn eyan ne Jehova yan ma e Mẹzaia, ọ na kha wẹẹ: “Ohẹn, wẹ ra gha khin ẹdẹdẹmwẹdẹ vbe uniẹn ne a na rri ohẹn ọghe Mẹlkizẹdẹk.” (Psm 110:1, 4) Ẹmwẹ akhasẹ na nọ rre ebe Psalm keghi ya Ivbi e Hibru gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ ọba kevbe ohẹn ẹre Mẹzaia khian gha khin. Vbe ebe ne ukọ e Pọl gbẹn gie Ivbi e Hibru, ọ keghi ru iyobọ ne iran ya gele rẹn ọmwa ne ẹmwẹ akhasẹ nii guan kaẹn, ọ na gi iran rẹn wẹẹ, e Jesu “vbe khian ogie ohẹn etẹbitẹ lele uviẹn ọghe Mẹlkizẹdẹk.”—Hib 6:20; 5:10; ya ghee uhunmwuta nọ khare wẹẹ COVENANT.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Hibru 8:3) Te a ma dọmwadẹ ogie ohẹn wẹẹ, ne ọ gha ya emwi mu ohan, kevbe ne ọ gha ya aranmwẹ zọ ese ghe Osanobua, rhunmwuda ọni, te ogie ohẹn ọghomwa gha vbe mwẹ emwi ne ọ gha ya mu ohan.
w00 8/15 14 ¶11
Avbe Izọese Na Ru Vbe Ẹghẹ Nẹdẹ Ni Ya Ẹko Gha Rhiẹnrhiẹn Osanobua
11 Ukọ e Pọl keghi kha wẹẹ “Te a ma dọmwadẹ ogie ohẹn wẹẹ, ne ọ gha ya emwi mu ohan [ra nọ gha ya emwi zọ ọhẹ, NW ], kevbe ne ọ gha ya aranmwẹ zọ ese ghe Osanobua.” (Hibru 8:3) Ẹmwẹ ne ukọ e Pọl tae vbe ako na, ya ima rẹn wẹẹ alughaẹn ne egbe rre izọhẹ kevbe izọese ne Ivbi Izrẹl ghaa ru. (Hibru 5:1) Emwa eso keghi rhie emwi ọhẹ ne emwa, ne iran ya rhiẹre ma wẹẹ iran hoẹmwẹ iran, iran gbọyẹmwẹ ye emwi ne iran ru, kevbe wẹẹ, iran hoo ne iran sikẹ egbe sayọ. Emwa eso vbe ru vberriọ rhunmwuda iran gualọ emwi vbe obọ emwa ọvbehe. (Gẹnẹsis 32:20; Itan 18:16) Erriọ vbe ye, zẹvbe ne Uhi khare, Ivbi Izrẹl nẹdẹ kegha ru izọhẹ gie Osanobua, ne iran ya rhiẹre ma wẹẹ iran gualọ akueyi ọghẹe. Uhi e Mosis vbe kha wẹẹ, deghẹ Ivbi Izrẹl na rra uhi ne Osanobua gbe ne iran, ọ khẹke ne iran ru izọese ne iran mieke na miẹn ayabọ ọghe Osanobua. Ebe isẹn nokaro nọ rre Baibol, katekate ebe Ẹksọdọs, Levitikọs kevbe Nọmbas, keghi kakabọ niania emwi ughughan ne Ivbi Izrẹl ghaa loo ya ru izọese kevbe izọhẹ gie Jehova. Ẹmwata nọ wẹẹ ọ gha lọghọ na wa do rẹn emwi hia ne avbe ebe na tae vbekpae avbe izọhẹ kevbe izọese ye uhunmwu, sokpan ọ ye khẹke ne ima rhie aro tua eso vbọ ni ru ekpataki.
(Hibru 8:13) Vbene ọ ghi na guan kaẹn ile ọgbọn nian, Osanobua ye ne okaro khian ọwiẹyi nẹ. Emwi nọ ghi khian ọmaẹn nẹ ighẹ ọ vbe rẹhu nẹ, ẹi ghi kpẹe a ke ho ẹre bẹkun.
it-1 523 ¶5
Ile
De vbene Uhi e Mosis ya khian ọghe “ọwiẹyi” hẹ?
Uhi e Mosis keghi do ye vbe ọghe “ọwiẹyi” vbe Osanobua ghi loo e Jerimaia ya tae wẹẹ ile ọghe ọgbọn gha do gha rrọọ. (Jer 31:31-34; Hib 8:13) Vbe ukpo 33 C.E., Osanobua keghi wabọ Uhi e Mosis rua lekpae uwu ọghe Jesu (Kọl 2:14), ile ọghe ọgbọn ẹre ọ ghi rhihe ẹre.—Hib 7:12; 9:15; Iwinna 2:1-4.
E Baibol Na Tie
(Hibru 7:1-17) Mẹlkizẹdẹk ne a kha na, kegha re Ọba Salẹm, ọ keghi vbe gha re ohẹn ọghe Osanobua Nọ Yo Sẹ. Ugbẹn vbe Ebraham ghi ke ehe ne ọ na gbele avbe ọba isẹn dee, Mẹlkizẹdẹk keghi khian dekun ẹnrẹn, ọ na fiangbẹe. 2 Ebraham keghi wa emwi ne ọ gu ẹre ye ihe igbe, ọ na viọ obọkpa nẹẹn vbọ. (Emwi ne a mobọ ya Mẹlkizẹdẹk kha ọrọre “Ọba Ẹmwata.” Rhunmwuda ne ọ na vbe re ọba ọghe Salẹm, emwi ọvbehe ne a ghi vbe ye eni ẹnrẹn kha keghi re “Ọba ọghe ọfunmwegbe.”) 3 Emwi rhọkpa i rrọọ ne a gbẹn ye otọ vbekpa erha ra iye Mẹlkizẹdẹk ra vbekpa uniẹn kevbe ekhuarha ẹre, a ma rẹn vbene a ya biẹ ọre hẹ ra vbene ọ ya wu hẹ. Te irẹn yevbe Ovbi Osanobua, ọ na gha re ohẹn ẹdẹdẹmwẹdẹ. 4 U gha lekpa ọna rẹn vbene ọ kpọlọ sẹ hẹ. Ebraham ne erha odede keghi wa emwi ne ọ viọ rre vbe okuo ye ihe igbe, ọ na viọ obọ ọkpa nẹẹn vbọ. 5 Ivbi uniẹn Livai ni re ohẹn, te nene Uhi yi ẹre iyi ne iran wẹẹ, ne iran gha miẹn emwa Izrẹl obọ ọkpa vbuwe igbe, ọni nọ wẹẹ, obọ ivbi ẹvbo iran ẹre iran na miẹn rẹn, agharhemiẹn wẹẹ ivbi uniẹn Ebraham iran vbe khin. 6 Mẹlkizẹdẹk i re ovbi uniẹn Livai, sẹ evba, ọ keghi miẹn Ebraham obọ ọkpa vbe uwu igbe, ọ na fiangbẹe ighẹ ọmwa ne Osanobua ve ẹre emwi. 7 Agbọn hia rẹnrẹn ighẹ ọmwa ne ọ fiangbe ọmwa ẹre ọ kpọlọ sẹ ọmwa ne ọ fiangbe. 8 Zẹvbe ọghe avbe ohẹn nii, emwa ni wulo ẹre ọ viọ a-wa-ye-ihe-igbe nii, sokpan zẹvbe ọghe Mẹlkizẹdẹk, ọmwa ne ọ rre agbọn ẹre ọ viọ a-wa-ye-ihe-igbe nii, zẹ vbene ebe khare. 9 A sẹtin tae nian wẹẹ, ẹghẹ ne Ebraham na hae a-wa-ye-ihe-igbe nii, Livai (ne uniẹn ọnrẹn ghi do gha miẹn iran nene a-wa-ye-ihe-igbe) vbe zọe. 10 Rhunmwuda, a ma he biẹ Livai ẹghẹ nii, sokpan a sẹtin kha wẹẹ uwu egbe Ebraham ne erhae odede ọre ọ ye vbe ẹghẹ ne Mẹlkizẹdẹk na miẹn ọnrẹn. 11 Obọ uniẹn ivbi e Livai ni re ohẹn, ọre a la mu Uhi a-wa-ye-ihe-igbe ye otọ ne ivbi Izrẹl. Vbene ọ ghi ye na nian, akpawẹ te avbe ohẹn ne ivbi e Livai gba fo, ai ghẹ ghi vbe wẹẹ ne a vbe dọlegbe rhie ohẹn ọvbehe ladian, ne ọ re uviẹn Mẹlkizẹdẹk, ne ẹi re ọghe Erọn. 12 Rhunmwuda, a gha fi ohẹn werriẹ, ẹghẹ nii, te a ghi vbe fi uhi werriẹ lele ẹre. 13 E Nọyaẹnmwa ne a ta ẹmwẹ na vbekpa ẹre na, uniẹn ughaẹn irẹn khin, ivbi uniẹn ni ma he winna iwinna ohẹn vbe ogiukpo ẹdẹ. 14 Agbọn hia rẹnrẹn ighẹ uniẹn Juda irẹn la rre. Mosis ma ya unu kaan uniẹn na vbe ẹghẹ ne ọ na gha ta ẹmwẹ avbe ohẹn. 15 Ẹmwẹ na la ọwara sayọ nẹ nian: ohẹn ughaẹn rrọọ nẹ, ne ọ yevbe Mẹlkizẹdẹk. 16 Ẹi re iyi kevbe emwamwa ọghe emwa ne agbọn ẹre a lele ma ẹre ọhẹn, ẹtin ọghe arrọọ ne ẹi mwẹ ọfo, ẹre ọ lekpa ẹre khian ohẹn. 17 Rhunmwuda, ebe tae wẹẹ, “Wẹ gha rri ohẹn ẹdẹdẹmwẹdẹ vbe uviẹn Mẹlkizẹdẹk.”
SEPTEMBER 9-15
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | HIBRU 9-10
“Ama Ọghe Emwi Ni Maan Ni Dee Vbe Odaro”
(Hibru 9:12-14, NW) Ẹghẹ ne Kristi na la ọgua ukpọn nii ne ọ ya zọese, ẹi esagiẹn ẹwe ra ẹmila ẹre ọ ya zọese, ọ keghi loo esagiẹn ọghe egbe ẹre, ọ na rhie imiẹnfan etẹbitẹ gie ima. 13 Esagiẹn ẹwe kevbe ẹmila nii, kevbe emuẹn ese ne a giẹn rua nii, a ghi bọnmwọẹn yan iran ni ma huan vbe ọghe ilawo iruemwi ugamwẹ, ọ ghi ya iran khian ni huanrẹn zẹvbe ọghe ilawo iruemwi ugamwẹ. 14 Ugbẹnvbe a ghi miẹn wẹẹ ẹmwata ọna khin, inu inu ọre ne esagiẹn Kristi gha ru ya kpọlọ sẹẹ! Ọ lekpa orhiọn etẹbitẹ nii ya egbe ẹre zọ ese nọ gbae ghe Osanobua. Esagiẹn ọnrẹn ẹre ọ gha khuẹ ekhọe orhiọn mwa huan hin obọ iwinna ọrhiae rre, ne ima miẹn ehe na gha ga Osanobua ne ọ rrọọ.
it-1 862 ¶1
Ayabọ
Uhi e Mosis khare wẹẹ, deghẹ ọmwa hoo ne a yabọe rhunmwuda orukhọ nọ ru daa emwa ọvbehe kevbe Osanobua, ọ ghi ka ru emwi na gualọ vbe obọ ọmwa nọ ru orukhọ zẹvbe nọ gua Uhi e Mosis ro, iyeke ọni, ọ sẹtin ya esagiẹn aranmwẹ ru izọese gie Jehova. (Lẹv 5:5–6:7) Ọni ẹre ọ si ẹre ne Pọl na kha wẹẹ: “Vbe ẹmwata, zẹ vbene Uhi khare, esagiẹn ẹre a ya ye emwi hia huan, adeghẹ a ma da esagiẹn ye otọ, orukhọ ne a yabọ ẹi rrọọ.” (Hib 9:22) Sokpan, ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, esagiẹn aranmwẹ ne a ya ru izọese i khian sẹtin ya ọmwa khian ne ẹi mwẹ orukhọ, ẹi vbe sẹtin ya ọmwa gha mwẹ ekhọe ọguọmwaziro nọ gbae. (Hib 10:1-4; 9:9, 13, 14) Sokpan, ile ọgbọn ne Osanobua gu Ivbi Izrẹl ọghe orhiọn ta keghi kie ẹkpotọ yọ, ne ima ya miẹn ayabọ orukhọ ọghe ima lekpae izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu Kristi. (Jer 31:33, 34; Mat 26:28; 1 Kọr 11:25; Ẹfis 1:7) Vbe ẹghẹ ne Jesu na gha rre agbọn na, ọ keghi rhiẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ asẹ na ya ya orukhọ bọ ọmwa vbe ẹghẹ ne ọ na mu uke ọkpa egbe rran.—Mat 9:2-7.
(Hibru 9:24-26) Rhunmwuda, ẹi re Ehe Nọhuanrẹn ne emwa ye obọ ru, ne a ya ta ọghe ẹmwata ne ọ rrọọ, ọre Kristi lao. Ẹrinmwi fẹẹrẹ irẹn wa gha rrie, ehe ne ọ na mudia ne ima nian vbe odaro Osanobua. 25 Ogie ohẹn avbe Ju, uhukpa vbe ukpo ẹre ọ la uwu Ehe Nọhuanrẹn, irẹn kevbe esagiẹn aranmwẹ ne ọ mu mwẹ. Sokpan Kristi ma la evba ya gha ye egbe ẹre zọ ese kugba kẹghẹrẹ. 26 Akpawẹ erriọ nọ, ẹghẹ nibun ẹre ọ gha ya rri oya ke ne agbọn ya suẹn gha dee. Sokpan irẹn keghi ladian nia uhukpa ọghe ọfo vbe otọ, ne ọ do ya egbe ẹre zọ ese ya kpe orukhọ kua, vbe ẹghẹ na, ne emwi hia ni rrọọ ghi na ye egbe rrie ufomwẹ.
cf 183 ¶4
Ye Gha “Lele Mwẹ” Khian
4 E Baibol ma guan kaẹn emwi nọ sunu vbe Jesu ghi sẹ ẹrinmwi nẹ, ọ ma guan kaẹn vbene a ya gbe ọbokhian nẹẹn hẹ ra vbene irẹn vbe erhae sọyẹnmwẹ hẹ vbe ọ ghi werriegbe sẹ ẹrinmwi. Vbọrhirhighayehẹ, e Baibol ka tae yotọ, emwi nọ khian sunu vbe ẹrinmwi vbe Jesu gha ghi sẹ evba nẹ. Ọ gberra ukpo 1,500 ne Ivbi e Ju ya gha do ugie ne kpataki ọkpa. Vbe ugie nii, ogie ohẹn ghi la uwu Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia vbuwe Ọgua Osa; uhukpa vbe ukpo ẹre ọ ya gha ru ọna, ọ ghi ya sanmwẹ esagiẹn aranmwẹ ne a ya ru izọese ọghe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ vbe odaro ẹkpẹti ile. Vbe ẹdẹ ne a kha na, ogie ohẹn keghi mudia ye ihe Mẹzaia. Emwi ne ogie ohẹn te ru vbe ukpo ukpo ẹre Jesu ru hin otọ rre uhukpa vbe ọ ghi sẹ ẹrinmwi. Ọ ghi sẹ ehe ne Jehova tobọre ye—ọni ọre ehe nọ ghi huan sẹ vbe agbọn kevbe ẹrinmwi—ọ keghi muẹn ye Erhae obọ, asẹ ne ọ te mwẹ nọ ya gha rrọọ zẹvbe ọmwa nagbọn nọ gbae. (Hibru 9:11, 12, 24) E Jehova miẹn ọnrẹn yi ra?
(Hibru 10:1-4) Uhi avbe Ju i re ama ẹmwata nọ gbae, ne a ya gie nene emwi tobọre. Te ọ te ra ye vbe emwi nọ khọ uwa nọ dee kherhe. Ese ọkpa nii ẹre a zọ ẹdẹdẹmwẹdẹ, ke ukpo dinna ukpo. Vbe nene Uhi i ghi ra na sẹtin ya egbe izọese vbenian ye emwa ni bu Osanobua rre khian ni gbae hẹ? 2 Akpawẹ a gele khuẹ emwa ni ga Osanobua huan hin orukhọ iran rre, ekhọe iran i ghẹ ghi vbe gha bu abe orukhọ gbe iran ọvbehe, ẹghẹ nii, ese ne a zọ hia ghẹ ghi dobọ yi. 3 Sokpan, vbene ọ ghi ye na nian, te ese ne a zọ nii ghi ye emwa ẹmwẹ orukhọ iran rre, ke ukpo dinna ukpo. 4 Rhunmwuda, esagiẹn ẹmila kevbe ọghe ẹwe i sẹtin kpe orukhọ kua.
it-2 602-603
Ugbamwẹ
Ugbamwẹ Ọghe Uhi E Mosis. Uhi e Mosis guan kaẹn vbene a khian ya ru emwamwa ọghe avbe ohẹn kevbe vbene a khian ya gha ya aranmwẹ ughughan ru izọese hẹ. Uhi nọ gbae ẹre Uhi e Mosis ghaa khin, rhunmwuda obọ Osanobua ẹre ọ ke rre, sokpan ukọ e Pọl gi ima rẹn wẹẹ nene uhi tobọre, avbe ohẹn kevbe izọese ughughan na ghaa ru ma sẹtin ya emwa ni ghaa rre ototọ Uhi e Mosis khian emwa ni gbae. (Hib 7:11, 19; 10:1) Uhi e Mosis ma sẹtin fan Ivbi Izrẹl hin ẹtin orukhọ kevbe uwu rre, nọghayayerriọ, ọ keghi yae vẹ na rẹn wẹẹ, emwa orukhọ ẹre iran gele khin. (Rom 3:20; 7:7-13) Te emwi hia ne Osanobua rhunmwuda re mu Uhi e Mosis gbọọ wa mwẹ amusẹ; Uhi nii keghi yevbe ‘ọmamwaemwi’ nọ ya emwa rẹn e Kristi, ọ kegha re ‘ama ọghe emwi ni maan ni dee vbe odaro.’ (Gal 3:19-25; Hib 10:1) Ne Pọl na guan kaẹn “emwi ne Uhi ma sẹtin ru,” (Rom 8:3), ọ khọ wẹẹ, ne avbe ogie ohẹn ọghe Ivbi e Ju ma na sẹtin miẹn Ivbi e Ju fan ẹre ọ ghaa guan kaẹn zẹvbe ne ọ rhan otọre vbe ebe Hibru 7:11, 18-28; Osanobua ẹre ọ zẹ avbe ogie ohẹn na, ne iran gha siẹnro emwamwa izọese kevbe ne iran gha lae Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ, ne iran ya ye esagiẹn aranmwẹ ru izọese. Izọese ọghe avbe aranmwẹ ne avbe ogie ohẹn ghaa ru keghi ru iyobọ ne Ivbi e Ju, ne iran ya gha re emwa imudiase vbe odaro Osanobua, sokpan avbe izọese na, ma sẹtin ru ẹre ne ekhọe iran ghẹ ghi bu abe orukhọ gbe iran. Ukọ e Pọl khare wẹẹ izọese ọghe aranmwẹ ma sẹtin ya “emwa ni bu Osanobua rre khian ni gbae,” rhunmwuda te ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran ye gha bu abe gbe iran. (Hib 10:1-4; yae taa Hib 9:9.) Avbe ogie ohẹn ma sẹtin kpemehe adẹwerriegbe nọ gha gele sẹtin miẹn iran fan vbe obọ orukhọ. E Kristi ọkpa ẹre ọ ghi do sẹtin ru ọna, rhunmwuda ukpo ne ọ ye zẹvbe ogie ohẹn ọghe etẹbitẹ kevbe izọese adẹwerriegbe ọghẹe.—Hib 9:14; 10:12-22.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Hibru 9:16, 17, NW) A gha ta ile, a ghi ghee ẹre deghẹ ọmwa nọ ta ile nii wu nẹ. 17 Rhunmwuda, ile nii i zẹdẹ mwẹ esa vbe ọmwa nọ ta ile nii ghaa rre agbọn, ọ gha wu nẹ ọkpa ọre a na yae ru emwi.
w92 3/1 31 ¶4-6
Inọta Ne Emwa Nọ
E Pọl khare wẹẹ uwu ẹre a ya mu olọ gbe ile ne Osanobua gu emwa nagbọn ta. Igiemwi ọkpa ọre ile ne Osanobua gu Ivbi Izrẹl ta. E Mosis ẹre ọ ghaa rre uwu ẹkpo Ivbi Izrẹl kevbe Osanobua vbe ile ne Osanobua gu iran ta. E Mosis wa gha mwẹ iyobọ nọkhua nọ ghaa ye, irẹn ẹre Osanobua ghaa loo ya gu Ivbi Izrẹl guan vbe ẹghẹ ne ọ na gu iran ta ile. Rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin kha wẹẹ e Mosis ẹre ọ ya ile nẹdẹ mwẹ uhunmwu. Sokpan, te ọna ghi rhiema wẹẹ, te Mosis da esagiẹn ọghẹe kua ne ile nii mieke na mwẹ uhunmwu ra? Hiehie. Ne Mosis gha te ya da esagiẹn ọghẹe kua, esagiẹn ọghe aranmwẹ ẹre a ghi ya rhihe ẹre.—Hibru 9:18-22.
Ile ọghe ọgbọn ne Jehova gu Ivbi Izrẹl ọghe orhiọn ta vbe vbo? Jesu Kristi ọre ọmwa nọ rre uwu ẹkpo Ivbi Izrẹl ọghe orhiọn kevbe Jehova, vbe ile ne Jehova gu iran ta. Agharhemiẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ mu ile na gbọọ, ọ vbe gha rre obọ e Jesu. Gberra wẹẹ Jesu ọre ọmwa nọ rre uwu ẹkpo Ivbi Izrẹl ọghe orhiọn kevbe Jehova, vbe ile ne Jehova gu iran ta, irẹn vbe emwa okaro ne Osanobua gu ta ile ọgbọn na ẹre ọ ghaa gu egbe muobọ vbe ẹghẹ ne ọ na gha rre agbọn na. (Luk 22:20, 28, 29) Yevbe sẹ ọni, irẹn keghi re ọmwa nọ gha sẹtin ru izọese nọ khẹke, ne ile nii mieke na gha mwẹ esa nọ ye. Ẹi re aranmwẹ ẹre a ya ru izọese na, sokpan arrọọ ọghe ọmwa nọ gbae ẹre a loo ro. Ẹi khabe ne Pọl na sẹtin kha wẹẹ e Kristi ọre ọmwa ne ọ ya ile ọgbọn mwẹ uhunmwu. Ile ọgbọn na keghi do gha mwẹ esa nọ ye vbe Kristi ghi “sẹ ẹrinmwi, ehe ne ọ na mudia ne ima nia vbe odaro Osanobua.”—Hibru 9:12-14, 24.
Ne Pọl na kha wẹẹ Mosis vbe Jesu keghi re emwa ni zẹ ighẹ ile nẹdẹ kevbe ile ọgbọn mwẹ uhunmwu, ẹi re te ọ ghaa kha wẹẹ Mosis vbe Jesu ẹre ọ mu avbe ile na gbọọ, rhunmwuda Osanobua tobọre ẹre ọ muẹn gbọọ. Nọghayayerriọ, emwi nọ ghaa mwẹ vbe ekhọe ọre wẹẹ, Jesu vbe Mosis wa gha mwẹ iyobọ nọkhua ne iran ghaa ye, vbe Jehova mu ile eva na gbọọ. Uwu ra esagiẹn ẹre a ya mu olọ gbe ile eva na. Vbe nọ dekaẹn ile nẹdẹ, na gha te ya loo esagiẹn e Mosis, esagiẹn aranmwẹ ẹre a ghi loo; Vbe nọ dekaẹn ile ọgbọn nọ rrọọ, esagiẹn ọghe Jesu ẹre a ya mu olọ gbe ẹre.
(Hibru 10:5-7) Ọna ẹre ọ si ẹre ne a na miẹn wẹẹ ugbẹnvbe Kristi ghi ra gha die agbọn, ọ keghi kha wẹẹ, “Wẹ i gualọ ese ra emwi imuohan aranmwẹ, sokpan, wẹ ru egbe ọkpa yotọ mẹ nẹ. 6 Ikun aranmwẹ na giẹn rua ya zọese vbe uhunmwu aka i yẹẹ ruẹ, ra ese ne a zọ nọ kpe orukhọ kua. 7 Rhunmwuda ọni, ẹre imẹ na kha wẹẹ, ‘ghee mwẹ vbe emwa na Osanobua, ne I ru ne uwẹ hoo ne I ru, zẹvbe ne a gbẹn ọnrẹn yotọ mẹ vbe ebe nene Uhi.’”
it-1 249-250
Idinmwiamẹ
E Luk gi ima rẹn wẹẹ te Jesu ghaa na erhunmwu vbe ẹghẹ ne ọ ya dinmwiamẹ. (Luk 3:21) Deba ọni, vbe ẹghẹ ne Pọl na gbẹn elẹta gie Ivbi e Hibru, ọ na kha wẹẹ, vbe ẹghẹ ne Jesu Kristi na gha die agbọn na, ọ na ta ẹmwẹ nọ rre ebe Psalm 40:6-8 (LXX) nọ khare wẹẹ: “Wẹ i gualọ ese ra emwi imuohan aranmwẹ, sokpan, uwẹ ru egbe ọkpa yotọ mẹ nẹ. . . . Ghee mwẹ Osanobua, ne I do ru, vbene u hoo ne I ru.” (Hib 10:5-9) Ẹi re ẹghẹ na ya biẹ Jesu, ẹre ako na guan kaẹn, rhunmwuda ẹi sẹtin tie vbe ẹghẹ nii amaiwẹ te ọ khian sẹtin ta ẹmwẹ na, sokpan ẹghẹ ne ọ ya dinmwiamẹ kevbe ne ọ ya suẹn iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ẹre ọ ya ta ẹmwẹ na. Agbẹnvbo ọghe Ivbi e Ju nọ re agbẹnvbo nọ ya egbe fiohan ne Jehova ẹre a na biẹ Jesu. (Ẹks 19:5-8; Gal 4:4) Ọna rhiema wẹẹ Jesu ya egbe fiohan ne Jehova nẹ, ọ ke bu e Jọn gha dee ne ọ dinmwi irẹn ye amẹ. Te Jesu kue ru gberra emwi ne Uhi e Mosis wẹẹ ne ọ ru. Ọ na gi Erhae rẹn wẹẹ irẹn muegbe ne irẹn ya ru ahoo ọghẹe vbe nọ dekaan egbe ne irẹn khian ya zọese nọ khian rhihe izọese aranmwẹ na te gha ru vbe ototọ Uhi e Mosis. Ukọ e Pọl keghi kha wẹẹ: “Rhunmwuda wẹẹ Kristi ru zẹ vbene Osanobua hoo ne ọ ru, ma keghi khian ne a khuẹ hin orukhọ ima rre, rhunmwuda ese ne ọ ya egbe ẹre zọ uhukpa ne ọ fo vbe otọ.” (Hib 10:10) Ahoo ọghe Jehova ne Jesu wẹẹ irẹn khian ru vbe dekaẹn iwinna Arriọba ọghe Osanobua. (Luk 4:43; 17:20, 21) Jehova wa kakabọ gbọyẹmwẹ ye ẹmwẹ ne Ovbi ẹre tae vbe erhunmwu, sẹrriọ wẹẹ ọ na ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ ọnrẹn zẹ. E Jehova na ghi kha wẹẹ: “Wẹ ọrọre ovbi mwẹ ne I hoẹmwẹ ọnrẹn, ọmwa ne ekhọe mwẹ rhiẹnrhiẹn ghe ẹsẹsẹmwẹse.”—Mak 1:9-11; Luk 3:21-23; Mat 3:13-17.
E Baibol Na Tie
(Hibru 9:1-14) lle nokaro mwẹ ilele ọghe vbene a ya ga hẹ, ọ vbe mwẹ ehe ne ọmwa ye obọ ru ne a na vbe ga. 2 Iran keghi gbe ọgua ukpọn, nọ ke orere ẹvbo, a kegha tie ẹre Ehe Ne ọ Huanrẹn. Emwi ne ọ rre emwa kegha re, ukpa, etebul kevbe ebrẹd ne a ya fi ohan ne Osanobua. 3 Vbe iyeke ukpọn ne a ya fiaẹn nogieva, ẹre ọgua nọkpa ye ne a tie ẹre Ehe Ne ọ Huan Sẹẹ Ehia. 4 Uwu emwa ẹre ogiukpo ọghe igoru ye ne a na giẹn eturari, kẹ kevbe ẹkpẹti kevbe ne a ya igoru rhu. Emwi ni rre uwu ẹkpẹti na kegha re ovbi uru igoru ne a viọ emana yi, ọkpọ erhan Erọn ne ọ gbe ukhu, kevbe uhanhan okuta eva ne a gbẹnnẹ ẹmwẹ ile nii yi. 5 Vbe odukhunmwu ẹkpẹti na, iran keghi sa ama emwi ne a yi ni mwẹ uyi yọ, ena keghi mudia ye ama Ọ rre emwa ọghe Emwi ne Osa ya ru Osa, iran keghi tan ifuẹn gue ehe ne a na ye orukhọ bọ emwa. Sokpan ma i he miẹn ẹghẹ ya rhan otọ emwi hia fo fẹẹrẹ nian. 6 A ghẹ ghi mwamwa emwi na hia nẹ, ẹdẹgbegbe ẹre avbe ohẹn ya la ọgua ukpọn ne ọ ke ore, ne iran ya gha winna iwinna iran. 7 Sokpan ogie ohẹn ọkpa ẹre ọ la ọgua ukpọn ne ọ ke uwu ẹre, uhukpa ẹre ọ vbe ru vberriọ vbe ukpo. Ọ ghi mu esagiẹn mwẹ, ọni ẹre ọ ya zọ ese ne egbe ẹre, kevbe ye orukhọ ne emwa ni hia ru, vbe ne iran ma na rẹn. 8 Orhiọn nọhuanrẹn wa ya avbe emwamwa na rhiema zẹẹ wẹẹ, ugbẹnvbe ọgua ukpọn ne ọ ke ore he ye rre evba, a ma he kie urho ne a la sẹ Ehe Ne ọ Huan Sẹẹ Ehia nii. 9 Ọna keghi re ama emwi ne ya gie ẹghẹ na ye na. Ọ rhiema wẹẹ, emwi imuohan kevbe avbe aranmwẹ ne a ya zọ ese ghe Osanobua, ẹi sẹtin ye ekhọe emwa ni ga khian ne ọ gbae. 10 Emwi ni rrọọ ma gberra evbare, evba da kevbe ulamwẹ ọkpehuan ughughan, ilele ọghe ọre egbe kẹkan, ẹre ena hia khin, ne a miẹn wẹẹ, ọ mwẹ esa ne ọ ye, ọ te do sẹ ẹghẹ ne Osanobua gha na fi emwi hia werriẹ ne ọ dọlọ iran yi. 11 Sokpan e Kristi rre nẹ, zẹvbe ogie ohẹn ọghe avbe emwi ni maan ni rre emwa na nẹ, ọgua ukpọn ne irẹn na ga, keghi re nọ kpọlọ sẹẹ, kevbe ne ọ vbe gba na sẹ, ẹi re emwa ne agbọn ẹre ọ ru ẹre, ọni nọ wẹẹ, ẹi re ọkpa vbe uwu emwi ni rre agbọn ne a yi na. 12 Ẹghẹ ne Kristi na la ọgua ukpọn nii gberra, ne ọ na vbe la uwu esagiẹn ẹwe ra ẹmila, ne ọ ya zọ ese, sokpan, ọ keghi mu esagiẹn ọghe egbe ẹre, ọ na rhie imiẹnfan etẹbitẹ gie ima. 13 Esagiẹn ẹwe kevbe emila nii, kevbe emuẹn ese ne a giẹn rua nii, a ghi bọnmwọẹn yan iran ni ma huan vbe ọghe ilawo iruemwi ugamwẹ, ọ ghi ya iran khian ni huanrẹn zẹvbe ọghe ilawo iruemwi ugamwẹ. 14 Ugbẹnvbe a ghi miẹn wẹẹ ẹmwata ọna khin, inu inu ẹre ne esagiẹn Kristi gha ru ya kpọlọ sẹẹ! Ọ lekpa orhiọn etẹbitẹ nii ya egbe ẹre zọ ese ne ọ gbae ghe Osanobua. Esagiẹn ọnrẹn ẹre ọ gha khuẹ ekhọe orhiọn mwa huan hin obọ iwinna ọrhiae rre, ne ima miẹn ehe na gha ga Osanobua ne ọ rrọọ.
SEPTEMBER 16-22
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | HIBRU 11
“Evbọzẹe Nọ Na Khẹke Ne Ima Gha Mwẹ Amuẹtinyan”
(Hibru 11:1, NW) Amuẹtinyan keghi re evba yaro yi nẹi mwẹ ọ ma sẹ obọ, ọ keghi re osẹ nọ ya ekhọe ọmwa mu emwi nọ gele rrọọ ne ai bẹghe.
w16.10 27 ¶6
Gha Rhiẹre Ma Wẹẹ U Mu Ẹtin Yan Avbe Eyan Ọghe Jehova
6 E Baibol gi ima rẹn emwi na gele ya amuẹtinyan kha vbe ebe Hibru 11:1. (Tie ẹre.) Amuẹtinyan dekaan emwi eva ne ima i sẹtin ya aro bẹghe: (1) “Evba yaro yi”—ọna keghi re emwi eso ne Baibol ta yotọ nọ ma he sunu, vbe na ghee ẹghẹ ne Osanobua khian ya wabọ emwi dan hin agbọn na rre kevbe eyan ọghe agbọn ọgbọn nọ dee vbe odaro. (2) “Emwi nọ gele rrọọ ne ai bẹghe.” Ọ mwẹ emwi eso ni gele rrọọ ne ima i bẹghe, vbe igiemwi, e Jehova rrọọ, Jesu rrọọ, avbe odibosa rrọọ, ma vbe rẹn wẹẹ emwi eso rrọọ ne Arriọba Osanobua he fiangbua, sokpan ma i sẹtin ya aro bẹghe ena hia. (Hib 11:3) Vbe ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ ayayẹro nẹi beghe kevbe wẹẹ, ma gele yayi wẹẹ emwi ne ai bẹghe ne Baibol guan kaẹn gele rrọọ? Ma gha sẹtin rhiẹre ma lekpae ẹmwẹ ne ima ta kevbe uyinmwẹ ima. Ena hia ẹre ọ khian gele rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ amuẹtinyan.
(Hibru 11:6) Ọmwa ne ẹmwẹ ọnrẹn gha ye ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua ẹi rrọọ vbe ẹi re vbekpa iyayi. Rhunmwuda, ọmwakọmwa ne ọ rhirhi bu Osanobua gha dee te ọ kere ne ọ yayi ighẹ Osanobua rrọọ kevbe wẹẹ, ọ vbe san iran ni gualọ aro ẹre ẹse.
w13 11/1 11 ¶2-5
‘Osanobua Ẹre Ọ San Iran Ni Gualọ Aro Ọre Ẹse’
De emwi ne ima gha ru nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova? E Pọl khare wẹẹ “Ọmwa ne ẹmwẹ ọnrẹn gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua ẹi rrọọ vbe ẹi re vbekpa [amuẹtinyan].” E Pọl ma kha wẹẹ ọ gha lọghọ ne ọmwa nẹi mwẹ amuẹtinyan ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. Sokpan, ẹmwẹ ne ọ tae ya ima rẹn wẹẹ, ọmwa nẹi mwẹ amuẹtinyan i sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. Ọna rhiema wẹẹ, amuẹtinyan keghi re emwi kpataki nọ khẹke ne ima gha mwẹ deghẹ ima hoo ne ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua.
De aro amuẹtinyan nọ khẹke ne ima gha mwẹ ne ima mieke na ya ẹko gha rhiẹnrhiẹn e Jehova? Amuẹtinyan ne ima mwẹ yan Osanobua keghi mwẹ abọ eva. Nokaro, te ima gha yayi wẹẹ “Osanobua rrọọ.” E Baibol eso vbe zedu ẹre vbenian wẹẹ, te ima gha “yayi wẹẹ ọmwa ne ọ gele rrọọ ẹre irẹn khin.” Vbe ima khian ya ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua hẹ, deghẹ ima ma yayi wẹẹ irẹn gele rrọọ? Sokpan deghẹ ima yayi wẹẹ Osanobua rrọọ, ọni ọkpa i khian wa rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ amuẹtinyan rhunmwuda, avbe ugbogiorinmwi vbe yayi wẹẹ Jehova rrọọ. (Jems 2:19) Ma gha gele yayi wẹẹ Osanobua rrọọ, ọ khẹke ne ọna ya ima gha loo arrọọ ọghe ima vbe odẹ nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn; ọna ẹre ọ khian rhiẹre ma wẹẹ ima gele mwẹ amuẹtinyan.—Jems 2:20, 26.
Nogieva, te ọ khẹke ne ima “yayi” wẹẹ, ‘Osanobua ẹre ọ san eguọmwadia re ẹse.’ Ọmwa nọ gele mwẹ amuẹtinyan keghi mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹrhiọn hia ne irẹn loo ya ru emwi ni ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova i khian dihoi rua. (1 Kọrinti 15:58) Ma i khian sẹtin gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova deghẹ ima ma yayi wẹẹ, ọ gha gele san ima ẹse. (Jems 1:17; 1 Pita 5:7) Ọmwa ghaa roro ẹre wẹẹ, Osanobua i gbaroghe emwa, Osanobua i gbọyẹmwẹ ye emwi kevbe wẹẹ ẹi zẹ emwi obọ, ọni rhiema wẹẹ, ọmwa nii ma gele rẹn aro ọmwa ne Osanobua khin.
De emwa ne Jehova san rẹn ẹse? E Pọl keghi kha wẹẹ, emwa “ni gualọ aro ọre,” ẹre Osanobua san rẹn ẹse. Ebe ezanzan ọkpa na gbẹn rhunmwuda emwa ni zedu e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na nọ re “gualọ” ma rhiema wẹẹ, te ọmwa khian gha “gualọ emwi khian.” Sokpan emwi nọ demu ọre na do “ga” Osanobua. Ebe ezanzan ọvbehe vbe gi ima rẹn wẹẹ, odẹ ne a ya loo ẹmwẹ e Grik na rhiema wẹẹ, na kakabọ loo ẹrhiọn ye emwi. Nọnaghiyerriọ, ọmwa ke ọmwa ne amuẹtinyan rẹn gua re kpa ya gha ya ekhọe hia kevbe izọghae ga e Jehova, ẹre Jehova san rẹn ẹse.—Matiu 22:37.
(Hibru 11:33-38) Iyayi ẹre iran ya gu agbẹnvbo nibun khọn, iran na vbe khọnmiotọ. Iran ru emwi nọ kere, emwi ne Osanobua ve keghi sẹ iran obọ. Iran gue avbe oduma unu. 34 Iran dọ ogidi erhẹn yọ, iran lẹ fe vbe obọ umozo nọ te ra gbele iran rua. Te iran te vburriẹ, sokpan iran keghi do wo vbe egbe. Iran zẹ uza vbe okuo, iran keghi khọn ivbiyokuo etẹ muotọ. 35 Vbekpa iyayi, a keghi huẹn ivbi ikhuo ni te wulo nẹ kpaegbe viọ ne iran. Eso vbọ keghi he vbe a te ra fannọ iran kua, iran keghi wulo ye uwu ekuẹnkuẹn, ne a miẹn ehe na huẹn iran ye arrọọ nọ maan sẹ ọni. 36 A ye eso gbe ogiẹ, a gbe iran asan, a keghi munọ eso gbalọ hẹ ku uwu ẹwẹdọ. 37 A filo okuta gbele iran rua, a sọ iran ye ihe eva, a ya umozo gbele iran rua. A ya iran kin ughe vbene a na yọ iran ohian ẹwe ra ọghe ohuan, ivbiogue na zẹ ọre owẹ kevbe ne a ru ẹre emwi oya. 38 Agbọn na ma maan sẹ ne iran. Iran kegha kun yo kun rre vbe uwu ato kevbe uhunmwu oke, zẹvbe emwa ne ẹi mwẹ owa, iran kegha dia uwu uvun okuta kevbe uvun otọ ya.
w16.10 23 ¶10-11
Gha Mwẹ Amuẹtinyan Nọ Wegbe Wẹẹ Emwi Ne U Ya Aro Yi Gha Sẹ Ruẹ Obọ
10 Vbe ebe Hibru uhunmwu ẹnrẹn 11, ukọ e Pọl keghi ya unu kaẹn edanmwẹ eso ne eguọmwadia e Jehova zinegbe ẹre. Sokpan e Pọl ma sunu ya eni eso vbuwe iran. Vbe igiemwi, ọ guan kaẹn ikhuo eso ni ghaa mwẹ amuẹtinyan, na huẹn ivbi iran ni te wulo kpaegbe. Ọ vbe ya unu kaẹn eso ni “he vbe a te ra fannọ iran kua, iran keghi wulo . . . ne a miẹn ehe na huẹn iran ye arrọọ nọ maan sẹ ọni.” (Hib 11:35) Ma ma wa rẹn emwa ne Pọl ghaa guan kaẹn vbe ako na, sokpan emwa vbe na ghee Nabot kevbe Zẹkaraia kegha re emwa na ya okuta gbelua rhunmwuda ne iran na gha ru ahoo ọghe Osanobua. (1 Ọba 21:3, 15; 2 Krọ 24:20, 21) Akpawẹ e Daniẹl kevbe avbe ọsiọre mu imudiase ọghe iran fua, a gha te “fannọ iran kua.” Sokpan, rhunmwuda ne iran na mu ẹtin yan Osanobua iran keghi miẹn uhunmwu, ọ na ye vbe na miẹn wẹẹ, te ‘iran gue avbe oduma unu, iran na vbe dọ ogidi erhẹn yọ.’—Hib 11:33, 34; Dan 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.
11 Rhunmwuda amuẹtinyan ne Mikaia kevbe Jerimaia ghaa mwẹ a keghi ‘ya iran gbe ogiẹ, a na vbe munọ iran hẹ ku uwu ẹwẹdọ.’ Akhasẹ eso vbe na ghee Elaija, “kegha kun yo kun rre vbuwe ato kevbe uhunmwu oke, zẹvbe emwa ne ẹi mwẹ owa, iran kegha di uwu uvun okuta kevbe uvun otọ ya.” Evbọzẹe ne iran hia na sẹtin zinegbe ọre ne iran na gha mwẹ amuẹtinyan ne ẹi beghe wẹẹ, ẹi mwẹ emwi ne iran ya aro yi ma sẹ iran obọ.—Hib 11:1, 36-38; 1 Ọba 18:13; 22:24-27; Jer 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Hibru 11:4) Iyayi ẹre Ebẹl ya zọ ese nọ maan sẹ ọghe Keni ghee Osanobua. Rhunmwuda iyayi ẹre, ẹre Osanobua na kae ye ọmwa ẹmwata, rhunmwuda Osanobua tobọre rhan obọ miẹn emwi imuohan rẹn.
it-1 804 ¶5
Amuẹtinyan
Emwa Eso Ni Ghaa Mwẹ Amuẹtinyan Vbe Ẹghẹ Nẹdẹ. E Pọl ya unu kaẹn “osẹe ọkhọngborrie.” Iran na kegha mwẹ emwi nọ ya iran gha mwẹ amuẹtinyan. (Hib 12:1) Vbe igiemwi, Ebẹl wa rẹn vbekpae eyan ne Osanobua yan rẹn vbe ọ khare wẹẹ ‘ivbi okhuo nii’ gha lọkọ uhunmwu “ẹyẹn” nii. Ebẹl vbe bẹghe osẹe ni rhiẹre ma wẹẹ emwi hia ne Osanobua tae vbe ọ buohiẹn gbe evbibiẹ ọre gele mwẹ amusẹ. Vbe igiemwi, te Adam vbe ẹgbẹe ọre ghaa miẹn ẹsọn iran ke miẹn evbare ẹdẹ re rhunmwuda, Osanobua keghi fi otọ unu, ogigban kevbe irunmwu ẹre ọ ghi gha zọ ladian vbọ. Ọ gha kẹ, aro Ebẹl vbe sẹ ọre, vbene Ivi ya gha rhikhan mu ọdafẹn ọnrẹn hẹ, kevbe vbene Adam ya gha kha yan ọvbokhan rẹn. Ẹi mwẹ iyẹe ma vbe guan kaẹn obalọ ne irẹn miẹn vbe ẹghẹ ne irẹn ya gha hanmwa kevbe ẹghẹ ne emwi ubiẹmwẹ ya gha ru irẹn. Yevbesọni, egbọre Ebẹl bẹghe avbe odibosa, kevbe umozo ne erhẹn ye, ne Osanobua ya gbogba gae ehe na la lae ogba ọghe Idẹni. (Gẹn 3:14-19, 24) Ena hia ẹre ọ ya Ebẹl gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe wẹẹ, obọ ‘ọmọ nii’ ne Osanobua ru eyan rẹn, ẹre emwa nagbọn khian la miẹn imiẹnfan. Amuẹtinyan na, ẹre ọ gua re kpa ya “zọ ese nọ maan sẹ ọghe Keni ghee Osanobua.”—Hib 11:1, 4.
(Hibru 11:5, NW) Amuẹtinyan ọghe Inọk ẹre ọ ya Osanobua rhie ẹre, nẹ ghẹ mieke na wu ye obọ emwa dan, ọmwa rhọkpa ma ghi vbe miẹn ọnrẹn, rhunmwuda ne Osanobua na rhie ẹre. Sokpan, a te miẹn wẹẹ Osanobua rhie ẹre, irẹn rẹnrẹn wẹẹ te irẹn ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua ẹsẹsẹmwẹse.
wp17.1 12-13
Ọ “Ya Ẹko Rhiẹnrhiẹn Osanobua”
‘Osanobua keghi rhie Inọk nẹ ghẹ mieke na wu.’ Vbọ ya sunu hẹ? Ọ yevbe na miẹn wẹẹ, te Jehova ru ẹre vbe odẹ ọghe ọyunnuan, ne Inọk la ovbe la ovbe vbene ọ ma na rẹn. Sokpan vbene ọna te sunu, Inọk ka miẹn osẹe nọ rhiẹre ma wẹẹ irẹn “ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua.” De odẹ nọ khin? Ọ gha kẹ, vbene Inọk te wu, Osanobua na mu umian ma rẹn, umian na sẹtin gha re ọghe Paradais nọ dee vbe odaro. Inọk na ghi do rẹn wẹẹ, irẹn mwẹ akueyi ọghe Osanobua, ọ ke wu. Vbe Pọl ghi guan kaẹn Inọk kevbe ikpia vbe ikhuo ni ya ekhọe hia ga e Jehova, ọ keghi kha wẹẹ: “Uwu iyayi ẹre iran na hia na wulo.” (Hibru 11:13) Vbe Inọk ghi wu nẹ, a sẹtin miẹn wẹẹ, avbe eghian ọghẹe te gha gualọ ikun ẹnrẹn, sokpan ‘ọmwa rhọkpa ma ghi miẹn ọnrẹn.’ Ọ gha kẹ, ọ mwẹ vbene Jehova ya ru ẹre hẹ, ne emwa ghẹ miẹn ikun ẹnrẹn ne iran ghẹ mieke na yae gha ru emwi nọ ma khẹke ra ne iran ghẹ loo ẹre vbe ugamwẹ ohoghe.
E Baibol Na Tie
(Hibru 11:1-16) Na gha mwẹ iyayi ọrọre na aro ọmwa da ẹmwi na mwẹ idanmwehọ ẹre, ne ekhọe ọmwa mu emwi na ma he dẹghe. 2 Iyayi iran ọre avbe emwa nẹdẹ ya gbe rhie okun vbe obọ Osanobua. 3 Iyayi ẹre ima ya rẹn wẹẹ, ẹmwẹ unu ẹre Osanobua ya yi ẹrinmwi kevbe agbọn, ne a na miẹn wẹẹ, uwu emwi ne ai bẹghe ẹre a ke yi emwi na bẹghe ladian. 4 Iyayi ẹre Ebẹl ya zọ ese nọ maan sẹ ọghe Ken ghee Osanobua. Rhunmwuda iyayi ẹre, ọre Osanobua na kae ye ọmwa ẹmwata, rhunmwuda Osanobua tobọ ẹre rhan obọ miẹn emwi imuohan rẹn. 5 Iyayi ẹre ọ ma gi Inọk wu. Ne ọ gha na te wu, a keghi tọẹn mu bu Osanobua gha khian, ọmwa rhọkpa ma ghi vbe miẹn ọnrẹn, rhunmwuda, Osanobua rhie ẹre gha rrie odukhunmwu. Ebe khare wẹẹ, vbe a te do tọn Inọk mu, ọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. 6 Ọmwa ne ẹmwẹ ọnrẹn gha ye ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua ẹi rrọọ vbe ẹi re vbekpa iyayi. Rhunmwuda, ọmwakọmwa nọ rhirhi bu Osanobua gha dee, te ọ kere ne ọ yayi ighẹ Osanobua rrọọ kevbe wẹẹ, ọ vbe san iran ni gualọ aro ẹre ẹse. 7 Iyayi ẹre ọ ya e Noa họn ẹmwẹ ne Osanobua tama rẹn ye otọ, vbekpa emwi nọ gha he sunu vbe ẹghẹ nọ dee, ne irẹn ma he dẹghe. Irẹn keghi ru vbene Osanobua khare, ọ keghi kan okọ ne irẹn kevbe ẹgbẹe ọre na miẹn uhunmwu. Odẹ vbenian, irẹn bu abe gbe agbọn, ọ keghi ya iyayi khian ọmwa ẹmwata vbe obọ Osanobua. 8 Iyayi ẹre ọ ye Ebraham họn vbe Osanobua tie ẹre, ọ na gha rrie ẹvbo ne Osanobua ve ẹre wẹẹ irẹn gha rhie nẹẹn. Irẹn keghi kpa vbe ẹvbo irẹn rre, vbe nọ ma na rẹn ehe nọ rrie. 9 Vbekpa iyayi, irẹn keghi yin ẹvbo nii ne Osanobua ve ẹre, vbene a miẹn wẹẹ orhunmwuyẹn irẹn khin. Irẹn keghi yin okhogbo ukpọn, irẹn kevbe Aizik kevbe Jekọb ne Osanobua vbe ve ẹre emwi vberriọ. 10 Rhunmwuda, te Ebraham ghaa mudia khẹ ẹvbo nii ne Osanobua mwamwaẹn, nọ vbe bọe, ẹvbo nii nọ mwẹ ẹyotọ etẹbitẹ. 11 Iyayi ẹre ọ do ya Ebraham khian ebaba, egbe ne a rhe ya miẹn wẹẹ, ọ khian ọmaẹn gbe nẹ, kevbe wẹẹ, Sera ne amwẹ ọnrẹn keghi vbe gha re agan. Ọ keghi mu ẹtin yan Osanobua wẹẹ, ọ gha ru vbene ọ khare. 12 Agharhemiẹn wẹẹ, esa enọ wu nẹ irẹn ghaa ye, sẹ evba, egbe orhiọnkpa na, ẹre ọ na suẹn ighẹ uniẹn nọ ghi do ye vbe orhọnmwẹ ni rre aro iso, kevbe zẹvbe ikpẹ ekhae ne ai sẹtin ka, ni rre ọkpẹn okun. 13 Uwu iyayi ọre iran na hia na wulo. Emwi ne Osanobua ve ma he sẹ iran obọ, sokpan urria gbaan iran na bẹghe iran, iran keghi rhan obọ miẹn iran, iran keghi ye unu iran miẹn kue ma emwa hia wẹẹ, erhunmwuyẹn kevbe ekhẹn ọre iran khin vbe agbọn na. 14 Emwa ni guan vberriọ wa rhiema wẹẹ, ẹvbo ne ọre ọghe iran ọre iran gualọ khian. 15 Iran ma ghi vbe mu ẹmwẹ ẹvbo ne iran kpa sẹ rae roro, akpawẹ te iran ru vberriọ, otọ te wa rrọọ ne iran ya werriegbe. 16 Sokpan, ẹvbo nọ maan sẹ ọni ẹre iran rhie aro yi, ẹvbo ẹrinmwi. Rhunmwuda ọni, ekhue ẹre i mu Osanobua vbe ọ wẹẹ ne iran gha tie irẹn Osanobua iran, rhunmwuda, ọ rhie ẹvbo ye otọ khẹ iran nẹ.
SEPTEMBER 23-29
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | HIBRU 12-13
“Emwa Ne Jehova Hoẹmwẹ Ọnrẹn Ẹre Ọ Gbe Hin Ọkhọ Rre”
(Hibru 12:5) Te uwa ghi mianmian ra ighẹ ẹmwẹ igiọdu ne Osanobua tama uwa zẹvbe ivbi ẹre? “Ovbi mwẹ, rhie aro ye otọ vbe Nọyaẹnmwa a gha gbuẹ hin ọkhọ rre, deghẹ ọ vbe gu ruẹ gui ghẹ gie egbe wọọ ruẹ.
w12 3/15 29 ¶18
“Yan Gbe Emwi Ni Rre Iyeke”
18 Adia ne ẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọmwa. Ugbẹnso, ẹko sẹtin ye gha rriara ima rhunmwuda adia na rhie ne ima vbe ẹghẹ nọ gberra. Emwi vbenia sẹtin si obalọ, ọ sẹtin vbe ya “egbe wọọ” ima. (Hib 12:5) Ma sẹtin ya aro tila adia na rhie ne ima rua, ma sẹtin vbe ka miẹn adia yi, sokpan, egbe adia nii na do wọọ ima, rhunmwuda ọni, ma ma ghi miẹn ọnrẹn yi. Ma gha ru vbenia, ọ rhiema wẹẹ, ma ma gi adia nii ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima lele ibude ọghe Solomọn, ọ khare wẹẹ: “Gha ye emwi ne u ruẹ re hia rre. Emwi ne u ruẹ re ọrọre ẹdagbọn ruẹ, dae yi ẹse.” (Itan 4:13) Vbene ọmwa nọ fi imọto ya lele avbe ama na mu ye odẹ, erriọ vbe khẹke ne ima gha lele adia na rhirhi rhie ne ima.—Itan 4:26, 27; tie Hibru 12:12, 13.
(Hibru 12:6, 7) Rhunmwuda, ne Nọyaẹnmwa hoẹmwẹ ọnrẹn, ẹre ọ gbe hin ọkhọ rre. Ne ọ tie ẹre ovbi ẹre, ẹre ọ gbe ẹre asan.” 7 Emwi ne uwa rhirhi gha rri oya ẹre, wa zinegbe ẹre zẹ vbene a miẹn wẹẹ ke obọ erha uwa rre nọ, rhunmwuda, oya ne uwa re rhiema ighẹ obọ ne a ya mu ọmọ, ẹre Osanobua ya mu uwa. Wẹ he miẹn ọmọ ne erhae i gbe hin ọkhọ rre ra?
w12 7/1 21 ¶3
Ẹghẹ Ke Ẹghẹ Ne Uwa Ya Na Erhunmwu, Wa Ghi Wẹẹ, “Evbavba”
Erha nọ gele hoẹmwẹ ivbi ẹre keghi gbe iran hin ọkhọ rre, rhunmwuda ọ hoo ne iran gha re emọ ni rẹn enegbe. (Ẹfisọs 6:4) Sokpan, ẹi ya obọ atosi mu ivbi ẹre vbe ọ ghaa gbe iran hin ọkhọ rre. Erriọ Erha ima nọ rre ẹrinmwi vbe ye, ugbẹnso, ọ keghi gbe ima hin ọkhọ rre, sokpan odẹ ọghe ahoẹmwọmwa ẹre ọ ya ru ọna, ẹi vbe ya obọ atosi mu ima. Erriọ e Jesu vbe gha ye, ọ ma gha ya obọ atosi mu erhuanegbe ẹre, uhiẹn vbe iran ma rherhe lele adia ne ọ rhie ne iran.—Matiu 20:20-28; Luk 22:24-30.
(Hibru 12:11) A gha gbe ima hin ọkhọ rre, vbobọvbobọ nii, ọ ghi ye vbe ne a miẹn wẹẹ, te a wa hoo na rhia ima ekhọe rua, ighẹ i re nọ yae rhiẹnrhiẹn. Sokpan ọ gha ghi sẹ okiekie, avbe emwa na gu gui vberriọ dia ye ode, ghi do miẹn ẹdẹ agbọn nekhuẹrhẹ, ọghe ọmwa ẹmwata rhie vbọ.
‘Wa Danmwehọ Emwi Ne A Maa Uwa Ẹre Ne Uwa Gha Wan’
18 Ọ keghi si orriara vbe a gha gbe ọmwa hin ọkhọ rre sokpan obalọ ne a miẹn deghẹ a ma miẹn adia yi ẹre ọ khọ sẹ. (Hib 12:11) Gi ima guan kaẹn igiemwi ọghe Keni kevbe Ọba e Zẹdẹkaia. Vbe ẹghẹ ne Keni ya gha hoo nọ gbe Ebẹl rua rhunmwuda ohu dan nọ ghaa muẹn, Osanobua keghi bu ọre ude: ‘Vbọzẹe ne ohu na muẹn yi? Ne aro ruẹ na khọrhiọuan vbe uhunmwu? U ma na fi ekhọe werriẹ, orukhọ hoo nọ kha yan ruẹ, sokpan ọ kere ne obọ ruẹ ke odukhunmwu nẹẹn.’ (Gẹn 4:6, 7) E Keni ma rhie ibude ne Osanobua rhie nẹẹn. Ọ na gele gbe ọtiọnrẹn rua. Te ọ rri oya ye ozere ne ọ do nii ya sẹ ẹdẹ uwu ẹre! (Gẹn 4:11, 12) E Keni i ghẹ rri oya ohanabe vberriọ, a wẹẹ te ọ lele adia ọghe Osanobua.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Hibru 12:1) Zẹvbe ọghe ima, ma mwẹ osẹe ọkhọngborrie ni lẹga mwa, rhunmwuda ọni, wa gi ima bannọ idobo hia kua, kevbe orukhọ nọ rhikhan obọ mu ọmwa, wa gi ima mu aro ye ẹmwẹ ulẹ nọ rre ima otọ.
w11 9/15 17-18 ¶11
Gha Ya Izinegbe Rhulẹ
11 Ọ gha gia na kha wẹẹ avbe “osẹe ọkhọngborrie” ma gha re ekhẹn ni rrie ughe ni do ghee emwa ni rhulẹ, sokpan iran vbe gha mwẹ ọghae vbe nene ulẹ. Te iran wa rhulẹ ya sẹ ufomwẹ. Agharhemiẹn wẹẹ iran wu nẹ, emwa ọgbọn ni da suẹn gha rhulẹ gha ye miẹn emwi ruẹ vbe obọ iran. Deghẹ ọmwa nọ rhulẹ ọghe osuan na rẹn wẹẹ, emwa ni ka runagban vbe ulẹ ọghe osuan rre usun ekhẹn ni rrie ughe, ẹi te ọ gha hia ne ọ ru vbene ẹtin ẹnrẹn sẹ nẹ ghẹ mieke na gbe okhuẹ re? Igiemwi esi ọghe avbe eguọmwadia e Jehova nẹdẹ rhiẹre ma wẹẹ, ẹi mwẹ vbene ulẹ ọghe arrọọ gha lọghọ sẹ hẹ, ọmwa gha sẹtin rhulẹ ya sẹ ufomwẹ. Igiemwi ọghe iran keghi rhie igiọdu ne Ivbi e Hibru ni ghaa re Ivbiotu e Kristi vbe orre nokaro, ọ na vbe ru iyobọ ne iran ya sẹtin ya izinegbe rhulẹ ya sẹ ufomwẹ, ọ gha vbe sẹtin ru iyobọ ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ.
(Hibru 13:9) Wa ghẹ gie iruẹmwi ughughan ne a ma he ka rẹn, bi uwa hin uro odẹ ẹmwata rre. Ọ kere na ya ẹse ọhẹ Osanobua ye orhiọn ima khian ni wo vbe egbe, ighẹ ẹi re a ru emwi ne uhi khare vbekpa evbare, iran ni ka ru vbene avbe uhi nii khare yi, ma miẹn emwi ọkpa ne iran miẹn vbọ.
w89 12/15 22 ¶10
Gha Ru Izọese Nọ Ya Ẹko Rhiẹnrhiẹn E Jehova
10 E Pọl keghi rhie adia ne Ivbi e Hibru ne iran ghẹ gi “iruẹmwi ughughan ne a ma he ka rẹn” ọghe Ivbi e Ju ni ghaa si ukankan ye Uhi e Mosis, bi iran hin odẹ ẹmwata rre. (Galatia 5:1-6) Imamwaemwi vbenia i sẹtin ya iran deziẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata, sokpan itohan nọ ma te khẹke ọghe Jehova ẹre ọ khian sẹtin ru iyobọ ne iran. Ọ khọ wẹẹ, eso vbuwe iran ghaa muan ẹmwẹ ye ẹmwẹ evbare kevbe izọese ughughan ne a ru, ọni ẹre ọ si ẹre ne Pọl na kha wẹẹ, “ẹi re a ru emwi ne uhi khare vbekpa evbare” ẹre ọ ya ọmwa deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, rhunmwuda “iran ni ka ru vbene avbe uhi nii khare . . . ma miẹn emwi ọkpa ne iran miẹn vbọ.” Ọmwa ghaa ya ekhọe hia ga e Jehova, ọ na vbe gbọyẹmwẹ ye izọese adẹwerriegbe ẹre ọ khian na miẹn afiangbe vbe odẹ ọghe orhiọn, ẹi re vbe ọ ghaa si ukankan ye ẹmwẹ evbare kevbe idugie eso. (Rom 14:5-9) Deba ọni, izọese adẹwerriegbe ọghe Kristi ya izọese ọghe aranmwẹ ne a ghaa ru vbe ẹghẹ nẹdẹ khian nẹi ghi mwẹ esa nọ ye.—Hibru 9:9-14; 10:5-10.
E Baibol Na Tie
(Hibru 12:1-17) Zẹvbe ọghe ima, ma mwẹ osẹe ọkhọngborrie ni lẹga mwa, rhunmwuda ọni wa gi ima bannọ idobo hia kua, kevbe orukhọ nọ rhikhan obọ mu ọmwa, wa gi ima mu aro ye ẹmwẹ ulẹ nọ rre ima otọ. 2 Wa gi ima rhie aro da Jesu, ọmwa ne iyayi mwa ya iyeke kọ ke omuhẹn ọnrẹn ya sẹ ufomwẹ ọnrẹn. Irẹn ma rhunmwuda ugbugbe zobọ vbọ, sokpan rhunmwuda oghọghọ nọ diakhẹ ọre, ọ ma zẹdẹ mu ẹmwẹ efaa nọ rre na wu vbe uhunmwu ugbugbe roro. Banbanna nian, ọ tota vbe obọ erha ọmwa ọghe ẹkete Osanobua. 3 Wa roro emwi ne ọ ye egbe miẹn, vbene ọ zin egbe hẹ vbe emwa orukhọ khọ ẹko ẹre, rhunmwuda ọni, wa ghẹ gi egbe wọọ uwa ne uwa zẹ obọ vbọ. 4 Rhunmwuda, vbe uwu igbinna ne uwa gu orukhọ gbinna, ọ ma he sẹ egbe na ghi na te ra gbele uwa rua. 5 Te uwa ghi mianmian ra ighẹ ẹmwẹ igiọdu ne Osanobua tama uwa zẹvbe ivbi ẹre? “Ovbi mwẹ, rhie aro ye otọ vbe Nọyaẹnmwa a gha gbuẹ hin ọkhọ rre, deghẹ ọ vbe gu ruẹ gui ghẹ gie egbe wọọ ruẹ. 6 Rhunmwuda, ne Nọyaẹnmwa hoẹmwẹ ọnrẹn, ẹre ọ gbe hin ọkhọ rre. Nọ tie ẹre ovbi ẹre, ẹre ọ gbe ẹre asan.” 7 Emwi ne uwa rhirhi gha rri oya ẹre, wa zinegbe ẹre zẹ vbene a miẹn wẹẹ ke obọ erha uwa rre nọ, rhunmwuda oya ne uwa re rhiema ighẹ obọ na ya mu ọmọ, ẹre Osanobua ya mu uwa. Wẹ he miẹn ọmọ ne erhae i gbe hin ọkhọ rre ra? 8 Deghẹ irẹn ma gbe uwa hin ọkhọ rre zẹ vbene ọ ru ivbi ẹre nekpa, wa i ghi re emọ kherriọ, umọbọ nọ. 9 Zẹ vbene erha ima ni rre agbọn na ye, iran gbe ima hin ọkhọ rre, ma ghi ye vbe gha ye ọghọ ne iran. Inu inu ẹre ọ ghi wa ya ke sẹ, ne ima gha gbe uhunmwu ke otọ ne Erha mwa vbe ọghe orhiọn! Ne ima vbe die agbọn ya. 10 Ovbi ẹghẹ kherhe ẹre erha ima vbe ọghe agbọn na, ya gbe ima hin ọkhọ rre ze vbene ọ vbe kei yi vbe aro iran. Sokpan te Osanobua ru ẹre ne umamwẹ mwa, ne ima miẹn ehe na gu ẹre ghae vbe uhuanmwẹ ọnrẹn. 11 A gha gbe ima hin ọkhọ rre, vbobọvbobọ nii, ọ ghi ye vbe ne a miẹn wẹẹ, te a wa hoo ne a rhia ima ekhọe rua, ighẹ i re nọ yae rhiẹnrhiẹn. Sokpan ọ gha ghi sẹ okiekie, avbe emwa na gu gui vberriọ dia ye ode, ghi do miẹn ẹdẹ agbọn nekhuẹrhẹ, ọghe ọmwa ẹmwata rhie vbọ. 12 Rhunmwuda ọni, wa gi obọ uwa ne lughọlughọ situa, wa vbe gi igbọn nọ rhie gbe egbe deziẹn. 13 Wa gha la odẹ nọ diae khian, ne owẹ arọ nii ghẹ wa khian ne ẹi ghi mwẹ vbe ọ gia ya ru sokpan, nọ khian na mu ẹre egbe rran. 14 Hia ne u gu emwa hia gha rrọọ vbe ọfumwegbe, kevbe ne u vbe yin uyinmwẹ, ne ọ huanrẹn, rhunmwuda vbe ne ọni i na rrọọ, orhiọnkpa nọ gha sẹtin miẹn Nọyaẹnmwa aro, ẹi rrọọ. 15 Wa khẹ ye egbe, ne ọmwakọmwa ghẹ ya fi iyeke gbe ẹse ọhẹ Osanobua. Wa mwẹ ẹwaẹn, ne ọmwakọmwa ghẹ ya khian utẹzi nọ gha wan nẹ, ọ ghi ye obi ẹre gha kpokpo emwa nibun. 16 Wa mwẹ ẹwaẹn, ne ọmwakọmwa ghẹ ya khian nọ gbe alama ra ne ẹi zẹ ye ẹmwẹ orhiọn, zẹ vbe ne Isọ ghaa ye, ne ọ na rhunmwuda ekan unu ọkpa mu ukpo ọmọ ọdiọn ne ọ ye khiẹn. 17 Wa rẹnrẹn wẹẹ, vbe okiekie, ọ keghi te gha hoo ne erhae fiangbe irẹn sokpan, a keghi khu ẹre werriegbe rhunmwuda, ọ ma miẹn odẹ nọ ya fi emwi nọ ru nẹ werriẹ, agharhemiẹn wẹẹ ameve ẹre ọ ya gha rinmwian.
SEPTEMBER 30–OCTOBER 6
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | JEMS 1-2
“Odẹ Nọ Su Rrie Orukhọ Kevbe Uwu”
(Jems 1:14) Emwi dan ne ọmwa hoo gha ghi bi ẹre uhunmwu fua nẹ, ighẹ ifi ẹre ghi muẹn nẹ, ẹghẹ nii, ọ ghi de fi uwu edanmwẹ.
g17.4 14
Edanmwẹ
Emwi ne aro viẹn yi ẹre ọ ya ọmwa miẹn edanmwẹ katekate deghẹ emwi nii na gha re emwi dan. Vbe igiemwi, gia kha wẹẹ, u ya dẹ emwi vbe ẹki, u na do bẹghe emwi nọ wa rhie aro re. Emwi nii na ghi viẹn yọ ruẹ aro sẹrriọ wẹẹ, ekhọe ruẹ na ghi gha tama ruẹ wẹẹ u gha do emwi nii rhie, ọmwa rhọkpa i rẹn. Sokpan, ekhọe ọguọmwaziro ruẹ na vbe gha tama ruẹ ne u ghẹ do emwi nii rhie. Rhunmwuda ọni, u na ghi sẹ emwi nii rae. Odẹ vberriọ, u ma ghi de ye edanmwẹ nii.
EMWI NE BAIBOL KHARE
Ọmwa gha werriẹ aro daa edanmwẹ, ọ ma rhiema wẹẹ, ọmwa dan nọ. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ma hia ẹre ọ werriẹ aro daa edanmwẹ. (1 Kọrinti 10:13) Vbọrhirhighayehẹ, owẹ ne ima zẹ vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ, ẹre ọ ru ekpataki. Emwa eso keghi gi iziro dan gbọzinian vbe ekhọe iran, iran te rẹn emwi nọ sunu iran ghi de fi edanmwẹ. Sokpan, nọ ne emwa eso, iran i zẹdẹ gi iziro dan gbọzinian vbe ekhọe iran.
“Emwi dan ne ọmwa hoo gha ghi bi ẹre uhunmwu fua nẹ, ighẹ ifi ẹre ghi muẹn nẹ, ẹghẹ nii, ọ ghi de fi uwu edanmwẹ.”—Jems 1:14.
(Jems 1:15) Emwi dan nọ hoo gha ghi hanmwa nẹ, ọ ghi biẹ orukhọ, orukhọ gha ghi wan nẹ, ọ ghi biẹ uwu.
g17.4 14
Edanmwẹ
E Baibol gi ima rẹn emwi nọ si ọmwa fi orukhọ. Ebe Jems 1:15 khare wẹẹ: “Emwi dan ne [ọmwa] hoo gha ghi hanmwa nẹ, ọ ghi biẹ orukhọ.” Okhuo ghaa hanmwa, ẹi mwẹ ọ ma biẹ, erriọ vbe ye, ma gha gi iziro dan gbọzinian vbe ekhọe ima, ẹi mwẹ ma ma de fi edanmwẹ. Vbọrhirhighayehẹ, ma gha sẹtin gban egbe ne iziro dan. Ma gha vbe sẹtin gha dia iziro ọghe ima.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Jems 1:17) Emwi nọ gbae, nọ maan, na ya we ọmwa hia, ke ẹrinmwi rre nọ. Obọ Osanobua ne Ayi nọ yi uwanmwẹ ẹrinmwi, ẹre ọ ke rre. Irẹn i fi werriẹ, ra nọ vbe lekpa afiwerriẹ si ebiebi.
it-2 253-254
Uwanmwẹ
E Jehova ọre “Ayi nọ yi uwanmwẹ ẹrinmwi.” (Jems 1:17) Irẹn ẹre ọ “yi owẹn nọ gha rhie uwanmwẹ rre vbe avan, uki kevbe orhọnmwẹ, ne iran gha baa vbe asọn.” (Jer 31:35) Yevbesọni, irẹn ọre ẹzi ọghe awanwan ọghe orhiọn, ọni nọ wẹẹ, irẹn ẹre ọ ya ima rẹn otọ imamwaemwi ẹmwata ni rre uwu e Baibol. (2 Kọr 4:6) Uhi ọghẹe, ibuohiẹn ọghẹe kevbe ẹmwẹ ọnrẹn keghi re ukpa nọ dia eguọmwadia re. (Psm 43:3; 119:105; Itan 6:23; Aiz 51:4) Ọsian keghi kha wẹẹ: “Uwanmwẹ ruẹ ẹre ima ya bẹghe.” (Psm 36:9; yae taa Psm 27:1; 43:3.) Zẹvbe ne uwanmwẹ ovẹn ya “mu otọe yọ rhinrin ọ te do sẹ ẹghẹ ogiavan,” erriọ ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre ya ye emwa esi mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn. (Itan 4:18) Ma ghaa lele adia nọ ke obọ e Jehova rre, ọ rhiema wẹẹ ima khian “vbuwe uwanmwẹ” ne ọ rhie ne ima. (Aiz 2:3-5) Sokpan deghẹ ọmwa i ya aro ne Jehova ya ghee emwi ghee ẹre, ebiebi nọ so kalokalo ẹre ọmwa nii ye vbe odẹ ọghe orhiọn. Ẹi khabe ne Jesu na kha wẹẹ: “Adeghẹ aro ruẹ i maan, ikinnegbe ruẹ hia ghi gha rre uwu ebiebi, u miẹn vbe ebiebi nii gha mu ohan sẹ hẹ!”—Mat 6:23; yae taa Diut 15:9; 28:54-57; Itan 28:22; 2 Pit 2:14.
(Jems 2:8) Deghẹ uwa mu uhi Arriọba nii sẹ, zẹ vbene ọ rre uwu ebe wẹẹ, “Hoẹmwẹ ogieva ruẹ zẹvbe egbe ruẹ,” emwi esi wa ru.
it-2 222 ¶4
Uhi
“Uhi Arriọba.” Zẹ vbene Ọba ya hiunsi sẹ emwa ne ọ kha yan, erriọ “uhi arriọba” vbe ya hiunsi sẹ uhi nikẹre hia ni dekaẹn vbene ọ khẹke ne emwa nagbọn ya gha gu egbe loo. (Jems 2:8) Ahoẹmwọmwa ẹre ọ ghaa re ẹzi ọghe Uhi e Mosis; Uhi nogieva ne Uhi e Mosis kevbe ẹmwẹ avbe akhasẹ hẹnhẹn egbe yan na vbe gha re, “gha hoẹmwẹ ogieva ruẹ zẹvbe egbe ruẹ,” ọna ọre uhi arriọba. (Mat 22:37-40) Agharhemiẹn wẹẹ Ivbiotu e Kristi i ghi rre ototọ Uhi e Mosis, iran ye rre ototọ uhi ọghe Jehova ne Ọba kevbe Jesu Kristi nọ vbe re Ọba vbe nọ dekaẹn ile ọgbọn.
E Baibol Na Tie
(Jems 2:10-26) Rhunmwuda, ọmwa nọ rra ọkpa vbuwe nene uhi, ọ rra ehia fẹẹrẹ nẹ. 11 Rhunmwuda ọmwa nọ khare wẹẹ, “Ghẹ ghẹ,” ẹre ọ vbe kha wẹẹ, “Ghẹ gbe ọmwa ran.” Gia kha wẹẹ, u ma ghẹ, u rra uhi nẹ adeghẹ u gbe ọmwa rua. 12 Wa gha guan, ne uwa vbe gha ru emwi zẹvbe emwa na gha lele uhi ne ọ ya emwa khian eniyanegbe iran bu ohiẹn ọnrẹn. 13 Rhunmwuda, ọmwa nọ ma mwẹ itohan, Osanobua i ra tohan rẹn vbe ọ ra gha bu ohiẹn, sokpan itohan ẹre ọ khọnmiotọ ibuohiẹn. 14 Etẹn mwẹ, de esa nọ khin vbe orhiọnkpa a kha wẹẹ, “Mẹ mwẹ iyayi,” ighẹ uyinmwẹ ọnrẹn ma rhiema vberriọ? Iyayi nii gha sẹtin miẹn rẹn fan ra? 15 Gia kha ighẹ etẹn ne ikpia ra etẹn nikhuo eso rrọọ ne ẹi miẹn re, ẹi miẹn rhie rhuan. 16 De esa nọ khin vbe uwẹ a tama iran wẹẹ, “Osanobua nọ fiangbe uwa. Wa ghẹ bannọ egbe ye oni, wa rri evbare ẹse.” Vbene uwẹ ma na rhie emwi na ya gaga egbe vbe agbọn ne iran? 17 Erriọ ọre iyayi ye, adeghẹ irẹn ọkpa wa nọ ighẹ iwinna i rrọọ, orinmwi nọ. 18 Sokpan orhiọnkpa sẹtin kha wẹẹ, “Wẹ mwẹ iyayi, mẹ mwẹ iwinna.” Ewanniẹn mwẹ ọrọre wẹẹ, “Tama mwẹ vbene u gha sẹtin gha mwẹ iyayi hẹ vbene iwinna i na rrọọ, mẹ gha ya iwinna rhie iyayi mwẹ ma ruẹ.” 19 Wẹ yayi wẹẹ, Osanobua ọkpa kẹkan ẹre ọ rrọọ, ọ wa maan. Avbe orhiọn dan vbe yayi, te iran ye guọ zẹzẹzẹ ba ẹmwẹ ohan. 20 Akpa! Te u hoo na rhiema ruẹ wẹẹ, iyayi, vbe ne iwinna i na rrọọ ighẹ ẹi mwẹ esa. 21 Vbe a ya ye Ebraham ne erha mwa odede khian nọ mudia ẹse vbe odaro Osanobua hẹ yi? Rhunmwuda emwi nọ ru nọ, nọ na ya Aizik ne ovbi ẹre zọ ese vbe uhunmwu aka. 22 Adeghẹ u miẹn ọnrẹn? Iyayi ẹre, kevbe iwinna rẹn keghi ku obọ gbe, iwinna rẹn ẹre a ya ya iyayi ẹre khian nọ gbae. 23 Ebe nii keghi do sẹ nọ khare wẹẹ “Ebraham ya Osanobua yi, rhunmwuda iyayi ẹre, Osanobua keghi rhan obọ miẹn rẹn zẹvbe ọmwata.” Osanobua keghi vbe tie ẹre “Ebraham ne ọse mwẹ.” 24 Rhunmwuda ọni, u gha miẹn nian wẹẹ, emwi ne ọmwa ru, ẹre a ya kae ye nọ mudia ẹse vbe odaro Osanobua, ighẹ ẹi re rhunmwuda iyayi ọkpa. 25 Erriọ ọghe Rehab ne ebabotu vbe gha ye. Emwi nọ ru ọre a ya kae ye nọ mudia ẹse vbe odaro Osanobua, nọ na miẹn iran yi ighẹ emwa ne avbe Ju giẹre uhunmwu, nọ na ma iran odẹ ọvbehe la gha rrie. 26 Rhunmwuda, zẹ vbene egbe ne orhiọn i ye, re orinmwi, erriọ zẹẹ, iyayi ne ẹi mwẹ iwinna, orinmwi nọ.