Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MARCH 6-12
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 KRỌNIKOL 23-26
“Vbene A Ghi Ya Mwamwa Iwinna Ughughan Na Ru Vbe Ọgua Osa”
it-2 241
Ivbi E Livai
Te Devid wa gele mwamwa iwinna ughughan ne Ivbi e Livai ghaa ru vbe ẹghẹ nii, ọ na zẹ emwa eso ni khian gha siẹnro iwinna na ru, ọ na wẹẹ ne eso gha re ọkaolotu, ne eso gha re ọbuohiẹn, ne eso gha gbaroghe onurho, kevbe ne eso gha gbaroghe aza. Ọ na vbe zẹ emwa nibun ni khian gha ru iyobọ ne avbe ohẹn vbe uwu Ọgua Osa, vbe otọ ẹghodo kevbe eke na na rri evbare vbe ẹghẹ ke ẹghẹ na khian ya ru izọese, izọhẹ, iwinna akpehuan kevbe vbe a gha khian ya mwa emwi. Ọ keghi vbe zẹ emwa eso ni khian gha ru iwinna olakpa. A keghi ghae Ivbi e Livai ni so ihuan ye ẹbu 24, vbene avbe ohẹn vbe gha ye. Ọsegbe ọsegbe ẹre iran ya gha winna iwinna iran. Te a ghaa yan uta na mieke na rẹn iwinna ne dọmwadẹ ọghẹe khian gha ru. Erriọ a vbe ya gha zẹ eke ne dọmwadẹ Ivbi e Livai ni gbaroghe onurho khian na gha winna.—1 Krọ 23, 25, 26; 2 Krọ 35:3-5, 10.
it-2 686
Ohẹn
Ọkaolotu ughughan ẹre ọ ghaa siẹnro iwinna ne avbe ohẹn ghaa ru vbe Ọgua Osa. Te a ghaa yan uta ya ghae iwinna eso ne avbe ohẹn. Ẹbu 24 ẹre a ghae avbe ohẹn yi, uzọla ọkpa ẹre dọmwadẹ ẹbu ya gha winna, vbe igbava vbe ukpo. Ọ khọ wẹẹ, ẹghẹ ke ẹghẹ na khian ya do ugie, avbe ohẹn hia ghi gha die Ọgua Osa do winna, rhunmwuda, aranmwẹ arriaisẹn nibun ẹre a ya ru izọese vbe a ghaa do ugie, zẹvbe nọ ghaa ye, vbe ẹghẹ na ya ya Ọgua Osa fi ohan ne Jehova. (1 Krọ 24:1-18, 31; 2 Krọ 5:11; yae taa 2 Krọ 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Ohẹn sẹtin do winna vbe Ọgua Osa vbe ẹghẹ nọ rhirhi gha khin, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ẹi re irẹn ẹre a te wẹẹ nọ do winna vbe uzọla nii. Sokpan, ẹi khian winna iwinna ọghe avbe ohẹn na wẹẹ nọ do winna vbe uzọla nii, ẹi khian vbe mu idobo ye iwinna iran. Zẹvbe nọ gua ilele kevbe imamwaemwi ọghe Ivbi e Ju ro vbe ẹghẹ ne Jesu na gha rre agbọn, a kegha ghae iwinna ne dọmwadẹ ẹbu khian ru vbe uzọla ne dọmwadẹ ẹgbẹe ni rre ẹbu nii, rhunmwuda te avbe ohẹn wa gha bun. Ẹghẹ nii, ikpẹdẹ ọkpa ra ikpẹdẹ eso ẹre ẹgbẹe ọkpa khian ghi ya gha winna zẹvbe ne iran bun sẹ hẹ.
it-2 451-452
Ihuan
Vbe ẹghẹ ne Devid na gha ru emwamwa ughughan ni dekaẹn Ọgua Osa, ọ na zẹ Ivbi e Livai ni re 4,000 ni khian gha so ihuan kevbe ni khian gha kpee ẹgiọn. (1 Krọ 23:4, 5) Vbe uwu iran na kha na, 288 vbọ kegha re emwa “na ma ẹre emwi guẹ,” ni khian gha so ihuan gie Jehova. (1 Krọ 25:7) Orhunmwu eha ni gua so ihuan kevbe ni gua kpee ẹgiọn, ẹre ọ ghaa siẹnro emwamwa na hia. Eni iran ọre, Asaf, Heman kevbe Jedutun (egbọre irẹn ẹre a vbe gha tie ẹre Etan). Uniẹn ọghe Gẹsiọm ẹre Asaf ke rre, uniẹn ọghe Kohat ẹre Heman ke rre, uniẹn ọghe Merari ẹre Jedutun ke rre. E Gẹsiọm, Kohat kevbe Merari ẹre ọ ghaa re emọ eha ne Livai biẹlẹ. Ọna rhie ma wẹẹ, emwa ni ke uniẹn ọghe ivbi e Livai eha na rre, ghaa rre usun emwa ni ghaa so ihuan kevbe ni ghaa kpee ẹgiọn vbe Ọgua Osa. (1 Krọ 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) A gha ku emọ ikpia hia ne Asaf, Heman kevbe Jedutun biẹlẹ kugbe, iran ghi gha re 24. Iran 24 na kha na, vbe gha rre usun orhunmwu 288 ni gua so ihuan kevbe ni gua kpee ẹgiọn na ka ya unu kaẹn sin. A na do ghae orhunmwu 288 na ye ẹbu ughughan. A na vbe yan uta yọ, na mieke na rẹn ẹbu ne ọkpọkpa vbe uwu avbe emọ ikpia na khian gha siẹnro ẹre. Ọkpọkpa vbe avbe emọ ikpia na kegha mwẹ orhunmwu 11 ni rre ototọ iran, ni gua so ihuan kevbe ni gua kpee ẹgiọn. Eso vbe uwu iran 11 na kegha re ivbi iran vbene eso na gha re Ivbi e Livai ọvbehe. Ọna rhie ma wẹẹ, te a ghae Ivbi e Livai ni re 288 ([1 + 11] × 24 = 288) ni gua so ihuan kevbe ni gua kpee ẹgiọn ye ẹbu 24, vbene avbe ohẹn vbe gha ye. A gha ghae orhunmwu 3,712 nikẹre ni ye “ruẹ” vbene a ya so ihuan kevbe vbene a ya kpee ẹgiọn ye ẹbu 24 na, ọ rhie ma wẹẹ te emwa ni rrie odẹ 155 khian ghi deba emwa ni ka rre dọmwadẹ ẹbu. Ọna rhie ma wẹẹ, Ivbi e Livai ni gha sẹ odẹ 13 ẹre ọ ghaa ruẹ emwi vbe obọ edọmwadẹ emwa ni gua so ihuan kevbe ni gua kpee ẹgiọn. (1 Krọ 25:1-31) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ avbe ohẹn ẹre ọ ghaa kpee okpe, ọ rhie ma wẹẹ a vbe ka iran ba Ivbi e Livai ni so ihuan kevbe ni kpee ẹgiọn.—2 Krọ 5:12; yae taa Nọm 10:8.
it-1 898
Ọmwa Nọ Gbaroghe Onurho
Vbe Ọgua Osa. Vbene Ọba e Devid te wu, ọ keghi mwamwa iwinna ne dọmwadẹ Ivbi e Livai kevbe iran ni winna vbe Ọgua Osa khian gha ru, ya sẹ egbe emwa ni gbaroghe onurho. Iran ni gbaroghe onurho kegha re 4,000. Ẹbu ughughan ẹre a ghae iran yi. Ikpẹdẹ ihinrọn ẹre dọmwadẹ ẹbu ya winna. Iran ẹre ọ ghaa gbaroghe Ọgua Osa, iran ẹre ọ ghaa kie urho, iran ẹre ọ vbe gha khui ẹre vbe ẹghẹ nọ khẹke. (1 Krọ 9:23-27; 23:1-6) Vbọ gberra na gha gbaroghe Ọgua Osa, iwinna ọvbehe ne iran eso ghaa ru, ọre na gha gbaroghe emwi ne emwa ya gha ru izọhẹ vbe Ọgua Osa. (2 Ọba 12:9; 22:4) Vbe ẹghẹ eso ghi gberra, vbe Jehoiada ne ogie ohẹn ghi hannọ e Jehoas zẹ nọ gha re ọba, a keghi wẹẹ ne ikpia eso gha rrie onurho ọghe Ọgua Osa, ne iran mieke na gbogba ga e Jehoas, ne obọ Atalaia ne Oloi ghẹ mieke na vba ẹre. (2 Ọba 11:4-8) Vbe ẹghẹ ne Ọba e Josaia ya wabọ igẹbọ hin otọ Izrẹl rre, emwa eso ni gbaroghe onurho keghi ru iyobọ nẹẹn ya viọ emwi eso na te gha loo ya ga e Bel hin Ọgua Osa rre. Iyeke ọni, iran na ya giẹn avbe emwi na vbe orere ẹvbo.—2 Ọba 23:4.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
Ugamwẹ Ẹmwata Gha Ya Ruẹ Gha Sọyẹnmwẹ Sayọ
10 Te ima ga e Jehova vbe ima ghaa deba etẹn so ihuan urhomwẹ gie ẹre. (Psm 28:7) Te Ivbi Izrẹl wa gha ghee ihuan na so, zẹvbe odẹ ọkpa kpataki ne iran ya rhie ugamwẹ ne Jehova. Ivbi e Livai ni re 288 ẹre Ọba ighẹ Devid zẹ, ne iran gha so ihuan vbe ọgua Osa. (1 Krọ 25:1, 6-8) Ma gha sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ e Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ, deghẹ ima na gha ya ekhọe hia so ihuan urhomwẹ gie ẹre. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, urhu ima i rhiẹnrhiẹn vbe ihuan, ma gha ye sẹtin gha so ihuan urhomwẹ gie Jehova. Gia ghee igiemwi ọkpa ghee: Ẹghẹ hia ẹre ima ya “ba ẹmwẹ ku ta,” sokpan, ọna ma rhie ma wẹẹ, ma ghaa rre iko ra ikporhu te ima khian ghi wa hunwan kpọkpọkpọ. (Jems 3:2) Erriọ vbe ye, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, urhu ima i rhiẹnrhiẹn vbe ihuan, ọni ma wẹẹ ne ima ghẹ so ihuan urhomwẹ gie Jehova.
MARCH 13-19
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 1 KRỌNIKOL 27-29
“Ibude Ne Erha Ọmọ Rhie Ne Ovbi Ẹre Nọ Hoẹmwẹ Ọnrẹn”
w05 2/15 19 ¶9
Ye Gha Ru Emwi Zẹvbe Ovbiotu E Kristi
9 Gualọ otọ re ne u mieke na rẹn deghẹ ẹmwata ẹre emwi ne u yayi gele khin. Deghẹ ima ma gele rẹn ẹmwata nọ rre uwu e Baibol, vbene ẹghẹ ya khian, ma i khian ghi gha ru emwi zẹvbe ọguọmwadia e Jehova. (Filipai 1:9, 10) Te ọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi hia—ke ọmaẹn ke ẹghele—tobọ iran gualọ otọ re, ne iran mieke na rẹn wẹẹ, ẹmwata nọ rre Baibol ẹre emwi hia ne iran yayi gele khin. Ukọ e Pọl keghi rhie igiọdu ne Ivbiotu e Kristi wẹẹ: “Uwa gha danmwẹ emwi hia ghee, uwa ghi gba enọ maan vbọ mwẹ obọ.” (1 Tẹsalonaika 5:21) Te ọ khẹke ne avbe igbama ni rre ẹgbẹe na na ga e Jehova yẹrẹro wẹẹ, amuẹtinyan ọghe evbibiẹ iran i khian sẹtin miẹn iran fan. E Devid keghi tama e Solomọn ne ovbi ẹre wẹẹ, “rhan obọ miẹn Osanobua erhaa, ne u gha ya ekhọe ẹmwata gae.” (1 Krọnikol 28:9) E Solomọn miẹn vbene erhae ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe hẹ. Sokpan deghẹ irẹn hoo ne irẹn musọe, te ọ khẹke ne irẹn vbe do rẹn e Jehova. Erriọ ẹre ọ gele ru ẹre. Ọ na rinmwian Osanobua wẹẹ: “Rhie ẹwaẹn kevbe irẹnmwi ne I gha sẹtin ya gha khaemwisẹ yan [Ivbi Izrẹl] mẹ.”—2 Krọnikol 1:10.
w12 4/15 16 ¶13
Gha Ya Ekhọe Hia Ga E Jehova
13 Te uhunmwu ẹmwẹ nọ rrọọ wa dewuarorua. Emwi nọ maan wa nọ, deghẹ ima na gha yo iko kevbe ikporhu vbe ẹghẹ hia. Sokpan deghẹ ima hoo ne ima gha ya ekhọe hia ga e Jehova, ọ ye mwẹ emwi ọvbehe ne ima gha ru. (2 Krọ 25:1, 2, 27) Deghẹ Ovbiotu e Kristi na ye hoẹmwẹ avbe “emwi ni rre ọre iyeke”—ọni ọre emwi eso ni re ọghe agbọn na, ọ sẹtin yae khian rree ne Jehova. (Luk 17:32) Deghẹ ima na hia ne ima “ghẹ gha ma ẹko emwi dan [ma na vbe] de obọ mu emwi esi,” ẹre ima khian na sẹtin la “Arriọba Osanobua.” (Rom 12:9; Luk 9:62) Nọnaghiyerriọ, te ima gha hia ne ima ghẹ gi emwi rhọkpa vbe agbọn Esu na da ima obọ yi, ne ima ghẹ ya ekhọe hia rhiegbe ye ugamwẹ e Jehova, ọ gha khọnrẹn ne emwi nii yevbe emwi nọ kakabọ ru ekpataki, ra nọ rhie aro re.—2 Kọr 11:14; tie Filipai 3:13, 14.
‘Gha Mwẹ Udinmwẹ . . . Ne U Ya Suẹn Iwinna Nii’
20 Ọba e Devid keghi tama e Solomọn wẹẹ e Jehova rre ọre iyeke a te miẹn wẹẹ ubọmwẹ ọghe Ọgua Osa fo vbe otọ. (1 Krọ 28:20) Ẹmwẹ ne Devid tae wa sẹ e Solomọn ekhọe. Ọ keghi rhie udinmwẹ ma, ọ na rhiegba ye iwinna nọkhua nii, ọ keghi bọ owa nọ hiunsi nii fo vbe ukpo ihinrọn vbe ukhiọnmwẹ agharhemiẹn wẹẹ ọvbokhan ye gha nọ.
21 Zẹ vbene Jehova ya ru iyobọ ne Solomọn, ọ gha vbe sẹtin rhie udinmwẹ nuẹn ne u ya musọe vbuwe ẹgbẹe kevbe uwu iko. (Aiz 41:10, 13) Ma ghaa rhie udinmwẹ ma vbe ugamwẹ e Jehova, te ima khian gha mwẹ ilẹkẹtin ne ẹi beghe wẹẹ, e Jehova gha fiangbe ima nia kevbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro. Nọnaghiyerriọ, ‘gha mwẹ udinmwẹ . . . ne u ya suẹn iwinna.’
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w17.03 29 ¶6-7
Gha Re Ọse Nọ Maan Ọ Gha Khọnrẹn Ne Emwi Gha Lọghọ
E Devid ghaa mwẹ avbe ọse ọvbehe ni ru iyobọ nẹẹn vbe ẹghẹ ne emwi ya gha lọghọ. Ọkpa vbe uwu iran kegha re Husiai ne Baibol tie ẹre “ọsie Devid.” (2 Sam 16:16; 1 Krọ 27:33) Egbọre ọkpa vbe usun emwa ni winna vbe ẹguae, nọ vbe gha re ọsie Devid ẹre Husiai ghaa khin. Ọ gha kẹ, e Devid vbe gha loo ẹre ya ru iwinna eso nọ ma hoo ne emwa ọvbehe rẹn vbekpa re.
Vbe ẹghẹ ne Absalọm ne ovbi e Devid na gha hoo nọ miẹn ẹre ukpo ọba, Ivbi Izrẹl nibun keghi deba Absalọm, sokpan Husiai ma deba ẹre. Vbe ẹghẹ ne Devid na gha lẹẹ khian, e Husiai keghi bu ẹre. Ọ wa kakabọ da e Devid, vbe ovbi ẹre kevbe emwa eso ne irẹn te mu ẹtin yan ghi yae dẹ. Vbọrhirhighayehẹ, Husiai na ya egbe ba e Devid, ọ na mu egbe nọ ya mu arrọọ ọghẹe ye ikpadede, nọ mieke na sẹtin ru emwi nẹi khian ya emwamwa ọghe Absalọm mwẹ uhunmwu. Ẹi re te Husiai wa gha ru ọna, rhunmwuda wẹẹ ẹguae ẹre ọ na winna. Sokpan, ọse nọ gia mu ẹtin yan ẹre irẹn wa gha khin.—2 Sam 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
MARCH 20-26
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 KRỌNIKOL 1-4
“Ọba E Solomọn Ru Emwi Nọ Ma Gba”
it-1 174 ¶5
Ivbiyokuo
Okha ọghe ivbiyokuo ọghe Izrẹl keghi fi werriẹ vbe ẹghẹ ne Solomọn ya gha re ọba. Agharhemiẹn wẹẹ ọfunmwegbe ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nọ na gha re ọba, ọ na ye gha dẹlẹ ẹsin kevbe ikẹkẹ okuo nibun. (Ya ghee CHARIOT.) Otọ Igipt ẹre a na dẹlẹ nibun vbe avbe ẹsin na. E Solomọn keghi bu ẹvbo nibun vbe otọ Izrẹl, nọ mieke na miẹn ehe viọ avbe ẹsin kevbe ikẹkẹ okuo na yi. (1 Ọba 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2 Krọ 1:14-17) Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova ma ghọghọ ye emwi ne Solomọn ru na. Vbe Solomọn ghi wu nẹ, kevbe vbe a ghi ghae otọ arriọba Izrẹl nẹ, ivbiyokuo ọghe Izrẹl ma ghi gha ye vbene ọ ka ye. Vbe ẹghẹ eso ghi gberra, Aizaia keghi gbẹn ẹmwẹ na yotọ: “Ọghe iran ni ya gha nọ iyobọ vbe Igipt fo. Emwi igbinna ọrhẹnrhẹn ne Igipt mwẹ ẹre iran mu ẹtin yan, avbe ẹsin, ikẹkẹ okuo kevbe ivbiyokuo sokpan iran ma mu ẹtin yan e Jehova, ne Osanobua Nọhuanrẹn ọghe Izrẹl, ra ne iran nọ iyobọ vbe obọ ọre.”—Aiz 31:1.
it-1 427
Ikẹkẹ Okuo
Vbene Solomọn te rri ọba, Ivbi Izrẹl ma mobọ gha mwẹ ikẹkẹ okuo nibun ne iran ya gha khọn okuo. Egbọre emwi nọ wa mobọ si ẹre, ọre uhi ne Jehova gbe ne avbe ọba, nọ na wẹẹ ne iran ghẹ gha dẹlẹ ẹsin ba ẹsin, vbene a miẹn wẹẹ avbe ẹsin ẹre ọ khian gbogba ga otọ ẹvbo ọghe iran, ne obọ eghian ghẹ mieke na vba iran. Uhi na ẹre ọ vbe si ẹre ne Ivbi Izrẹl ma na gha mwẹ ikẹkẹ okuo nibun, rhunmwuda, ẹsin ẹre ọ mu avbe ikẹkẹ okuo khian. (Diut 17:16) Vbe Samuẹl ghi ya obọ sekhae ma Ivbi Izrẹl, vbekpa oya ne iran gha re deghẹ iran na gha mwẹ ọba nọ kha yan iran, ọ na tama iran wẹẹ: “Ọ gha ya ivbi uwa hia khian ivbiyokuo. Eso vbọ gha winna vbe ikẹkẹ okuo ọghẹe.” (1 Sam 8:11) Vbe ẹghẹ ne Absalọm na gha hoo nọ miẹn erhae ukpo ọba, ọ keghi ru ikẹkẹ okuo ọkpa nọ khian gha loo, ọ na vbe wẹẹ ne ikpia 50 gha rhulẹ ke odaro ne irẹn. Erriọ Adonaija wa vbe ru ẹre vbe ẹghẹ nọ na gha hoo nọ miẹn erhae ukpo ọba. (2 Sam 15:1; 1 Ọba 1:5) Vbe ẹghẹ ne Devid na khọnmiotọ yan ọba ọghe Zoba, ọ keghi viọ ẹsin 100 na ya mu ikẹkẹ okuo khian.—2 Sam 8:3, 4; 10:18.
Vbe ẹghẹ ne Ọba e Solomọn na gha hoo ne ivbiyokuo ọghe Izrẹl kakabọ wegbe, ọ na dẹlẹ ikẹkẹ okuo nibun, ehia na do gha re 1,400. (1 Ọba 10:26, 29; 2 Krọ 1:14, 17) Vbọ gberra e Jerusalẹm, ẹvbo nibun ọvbehe vbe gha rrọọ, na ghaa tie ẹre ẹvbo ọghe ikẹkẹ okuo. Avbe ẹvbo na kegha mwẹ emadogua ne kpataki nibun, na ghaa loo ya dọlọ avbe ikẹkẹ okuo na loo ya khọn okuo yi.—1 Ọba 9:19, 22; 2 Krọ 8:6, 9; 9:25.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w05 12/1 19 ¶6
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Krọnikol Nogieva
1:11, 12. Erhunmwu ne Solomọn naẹn keghi ya e Jehova rẹn wẹẹ, ọ gele hoo nọ gha mwẹ ẹwaẹn kevbe irẹnmwi. Emwi nọ gele rre ima ekhọe gha rhiegbe ma vbe erhunmwu ne ima na gie Osanobua. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima mu ukpa mu uwerhẹn ghee avbe emwi ne ima nọ vbe erhunmwu.
MARCH 27–APRIL 2
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 KRỌNIKOL 5-7
“Te Ekhọe Mwẹ Khian Gha Rre Evba Vbe Ẹghẹ Hia”
w02 11/15 5 ¶1
Uwa Ghẹ Gi Egbe Iko Na Do Wọọ Uwa
Ẹghẹ eso ghi gberra nẹ, vbe Devid ghi gha re ọba vbe Jerusalẹm, ọ na wẹẹ irẹn wa hoo ne irẹn bọ Ọgua Osa na khian na gha ga e Jehova. Sokpan, rhunmwuda na na miẹn wẹẹ, ẹi re avbiẹ okuo ẹre Devid he khọn, e Jehova na tama rẹn wẹẹ, ‘irẹn i khian kue nọ bọ Ọgua Osa ne irẹn.’ Ọ na ghi wẹẹ, ovbi e Devid nokpia na tie ẹre Solomọn, ẹre ọ khian bọ nene Ọgua Osa. (1 Krọnikol 22:6-10) Ukpo 1026 B.C.E. ẹre Solomọn ya Ọgua Osa nii fi ohan ne Jehova, ukpo ihinrọn vbe ukhiọnmwẹ ẹre ọ ya bọe. E Jehova keghi miẹn Ọgua Osa nii yi, ọ na kha wẹẹ: “I ya Ọgua Osa ne u bọe khian nọ huanrẹn zẹvbe ehe na gha na gha ga mwẹ rhinrin ẹdẹ. I gha gbaroghe ẹre, te ekhọe mwẹ khian gha rre evba vbe ẹghẹ hia.” (1 Ọba 9:3) Deghẹ Ivbi Izrẹl na gha ya ekhọe hia ga e Jehova, emwi hia ne iran ru vbe Ọgua Osa nii ghi gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Sokpan deghẹ iran na suẹn gha ru emwi dan, Ọgua Osa nii i khian ghi gha yẹẹ e Jehova, ọ ghi vbe do khian itowa.—1 Ọba 9:4-9; 2 Krọnikol 7:16, 19, 20.
it-2 1077-1078
Ọgua Osa
Okha. Te Ọgua Osa nii wa gha rrọọ ya sẹ ukpo 607 B.C.E., vbe Ọba e Nebukiadneza viọ ivbiyokuo ọghe Babilọn gha dee do guọghọe. (2 Ọba 25:9; 2 Krọ 36:19; Jer 52:13) Rhunmwuda ne Ivbi Izrẹl na suẹn gha ga ẹbọ, e Jehova na ghi kue ne avbe agbẹnvbo ọvbehe gha ya agbọn lọghọ Ivbi e Juda kevbe Jerusalẹm, ugbẹnso iran ghi kue viọ emwi ewe ni rre Ọgua Osa kpa. Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ eso na wa ya bizugbe Ọgua Osa nii. Vbe ẹghẹ ne Rehoboam ne ovbi e Solomọn ya gha re ọba, Ọba e Sisiak ọghe Igipt na do viọ emwi ewe ni rre Ọgua Osa nii kpa (993 B.C.E.), na kha na, ukpo 33 kẹkan ẹre ọ he ye na ya Ọgua Osa nii fi ohan ne Jehova. (1 Ọba 14:25, 26; 2 Krọ 12:9) Ọba Asa (977-937 B.C.E.) te wa gha ya aro nọ ghaan ghee Ọgua Osa nii, sokpan ọ keghi viọ esiliva kevbe igoru ni rre evba gie Ọba e Ben-hadad I ọghe Siria, nọ mieke na khian eghian ọghe Baasia ne Ọba ọghe Izrẹl, ne irẹn vbe ọre mieke na khian ọse. Emwi ukọnmwẹ ẹre ọna wa gha khin.—1 Ọba 15:18, 19; 2 Krọ 15:17, 18; 16:2, 3.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w10 12/1 11 ¶7
Ọ Rẹn Emwi Nọ Rre Ekhọe Emwa Nagbọn
Emwi ne Solomọn tae vbe ọ na erhunmwu gha wa sẹtin rhie ifuẹko ne ima. Ugbẹnso, emwa ọvbehe i rẹn vbene emwi ye ima hẹ, ọni ọre emwi nọ da ima vbe orhiọn ra obalọ ne ima ye. (Itan 14:10) Sokpan e Jehova rẹn emwi nọ da ima vbe orhiọn, ọ wa vbe hoẹmwẹ ima. Deghẹ ima na gha fannọ otọ ẹko ima ma rẹn vbe erhunmwu, ọna gha wa fu ima ẹko rre. E Baibol khare wẹẹ, “Mu osi ruẹ hia fẹẹrẹ ye ọre obọ, rhunmwuda irẹn keghi gbaroghe ruẹ.”—1 Pita 5:7.
APRIL 10-16
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 KRỌNIKOL 8-9
“Ọ Keghi Rẹn Vbene Ẹwaẹn Ne Osanobua Rhie Ne Ọmwa Ru Ekpataki Sẹ Hẹ”
w99 11/1 20 ¶4
Emwa Ne Obọ Ẹse Gele Tọlọ
Ẹi re ẹrhiọn nekherhe ẹre oloi ọghe Siẹba loo ro nọ mieke na sẹtin mu otuẹ gie Solomọn, ọ wa vbe gbe ẹre ẹghẹ. Ọ khọ wẹẹ, agbẹnvbo na tie ẹre Republic of Yemen vbe ẹdẹnẹrẹ, ẹre Siẹba ghaa ye; ọna rhie ma wẹẹ, ọ gberra ibiriki 1,000 [1,600 km] ne oloi nii kevbe emwa ni lele ẹre mu okhian la, iran ke sẹ Jerusalẹm. Ẹi khabe ne Jesu na kha wẹẹ, “ehe nọ rree ẹre ọ ke gha dee.” Sokpan, vbọzẹ nọ na ru vberriọ? Te ọ “do danmwehọ ẹmwẹ ẹwaẹn nọ ke unu e Solomọn ladian.”—Luk 11:31.
w99 7/1 30 ¶4-5
Otuẹ Nọ Biẹ Ọmọ Esi
Vbọrhirhighayehẹ, oloi nii keghi sẹ e Jerusalẹm “ke irẹn kevbe eguọmwadia nibun, deba avbe ekẹtẹkẹtẹ na kun emwi ni winhin yan, kevbe igoru ọrhẹnrhẹn.” (1 Ọba 10:2a) Emwa eso khare wẹẹ, emwa eso ni viọ emwi igbinna mwẹ rre usun emwa ni lele oloi nii gha die Jerusalẹm. Ọna sẹtin gha re ẹmwata rhunmwuda, okpọmwa ẹre oloi na ghaa khin, kevbe wẹẹ, emwi ewe nibun ẹre ọ viọ lele egbe gha dee.
Yẹrẹro wẹẹ, otiti e Solomọn ne oloi nii họn vbekpa re keghi “dekaẹn eni e Jehova.” Ọna rhie ma wẹẹ, ẹi wa re ẹki na do ẹre ọ muẹn gha die Jerusalẹm. Emwi nọ gele muẹn gha die Jerusalẹm, ọre nọ mieke na họn ẹmwẹ ẹwaẹn nọ ke unu e Solomọn ladian—ọ gha kẹ, te ọ ghaa hoo nọ rẹn emwi eso vbekpa Osa ne Solomọn ga, ọni ọre Jehova. Ọ khọ wẹẹ, uniẹn ọghe Siẹm ra e Ham ni ghaa ga e Jehova ẹre oloi na ke rre, nọ rhie ma wẹẹ, ughaghe te ọ ghaa hoo nọ rẹn vbekpa ugamwẹ ọghe avbe erhae odede.
w99 7/1 30-31
Otuẹ Nọ Biẹ Ọmọ Esi
Ẹwaẹn ọghe Solomọn kevbe ẹfe ọghẹe keghi kpa oloi e Siẹba odin sẹrriọ wẹẹ, ọ na gbe ẹre “fi otọ.” (1 Ọba 10:4, 5) Emwa eso wẹẹ, emwi na ya ifiẹmwẹ na kha ọre wẹẹ, oloi nii “ma ghi sẹtin gha hiọnrọn.” Orhunmwu ọkpa nọ rri egie ebe khare wẹẹ, ọ gha kẹ, te ọ kuọ re! Vbọrhirhighayehẹ, emwi ne oloi nii bẹghe kevbe ẹmwẹ nọ họẹn, ẹre ọ yan rẹn unu ruan. Ọ wẹẹ, uhunmwu nọ maan ẹre eguọmwadia e Solomọn mwẹ rhunmwuda ne iran na danmwehọ ẹmwẹ ẹwaẹn ọghe Solomọn, ọ na vbe rhie urhomwẹ gie Jehova, rhunmwuda nọ na ma e Solomọn ọba. Vbe iyeke ọni, ọ na ru ẹse ọghe ighobioye ne Solomọn. Igoru nọ ya ru ẹse nẹẹn gha sẹ odẹ $40,000,000 vbe ẹdẹnẹrẹ. E Solomọn tobọre wa vbe ya ọhẹ ne oloi e Siẹba. “E Solomọn keghi viọ emwi hia ne okhuo nii nọ rẹn nẹẹn.”—1 Ọba 10:6-13.
it-2 990-991
E Solomọn
Vbe oloi nii ghi bẹghe vbene Ọgua Osa kevbe owa e Solomọn mose hẹ, evbare nọ re, ayọn nọ da, vbene avbe eguọmwadia re ya mu egbe hẹ, kevbe izọese nọ ru vbe Ọgua Osa, ọ keghi yan rẹn unu ruan. Ẹre ọ na ghi kha wẹẹ, “I ma kue họn sẹ ukhiọnmwẹ ọnrẹn, ẹwaẹn kevbe ẹfe ruẹ sẹ vbene a tama mwẹ ẹsẹse.” Ọ na vbe kha wẹẹ, oghọghọ nọ ne emwa ni winna lele ọba nọ ye vbenian. Ena hia keghi yae gha rhie urhomwẹ gie Jehova, rhunmwuda, e Jehova rhie ẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ Ivbi Izrẹl ne emwa rẹn, lekpae nọ na ma e Solomọn ọba, nọ gha khaevbisẹ yan iran vbe odẹ ọghe ẹmwata.—1 Ọba 10:4-9; 2 Krọ 9:3-8.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
it-2 1097
Ẹkete
Vbe uwu avbe ọba hia ni khaevbisẹ yan otọ Izrẹl, Ọba e Solomọn ọkpa, ẹre Baibol gele gie vbene ẹkete ọghẹe ghaa ye hẹ. (1 Ọba 10:18-20; 2 Krọ 9:17-19) Ọ khọ wẹẹ, “Ugha Ẹkete,” nọ re ọkpa vbe usun owa na bọ yan Oke Moraia vbe Jerusalẹm, ẹre ẹkete na ghaa ye. (1 Ọba 7:7) Ẹkete ọghe Solomọn kegha re ‘ẹkete nọkhua na ya akọn eni (ivory) ru, a na vbe ya igoru rhuẹ. Nene ẹkete ghaa mwẹ emwi na viọ obọ yan, ọ vbe gha mwẹ emwi nọ lẹga (round canopy) vbe iyeke ẹre.’ Ẹmwata nọ wẹẹ, egbọre akọn eni ẹre ọ wa re emwi na mobọ loo ya ru ẹkete na, sokpan deghẹ odẹ na ya gha ru emwi ughughan na loo vbe Ọgua Osa ẹre a vbe ya ru ẹkete na, ọ rhie ma wẹẹ erhan ẹre a wa mobọ loo ya ru ẹre, a na ya igoru rhuẹ, a na do ya avbe emwi na ya akọn eni ru, ya te ẹre egbe. Ọmwa ghaa ghee ẹkete na, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ, akọn eni kevbe igoru ẹre a wa ya ru ẹre. Vbe ebe Krọnikol Nogieva ghi guan kaẹn ikpawẹ ehan na hin a ke sẹ ẹkete nii, ọ na kha wẹẹ: “Ama oduma keghi vbe gha rre obọ eveva. Ama oduma iweva ẹre ọ ghaa rre ikpawẹ nii, ọkpa vbe obọ ọkpọkpa zẹẹ.” (2 Krọ 9:17-19) Ọ wa kakabọ ru ekpataki, na na loo amazẹ ọghe oduma ya gie asẹ ne ọmwa mwẹ nọ ya khaevbisẹ. (Gẹn 49:9, 10; Arhie 5:5) Ọ khọ wẹẹ, ẹwae 12 ọghe Izrẹl ẹre oduma 12 na mudia ye ihe ẹre. A sẹtin miẹn wẹẹ emwi ne ọna rhie ma ọre wẹẹ, ototọ asẹ ọghe Solomọn, ẹre ehia ye. Nene ẹkete vbe gha mwẹ emwi kherhe na viọ owẹ yan vbe odaro ọre, na ya igoru ru. Zẹvbe na he gie ẹre sin, igoru kevbe akọn eni ẹre a ya ru ẹkete ọghe Solomọn na, a na muẹn ye eke nọ yo, ọ ghaa mwẹ emwi nọ lẹga vbe iyeke ẹre, a na vbe viọ avbe amazẹ ọghe oduma ye odaro ọre. Ena hia keghi yae hin usi sẹ avbe ẹkete nikẹre ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii, ọre ne avbe emwa ni gualọ emwi arre miẹn nọ, ra na vinnọ ye avbe emwi nikhua na loo ya ye emwa eso rre, ra na giere vbe ebe ughughan. Zẹvbe ne ọmwa nọ gbẹn okha na yotọ tae: “A ma he miẹn egbe ẹkete vberriọ vbe arriọba rhọkpa vbe ehe nọ rhirhi gha khin.”—2 Krọ 9:19.
APRIL 17-23
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 KRỌNIKOL 10-12
“Gha Rhie Ude Nọ Maan Na Bu Ruẹ Re”
Ọ Gha Te Miẹn Ilekhue Ọghe Osanobua
Egbe keghi wọọ e Rehoboam. Ọ ma ghi rẹn ne ọ gha ru vbọ. Ọ gha kue ye emwi ne Ivbi Izrẹl khare, emwi ewe ne irẹn vbe ẹgbẹe ọre kevbe emwa ni winna vbe ẹguae sọyẹnmwẹ ọnrẹn ghi fian kanmwa. Ọ ma na kue yọ, Ivbi Izrẹl sẹtin sọtẹ daa re. Vbe ọ khian ghi ru? E Rehoboam na ka ya mu ẹmwẹ na ma eniwanrẹn ni ka gha re ọbude ọghe Solomọn. Vbe iyeke ọni, ọ na vbe ya gualọ ibude vbe obọ ihua re. Ihua re ghi bu ọre ude nẹ, ọ na tama Ivbi Izrẹl wẹẹ: “Erha mwẹ kun ihẹ nọkhua yan uwa, mẹ gha ruẹ nọ khua sẹ ọnii, asan ẹre ọ ya gbele uwa, ekoboko ọre I ra ya mama uwa.”—2 Krọ 10:6-14.
w01 9/1 28-29
Vbene U Khian Ya Sẹtin Gha Ru Azẹ Nọ Maan Hẹ
Emwi ọvbehe ne Jehova ya ru ima ẹse ọre etẹn ni mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe ni rre uwu iko, ne ima gha sẹtin gu guan vbene ima te ru azẹ. (Ẹfisọs 4:11, 12) Emwa eso ghaa gualọ ibude, iran ghi bu emwa nibun gha khian, iran ghi ya nọ iran ọta, iran gha ghi miẹn nọ tama iran emwi ne iran hoo ne iran họn, iran ghi ya ẹmwẹ nọ tae ru emwi. Ọ ma khẹke ne ima gha ye vberriọ. Ọ khẹke ne ima ya emwi nọ sunu daa e Rehoboam waan ne egbe. Vbe ẹghẹ nọ khian na ru azẹ ne kpataki vbe asẹ ọkpa, avbe eniwanrẹn ni ka gha ga erhae keghi rhie ibude nọ maan nẹẹn. Nọ gha te ya rhie ude ne iran bu ẹre, ọ na rhie ude ọghe avbe igbama ne iran gba waan. Rhunmwuda ọni, ọ na do ru azẹ nẹi maan. Vbe okiekie, ọ ma ghi sẹtin gha khaevbisẹ yan ẹwae ni ghi bun sẹ vbe otọ Izrẹl.—1 Ọba 12:1-17.
Deghẹ u na gha gualọ ibude, u ghi bu avbe etẹn ni miẹn emwi nẹ vbe agbọn, ni rẹn ilele ni rre Baibol kevbe ni vbe hoo ne iran gha ru emwi nọ gbae vbe ẹghẹ hia. (Itan 1:5; 11:14; 13:20) Deghẹ u gha sẹtin, u ghi hia ne u loo ẹghẹ eso ya muẹn roro, ilele ọghe Baibol ni dekaẹn azẹ ne u khian ru kevbe emwi hia ne emwa he tama ruẹ vbekpa re. Deghẹ u na hia ne u rẹn vbene ilele ọghe Baibol ya dekaẹn azẹ ne u khian ru na, ọ gha ru iyobọ nuẹn ya rẹn emwi nọ khẹke ya ru.—Filipai 4:6, 7.
it-2 768 ¶1
Rehoboam
Te Rehoboam wa gha tọn egbe mu, ọ na vbe gha loo ẹtin ọghẹe ghee ihan. Rhunmwuda ọni, emwa nibun ma ghi gha hoo ne iran sikẹ ọre. Ẹwae ọghe Juda kevbe Bẹnjamin ọkpa, ẹre ọ ghi gha ye igiowa ọghe Devid ike. Avbe ohẹn kevbe Ivbi e Livai ni rre arriọba eva na kevbe emwa ibozẹghẹ ni ghaa rre ẹwae igbe nikẹre vbe gha ye ẹre ike.—1 Ọba 12:16, 17; 2 Krọ 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
it-1 966-967
Ẹbọ Nọ Yevbe Ẹwe
Ẹmwẹ ne Jọsua tae vbe ebe Jọsua 24:14 rhie ẹre ma wẹẹ, ẹbọ ne Ivbi Igipt ghaa ga vbe ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl na gha re eviẹn vbe Igipt, na vbe do ya Ivbi Izrẹl gha ga ẹbọ. Ẹzikiẹl vbe tae wẹẹ, te Ivbi Izrẹl ye gha ga ẹbọ, uhiẹn vbe ukpo nibun ghi gberra nẹ. (Ẹzik 23:8, 21) Ọna ẹre ọ si ẹre ne emwa eso ni rri egie ebe na ghi kha wẹẹ, uhi ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl vbe ẹghẹ ne iran na gha rre uwu ato, nọ wẹẹ ne iran ghẹ gha ‘zọ ese gie avbe ẹbọ ni yevbe na ghee ẹwe,’ (Lẹv 17:1-7) kevbe ne Jẹroboam na vbe wẹẹ ne ohẹn eso gha winna ‘vbe aro ẹbọ kevbe ne iran gha ga avbe ẹbọ ni yevbe na ghee ẹwe kevbe avbe ẹbọ na manọen vbe na ghee ẹkhuia ẹmila’ (2 Krọ 11:15) rhie ma wẹẹ, Ivbi Izrẹl wa gha ga avbe ẹbọ ni yevbe na ghee ẹwe vbene ọ vbe gha ye vbe otọ Igipt, katekate vbe eke na tie ẹre Lower Egypt. E Herodotus (II, 46) keghi kha wẹẹ, odẹ ne Ivbi Igipt ya gha ga ẹbọ na, ẹre avbe Grik ke vbe miẹn ẹbọ ọghe iran na tie ẹre Pan kevbe satyrs, odẹ na ya manọ avbe ẹbọ na keghi dekaẹn emwi ọdọ vbe amwẹ na ru. A gha khian manọ avbe ẹbọ na, ra a gha khian vinnọ efoto ọghe iran ladian, a ghi ru ẹre ne iran gha mwẹ igho, iran ghi gha mwẹ ẹrhunrhunmwu ọghe ẹwe kevbe owẹ ọghe ẹwe. Emwa eso khare wẹẹ, na na ru avbe ẹbọ na ne abọ eso vbe egbe iran gha yevbe ọghe aranmwẹ, ẹre ọ si ẹre ne emwa na vbe ru ẹre ne Setan gha mwẹ ẹrhunrhunmwu, nọ gha mwẹ igho, ne ihiẹn owẹ ọghẹe vbe va ada vbe na ghee ọghe ẹwe, vbe iran gha khian ru efoto ọghẹe ladian. Erriọ emwa nibun ni tie egbe iran Ivbiotu e Kristi wa gha ru ẹre ke odẹ ukpo 500 ya sẹ 1000 C.E.
Ọghe ne ẹmwata, ma ma rẹn emwi ne avbe emwi na, na giere zẹvbe “ni mwẹ eto vbe egbe” (seʽi·rimʹ) gele khin. Emwa eso wẹẹ, ẹwe kẹkan ẹre iran khin, ra amazẹ nọ yevbe na ghee ẹwe, sokpan ma ma rẹn deghẹ ẹmwata ẹre ọna gele khin; emwi rhọkpa i rre Baibol nọ vbe rhie ẹre ma wẹẹ, vbene emwa ya gie ẹre na, erriọ ẹre ọ wa gele gha ye. A sẹtin miẹn wẹẹ emwi ne ẹmwẹ na rhie ma ọre wẹẹ, vbe ekhọe ọghe emwa ni ghaa ga avbe ẹbọ na, te avbe ẹbọ na wa yevbe ẹwe ra iran ghaa mwẹ eto vbe egbe. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ẹmwẹ na nọ re “ẹwe” na loo ro na rhie ma wẹẹ, avbe amazẹ hia kevbe ẹbọ ne emwa ga wa sọnnọ Osanobua. Vbe igiemwi, vbe ebe nibun, emwi na yae kha ighẹ ẹmwẹ na ghi do zedu ẹre zẹvbe amazẹ ọre, “isan ọghe avbe aranmwẹ,” vbọrhirhighayehẹ, ọna ma rhie ma wẹẹ, isan ọghe avbe aranmwẹ ẹre a gele loo ya ru nene amazẹ.—Lẹv 26:30; Diut 29:17.
APRIL 24-30
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | 2 KRỌNIKOL 13-16
“De Ẹghẹ Nọ Khẹke Ne U Ya Mu Ẹtin Yan E Jehova?”
Igbama Ikpia—Vbọ Khian Ya Emwa Ọvbehe Mu Ẹtin Yan Uwa?
12 Ọmwa nọ mu egbe rriotọ kevbe nọ mwẹ udinmwẹ, ẹre Ọba Asa ghaa khin vbe ọ rre igbama. Vbe igiemwi, vbe ọ da rri ọba lele erhae ighẹ Abija, ọ na suẹn gha guọghọ avbe ẹbọ ni rre otọ nii hia. Ọ na vbe tama “emwa e Juda ne iran gha ru emwi ne ọ yẹẹ e Nọyaẹnmwa ne Osanobua ọghe erha iran odede, ne iran vbe gha ya emwi ne ọ maa iran re kevbe ne ọ yi ẹre iyi ne iran ru emwi.” (2 Krọ 14:1-7) Asa keghi nọ iyobọ vbe obọ e Jehova, vbe ẹghẹ ne Zẹra ne Ovbi e Etiopia kevbe ivbiyokuo ẹre ni re 1,000,000 ya mu okuo gha die Juda. Asa keghi tama e Jehova wẹẹ: “U gha sẹtin rhie iyobọ ne ivbiyokuo ne ọ ma wegbe zẹvbe ne u gha vbe sẹtin rhie iyobọ ne nọ wegbe. Ye ima obọ nian Nọyaẹnmwa rhunmwuda, wẹ ọre ima mu ẹtin yan.” Ẹmwẹ ne Asa ta na rhie ẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, e Jehova gha sẹtin miẹn emwa rẹn fan. Rhunmwuda ne Asa na mu ẹtin yan e Jehova, ẹre ọ zẹe ne Jehova na gbinna ne iran, obọ iran na ghi ke ukhunmwu ne Ivbi Etiopia.—2 Krọ 14:8-12.
Igbama Ikpia—Vbọ Khian Ya Emwa Ọvbehe Mu Ẹtin Yan Uwa?
13 Ẹi mwẹ orhirhi ma gbe kue Asa, vbe ọ bẹghe ivbiyokuo 1,000,000 ni mu okuo rre, ọrheyerriọ ọ keghi mu ẹtin yan e Jehova, ọni ẹre ọ zẹe ne obọ ẹre na ke ukhunmwu. Sokpan emwi nọ da ọmwa nọ wẹẹ, Asa ma ghi nọ iyobọ vbe obọ e Jehova, vbe ẹghẹ ne ọ ya werriẹ aro daa ọlọghọmwa ọvbehe. Vbe ẹghẹ ne ọba Izrẹl ighẹ Baasia ya kpe ohan ye Asa egbe, ọ keghi tu tie ọba e Sirria ne ọ do ru iyobọ ne irẹn. Emwi nọ ru na keghi ze ẹbe! E Jehova keghi gie akhasẹ Hanani nọ ya tama Asa wẹẹ: “Rhunmwuda ne u na mu ẹtin yan ivbiyokuo e Siria, vbene u gha na te mu ẹtin yan e Nọyaẹnmwa, ivbiyokuo ọba Izrẹl lẹẹ ruẹ fe nẹ.” Ke ẹghẹ nii kpa, okuo okuo ẹre Asa ghi gha khọn. (2 Krọ 16:7, 9; 1 Ọba 15:32) Vbe okha na maa ima re?
Igbama Ikpia—Vbọ Khian Ya Emwa Ọvbehe Mu Ẹtin Yan Uwa?
14 Gha mu egbe rriotọ, u ghi vbe gha mu ẹtin yan e Jehova. Vbe ẹghẹ ne u na dinmwiamẹ, u keghi rhie ẹre ma wẹẹ, u mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe dae Jehova. E Jehova na wa vbe ya ekhọe hia rhie ruẹ ba ọmọ koko. Vbọ khẹke ne u ghi ru nia? Ọ khẹke ne u ye gha mu ẹtin yan e Jehova. Ẹi mobọ lọghọ na hẹnhẹn egbe yan e Jehova, vbe a gha khian ru azẹ ne kpataki, sokpan ọ gha de ọghe azẹ ne ima ma ghee sẹ emwi vbo? Ọ khẹke ne u mu ẹtin yan e Jehova vbe u gha khian ru azẹ nọ rhirhi gha khin, ọre azẹ nọ dekaẹn irọkhegbe nọ, ra iwinna ne a na miẹn igho ra emwi ne u khian ya ẹdagbọn ruẹ ru! Ghẹ gha ya ẹwaẹn obọ ruẹ ru emwi. Nọghayayerriọ, gha gualọ adia vbe uwu Baibol, ni gha ru iyobọ nuẹn ya ru azẹ nọ khẹke, u vbe hia ne u lele adia nii. (Itan 3:5, 6) U ghaa ru vberriọ, ẹko ghi gha rhiẹnrhiẹn e Jehova, emwa ni rre iko ruẹ ghi vbe gha rhie ọghọ nọ khẹke nuẹn.—Tie 1 Timoti 4:12.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w17.03 19 ¶7
Ya Ekhọe Hia Gha Ga E Jehova!
7 Ọ khẹke ne dọmwadẹ ima ghee ekhọe ima ghee, deghẹ ima gele ya ekhọe hia ga Osanobua. Nọ egbuẹ wẹẹ, ‘I mu egbe ne I ya gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ra, ne I ya gha sinmwi oseghe ne ugamwẹ ẹmwata ra, kevbe ne I ya gha ru emwi nọ gha ya etẹn sikẹ e Jehova ra?’ Vbene ẹmwata, te Asa wa gha mwẹ udinmwẹ, ọna ẹre ọ zẹe nọ na sẹtin mu e Maka ne iyẹe nọkhua hin “ukpo iyọba” rre. Ọ gha kẹ, u ma he ka miẹn ọmwa rhọkpa nọ yin vbe na ghee Maka, sokpan, u gha sẹtin ya egbe taa Asa vbe odẹ nọ ya rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. Gia kha wẹẹ, orhunmwu ọkpa vbe ẹgbẹe ruẹ, ra ọse ne u guobọ ẹre ru orukhọ, sokpan, ọ ma fi werriẹ, rhunmwuda ọni, a na ghi kaẹn fua. U gha ye gha gu ọmwa vberriọ mu obọ ra? U gha ya ekhọe hia rhie obọ ba emwamwa na ru, na na kan ọmwa na fua ra?