Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
SEPTEMBER 7-13
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸKSODỌS 23-24
“Ghẹ Ya Egbe Ba Emwa Rhunmwuda Ighẹ Iran Bun”
(Ẹksodọs 23:1) “Ghẹ ta ewẹwẹwẹ. Ghẹ yi ọmworukhọ ike vbekpa osẹe ohoghe ne a sẹ.
U Rẹn Ẹmwata Nọ Rre Nene Ẹmwẹ Ra?
7 Deghẹ ọmwa nọ mobọ ya kọmputa kevbe efoni gie uhunmwu gie emwa ọvbehe ẹre u khin, u gha miẹn iyẹn nọ da ladian, ghẹ wa gha hoo ne u gha re ọmwa okaro nọ khian ya iyẹn nii wewe. Vbene u te gie uhunmwu vberriọ gie emwa ọvbehe, ka nọ egbuẹ ọta vbenian: ‘Iyẹn ẹmwata na khin ra, ra ọghe ohoghe nọ? Mẹ gele rẹn ẹmwata nọ rre ẹmwẹ na ra?’ Deghẹ u ma gele rẹn ẹmwata nọ rre ẹmwẹ nii ra u ma rẹn ehe ne ẹmwẹ nii rrie, ghẹ gie uhunmwu nii gie ọmwa rhọkpa. U gha gie uhunmwu vberriọ, a sẹtin miẹn wẹẹ, iyẹn ohoghe ẹre u ya wewe.
8 Ọ mwẹ emwi ọvbehe nọ zẹe ne ọ ma na khẹke ne ima gheghe gha ya efoni ra e kọmputa gie uhunmwu ne ima rhirhi miẹn. Arriọba mu awua ye iwinna ima vbe otọ ẹvbo eso. Eghian sẹtin gha wewe iyẹn nọ gha ya ohan gha mu etẹn, ra iyẹn nọ gha si ighaegbe ye uwu ẹbu etẹn. Emwi vbenian sunu vbe Soviet Union. Avbe olakpa ọghe Soviet Union ne a ghaa tie ẹre KGB kegha wewe iyẹn ohoghe vbekpae etẹn eso ne emwa nibun wa rẹnrẹn vbe Germany. Iran wẹẹ avbe etẹn na ya egbe ba avbe olakpa ọghe arriọba e Germany. Etẹn nibun na gele ya ohoghe nii yi. Vbọ ghi kẹrikian? Enibun na kpa hin otu e Jehova rre. Eso ye werriegbe gha die otu e Jehova, sokpan eso ma ghi rre. (1 Tim 1:19) De emwi nọ khẹke ne ima ru ne emwi vbenian ghẹ mieke na sunu? Ghẹ gha wewe iyẹn ohoghe. Ẹi re ẹmwẹ hia ne u họn ẹre ọ khẹke ne u yayi. Hia ne u rẹn ẹmwata nọ rre ẹmwẹ.
(Ẹksodọs 23:2) Ghẹ ye egbe ba emwa ra emwi dan rhunmwuda ighẹ iran bun, a gha gui ẹzọ, ghẹ sẹ osẹe ne ẹi gie a miẹn otọ ẹmwẹ rhunmwuda ne emwa nibun sẹ miẹn ehe na gha ghe ruẹ ẹse.
it-1 11 ¶3
Erọn
Ma bẹghe ẹre wẹẹ, igbaha ẹre Baibol wẹẹ Erọn ru abakuru. Ọ gha kẹ, vbene emwi ghaa ye hẹ, ẹre ọ ya Erọn ru abakuru na. Ọ khọ wẹẹ, emwa ni lẹga re ẹre ọ kpikpi ẹre ya ru emwi nẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Vbe ẹghẹ okaro ne Erọn ya ru abakuru, ọ gha te sẹtin lele ilele nọ rre iyi nọ khare wẹẹ: “Ghẹ ye egbe ba emwa [ru] emwi dan rhunmwuda ighẹ iran bun.” (Ẹks 23:2) Vbọrhirhighayehẹ, e Baibol wa ye ta ẹmwẹ Erọn ẹse, uhiẹn Jesu tobọre vbe rẹn ukpo ne avbe ohẹn ni ke uniẹn Erọn rre na gha zẹ.—Psm 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mat 5:17-19; 8:4.
(Ẹksodọs 23:3) Ghẹ vbe zẹ ovbiogue ẹkpe vbe a ghaa bu ohiẹn ọnrẹn.
it-1 343 ¶5
Ọmwa Nọ Rhu Aro
Vbe Uhi ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl, ọ keghi tama iran ne iran ghẹ rhie okodẹ, ra ne iran gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa vbe iran ghaa buohiẹn. Ọbuohiẹn gha ru egbe emwi vbenian, a gha sẹtin kha wẹẹ te ọbuohiẹn nii rhu aro, rhunmwuda Uhi nii khare wẹẹ, “te oko iyeke rhu emwa aro ne iran ghẹ dẹghe ẹmwata.” (Ẹks 23:8) “Te oko odieke rhu emwa aro, uhiẹn ke ọghe umẹwaẹn kevbe emwa ẹmwata.” (Diut 16:19) Ọna rhiema wẹẹ, ẹi mwẹ vbene ọbuohiẹn gha maan sẹ hẹ, ọ gha rhie okodẹ, ọ sẹtin khiẹn ohiẹn bu. Uhi ne Osanobua gbe ne Ivbi Izrẹl ya ima rẹn wẹẹ, ẹi re okodẹ ọkpa ẹre ọ gha sẹtin rhu ọmwa aro nẹ ghẹ bẹghe ẹmwata. Aro ne ọmwa nọ buohiẹn ya ghee ọmwa ne irẹn buohiẹn ọnrẹn gha vbe sẹtin rhu ẹre aro. E Baibol keghi kha wẹẹ: “U gha ra bu ohiẹn, ghẹ yaba ovbiogue ra ne u mu ohan enọfe.” (Lẹv 19:15) Ọna rhiema wẹẹ, ọ ma khẹke ne ọbuohiẹn buohiẹn gbe avbe ọdafẹn rhunmwuda ighẹ iran fe ra rhunmwuda ighẹ iran hoo ne emwa nibun sẹ gha ya aro nọ maan ghee iran.—Ẹks 23:2, 3.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Ẹksodọs 23:9) “Wa ghẹ ya obọ dan mu orhunmwuyẹn, rhunmwuda wa rẹn agbọn ne orhunmwuyẹn ye rhunmwuda wa te vbe gha re orhunmwuyẹn yi vbe Igipt.
w16.10 9 ¶4
“Wa Gha Rhie Orhunmwuyẹn La Owa”
4 E Jehova ma kpikpi Ivbi Izrẹl ne iran gha ya obọ esi mu erhunmwuyẹn sokpan, ọ keghi ta emwi nọ gha ya iran ya ekhọe obọ iran tohan avbe erhunmwuyẹn. (Tie Ẹksodọs 23:9.) Ivbi Izrẹl “rẹn agbọn ne orhunmwuyẹn ye.” Vbene iran te do gha re eviẹn vbe Igipt, Ivbi Igipt kegha ya aro gbe iran re. Ọ gha kẹ, emwi nọ si ẹre ne Ivbi Igipt na gha yin vberriọ ọre wẹẹ, te iran ghaa roro ẹre wẹẹ iran maan sẹ iran kevbe wẹẹ, ugamwẹ ọghe iran lughaẹn ne ọghe Ivbi Izrẹl. (Gẹn 43:32; 46:34; Ẹks 1:11-14) Ivbi Izrẹl keghi rri oya ne udẹn rri oya ne ẹvbi vbe iran ghaa re erriọvbe vbe Igipt, ọrheyerriọ, e Jehova keghi tama iran wẹẹ: “Wa gha ya obọ ne uwa ya mu Ivbi Izrẹl ne iho uwa mu . . . orhunmwuyẹn.”—Lẹv 19:33, 34.
(Ẹksodọs 23:20, 21) I gha gie odibosa ke odaro ne uwa ne ọ gha degue uwa vbe odẹ kevbe ne ọ viọ uwa sẹ ehe ne I dọlọyi ye otọ. 21 Wa ghi rhie ehọ ye ẹmwẹ ọnrẹn, wa gha ru vbene ọ khare. Wa ghẹ sọtẹ ghe ẹre rhunmwuda eni mwẹ ọre ọ ya ru emwi. Rẹn i ra ye egbe abakuru vbe rriọ bọ ọmwa.
it-2 393
Maikẹl
1. Odibo eva ẹre Baibol sunu ye eni iran. Ọkpa vbọ kegha re Maikẹl, irẹn ọkpa kẹkan ẹre Baibol tie ẹre “olotu avbe odibo Osa.” (Jud 9) Ebe Daniẹl uhunmwu ẹnrẹn 10 ẹre eni na na ka ladian. Vbe ako na, a keghi tie Maikẹl “ọkpa vbe uwu avbe ọka odibosa”; ọ keghi do ru iyobọ ne odibosa ọkpa ne ‘Odibo ne ovbi ọba ọghe otọe arriọba e Pẹsia’ mugba. E Baibol vbe tie Maikẹl “odibosa nọ su Izrẹl,” kevbe “ọka odibosa nọ gbaroghe avbe emwa [Daniẹl].” (Dan 10:13, 20, 21; 12:1) Ọna ya ima rẹn wẹẹ, e Maikẹl ọre odibo ne Osanobua loo ro ya su Ivbi Izrẹl. (Ẹks 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2) Emwi ọvbehe nọ so igiẹ ye ọna ọre emwi nọ rre Jud 9 nọ khare wẹẹ: ‘Maikẹl ne olotu avbe odibo Osa, ma ru emwi vberriọ, vbe ẹghẹ ne ẹzọ na sunu ne irẹn vbe Setan, vbe iran muan ẹmwẹ ye ọmwa ne ọ gha mu ikun e Mosis.’
E Baibol Na Tie
(Ẹksodọs 23:1-19) “Ghẹ ta ewẹwẹwẹ. Ghẹ yi ọmworukhọ ike vbekpa osẹe ohoghe ne a sẹ. 2 Ghẹ ye egbe ba emwa ra emwi dan rhunmwuda ighẹ iran bun, a gha gui ẹzọ, ghẹ sẹ osẹe ne ẹi gie a miẹn otọ ẹmwẹ rhunmwuda ne emwa nibun sẹ miẹn ehe na gha ghe ruẹ ẹse. 3 Ghẹ vbe zẹ ovbiogue ẹkpe vbe a ghaa bu ohiẹn ọnrẹn. 4 “U gha miẹn ighẹ ẹmila ra ekẹtẹkẹtẹ oghian ruẹn fian fua, u ghi muẹn dọlẹgbe gie ẹẹ. 5 A deghẹ ihẹ gbe ekẹtẹkẹtẹ ọre fi iguẹ, ghẹ kpao sẹrae yọ, u ghi guẹẹ mu ẹn kpaegbe. 6 “A gha gui ẹzọ ivbiogue vbe uwu uwa wa ghẹ khiẹn ohiẹn bu gbẹ ẹe. 7 Wa gha lẹ ne ẹmwẹ ne a ba ọmwa ẹre. Wa ghẹ gbe ọmwa ne ọ ma rukhọ rua, rhunmwuda I gha bu ohiẹn uwa gbe ọmwa ne ọ ru emwidan vbe rriọ. 8 Ghẹ miẹn oko iyeke, rhunmwuda te oko iyeke rhu emwa aro ne iran ghẹ dẹghe ẹmwata, ọ ghi gbe ẹki ẹmwẹ ye ne ọ ma ru khọ obọ. 9 “Wa ghẹ ye obọ dan mu orhunmwuyẹn, rhunmwuda wa rẹn agbọn ne orhunmwuyẹn ye rhunmwuda wa te vbe gha re orhunmwuyẹn yi vbe Igipt. 10 “Wa ghi ya ukpo ehan gha kọ emwi ye otọ rua ne uwa vbe gha rhọ emwi ne ọ mọ ẹn vbọ. 11 Sokpan vbe ukpo ne ogihinrọn, wa ghi gie ẹe hẹwẹ, wa ghẹ rhọ emwiokọ ne ọ mọ vbọ. Ivbiogue ni rre uwu uwa sẹtin ya rri emwi ne ọ mọ vbọ, aranmwẹ oha ghi rri enọdekẹe. Erriọ wa gha vbe gha ru ugbo emwiokọ kevbe ọghe oha uwa. 12 “Wa ghi ya ikpẹdẹ ehan winna sokpan vbe ikpẹdẹ ne ogihinrọn, wa ghẹ winna ne ẹmila uwa kevbe ekẹtẹkẹtẹ uwa miẹn ehe na hẹwẹ ne avbe eviẹn kevbe orhunmwuyẹn miẹn ehe na koko ẹtin. 13 Wa rhie ehọ ye ẹmwẹ ne I tama uwa, wa ghẹ na erhunmwu ghe osa ọvbehe, wa ghẹ kue so eni iran.” 14 Igba eha vbe ukpo ọre uwa gha ru emwiukpo mẹ. 15 Vbe uki Abib, uki ne uwa na kpao hin Igipt rre, wa ghi ru emwiukpo Ebrẹd nọmahue; zẹ vbene iyi ẹre nii yi ma uwa, wa ghẹ rri ebrẹd ne ọ huere la ikpẹdẹ ihinrọn vbe ẹghẹ emwiukpo na. Ọmwa ikọmwa ghẹ fiabọ emwi imuohan bu mwẹ gha dee. 16 Wa ghi vbe gha ru emwi ukpo Akọrhọre Ọka vbe uwa gha rhọ emwi okaro ne uwa kọ ye ugbo rua. Wa ghi ru emwiukpo Emwiorhọ Okaro vbe ufomwẹ ukpo vbe uwa a ghi rhọ emwiorhọ ke ugbo kevbe agọ rre. 17 Igba eha vbe ukpo ọre ikpia nii rre ọbuohiẹn uwa hia gha do gha miẹn mwẹ aro, erriọ Nọyaẹnmwa khare. 18 Wa ghẹ rhie ebrẹd ne ọ huere ya ye aranmwẹ zọ ese ghe mwẹ. Efun aranmwẹ ne a ya zọ ese ghe mwẹ, wa ghẹ sẹrae vbọ ne ẹdẹ gbe. 19 Wa ghi viọ avbe ne ọ maan sẹ vbe emwiokọ ne okaro ne uwa ka gha rhọ vbe ugbo uwa gha die owa Nọyaẹnmwa Osanobua rua. Wa ghẹ ye ewẹn ohuan le ovbi ẹre.
SEPTEMBER 14-20
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸKSODỌS 25-26
“Emwi Nọ Ghi Ru Ekpataki Sẹ Vbuwe Ibọkpọ Ọghe Ugamwẹ”
(Ẹksodọs 25:9) U ghi ru ehe ne a dia na kevbe emwi ne a ya te ẹre zẹ vbene I gie ẹre ma ruẹn.
it-1 165
Ẹkpẹti Ile
Vbene A Ya Kun Ẹkpẹti Ile Hẹ. Vbe Jehova tama e Mosis nọ bọ ibọkpọ ọghe ugamwẹ, emwi okaro nọ tama rẹn ọre vbene a khian ya kun Ẹkpẹti Ile hẹ, rhunmwuda ọ kegha re emwi nọ ghi ru ekpataki sẹ vbuwe ibọkpọ ọghe ugamwẹ kevbe agọ ọghe Ivbi Izrẹl. Utanmwẹ Ẹkpẹti Ile na kegha re 2.5 cubits, uvbẹmwẹ ọnrẹn kegha re 1.5 cubits vbene uyomwẹ ọnrẹn na gha re 1.5 cubits (ọna kegha re odẹ ibata 3.5 vbe utanmwẹ, ibata 2.2 vbe uvbẹmwẹ, ibata 2.2 vbe uyomwẹ). Erhan akesia ẹre a ya ru ẹre, a na ya igoru na ma gua rhu ẹre vbuwe ẹre kevbe iyeke ẹre. Igoru ẹre a vbe ya te “ehọ ẹre lẹga.” Abọ nogieva vbe Ẹkpẹti nii, ọre ugue ẹre. Igoru na ma gua ẹre a ya ru ẹre. Vbene a ya ru ugue ẹre, ọ ma tan sẹ Ẹkpẹti nii, ọ ma vbe vbẹ sẹ ọre. Vbene Ẹkpẹti nii wa ye zẹẹ erriọ ẹre a wa ya ru ugue ẹre. A keghi ya igoru ma amazẹ ọghe odibosa eva na tie ẹre cherub ye uhunmwu ẹnrẹn, iran eva keghi mu aro daa egbe, iran na vbẹrre, iran na vbe tan ifuẹn gue nene Ẹkpẹti Ile. (Ẹks 25:10, 11, 17-22; 37:6-9) A vbe gha tie ugue nii “ehe ne a na ya orukhọ bọ emwa.”—Hib 9:5; ya ghee PROPITIATORY COVER.
(Ẹksodọs 25:21) U ghi viọ uhanhan okuta eveva nii ye uwu ẹkpẹti na, ne u vbe mu ugue ẹre rhu ẹre.
it-1 166 ¶2
Ẹkpẹti Ile
Ẹkpẹti Ile kegha re ehe nọhuanrẹn na ghaa viọ ọre yi ighẹ uhanhan okuta eva na gbẹnnẹ Uhi Igbe yi. (Ẹks 25:16) Vbene ẹghẹ ya khian, a na viọ ‘ovbi uru igoru ne a viọ emana yi kevbe ọkpọ erhan ọghe Erọn ne ọ gbe ukhu’ ye uwu ẹre, sokpan vbene ọ te sẹ ẹghẹ na ya bọ Ọgua Osa, a keghi viọ ọre hin. (Hib 9:4; Ẹks 16:32-34; Nọm 17:10; 1 Ọba 8:9; 2 Krọ 5:10) Vbene Mosis te wu, ọ keghi rhie “ebe uhi Osanobua” ne avbe ohẹn Livai ne iran “rhie ẹre ye ọkpẹn Ẹkpẹti lle ọghe Nọyaẹnmwa Osanobua . . . zẹ vbe osẹe ghe emwa ẹnrẹn.”—Diut 31:24-26.
(Ẹksodọs 25:22) Evba I gha na do gha miẹn ruẹn, l gha vbe mudia ye ugue Ẹkpẹti, ne I do rhie uhi mwẹ hia ne uwa ke adesẹneva [cherub eva, NW ] nii gha dee, gie ivbi Izrẹl.
it-1 166 ¶3
Ẹkpẹti Ile
Ọ kegha ye Ivbi Izrẹl re rre wẹẹ Osanobua gu iran rrọọ. Te Ẹkpẹti Ile wa gha ye Ivbi Izrẹl re rre wẹẹ Osanobua gu iran rrọọ. E Jehova keghi kha wẹẹ: “Evba I gha na do gha miẹn ruẹn, l gha vbe mudia ye ugue Ẹkpẹti, ne I do rhie uhi mwẹ hia ne uwa ke adesẹneva [cherub eva, NW ] nii gha dee.” “Evba nii ọre I na la uwu okuku rhiegbe ma vbe odukhunmwu ugue Ẹkpẹti Ile.” (Ẹks 25:22; Lẹv 16:2) E Samuẹl keghi kha wẹẹ, e Jehova “tota yan ẹkete ẹre vbe adesẹneva [cherub eva, NW ] nii” (1 Sam 4:4); nọ rhiema wẹẹ, avbe cherub eva nii mudia ye “ikẹkẹ okuo” ọghe Jehova. (1 Krọ 28:18) Ẹi khabe ne a na miẹn wẹẹ, ‘ẹghẹ ke ẹghẹ ne Mosis ya la uwu Owa Ukpọn Ile nii, nọ ya gu e Nọyaẹnmwa guan, ọ ghi họn vbe Nọyaẹnmwa ghaa gu ẹre guan ke adesẹneva cherub eva nọ rre odukhunmwu ugue Ẹkpẹti Ile.’ (Nọm 7:89) Vbene ẹghẹ ya khian, e Jọsua kevbe Finihaz ne Ogie Ohẹn keghi ya gualọ adia vbe obọ e Jehova vbe odaro Ẹkpẹti Ile. (Jọs 7:6-10; Giọg 20:27, 28) Vbọrhirhighayehẹ, ogie ohẹn ọkpa ẹre ọ ghaa lae Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia vbe uhukpa vbe ukpo, ọ ghi vbe bẹghe Ẹkpẹti Ile nii. Sokpan ẹi re te ọ lae evba ya gu e Jehova guan, te ọ ghaa laọ vbe Ẹdẹ A Miẹn Ayabọ, nọ mieke na ya ya esagiẹn aranmwẹ ru izọese ne Ivbi Izrẹl.—Lẹv 16:2, 3, 13, 15, 17; Hib 9:7.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Ẹksodọs 25:20) Avbe [cherub eva, NW] nii ghi viọ aro daa egbe. Ifuẹn ne iran rhanrẹn ghi degue ẹkpẹti nii.
it-1 432 ¶1
Cherub
Amazẹ ọghe cherub na maẹn kevbe ama ọghe iran na do, rre usun emwi na ya te ibọkpọ ọghe ugamwẹ. Vbe igiemwi, a keghi ya igoru ma amazẹ ọghe odibosa eva na tie ẹre cherub ye uhunmwu ugue ọghe Ẹkpẹti Ile, iran eva keghi mu aro daa egbe, iran na vbẹrre, iran na vbe tan ifuẹn gue nene Ẹkpẹti Ile. (Ẹks 25:10-21; 37:7-9) Deba ọni, a keghi do ama ọghe iran ye ọkpa vbe usun ukpọn na ya bọ ibọkpọ ọghe ugamwẹ kevbe ukpọn onurho nọ rre uwu ẹkpo Ehe Nọhuanrẹn kevbe Ehe Nọ Huan Sẹ Ehia.—Ẹks 26:1, 31; 36:8, 35.
(Ẹksodọs 25:30) A ghi mu etebul nii, ye odaro Ẹkpẹti Ile nii, ebrẹd iruemwi, ne a ya ru izọhẹ gu mwẹ ghi gha rre uhunmwu etebul nii vbe ẹghẹ hia.
it-2 936
Ebrẹd Iruemwi
Ọna kegha re ebrẹd iweva na ghaa viọ ye uhunmwu etebul nọ rre Ehe Nọhuanrẹn vbuwe ibọkpọ ọghe ugamwẹ ra Ọgua Osa. Ẹdẹ Ikẹtin ẹre a ya gha fi ẹre werriẹ mu ọghe ọgbọn yọ. (Ẹks 35:13; 39:36; 1 Ọba 7:48; 2 Krọ 13:11; Neh 10:32, 33) Emwi na ya ẹmwẹ e Hibru na ke zedu ebrẹd iruemwi kha ọre “ebrẹd ọghe ugbaro.” Ugbẹnso, a vbe loo ẹmwẹ e Hibru na ke zedu “ugbaro” ladian vbe a gha khian kha wẹẹ ọmwa rre “odaro” ọmwa. (2 Ọba 13:23, NW) Ọna rhiema wẹẹ, te a ghaa mu ebrẹd iruemwi ye odaro e Jehova zẹvbe izọese na zọ gie ẹre vbe ẹghẹ hia. (Ẹks 25:30) A vbe tie ebrẹd iruemwi, “ebrẹd nọhuanrẹn” (2 Krọ 2:4) kevbe “ebrẹd ne a ya muohan.”—Mak 2:26.
E Baibol Na Tie
(Ẹksodọs 25:23-40) “Ya erhan akesia ru etebul ọkpa ne ọ gha re akhuẹn obọ ehan yan ọgban vbe utanmwẹ, evairrọvbugie vbe uvbẹmwẹ, kevbe ehairrọvbọgban vbe uyomwẹ. 24 Ya igoru ne a ma gua rhu ẹe ne u vbe ru okhiẹ igoru yọ. 25 Vbe ru ehọ ẹre yọ ne ọ gha re akhuẹn obọ eha vbe uvbẹmwẹ lẹga ẹre, ọ ghi gha re ọghe igoru. 26 Vbe ru ẹgba igoru ne a ya muẹn ye ọre igienenẹ vbe dọmwade ehe ne owẹ ọre ye. 27 Avbe ẹgba ne a ra gha fi erhan la ya muẹn nii, a ghi viọ iran sikẹ ehọ ẹre. 28 U ghi ya erhan akesia ru ogba na, ne u ya igoru rhu ẹe. 29 U ghi ru avbe ọkpan, ukpu, uru kevbe agbada ne a gha ya gha ru izọhẹ ọghe ayọn. Ena hia, igoru ne a ma gua ọre a gha ya ruẹ. 30 A ghi mu etebul nii, ye odaro Ẹkpẹti Ile nii, Ebrẹd iruemwi, ne a ya ru izọhẹ gunmwẹ ghi gha rre uhunmwu etebul nii vbe ẹghẹ hia. 31 “Ya igoru ne a ma gua ru erhan ọmukpa, u ghi ya igoru ne a ya umọmọ dunmwu ru ẹzi ẹre kevbe erhan rẹn; avbe obobo ne a ya zẹ ose yọ, deba ukhu kevbe ifuẹn obobo ẹre, ehia ghi wa gha re erhan ọkpa deba irẹn. 32 Ọ ghi gha mwẹ abọ ehan vbe asefẹn ọnrẹn, eheha vbe efẹn ọkpa. 33 Ọkpọkpa vbe nene abọ ehan na, ghi gha mwẹ obobo eheha ne a ya te ẹre egbe ne ọ gha ye vbe obobo almọnd kevbe ukhu kevbe ebe obobo. 34 Ọkpọ ọghe erhan ọmukpa nii ghi gha mwẹ obobo enẹ ne a ya re ẹre ne ọ yevbe obobo almọnd ke ẹe kevbe ukhu kevbe ebe obobo. 35 Ukhu ọkpọkpa ghi gha rre ototọ abọ ọkpọkpa vbe uwu abọ agbeva eheha nii. 36 Avbe ukhu nii kevbe abọ nii ghi ye gha re ọkpa yaba erhan ọmukpa nii. Ọ ghi gha re igoru ne a ma gua ne a ya umọmọ dunmwu. 37 Ru ukpa ihinrọn viọ ye erhan ọmukpa nii, u ghi mwamwa ẹn yọ vbene iran gha na gha rhie awanwan iran ghe odaro. 38 “U ghi ya igoru ne a ma gua ru uyẹngbe ẹre kevbe emwi ne a ya dọlọ ukpa yi ne ọ rrọọ. 39 U ghi ya igoru ne ọ sẹ uwan ekigbesiyenẹ ru erhan ọmukpa na kevbe emwi nekpa hia fẹẹrẹ ne a lo vbe evba. 40 U ghi gbe aro ke otọ ne u ru ẹe zẹ vbene a gie ma ruẹn vbe uhunmwu oke.
SEPTEMBER 21-27
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸKSODỌS 27-28
“De Emwi Ne Ima Miẹn Ruẹ Vbe Odẹ Ne Avbe Ohẹn Ya Gha Muegbe?”
(Ẹksodọs 28:30) U ghi viọ avbe uta eveva nii ne a tie ẹre Urim kevbe Tumin ye uhanhan ukpọn ẹwẹe ne a miẹn wẹ Erọn gha rrie ehe nọhuanrẹn ne imẹ ye iran ghi gha rre ọre ẹwẹe. Ọ gha yo ehe ne Nọyaẹnmwa ye, ọ ghi viọ emwi ne a ya ta uhanhan ukpọn ẹwẹe mwẹ, ne ọ miẹn ehe na rẹn vbene imẹ mu ẹmwẹ ivbi Izrẹl yi.
it-2 1143
Urim Kevbe Tumin
Emwa eso ni rri egie ebe yayi wẹẹ, Urim kevbe Tumin kegha re uta. Odẹ na ya zedu e Urim kevbe Tumin vbe Ẹksodọs 28:30 vbe Baibol ọghe James Moffatt ọre “uta nọhuanrẹn.” Emwa eso khare wẹẹ, uta eha ẹre Urim kevbe Tumin ghaa khin kevbe wẹẹ, a keghi gbẹn “ẹn” ye ọkpa, a na gbẹn “ẹn o” ye ọvbehe, sokpan a ma gbẹn emwi rhọkpa ye nọkẹre. Ọna rhiema wẹẹ, a ghaa gualọ ewanniẹn ọghe inọta eso nọ susu ye emwa aro, deghẹ na gbẹn “ẹn” ra “ẹn o” yi na ladian, ọni rhiema wẹẹ ewanniẹn na gualọ dewarorua sokpan na ma gbẹn emwi rhọkpa yi gha ladian, ọni rhiema wẹẹ ọ ma dewarorua. Emwa eso vbe yayi wẹẹ, okuta eva ne patapata ẹre Urim kevbe Tumin khin kevbe wẹẹ, dọmwadẹ okuta na keghi fua vbe obọ ọkpa vbene obọ nọkpa na sie. A gha fi okuta eva na ye otọ, adeghẹ a na miẹn wẹẹ, obọ nọ fua ẹre ọ ladian vbe eveva, ọni rhiema wẹẹ, “ẹn” ọre ewanniẹn ọghe inọta na gualọ, sokpan obọ nọ siere gha ladian vbe eveva, ọni rhiema wẹẹ “ẹn o” nọ. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Sọl ya bu ohẹn ya tama rẹn nọ gu irẹn nọ e Jehova deghẹ ne irẹn ya gu Ivbi e Filistin khọn, sokpan e Jehova ma khuẹnniẹn ọnrẹn. Rhunmwuda ọni, ọ kegha roro ẹre wẹẹ, te ọkpa vbuwe avbe ivbiyokuo irẹn ru orukhọ. Ẹre ọ na ghi rinmwian e Jehova wẹẹ: “Nọyaẹnmwa ne Osanobua Izrẹl, ‘Ya uta [Tumin] rhie ewanniẹn mẹ.’” Uta keghi mu e Sọl kevbe Jonatan; vbe iyeke ọni, a na ya uta yan rẹn, na mieke na rẹn nọ ru orukhọ vbuwe iran eva. Vbe okha na, ọ khọ wẹẹ, na “ya uta [Tumin] rhie ewanniẹn” ne ọmwa lughaẹn ne na ya uta yan emwi, sokpan ọ vbe khọ wẹẹ eveva rhilo ginna egbe.—1 Sam 14:36-42.
(Ẹksodọs 28:36, NW) “U ghi ya igoru na ma gua ru emwi itegbe ọkpa, wa ghi gbẹn yọ wẹẹ, ‘E Jehova keghi re Osa nọhuanrẹn.’
it-1 849 ¶3
Uharo
Ogie Ohẹn Ọghe Izrẹl. Ọ mwẹ emwi ne ogie ohẹn ọghe Ivbi Izrẹl mu ye uhunmwu na tie ẹre ukugba ọghe uhunmwu. A keghi gbalọ emwi itegbe na ya igoru na ma gua ru ginnaẹn. Iran gha mu ukugba na ye uhunmwu, emwi itegbe na ya igoru na ma gua ru nọ mudia ye “ama nọhuanrẹn ọghe a ya fi ohan,” ghi gha rre iran uharo. Emwi na “gbẹn” ye emwi itegbe na ọre “E Jehova keghi re Osa nọhuanrẹn.” (Ẹks 28:36-38; 39:30, NW ) Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ohẹn gha re ọmwa nọhuanrẹn, rhunmwuda irẹn ẹre ọ ghaa siẹnro ugamwẹ e Jehova. Emwi na gbẹn ye emwi itegbe na vbe gha ye Ivbi Izrẹl re rre wẹẹ, ọ khẹke ne iran gha re emwa ni huanrẹn vbe ẹghẹ hia zẹvbe ne iran ya ga e Jehova. Ọna keghi mudia ye ukpo ne Jesu Kristi na zẹ, zẹvbe Ogie Ohẹn nọ sẹre. E Jehova ẹre ọ ma re ohẹn. Iwinna ne Jesu ru zẹvbe Ogie Ohẹn nọ sẹre keghi rhiẹre ma wẹẹ, Osa nọhuanrẹn ẹre Jehova khin.—Hib 7:26.
(Ẹksodọs 28:42, 43) Sele utalawẹ ne ọ gha gue ẹkun ya sẹ ekuawẹ ne iran, ne iran ghẹ ya gha bannọ uan. 43 Ẹghẹikẹghẹ ne Erọn kevbe avbe ivbi ẹre a rhirhi ya gha rrie Owa Ukpọn Ne ọ huanrẹn mwẹ, iran ghi rhie ẹre gba, ne iran ghẹ ya bannọ uan ne a ghẹ gbele iran an. lyi etẹbitẹ ọre ọna khin ne Erọn kevbe ivbi uniẹn ọnrẹn ẹdẹdẹmwẹdẹ.
w08 8/15 15 ¶17
Gi Uyinmwẹ Ruẹ Gha Rhiẹre Ma Wẹẹ U Rhie Ọghọ Ne Jehova
17 Ọ khẹke ne ima gha mu egbe ima ye ọghọ, katekate vbe ima ghaa ru iwinna ugamwẹ. Ẹi khabe ne ebe Asan-Ibo 5:1 na wẹẹ ne ima “hẹko gha ya ẹwaẹn yo Ọgua Osa.” Vbe Mosis kevbe Jọsua mudia ye ehe nọhuanrẹn, Osanobua keghi tama iran, ne iran kie ibata ọghe iran. (Ẹks 3:5; Jọs 5:15) Te Osanobua wẹẹ ne iran ru vberriọ ne iran ya rhiẹre ma wẹẹ iran rhie ọghọ ne irẹn. Osanobua keghi vbe gbe uhi ne ohẹn ọghe Ivbi Izrẹl ne iran “sele utalawẹ ne ọ gha gue ẹkun ya sẹ ekuawẹ,” ne iran ghẹ mieke na “bannọ uan.” (Ẹks 28:42, 43) Vbe odẹ vbenian, iran ghi sẹtin gue egbe iran vbene ọ khẹke, vbe iran ghaa ru iwinna iran. Emwa hia ni ke uniẹn ọghe ohẹn rre, ẹre a wẹẹ nọ gha lele uhi na.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Ẹksodọs 28:15-21, NW) “U ghi ru uhanhan ukpọn ẹwẹe ne ogie ohẹn nọ ya gha rẹn emwi ne Osanobua hoo, a ghi duẹ mose mose, zẹvbe iwinna adaghọ, u ghi loo igoru, eto ohuan, oru ne raghoragho, nọ vboro rhan an kevbe nọ baa kevbe eto ovbiohuẹ ne mose na do. 16 A ghi gie ẹre gha re umwọmwẹ vbe igienenẹ, a ghi bun ẹnrẹn eva yan egbe, akhuẹn obọ ihinrin vbe uvbẹmwẹ, akhuẹn obọ ihinrin vbe utanmwẹ. 17 U ghi sele uviẹn enẹ ọghe ikpẹrọnmwọ lele ẹre, uviẹn nokaro ghi gha re, rubi, topaz kevbe emẹrad. 18 Nogieva ghi gha re tọkuọsi, safaia kevbe jaspa. 19 Nogieha ghi gha re leshem, aget kevbe ametist. 20 Uviẹn nogienẹ ghi gha re krisolait, onis kevbe jed. A ghi sikan ena ye uhanhan igoru. 21 Eni ivbi e Jekọb iweva ghi gha rre ọkpọkpa vbe avbe okuta na. Ọna ghi do mudia ye ihe ẹwae Ivbi Izrẹl.
w12 8/1 26 ¶1-3
U Ka Rẹn Ra?
De eke ne Ivbi Izrẹl na miẹn ikpẹrọnmwọ ne iran viọ ye uhanhan ukpọn ẹwẹe ọghe ogie ohẹn?
Vbe Ivbi Izrẹl rre uwu ato, Osanobua keghi tama iran ne iran ru uhanhan ukpọn ẹwẹe na. (Ẹksodọs 28:15-21) Iran keghi viọ ikpẹrọnmwọ nibun ye uhanhan ukpọn ẹwẹe na. Avbe ikpẹrọnmwọ na kegha re rubi, topaz, emẹrad, tọkuọsi, safaia, jaspa, leshem, aget, ametist, krisolait, onis kevbe jed. De eke ne Ivbi Izrẹl na miẹn avbe ikpẹrọnmwọ na?
Vbe ẹghẹ nẹdẹ, te emwa wa gha ya aro nọ ghaan ghee ikpẹrọnmwọ, erriọ emwa vbe yae gha do ẹki. Vbe igiemwi, te Ivbi Igipt wa gha gu emwa ni rre otọ nọ wa kakabọ rree dẹ ikpẹrọnmwọ, avbe otọ na ẹre a ghi tie ẹre, Afghanistan kevbe Iran, ọ gha kẹ, India vbe deba. Ivbi Igipt kegha mwẹ ihe eso ne iran na gha zẹlẹ ikpẹrọnmwọ ughughan ladian. Avbe ọba ọghe Igipt ẹre ọ ghaa gbaroghe dọmwadẹ eke ne a na gha zẹlẹ avbe emwi ighobioye vbe na ghee ikpẹrọnmwọ ladian, vbe otọ ẹvbo hia ne iran ghaa khaevbisẹ yan. E Job keghi guan kaẹn vbene emwa ne iran gba gha rrọọ vbe ẹghẹ nii ya gha tọnnọ otọ gualọ emwi ighobioye. Usun emwi ne Job wẹẹ iran ghaa tọnnọ ladian vbuwe otọ ọre ikpẹrọnmwọ na tiẹre safaia kevbe topaz.—Job 28:1-11, 19.
Ebe Ẹksodọs tama ima wẹẹ, te Ivbi Izrẹl “viọ ẹfe Ivbi Igipt gha rrie.” (Ẹksodọs 12:35, 36) Nọnaghiyerriọ, a sẹtin miẹn wẹẹ obọ Ivbi Igipt ẹre Ivbi Izrẹl na miẹn ikpẹrọnmwọ ne iran viọ ye uhanhan ukpọn ẹwẹe ọghe ogie ohẹn.
(Ẹksodọs 28:38) Erọn ghi muẹn ye uharo ẹre, odẹ vbenian, ọ ghi rhie abakuru ne ọ rhirhi gha rre avbe emwikemwi ne ivbi Izrẹl ya fi ohan ne imẹ. Te Erọn ra wa gha yọe vbe ẹghẹ hia ne emwi ihaoko nii miẹn ehe na gha yẹ Nọyaẹnmwa. A gha rhe miẹn wẹ iran ma ru emwi ẹse vbe iran ha oko gunmwẹ.
it-1 1130 ¶2
Uhuanmwẹ
Aranmwẹ Kevbe Emwiorhọ. Ẹmila, ohuan kevbe ẹwe gha biẹ ovbi iran nokaro, a ghi yae fi ohan gie Jehova, ai ghi vbe sẹtin dọe werriegbe. A ghi yae zọ ese gie Jehova, sokpan ọ mwẹ abọ eso vbọ nọ sẹ obọ avbe ohẹn. (Nọm 18:17-19) Emwiorhọ nokaro na ya ru izọhẹ kevbe a ghae ye ihe igbe kegha re emwi ni huanrẹn. Erriọ emwi izọhẹ hia na ya gha ha oko gie Jehova vbe gha ye. (Ẹks 28:38) Emwi ke emwi na ghi ya fi ohan gie Jehova nẹ kegha re emwi ne ai ya gbe akiyẹyẹ. Vbe igiemwi, ọ mwẹ uhi ne Jehova yi vbe nọ dekaẹn a ghae ye ihe igbe. Deghẹ ọmwa na ghae emwiorhọ ọghẹe ye ihe igbe zẹvbe emwi nọ khian ya ha oko gie Jehova, sokpan orhunmwu ọkpa vbe ẹgbẹe ọre ra irẹn tobọ irẹn na ya rhie vbọ vbene ọ ma na rẹn, te ọmwa nii rraa uhi Osanobua. Uhi keghi kha wẹẹ, ọ ghi hae emwi nọ te zẹkọ wẹẹ irẹn khian ya zọhẹ gie Jehova werriegbe, ọ ghi vbe hae obọ ọkpa vbe a gha ghae emwi nii ye ihe isẹn ba re. Deba ọni, ọ ghi ya ogho nẹi mwẹ okan zọ ese gie Jehova. Ọna keghi ya Ivbi Izrẹl gha ya aro nọ ghaan ghee emwi ke emwi na ghi ya ha oko gie Jehova nẹ.—Lẹv 5:14-16.
E Baibol Na Tie
(Ẹksodọs 27:1-21) “U ghi ya erhan akesia gba aka. Ọ ghi gha re umwọmwẹ vbe obọ enenẹ, ibata ihinrọn vbe ukhiọnmwẹ vbe utanmwẹ, ibata ihinrọn vbe ukhiọnmwẹ vbe uvbẹmwẹ kevbe uyomwẹ. 2 U ghi ru ẹe ne ọ niẹn ukpẹ ladian vbe igẹngẹn ọnrẹn enenẹ. Nene avbe aka ghi wa gha re ọkpa, a ghi ya oze rhu ehia fẹẹrẹ. 3 U ghi vbe ru ọkpan ọghe emuẹn ne lọkọ nọ rre aka, u ghi vbe ru ovbẹvbẹ, ọkpan nekhua, aban kevbe emwi ne a ya wan erhẹn. Emwi hia ne a ghi lo vbe aka nii, oze ọre a gha ya ru ẹe. 4 Deba ẹre, u ghi vbe ru ọkiakia yọ u ghi ru ẹgba oze ne a ya muẹn, ye igẹngẹn ọnrẹn enenẹ. 5 U ghi ru ẹe gba ototọ ehọ aka, vbene ọ gha na sẹ adesẹneva uyomwẹ aka. 6 U ghi ru avbe ọkpọ ọghe erhan akesia ne a ya muẹn, u ghi ya oze rhu ehia. 7 Wẹ ghi fi ẹe la ẹgba ni rre efẹn aka nii vbe a khian muẹn. 8 U ghi ru aka nii ne ọ gha re ne ọ guokpo vbe uwu ẹre. Uhanhan ọre a gha ya ru ẹe. U ghi ru ẹe zẹ vbe egbe ne a mu ma ruẹn vbe uhunmwu oke. 9 “Wa ghi gba ogba ga Owa Ukpọn nii. Vbe odẹ ekẹn vbọ, a ghi ya eto ovbiohuẹ ne mose e ne a do sẹ ukpọn onurho yọ, utanmwẹ ọnrẹn vbe obọkpa ghi gha re ọkpọ ekigbesiyeha. 10 A ghi ya ọkpọ oze ugie ne a ya oze ru odẹ owẹ ọre ke ẹe, kevbe aban kevbe irri ọghe esiliva ni rre avbe ọkpọ ni da ẹe yi. 11 Erriọ vbe nọ zẹ vbe okuọ ne ọ rrọọ, ọ ghi vbe ya ọkpọ ugie ne a vbe ya esiliva ru ẹzi ẹre kevbe irri da ẹe yi. 12 U ghi vbe ru ukpọn onurho ne ọre ọkpọ ekesọgban ye uvbẹmwẹ ogba nii vbe odẹ orrie. Ọkpọ igbe ne a ya oze ru ẹzi ẹre ọre a gha ya da ẹe yi. 13 “Vbe odẹ ahọ vbe ehe ne onurho ye uvbẹmwẹ ogba nii ghi gha re ibata isẹn irrọvbiyenẹ. 14 Vbe obọ ọkpa vbe ehe ne a la la rọ, a ghi mu ukpọn onurho ne ọre ọkpọ ihinrọn vbe ukhiọnmwẹ yọ, 15 a ghi ya ọkpọ eha ne ọ vbe mwẹ ẹzi eha da ẹe yi. 16 Onurho ne a la la rọ tobọ ẹre, wa ghi rhie ukpọn onurho ne ọre ọkpọ igbe yọ, ọ ghi gha re eto ohuan ne raghoragho ne ọ baa rhanan, kevbe ne ọ wa baa kevbe eto ovbiohuẹ ne a do mose mose, kevbe ne a ye emwi ne a do munọ ona lele. U ghi ya ọkpọ enẹ da ẹe yi vbe ẹzi enenẹ. 17 “Ọkpọ ne ọ lẹga ogba nii hia, ghi gha re ne a ya esiliva de kugbe, aban ni rrọọ ghi vbe gha re ọghe esiliva, ẹzi ẹre ghi gha re oze. 18 Ogba ne ọ lẹga re ghi gha re ibata igbe yan ikiọkhọe vbe utanmwẹ, ibata isẹn irrọvbiyenẹ vbe uvbẹmwẹ, kevbe ibata ihinrọn vbe ukhiọnmwẹ vbe uyomwẹ. U ghi ya eto ovbiohuẹ ne a do, ru ukpọn onurho yọ, ototọ ẹre ghi gha re oze. 19 Emwi ne a ya ru emwi vbe uwu Owa Ukpọn hia, emwi ne a rhirhi ya ẹe gha ru, kevbe avbe ukeke ne a ya so owa ukpọn nii mu otọ kevbe ọghe ogba ne ọ lẹga ẹre, oze ọre a gha ya ru ehia. 20 “Tama ivbi Izrẹl ne iran viọ ofigbọn oliv ne ọ maan sẹ rre ne ukpa gha baa vbe evba ẹghẹ hia. 21 Erọn kevbe ivbi ẹre ghi mu ukpa na ye uwu Owa Ukpọn ne Osanobua na do gha miẹn emwa rẹn aro, vbe iyeke ukpọn onurho ne ọ rre odaro avbe uhanhan ayere. Ọ ghi gha baa vbe odaro mwẹ vba ke ota ya sẹ owiẹ. Ẹmwẹ na, ivbi Izrẹl ghi da ẹe yi rhinrin ẹdẹdẹmwẹdẹ kevbe avbe emọ ne iran gha biẹlẹ.
SEPTEMBER 28–OCTOBER 4
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸKSODỌS 29-30
“Zọhẹ Gie Jehova”
(Ẹksodọs 30:11, 12) E Nọyaẹnmwa keghi tama e Mosis wẹẹ, 12 “U gha ghi ka ivbi Izrẹl nẹ, dọmwadẹ ọghọe ghi gha ha igho uhunmwu ẹnrẹn gie imẹ, ne ọkhọ ghẹ sunu vbe egbe iran vbe a gha ka emwa nii.
it-2 764-765
Vbene A Ya Ka Emwa Vbe Ẹghẹ Nẹdẹ
Vbe Sainai. Vbe ọ ghi rre uki nogieva ọghe ukpo nogieva ne Ivbi Izrẹl ghi ya kpa hin Igipt rre, e Jehova keghi tama e Mosis nọ ka Ivbi Izrẹl vbe ẹghẹ ne iran ya bu agọ ye Sainai. Ọna ọre ẹghẹ okaro ne Jehova ya wẹẹ na ka Ivbi Izrẹl. E Jehova na vbe wẹẹ ne Mosis zẹ ọka ẹvbo ọkpọkpa vbuwe dọmwadẹ ẹwae Izrẹl, ne iran mieke na siẹnro vbene a khian ya ka emwa ni rre ẹwae ọghe iran hẹ, odẹ vbenian, iwinna na i khian khua e Mosis gbe. Ikpia hia na kae ni sẹ ukpo 20 nẹ kevbe ni gberra vberriọ gha sẹtin debae ivbiyokuo. Uhi na vbe kha wẹẹ, te dọmwadẹ ọghẹe gha hae igho nọ re ukhiọnmwẹ shekel ($1.10) gie Jehova. (Ẹks 30:11-16; Nọm 1:1-16, 18, 19) Emwa na kae kegha re arhunmwu 603,550, sokpan e Jehova keghi tama e Mosis nẹi ghẹ ka Ivbi e Livai, nẹi ghẹ vbe ghae ukhu rhọkpa sẹ iran obọ. Ivbi e Livai ma vbe hae igho na wẹẹ ne enikẹre hae kevbe wẹẹ, a ma vbe gbe uhi ne iran wẹẹ ne iran debae ivbiyokuo.—Nọm 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.
(Ẹksodọs 30:13-15) Emwa ne a rhirhi ka ba ẹre, te ọ gha ha inu igho ne a tie yọ, a ghi mwa rẹn zẹ vbe ne a ta ẹe ighẹ a ya mwa emwi vbe ẹvbo. Emwa hia ghi gha ha ọna zẹ vbe emwi izọhẹ gie imẹ. 14 Emwa hia ne a ghi ka nẹ vbe ẹghẹ na, ọnii nọ wẹ emwa ni rre ukpugie ra ne ọ wan sẹ ọnii, ghi gha ha igho na gie imẹ. 15 Ọdafẹn i hae sẹ ovbiogue, ovbiogue i vbe hae rriotọ sẹ ọdafẹn, vbe uwa a gha ha igho uhunmwu uwa na.
it-1 502
Izọhẹ
Ọ mwẹ igho eso ne Uhi wẹẹ ne Ivbi Izrẹl gha hae. Vbe Mosis ka Ivbi Izrẹl, e Jehova na wẹẹ ne ikpia ọghe Ivbi Izrẹl ni sẹ ukpo 20 nẹ kevbe ni gberra vberriọ hae igho uhunmwu. Igho uhunmwu na, kegha re ukhiọnmwẹ shekel [ọna sẹtin sẹ $1.10]. Iran keghi ru izọhẹ na gie Jehova zẹvbe igho ne iran ha re ye uhunmwu iran kevbe na khian loo ye “iwinna ne a winna vbe Owa Ukpọn.” (Ẹks 30:11-16) Ọtokha ọghe Ivbi e Ju na tie ẹre Josephus keghi kha wẹẹ (The Jewish War, VII, 218 [vi, 6]), te Ivbi Izrẹl ghi gha hae “igho” uhunmwu na vbe ukpo ukpo.—2 Krọ 24:6-10; Mat 17:24; ya ghee TAXATION.
(Ẹksodọs 30:16) U ghi miẹn ivbi Izrẹl igho na, ne u gha lo ẹre ye iwinna ne a winna vbe Owa Ukpọn ne a ya rẹn ighẹ I rre evba. Ọna ghi gha ya mwẹ ye ẹmwẹ ivbi Izrẹl rre, ọ ghi gha re igho ne uwa ha ye uhunmwu uwa.”
w11 11/1 12 ¶1-2
U Ka Rẹn Ra?
De eke ne a na gha miẹn igho na ghaa loo vbe Ọgua Osa nọ ghaa rre Jerusalẹm?
Igho uhunmwu ne a ghaa hae vbe Ọgua Osa ẹre a ghaa loo ya ru iwinna ughughan vbe Ọgua Osa, katekate a ghae ye ihe igbe ne Ivbi Izrẹl ghaa hae. Sokpan ọ vbe gha mwẹ igho uhunmwu ọvbehe ne iran vbe gha hae na vbe gha loo. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ na ya gha bọ ibọkpọ ọghe ugamwẹ, e Jehova keghi tama e Mosis nọ tama Ivbi Izrẹl ni do gbẹnnẹ eni iran yotọ, ne iran hae ukhiọnmwẹ igho esiliva na tie ẹre shekel zẹvbe izọhẹ na ru gie Jehova.—Ẹksodọs 30:12-16.
Egbọre, igho uhunmwu na ẹre Ivbi e Ju ghi gha hae vbe ukpo ukpo zẹvbe igho na ghaa loo vbe Ọgua Osa. Igho uhunmwu na, ẹre Jesu wẹẹ ne Pita ya igho nọ miẹn vbe unu ehẹn hae.—Matiu 17:24-27.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Ẹksodọs 29:10) “U ghi mu ẹkhuia ẹmila nii gha die odaro Owa Ukpọn ne a na miegbe. Erọn kevbe ivbi ẹre ghi viọ obọ iran yan rẹn uhunmwu.
it-1 1029 ¶4
Obọ
A Gha Viọ Obọ Yan Uhunmwu Ọmwa Ra Emwi. Vbọ gberra na wa ya obọ da emwi yi kẹkan, a vbe gha viọ obọ yan uhunmwu ọmwa ra emwi rhunmwuda emwi ughughan. Evba ya re kha, vbe a gha viọ obọ yan uhunmwu ọmwa ra emwi ọre wẹẹ, te a yae rhiema wẹẹ, a yi ọmwa nii ra emwi nii ẹro vbe odẹ ne kpataki. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ na ya ma Erọn kevbe ivbi ẹre ohẹn, iran keghi viọ obọ yan uhunmwu ẹmila kevbe uhunmwu ogho eva na khian ya zọ ese. Ọna rhiẹre ma wẹẹ, te a ya avbe aranmwẹ na zọ ese ne iran, ne iran mieke na sẹtin gha ga zẹvbe ohẹn. (Ẹks 29:10, 15, 19; Lẹv 8:14, 18, 22) Vbe Jehova wẹẹ ne Mosis zẹ Jọsua zẹvbe ọmwa nọ khian ghi gha su Ivbi Izrẹl, e Mosis keghi viọ obọ yan rẹn uhunmwu, vbe iyeke ọni, e Jọsua na ghi do “vuọn ne ẹwaẹn” nọ ghi zẹe ọ sẹtin su Ivbi Izrẹl. (Diut 34:9) Vbe ẹghẹ eso, a gha khian fiangbe ọmwa, a ghi viọ obọ yan rẹn uhunmwu. (Gẹn 48:14; Mak 10:16) Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ ne Jesu ya ya obọ kaẹn emwa vbe ọ gha khian mu iran egbe rran, ọ vbe viọ obọ yan eso uhunmwu. (Mat 8:3; Mak 6:5; Luk 13:13) Avbe ukọ vbe viọ obọ yan emwa eso uhunmwu ne orhiọn nọhuanrẹn mieke na tuorre yan iran.—Iwinna 8:14-20; 19:6.
(Ẹksodọs 30:31-33) U ghi tama ivbi Izrẹl wẹẹ, ‘Ofigbọn ne ọ huanrẹn na ne a nọnọ ye emwa uhunmwu, wa gie ẹe gha re emwi ne ọ huanrẹn vbe aro uwa vbe orre ne ọ dee hia. 32 Wa ghẹ tue ẹre yan ọmwa kẹkan wa ghẹ vbe viọ emwi ne a ya ru ẹe ne uwa vbe ru ọvbehe ya ta ẹre. Emwi iruemwi nọ, wa ghi vbe ya obọ emwi iruemwi muẹn. 33 Ọmwaikọmwa ne ọ ru ọvbehe ya ta ẹre, ra ne ọ lo vbọ ye egbe ọmwa nẹ i re ohẹn, a ghi kan ẹn fua hin uwu ẹbu emwa rẹn rre!’ ”
it-1 114 ¶1
Ọmwa Na Hannọ Zẹ, Ne A Ya Ofigbọn Hannọ Ọmwa Zẹ
Vbe Uhi ne Jehova gbe ne Mosis, ọ keghi tama vbene a khian ya gha ru ofigbọn na ya hannọ ọmwa zẹ. Ọ na wẹẹ nọ ya emwi eso ni winhin, ni ghi maan sẹ ya ru nene ofigbọn. Usun emwi nọ ya ru ẹre kegha re oziya, sinamọn nọ winhin, ukhuerhe nọ winhin (sweet calamus), kasia, kevbe ori oliv. (Ẹks 30:22-25) Ọmwa gha ru ofigbọn nọ ye vbenian, ọ na vbe loo ẹre vbe nọ rhirhi miẹn, te ọ ya uhunmwu khiẹ ọre. (Ẹks 30:31-33) Ọna keghi rhiẹre ma wẹẹ, emwi nọ kakabọ hiunsi nọ, deghẹ a na ya ofigbọn nọhuanrẹn hannọ ọmwa zẹ.
E Baibol Na Tie
(Ẹksodọs 29:31-46) “Ogho ne a ya ma ẹre ohẹn nii ighẹ Erọn kevbe ivbi ẹre, u ghi muẹn na a ya le ẹe vbe Ehe Ne ọ huanrẹn. 32 Erọn kevbe ivbi ẹre ghi rri emiowo ogho nii kevbe ebrẹd ne ọ rre uwu okhuae nii vbe onurho ne a la la uwu Owa Ukpọn ne a na miegbe. 33 Iran ghi rri emwi ne a ya rhie iyabọ gie iran vbe ẹghẹ ne a na ma iran ohẹn, a keghi vbe ya iran fi ohan. Avbe ohẹn ọkpa ọre ọ gha rri evbare na rhunmwuda evbare ne a ya ru emwi nọ. 34 Adeghẹ eso rrọọ vbe emiowo nii ra evbare nii ne a ma he re vbe ẹdẹ a ghi gbe, a ghi giẹn ọnrẹn uan. A ghẹ rriọe rhunmwuda emwi ne a ya ru emwi nọ. 35 “Emwi ne I tama ruẹn na zẹẹ ọre u ra ru ne Erọn kevbe avbe ivbi ẹre. Ikpẹdẹ ihinrọn ọre u ra do ugie ne a ya ma iran ohẹn la. 36 Ẹdẹgbegbe u ghi gha ya ẹkhuia ẹmila zọ ese ye orukhọ ne a miẹn ehe na ya orukhọ bọ. U gha ghi zọ ese ye orukhọ nẹ, u rhie orukhọ hin aka rre nẹ, iyeke ọnii, u ghi nọnọ ori oliv yọ ne u ya ẹe khian ne ọ huanrẹn. 37 U ghi ru ọna ẹdẹgbegbe la ikpẹdẹ ihinrọn, ẹghẹ nii aka ghi do huan fo fẹẹrẹ. Ọmwaikọmwa, ra emwikemwi ne ọ ghi dekan rẹn ghi miẹn ikuangbe rhunmwuda ẹtin uhuanmwẹ ọnrẹn nii. 38 “Emwi ne u gha ya gha zọ ese vbe aka ẹdẹgbegbe rhinrin ẹdẹ ọre ọna khin: u ghi gbele ivbi ohuan eva ni he rre ukpo ọkpọkpa. 39 U ghi gbe ọkpa vbọ vbe owiẹ kevbe nọkpa vbe ota. 40 Nokaro ne ọ rrọọ, u ghi ya ẹe zọ ese ba ọduẹki ẹlubọ enẹ ne a ya ago ofigbọn oliv ne a ma gua eha gbe. U ghi sa ukpu ayọn eha kua zẹ vbe izọhẹ emwi na a da. 41 U ghi gbe ovbi ohuan nọkpa vbe ota, zẹ vbe ne u vbe ru ẹe vbe owiẹ, u ghi gie izọhẹ evbare evba da lele ẹe, izọhẹ evbare ọre ọna khin mẹ, mẹ ne Nọyaẹnmwa, uwinhinmwẹ ọnrẹn wa yẹ mwẹ 42 Emwi izọhẹ ne a giẹn uan na, ke orre ya sẹ orre ẹdẹdẹmwẹdẹ ọre uwa gha ya gha ya ẹe zẹ ọhẹ vbe onurho owa ne Owa Ukpọn ne a ya rẹn ighẹ I rrevba, vbe odaro imẹ ne Nọyaẹnmwa. Emwa na I ra na do gha miẹn emwa mwẹ ne I vbe gha gu uwẹ guan. 43 Evba I ra na do gha miẹn ivbi lzrẹl, uyi mwẹ ghi ya evba nii khian ne ọ huanrẹn. 44 I gha ya Owa Ukpọn ne a na miegbe khian ne ọ huanrẹn, kevbe aka ne ọ rrọọ, I ghi ya Erọn kevbe ivbi ẹre khian na ya fi ohan ne ọ gha ga mwẹ zẹ vbe ohẹn. 45 I gha rre uwu ẹbu ivbi Izrẹl, I ghi gha re Osanobua iran. 46 Iran gha vbe rẹn wẹ mẹ ọrọre Nọyaenmwa ne Osanobua iran, ne ọ viọ iran ke Igipt ladian ne ọ do gha rre uwu ẹbu iran. Mẹ ọrọre Nọyaenmwa ne Osanobua iran.