Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JULY 3-9
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸZRA 4-6
“Uwa Ghẹ Mu Idobo Ye Iwinna Nii”
Uwẹ Bẹghe Emwi Ne Zẹkaraia Bẹghe Ra?
13 A keghi tama Ivbi e Ju ne iran dobọ ọgua Osa ne iran bọ yi. Sokpan, Ogiohẹn ighẹ Jẹsua (Jọsua) kevbe Zẹrubabẹl ne Gọvina ni ghaa su emwa nii, “keghi suẹn gha dọlegbe bọ Ọgua Osa.” (Ẹzra 5:1, 2) Ivbi e Ju eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, emwi ne iran ru na i khian mwẹ uhunmwu, rhunmwuda, iran i khian sẹtin mu iwinna na lẹre ne avbe eghian ni ma gi egbe rọkhọ iran. E Jọsua kevbe Zẹrubabẹl, wa gha gualọ emwi nọ gha ya iran rẹn wẹẹ, e Jehova rre iran iyeke. Iran wa gele miẹn ọnrẹn zẹẹ. Odẹ vbo?
w86 2/1 29, ẹkpẹti ¶2-3
E Jehova ‘Keghi Mudia Ne Avbe Ọkaolotu E Ju’
Vbe Ivbi e Ju ni ghi dekẹe vbe Babilọn ghi werriegbe gha die ẹvbo iran, iran ma ru emwi rhọkpa vbe ọwara ukpo 16. Akhasẹ ighẹ e Hagai kevbe Zẹkaraia keghi rhie igiọdu ne Ivbi e Ju, ẹre iran na ghi werriegbe suẹn gha bọ Ọgua Osa. Sokpan vbe ọ ma he kpẹẹ vba, avbe ukọ arriọba ọghe Pẹsia, kegha hoo ne iran mu idobo ye iwinna nii. Iran kegha nọ Ivbi e Ju wẹẹ, “Gha ọ rhie asẹ ne uwa ya bọ Ọgua Osa na?”—Ẹzra 5:1-3.
Nian, vbe Ivbi e Ju a khian ghi ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn iran hẹ? Iwinna Ọgua Osa ne iran bọ nii i khian ghi mwẹ uhunmwu deghẹ avbe ediọn ọghe Ivbi e Ju na gha mu ohan emwa ni zẹ iran kpokpo. Sokpan deghẹ avbe ediọn na, na suẹn gha gu avbe ukọ arriọba na khọn, a sẹtin wa mu awua ye iwinna nii vbobọvbobọ. Rhunmwuda ọni, avbe ediọn na (ọ khọ wẹẹ, e Zẹrubabẹl ne Gọvina kevbe Jọsua ne Ogie Ohẹn ẹre ọ ghaa mu asanikaro vbe uwu ẹbu iran), keghi ya ẹwaẹn zẹ ẹmwẹ wanniẹn iran. Iran keghi ye avbe ukọ arriọba na re rre wẹẹ, e Sairọs ẹre ọ kpasẹ yọ vbe ẹghẹ nọ kpẹẹ re, ne Ivbi e Ju bọ Ọgua Osa na, agharhemiẹn wẹẹ emwa nibun ma ghi yerre. Avbe ukọ arriọba na rẹnrẹn wẹẹ, arriọba e Pẹsia gha gbe uhi, ai fi ẹre werriẹ. Ẹre iran na ghi zẹ Ivbi e Ju obọ, nẹ ghẹ do yevbe na miẹn wẹẹ, te iran ghi gbodan ye uhi arriọba. Rhunmwuda ọni, iwinna nii ma ghi dobọ yi, ya sẹ ẹghẹ ne Dariọs ne Ọba ya tobọre kpasẹ yọ, ne iran ru iwinna nii!—Ẹzra 5:11-17; 6:6-12.
Uwẹ Bẹghe Emwi Ne Zẹkaraia Bẹghe Ra?
7 Ọ mwẹ emwi nọ sunu, nọ ru iyobọ ne Ivbi e Ju ya dọlegbe suẹn gha bọ ọgua Osa nii. Vbe ọni a khin? Vbe ukpo 520 B.C.E., e Dariọs I, ẹre ọ ghi gha kha yan e Pẹsia. Vbọ ghi rre ukpo nogieva nọ ya rri ọba yan e Pẹsia, ọ na do bẹghe ẹre wẹẹ, ọ ma te khẹke na mu awua ye iwinna ọgua Osa ne Ivbi e Ju ghaa bọ. Ẹre Dariọs na ghi wẹẹ ne iran ya bọ ọgua Osa nii fo. (Ẹzra 6:1-3) Ọmwa rhọkpa ma te zẹdẹ yaro ye ọna. Sokpan ọ mwẹ emwi ọvbehe ne Dariọs ye ru. Ọ keghi tama emwa ni rre ẹvbo ni lẹga Ivbi e Ju, ne iran zẹ Ivbi e Ju obọ vbe ẹkun, ọ na vbe wẹẹ ne iran ru iyobọ igho ne iran, iran ghi vbe kpemehe emwi ne iran gualọ ne iran, ne iran mieke na sẹtin bọ ọgua Osa nii fo! (Ẹzra 6:7-12) Rhunmwuda ọni, Ivbi e Ju keghi sẹtin bọ ọgua Osa nii fo vbe ukpo 515 B.C.E., kherhe ẹre ọ ya gberra ukpo enẹ nọ rhie iran re.—Ẹzra 6:15.
Uwẹ Bẹghe Emwi Ne Zẹkaraia Bẹghe Ra?
16 E Jehova vbe loo “ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro” ya dia ima ye odẹ. (Mat 24:45) Ugbẹnso, iran sẹtin wẹẹ ne ima ru emwi eso ne ima ma wa rẹn otọ re. Vbe igiemwi, iran sẹtin wẹẹ ne ima mu egbe ye otọ khẹ odekun ẹrhia, ne ima roro wẹẹ, ẹi khian sẹtin sunu vbe ẹdogbo ne ima ye. Iran gha vbe wẹẹ ne ima ru emwi eso vbe emianmwẹ ghaa vẹwae khian, ma sẹtin gha kha wẹẹ, ohan mu iran gbe. Vbọ khẹke ne ima ru, deghẹ ima na gha roro ẹre wẹẹ, ẹwaẹn i rre emwi ne iran wẹẹ ne ima ru? Ọ khẹke ne ima muẹn roro, afiangbe ne Ivbi Izrẹl miẹn rhunmwuda ne iran na ru emwi ne Jọsua kevbe Zẹrubabẹl wẹẹ ne iran ru. Ọ khẹke ne ima vbe ru erria yan avbe okha ọvbehe ne ima he tie vbe Baibol. Ẹghẹ eso ghaa rrọọ ne Osanobua ya tama emwa rẹn ne iran ru emwi eso, vbe aro emwa nagbọn, iran sẹtin gha ghee ẹre wẹẹ, emwi nọ wẹẹ ne iran ru ma deyọ. Sokpan vbe okiekie, ọni ẹre ọ ghi zẹe ighẹ iran miẹn uhunmwu.—Giọg 7:7; 8:10.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w93 6/15 32 ¶3-5
U Gha Sẹtin Ya Emwi Ne Baibol Tae Yi Ra?
E Tarsus ẹre a na ru e kọẹn (coin) na, ọni ọre ẹvbo nọ rre uwu ẹkpo odẹ ahọ kevbe odẹ ekẹn vbe eke na ghi tie ẹre Turkey vbe ẹdẹnẹrẹ. Ẹghẹ ne Gọvina ọghe Pẹsia na tie ẹre Mazaeus ya gha rre ukpo vbe odẹ ukpo 2,400 nọ gberra, ẹre a ya ru e kọẹn na. Emwi nọ rre kọẹn na rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn ẹre ọ ghaa re gọvina ọghe ẹvbo ni rre “Iyeke Ẹzẹ,” ọni ọre, Ẹzẹ e Yufretes.
Sokpan, vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ye ifiẹmwẹ nii ẹro? Rhunmwuda, u gha vbe miẹn egbe ẹmwẹ vberriọ vbe Baibol ruẹ. Ebe Ẹzra 5:6–6:13 guan kaẹn vbene Ọba e Dariọs ọghe Pẹsia kevbe gọvina ọkpa na tie ẹre Tatẹnai ya gbẹn elẹta gie egbe hẹ. Ẹmwẹ Ọgua Osa ne Ivbi e Ju ghaa bọ vbe Jerusalẹm ẹre iran ghaa guan kaẹn. Ẹzra kegha re ọmwa nọ wa kakabọ guẹ vbene a ya gbẹnnẹ Uhi ọghe Osanobua ghee ihe ọvbehe hẹ, rhunmwuda ọni ma rẹnrẹn wẹẹ te emwi hia nọ gbẹnnẹ yotọ khian wa gba, te ọ khian wa vbe gbẹn ọnrẹn zẹvbe nọ ya sunu. Vbe ebe Ẹzra 5:6 kevbe 6:13, Ẹzra keghi tie Tatẹnai, “e gọvina nọ rre iyeke Ẹzẹ.”
Ukpo 460 B.C.E. ẹre Ẹzra gbẹn ẹmwẹ na yotọ, ọni ọre odẹ ukpo 100 a te miẹn wẹẹ a ru e kọẹn na. Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, emwi na tae vbekpa ukọ arriọba nọ ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ, keghi re emwi nọ ma mobọ ru ekpataki. Sokpan ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, emwi ne emwa ni gbẹn e Baibol gbẹn yotọ vbekpa emwi nekherhe vbenian gbae, ẹi re te ọ khẹke ne ọna vbe ya ruẹ gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, emwi nikẹre ne iran gbẹnnẹ yotọ wa vbe gba?
JULY 10-16
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸZRA 7-8
“Uyinmwẹ Ẹzra Keghi Rhie Uyi Gie Jehova”
w00 10/1 14 ¶8
E Baibol Na Ruẹ Ne Egbe Ọmwa Wa Rhiẹnrhiẹn, A Wa Vbe Miẹn Ere Vbọ
8 Te ọ khẹke ne Baibol nọ re Ẹmwẹ ọghe Jehova gele gha yẹẹ ima. Ma gha tie ako eso nẹ vbe Baibol, ọ khẹke ne ima rhie ẹghẹ eso ya kakabọ mu emwi ne ima tiere nii roro, ma ghi vbe gi emwi ne ima ru na gha yẹẹ ima. Ọ khẹke ne emwi ne ima tie vbe uwu e Baibol gele mu ima ekhọe, ma ghi vbe gha ya ekhọe ima rria ẹre. Ne ima mieke na sẹtin ru ọna, te ima gha roro vbene emwi ne ima tie ya kaan ima hẹ, ma ghi vbe gha na erhunmwu. Vbe na ghee Ẹzra, ọ khẹke ne ima mu egbe yotọ, ne ekhọe ima mieke na gha rre Baibol ne ima khian tie kevbe emwi ne ima khian vbe ruẹ vbọ. Vbe Baibol ghi guan kaẹn Ẹzra, ọ na wẹẹ: “Te Ẹzra wa mu aro ye ẹmwẹ uhi e Jehova na ruẹ, kevbe na ya ru emwi kevbe nọ gha ma Ivbi Izrẹl uhi nii kevbe ilele ni rrọọ.” (Ẹzra 7:10) Ọna rhie ma wẹẹ, emwi eha ẹre ọ si ẹre ne Ẹzra na gha mu egbe yotọ, ọni ọre: nọ mieke na sẹtin ruẹ emwi, nọ mieke na miẹn vbene emwi nọ ruẹ ya kaan rẹn hẹ, kevbe nọ vbe sẹtin ma emwa ọvbehe emwi. Te ọ khẹke ne ima lele igiemwi ọghẹe.
si 75 ¶5
Ebe Nogie Iweha Nọ Rre Baibol—1 Krọnikol
5 Ẹzra ẹre ọ wa gbegba nọ khian gbẹn okha nọ gbae na yotọ. “Te Ẹzra wa mu aro ye ẹmwẹ uhi e Jehova na ruẹ, kevbe na ya ru emwi kevbe nọ gha ma Ivbi Izrẹl uhi nii kevbe ilele ni rrọọ.” (Ẹzra 7:10) Te Jehova wa ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ nẹẹn. Ọba ọghe Pẹsia nọ ghaa ta ẹmwẹ nọ sẹ vbe ehe hia vbe ẹghẹ nii, keghi bẹghe ẹre wẹẹ, Ẹzra mwẹ ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre. Ẹre ọ na ghi muẹn ye ukpo nọ yo vbe otọ e Juda, ọ na vbe rhie asẹ nẹẹn, nọ ya ru emwi nibun. (Ẹzra 7:12-26) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, Osanobua tobọre kevbe ọba nọ ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii ghaa ye Ẹzra ike, ẹkpotọ keghi kie nẹẹn ya loo avbe okha ni rre ebe ni ghi maan sẹ vbe ẹghẹ nii, ya gbẹn ebe ọghẹe.
it-1 1158 ¶4
Imuegberriotọ
Ọ Ru Iyobọ Ne Ọmwa Ya Rẹn Emwi Nọ Khẹke Ya Ru. Ọmwa ghaa mu egbe rriotọ ne Osanobua, Osanobua ghi gha dia ẹre. Iwinna nọkhua ẹre ọ wa gha rre Ẹzra obọ, ọ keghi viọ ikpia ni gberra 1,500 ke Babilọn gha die Jerusalẹm, kevbe avbe ohẹn, e Nethinim, ikhuo kevbe ibiẹka. Deba ọni, iran vbe viọ igoru kevbe esiliva ọrhẹnrhẹn lele egbe, ne iran khian ya te Ọgua Osa nọ rre Jerusalẹm. Te ọ te wa khẹke ne ivbiyokuo gbogba ga iran vbe okhian na, sokpan Ẹzra ma hoo nọ tama Ọba ọghe Pẹsia nọ gie ivbiyokuo eso lele iran gha rrie Jerusalẹm, nẹ ghẹ yevbe na miẹn wẹẹ emwa nagbọn ẹre irẹn mu ẹtin yan. Deba ọni, Ẹzra ka tama ọba nẹ wẹẹ: “Te Osanobua fiangbe emwa hia ni mu ẹtin yan rẹn.” Rhunmwuda ọni, ọ na wẹẹ ne iran hia mu awẹ, ne iran mieke na mu egbe rriotọ vbe odaro Osanobua. Iran na na erhunmwu gie Osanobua, Osanobua na họn erhunmwu iran, ọ na vbe gbogba ga iran vbe obọ eghian ọghe iran. Vbe okiekie, iran keghi sẹ e Jerusalẹm vbe egbe hẹnnẹdẹn. (Ẹzr 8:1-14, 21-32) Osanobua keghi gie odibo ọkpa nọ ya mu umian ọkpa ma e Daniẹl ne akhasẹ, vbe ẹghẹ nọ na gha rre imu vbe Babilọn. Osanobua keghi mu uyi nọkhua na ye Daniẹl egbe rhunmwuda nọ na mu egbe rriotọ vbe odaro Osanobua, vbe uwu ẹghẹ nọ ya gha hoo nọ gha mwẹ irẹnmwi kevbe nọ vbe rẹn emwi nọ khẹke ya ru.—Dan 10:12.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 1/15 19 ¶10
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Ẹzra
7:28–8:20—Vbọzẹ ne Ivbi e Ju nibun ni rre Babilọn ma na gha hoo ne iran lele Ẹzra gha rrie Jerusalẹm? Agharhemiẹn wẹẹ, ọ gberra ukpo 60 nẹ, ne ẹbu nokaro ọghe Ivbi e Ju ya werriegbe gha rrie Jerusalẹm, ibozẹghẹ emwa ẹre ọ ye gha rre evba. Ọmwa gha werriegbe gha rrie Jerusalẹm, te ọ khian werriegbe ya suẹn agbọn vbe odọ, emwi i khian gha khuẹrhẹ nẹẹn, ọ vbe mwẹ emwi eso ni gha sẹtin mu arrọọ ọghẹe ye ikpadede. Te ẹkpotọ wa kie ne Ivbi e Ju eso, ne iran ya gha re emwa ni fe vbe Babilọn, sokpan ẹkpotọ vberriọ i khian kie ne iran vbe iran gha ghi sẹ e Jerusalẹm. Deba ọni, na do ke Babilọn gha rrie Jerusalẹm i khian gha khuẹrhẹ, rhunmwuda, emwi dan sẹtin sunu daa iran vbe odẹ. Rhunmwuda ọni, te ọmwa nọ hoo nọ werriegbe gha rrie Jerusalẹm gha mu ẹtin yan e Jehova, ọ ghi rhiegba ye ugamwẹ ẹmwata, ọ ghi vbe gha mwẹ udinmwẹ. Uhiẹn, iyobọ ne Jehova ru ne Ẹzra ẹre ọ rhie ẹrhiọn ye ọre iwu. Rhunmwuda igiọdu ne Ẹzra rhie ne Ivbi e Ju, ẹgbẹe ni re 1,500 na ghi wẹẹ iran gha werriegbe gha rrie Jerusalẹm, egbọre emwa hia ni rre avbe ẹgbẹe na gha sẹ 6,000. Rhunmwuda emwamwa ọvbehe ne Ẹzra ru, Ivbi e Livai ni re 38 kevbe avbe Nethinim ni re 220 na vbe mu egbe ne iran khian ya werriegbe gha rrie Jerusalẹm.
JULY 17-23
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸZRA 9-10
“Obalọ Na Lae Miẹn Deghẹ A Ma Na Họn Ẹmwẹ Ne Osanobua”
w06 1/15 20 ¶1
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Ẹzra
9:1, 2—De emwi nọ gha te sunu, rhunmwuda ne Ivbi Izrẹl kevbe emwa ni rre ẹvbo ni lẹga iran na gha rọnmwẹ egbe? Te ọ te khẹke ne agbẹnvbo ọghe Izrẹl rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, a te miẹn wẹẹ e Mezaia rre. Sokpan deghẹ Ivbi Izrẹl kevbe emwa ni rre avbe ẹvbo ni lẹga iran na suẹn gha rọnmwẹ egbe, ọ sẹtin mu ugamwẹ ẹmwata rhia. Rhunmwuda ne emwa ọghe Jehova kevbe emwa ni ga ẹbọ ni rre avbe ẹvbo ni lẹga iran na gha rọnmwẹ egbe, ọ mwẹ eke nọ gha te sẹ, Ivbi Izrẹl ghi wa deba avbe agbẹnvbo ni lẹga iran gha ga ẹbọ. Ẹghẹ nii, ai khian ghi gha miẹn emwa ni ga e Jehova vbe odẹ ọghe ẹmwata vbe uhunmwu otagbọn hia. Ọ gha sunu vberriọ, de agbẹnvbo ne Mezaia khian ghi la rre? Ẹi khabe nọ na kpa Ẹzra odin vbe ọ bẹghe emwi nọ sunu na!
w09 10/1 10 ¶6
De Emwi Ne Jehova Gualọ Vbe Obọ Ima?
Deghẹ ima na ya ekhọe hia gha họn ẹmwẹ ne Jehova, ma gha wa miẹn afiangbe nibun. E Mozis khare wẹẹ: ‘Uwa gha ya uhi ẹre hia ru emwi . . . rhunmwuda, ọ gha ya agbọn maan uwa.’ (Uviẹn 13) Vbe ne ẹmwata, uhi ọghe Jehova hia kevbe emwi hia nọ tama ima ne ima ru, keghi re nọ gha ya agbọn maan ima. Ẹi mwẹ ọ ma ya agbọn maan ima rhunmwuda, e Baibol wẹẹ, “ahoẹmwọmwa ẹre Osanobua khin.” (1 Jọn 4:8) Rhunmwuda ọni, deghẹ ima na gha ru emwi hia ne Jehova tama ima, egbe gha rọkhọ ima. (Aizaia 48:17) Ma i khian de ye ọlọghọmwa nibun, ma gha vbe miẹn afiangbe nibun vbe odaro, vbe Arriọba ọghẹe gha rre nẹ.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 1/15 20 ¶2
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Ẹzra
10:3, 44—Vbe ẹghẹ na ya khulo avbe ikhuo na kpa, vbọzẹ na na vbe khulo ivbi iran lele iran? Akpawẹ a ma khulo avbe ibiẹka nii kpa, egbọre avbe iye iran gha te werriegbe gha dee rhunmwuda ivbi iran. Deba ọni, ibiẹka negiẹrẹ mobọ gualọ iyobọ ọghe iye iran.
JULY 24-30
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | NEHIMAIA 1-2
“Vbobọvbobọ Nii, I Keghi Na Erhunmwu”
w08 2/15 3 ¶5
Gha Ye Jehova Rre Vbe Ẹghẹ Hia
5 Ugbẹnso, emwi eso sẹtin de rre, nọ na khẹke ne ima wa zẹgiẹ nọ iyobọ vbe obọ Osanobua. Vbe asẹ ọkpa, Ọba Atakzaziz ọghe Pẹsia keghi bẹghe ẹre wẹẹ, e Nehimaia nọ re ọmwa nọ sa ayọn nẹẹn, ma gha ghọghọ. Ẹre ọba na ghi nọ rẹn wẹẹ, “De emwi ne u gualọ yi?” ‘Vbobọvbobọ nii, e Nehimaia keghi na erhunmwu gie Osanobua nọ rre ẹrinmwi.’ Ọ khọ wẹẹ, te Nehimaia na erhunmwu na ye uwu ekhọe, ẹghẹ ma vbe gha rrọọ nọ khian ya na erhunmwu nọ taẹn. Ọrheyerriọ, Osanobua keghi họn erhunmwu ẹnrẹn, rhunmwuda ọni, ọba na kpasẹ yọ nọ ya werriegbe gbe ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm. (Tie Nehimaia 2:1-8.) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ te ima na erhunmwu ne kuẹi ye uwu ekhọe, Osanobua gha ye họn.
be 177 ¶4
Vbene U Khian Ya Guan Hẹ Vbe Odẹ Nọ Gha Mu Emwa Ekhọe
Ọmwa gha wẹẹ ne u rhan otọ emwi ne u yayi, vbene u ma na ka mu egbe ẹmwẹ ne u khian ta, de emwi nọ khian ru iyobọ nuẹn ne u mieke na sẹtin rhan otọ emwi ne u yayi ma ọmwa nii, vbe odẹ nọ gha mu ẹre ekhọe? Vbe ẹghẹ ne Ọba Atakzaziz ya nọ e Nehimaia ọta, ọ keghi na erhunmwu ye uwu ekhọe vbene ọ te zẹ ewanniẹn. Ọ khẹke ne u ya egbe taa e Nehimaia. (Neh 2:4) Iyeke ọni, u ghi ya ekhọe mwamwa emwi eso ne u khian ta. U sẹtin mwamwa emwi ne u khian ta vbe odẹ vbenian: (1) Gualọ olika ẹmwẹ ọkpa ra eva ne u gha hoo ne u rhie ladian vbe u ghaa zẹ ewanniẹn (u sẹtin loo olika ẹmwẹ eso ni rre Reasoning From the Scriptures). (2) Roro ako ọghe Baibol eso ne u khian loo. (3) Roro vbene u khian ya suẹn gha guan hẹ vbe odẹ nọ gha ya ọmwa ne u gu guan gha hoo nọ danmwehọ ruẹ. Iyeke ọni, u ghi suẹn gha guan.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w86 2/15 25
Vbene Ugamwẹ Ẹmwata Ya Werriegbe Gha Mwẹ Alaghodaro Hẹ
Ẹo, ke ẹghẹ eso gha dee nian, “asọn vbe avan,” ẹre Nehimaia ya mu ẹmwẹ e Jerusalẹm ye erhunmwu, rhunmwuda te ekẹn na gbe lẹga e Jerusalẹm wa ye rẹnkhuan. (1:4, 6) Vbe ẹkpotọ ghi kie ne Nehimaia, nọ ya tama Ọba Atakzaziz wẹẹ irẹn hoo ne irẹn werriegbe gbe ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm, e Nehimaia keghi werriegbe na erhunmwu, zẹvbe nọ ka ru ẹre dee yi. E Jehova keghi họn erhunmwu ẹnrẹn, rhunmwuda ọni, ọba na kpasẹ yọ na werriegbe gbe ogba ekẹn ọghe ẹvbo nii.
Emwi Ne Ọna Ma Ima Re: E Nehimaia keghi rinmwian e Jehova nọ dia irẹn. Deghẹ ima na gha mwẹ emwi eso ne kpataki ne ima khian ru, ọ khẹke ne ima “gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia,” ma ghi vbe ru emwi ne Jehova hoo ne ima ru.—Rom 12:12.
JULY 31–AUGUST 6
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | NEHIMAIA 3-4
“Uwẹ Kpọlọ Gbe Nọ Gha Ya Obọ Winna Ra?”
w06 2/1 10 ¶1
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nehimaia
3:5, 27. Deghẹ ọ na gha mwẹ iwinna eso na ya obọ ru, nọ khẹke ne ima ru, ne ugamwẹ e Jehova mieke na gha mwẹ alaghodaro, ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ma kpọlọ gbe ni gha ru ẹre, vbe na ghee “iran ni hin usi” vbe uwu ẹbu Ivbi e Tẹkoa. Nọghayayerriọ, ma ghi hia ne ima ya egbe taa Ivbi e Tẹkoa nikẹre, ni ya ekhọe obọ iran rhiegbe ladian.
De Emwi Ne Jehova Khian Ya Ruẹ Khian?
11 Ukpo iyisẹn nibun ghi gberra nẹ, e Jehova keghi loo ivbi e Sialọm nikhuo kevbe emwa ọvbehe ya dọlegbe bọ ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm. (Neh 2:20; 3:12) Agharhemiẹn wẹẹ okoro ẹre erha iran ghaa khin, emọ ikhuo nii na ye muegbe ne iran ya ru iwinna nọ wegbe nii. (Neh 4:15-18) Iran keghi lughaẹn ne emwa “ni hiunsi” ni ma ku obọ gbe ba iwinna ogba ekẹn nii! (Neh 3:5) Muẹn roro vbene ivbi e Sialọm na khian gha sọyẹnmwẹ hẹ, vbe a ghi bọ ogba ekẹn nii fo vbe ọwara ikpẹdẹ 52 kẹkan! (Neh 6:15) Etẹn nikhuo ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ wa vbe ya ekhọe hia ru iyobọ ye iwinna owa ugamwẹ na bọlọ kevbe na dọlọ yi. Odẹ ọkpa ne iran ya rhie ugamwẹ nọhuanrẹn ne Jehova ẹre na khin. Irẹnmwi kevbe ẹkoata ọghe iran kevbe odẹ ne iran ya sasa egbe ru iwinna na keghi wa biẹ ọmọ esi.
w04 8/1 18 ¶16
Emwa Ne Kristi Ghee Zẹvbe Emwa Ni Hin Usi Ẹre Ọ Khẹke Ne Ima Gha Ghee Vberriọ
16 Emwa ne Kristi ghee zẹvbe emwa ni hin usi ẹre ọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi hia, ke ọmaẹn ke ẹghele, vbe gha ghee vberriọ. Iwinna nibun rrọọ nọ khẹke na ru vbe uwu iko. Deghẹ a na wẹẹ ne u ru iwinna ne emwa nibun i ka yọ, ghẹ gi ohu muẹn. (1 Samuẹl 25:41; 2 Ọba 3:11) Uwa ne evbibiẹ emọ, uwa rhie igiọdu ne ivbi uwa negiẹrẹ kevbe iran ni vbe waan nẹ, ne iran gha ya ekhọe hia ru iwinna ke iwinna na waa iran re ra, ọre vbe Ọgua Arriọba nọ, ra eke na khian na do asikoko? Iran bẹghe uwa vbe uwa ghaa ru iwinna ne emwa nibun i ka yọ ra? Ọtẹn nokpia ọkpa nọ winna vbe igiogbẹ ọghe Avbe Osẹe Jehova, keghi guan kaẹn igiemwi esi ne evbibiẹ ọre rhie yotọ. Ọ khare wẹẹ: “Odẹ ne iran ya rhiegba ye iwinna vbe a ghaa ru iwinna akpehuan vbe Ọgua Arriọba ra eke na khian na do asikoko nọkhua, keghi ya mwẹ rẹn wẹẹ iran i ya iwinna vberriọ ku. Ekhọe obọ iran ẹre iran ya gha rhiegbe ladian ya ru iwinna nọ gha ru iyobọ ne etẹn, ọ gha khọnrẹn ne iwinna nii gha re iwinna nai ghee sẹ emwi. Rhunmwuda igiemwi esi ne iran rhie yotọ, ekhọe hia ẹre I ya ru iwinna ke iwinna na waa mwẹ re vbe Bẹtẹl.”
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 2/1 9 ¶1
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nehimaia
4:17, 18—De vbene avbe ikpia nii ya sẹtin gha ya obọ ọkpa winna hẹ, vbe a werriegbe gbe ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm? Ọna i khian zẹdẹ gha lọghọ ne emwa ni mu ihẹ, rhunmwuda, a gha mu nene ihẹ yan iran uhunmwu ra izabọ nẹ, iran sẹtin ya obọ ọkpa daeyi, “iran ghi ya obọ nọkpa mu emwi igbinna mwẹ.” Iran ni gbe nene ekẹn ni ghaa ya obọ eveva winna, “keghi vbe mu umozo gba ye ẹkun” vbe iran winna. Te iran wa mu egbe ne iran khian ya gbinna, deghẹ eghian na mu okuo rre.
AUGUST 7-13
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | NEHIMAIA 5-7
“E Nehimaia Kegha Hoo Nọ Gha Ga Emwa Ọvbehe, Ẹi Re Na Gha Ga Irẹn”
w02 11/1 27 ¶3
Emwa Ni Ye Ugamwẹ Ẹmwata Ike Vbe Ẹghẹ Nọ Gberra Kevbe Ẹghẹ Ne Ima Ye Na
Odẹ ughughan ẹre Nehimaia ya ye ugamwẹ ẹmwata ike. Ọ loo ẹghẹ ọre, ọ vbe loo ifuẹro nọ mwẹ ya ru emwamwa nibun. Sokpan ẹi re ọni ọkpa, ọ vbe loo emwi ewe nọ mwẹ ya ye ugamwẹ ẹmwata ike. Ọ ya igho ẹre ha osa, na mieke na fan Ivbi e Ju ne etiọnrẹn hin ọviẹn rre. Ọ gha rhie igho ne emwa mọmọ, ẹi nọ iran igho isu. Ọ ma vbe wẹẹ ne Ivbi e Ju gha ha irẹn osa zẹvbe gọvina, agharhemiẹn wẹẹ ọ te khẹke ne iran gha ru vberriọ. Nọghayayerriọ, ọ kegha rhie evbare ne “ikpia ni re ekigbesiyeha yan iyisẹn, kevbe emwa ni ghaa ke ẹvbo ni lẹga iran bu ẹre rre.” Deba ọni, “ẹmila ọkpa, ohuan ehan ne egbe rran rẹn kevbe ọkhọkhọ nibun” ẹre ọ ya gha mu ọghọ ye emwa egbe vbe ẹdẹgbegbe, vbe iran gha rre do tuẹ ọre. Deba ọni, uhukpa vbe ikpẹdẹ igbe ẹre ọ ya gha ‘viọ ayọn ughughan nibun ne iran,’ igho ẹre, ẹre ọ ya gha ru ena hia.—Nehimaia 5:8, 10, 14-18.
w16.09 6 ¶16
“Ghẹ Gi Obọ Ruẹ Luẹlua”
16 Rhunmwuda ne Jehova na gha ye iwinna nii ike, e Nehimaia kevbe emwa ne iran khian gba winna, keghi mu egbe ne iran khian ya suẹn iwinna nii. Vbe okiekie, iran keghi gbe ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm fo vbe ikpẹdẹ 52 kẹkan! (Neh 2:18; 6:15, 16) Ẹi re te Nehimaia wa gha siẹnro iwinna nii kẹkan, sokpan, irẹn vbe gha rre usun emwa ni werriegbe gbe ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm. (Neh 5:16) Ediọn nibun wa ya egbe taa e Nehimaia vbe ẹdẹnẹrẹ, iran keghi deba etẹn bọlọ owa ugamwẹ, iran vbe rhiegbe ladian vbe a gha khian ru iwinna akpehuan vbe Ọgua Arriọba ọghe iran ra vbe a gha khian dọlọe yi. Rhunmwuda ne iran na deba etẹn winna vbe ikporhu kevbe ne iran na mu otuẹ gie iran, ẹkpotọ keghi kie ne iran ya rhie igiọdu ne etẹn ne egbe wọọ re kevbe ni si osi.—Tie Aizaia 35:3, 4.
w00 2/1 32
De Vbene Jehova Khian Ya Ye Ruẹ Rre Hẹ?
Ako nibun vbe Baibol ya ima rẹn wẹẹ, a gha wẹẹ Osanobua “ye ọmwa rre,” ọ rhie ma wẹẹ te ọ ru iyobọ ne ọmwa nii. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne amẹ ya ro gba uhunmwu otagbọn na vbe ọwara ikpẹdẹ 150, “Osanobua keghi ye Noa rre . . . , ọ na gie ẹhoho nọ hoho ye agbọn, amẹ nii keghi gha rriotọ.” (Gẹnẹsis 8:1) Ukpo iyisẹn nibun ghi gberra nẹ, e Samsin keghi na erhunmwu gie Jehova, na kha na, Ivbi e Filistia gbalọ ẹre obọ, iran vbe rhu ẹre aro nẹ. Ọ na wẹẹ: “E Jehova ne Osanobua ne Udazi, lahọ ye mwẹ rre, lahọ Osanobua, ye rhie ẹtin mẹ uhukpa na.” E Jehova gele ye Samsin rre, odẹ nọ ya ru ọna ọre nọ na rhie ẹtin nẹi re ọghe kẹkan nẹẹn, nọ mieke na rria avbe eghian ọghe Osanobua ikhi ye emwi ne iran ru ẹre. (Giọgis 16:28-30) Nọ ne Nehimaia, e Jehova keghi fiangbe iwinna hia nọ ru, a na ghi werriegbe mu ugamwẹ ẹmwata gbọọ vbe Jerusalẹm.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w07 7/1 30 ¶15
“Ya Ọ Maan Rhie Obọ Yan Ọkhọ Uhunmwu”
15 Nogieha, avbe eghian ọghe Nehimaia kegha hoo ne iran loo Ovbi Izrẹl ọkpa na tie ẹre Siemaia ya mu e Nehimaia rẹrẹ, nọ mieke na rraa Uhi Osanobua. E Siemaia keghi tama e Nehimaia wẹẹ: “Gi imẹ vbe ruẹ ya lẹre ye Ehe Nọhuanrẹn ọghe Ọgua Osa, na khui urho, rhunmwuda, iran dee ne iran do gbe ruẹ rua.” E Siemaia keghi tama e Nehimaia wẹẹ, avbe eghian hoo ne iran do gbe ẹre rua, sokpan deghẹ ọ na ya lẹre ye uwu Ọgua Osa, ọ gha miẹn uhunmwu. Sokpan, e Nehimaia ma gha re ohẹn. Rhunmwuda ọni, deghẹ ọ na ya lẹre ye uwu Ọgua Osa, te ọ rra uhi. Te ọ khian ghi rra Uhi Osanobua rhunmwuda wẹẹ ọ ma hoo nọ wu ra? E Nehimaia keghi tama rẹn wẹẹ: “Uwẹ yayi wẹẹ ọmwa vbene imẹ ye, gha sẹtin ya lẹre ye uwu Ọgua Osa, ne I ye gha rre agbọn ra? I i khian larọ!” Vbọzẹ ne Nehimaia ma na de ye ifi na khuan khẹ ọre? Rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ Ovbi Izrẹl ẹre Siemaia vbe khin, “ẹi re Osanobua ẹre ọ gie ẹre rre.” Gberra ọni, ọmwa nọ gele re akhasẹ ọghe Osanobua i khian tama rẹn nọ rra Uhi Osanobua. Vbene avbe eghian ni ghaa gbodan ghee Nehimaia hia sẹ, e Nehimaia ma kue ne obọ iran ke ukhunmwu ne irẹn. Rhunmwuda ọni, vbọ ma he kpẹẹ vba, e Nehimaia keghi kha wẹẹ: “A ghi ya ikpẹdẹ eva yan ekigbesiyeha winna nẹ, a keghi gbe ekẹn nii fo vbe ikpẹdẹ nogie isẹn yan ugie ọghe uki Elul.”—Nehimaia 6:10-15; Nọmbas 1:51; 18:7.
AUGUST 14-20
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | NEHIMAIA 8-9
“Oghọghọ Ne Jehova Rhie Ne Uwa Gha Ya Uwa Wegbe”
w13 10/15 21 ¶2
Emwi Ne Ima Miẹn Ruẹ Vbe Erhunmwu Na Mu Egbe Ẹre Yotọ Ẹse
2 Vbe a ghi tie ẹre uki ọkpa na khian do ugie na guan kaẹn ban, Ivbi e Ju keghi werriegbe gbe ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm fo. (Neh 6:15) Ikpẹdẹ 52 kẹkan ẹre emwa ọghe Osanobua ya ru iwinna na fo, vbe iyeke ọni, iran na ghi rhie aro tua emwi nọ gha ya iran sikẹ e Jehova. Rhunmwuda ọni, vbe ikpẹdẹ nokaro ọghe uki ọgbọn nii na tie ẹre Tishri, iran keghi si egbe koko vbe azagba, ne iran mieke na gha danmwehọ Ẹzra kevbe Ivbi e Livai nikẹre, zẹvbe ne iran ya tie Uhi Osanobua ladian, kevbe zẹvbe ne iran ya rhan otọ re. (Isama 1) Emwa hia ni rre dọmwadẹ ẹgbẹe, ya sẹ egbe “emwa hia ni ghi sẹtin rẹn otọ emwi na ta nẹ” keghi mudia gha danmwehọ, ‘ke owiẹ ya sẹ ogiavan.’ Igiemwi esi ẹre ọna wa khin ne ima ni do iko vbe Ọgua Arriọba ne egbe na fu ima rre! Ọrheyerriọ, ọ zẹdia sunu wẹẹ, u ghaa rre Ọgua Arriọba ugbẹnso, ekhọe ruẹ ghi wa lahin emwi na ta rre, u ghi do gha roro kaẹn emwi eso ni ma mobọ ru ekpataki ra? Ọ ghaa yerriọ, igiemwi ọghe Ivbi Izrẹl gha wa ru iyobọ nuẹn, rhunmwuda ẹi re te iran wa gha danmwehọ emwi na tama iran kẹkan, sokpan ẹmwẹ nii mu iran ekhọe sẹrriọ wẹẹ, iran na do gha viẹ, rhunmwuda ne agbẹnvbo ọghe iran ma na gha lele Uhi Osanobua.—Neh 8:1-9.
w07 7/15 22 ¶9-10
Uwa Gha “Gi Orhiọn Nọhuanrẹn Ye Gha Dia Ẹdagbọn Uwa Ye Odẹ” Ra?
9 Ọmwa nọ sọyẹnmwẹ ọre ọmwa nọ gele wa ghọghọ. E Jehova ọre “Osanobua nọ ghọghọ.” (1 Timoti 1:11; Psalm 104:31) Te ẹko wa rhiẹnrhiẹn Jesu vbe ọ ghaa ru emwi ne Erhae gualọ. (Psalm 40:8; Hibru 10:7-9) ‘Oghọghọ ne Jehova rhie ne ima ẹre ọ vbe ya ima wegbe.’—Nehimaia 8:10.
10 Ma ghaa ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ma ghi gha sọyẹnmwẹ, orhiọn ima ghi vbe sotọ, ọ gha khọnrẹn ne emwi gha lọghọ, ne ima gha rre uwu ibavbaro ra ne emwa gha zẹ ima kpokpo. “Irẹnmwi ọghe Osanobua” ne ima mwẹ wa vbe ya ima ghọghọ! (Itan 2:1-5) Ọyẹnmwẹ wa sẹ ima ne ima na re ọsie Osanobua. Emwi nọ si ẹre ne ima na re ọsie Osanobua, ọre irẹnmwi nọ gbae ne ima mwẹ, kevbe ne ima na mu ẹtin yan rẹn kevbe izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. (1 Jọn 2:1, 2) Ọyẹnmwẹ wa vbe sẹ ima rhunmwuda ne ima na mwẹ etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo vbe uhunmwu otagbọn hia, otu e Jehova ọkpa ẹre emwi vbenian na sunu. (Zẹfanaia 3:9; Hagai 2:7) Emwi ne ima ya aro yi vbe Arriọba Osanobua kevbe iwinna ikporhu ne Jehova mu ye ima obọ wa ya ima sọyẹnmwẹ. (Matiu 6:9, 10; 24:14) Ọyẹnmwẹ vbe sẹ ima rhunmwuda ne ẹkpotọ na kie ne ima ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Jọn 17:3) Emwi ne ima ya aro yi na, sẹ nọ gha ya ima gha sọyẹnmwẹ.—Diuteronomi 16:15.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
it-1 145 ¶2
Aramaic
Ukpo nibun ghi gberra nẹ, iyeke vbe Ivbi e Ju ni ghaa rre imu vbe Babilọn ghi werriegbe gha die Jerusalẹm, iran keghi si egbe koko, Ẹzra ne ohẹn na gha tie ebe Uhi ọghe Osanobua ma iran, vbene Ivbi e Livai na gha rhan otọ re. Ebe Nehimaia 8:8 khare wẹẹ: “Iran kegha ya urhu nọ lae tie ebe nii, ebe Uhi ọghe Osanobua ọghe ẹmwata, iran na gha rhan otọ re; ọna keghi ru iyobọ ne emwa nii ya rẹn otọ ebe na ghaa tie.” Ọ gha kẹ, emwi ne ako na yae kha nọ na wẹẹ iran ghaa rhan otọ re ọre wẹẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ e Hibru ẹre a ka ya gbẹn Uhi nii yotọ, Ivbi e Livai keghi werriegbe gha ya urhuẹvbo Aramaic ta emwi na ghaa tie ladian, rhunmwuda ọ gha kẹ, te Ivbi e Ju ghi gha zẹ Aramaic vbe iran rre Babilọn. Ne ako na na wẹẹ a ghaa rhan otọ re ma iran vbe rhie ma wẹẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ Ivbi e Ju ghaa họn e Hibru, Ivbi e Livai na ghi ru iyobọ ne iran ya rẹn otọ emwi na ghaa tie ma iran vbe ebe Uhi nii.
AUGUST 21-27
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | NEHIMAIA 10-11
“Iran Keghi Sẹ Emwi Eso Ni Te Yẹẹ Iran Rae Rhunmwuda E Jehova”
w98 10/15 22 ¶13
E Jerusalẹm Nọ Gele Ye Vbene Eni Ẹnrẹn Khare
13 “Ebe” ne Ivbi Izrẹl rhie obọ yi vbe ẹghẹ e Nehimaia keghi mu iran egbe yotọ khẹ ẹghẹ na ya ya ekẹn na gbe lẹga e Jerusalẹm fi ohan ne Jehova. Sokpan ẹmwẹ ọvbehe ye gha rre otọ nọ khẹke ne iran zuze yi. Nian, a gbe ekẹn nọkhua lẹga e Jerusalẹm nẹ, onurho 12 ẹre ọ vbe rrọọ, rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne emwa ni rre uwu ẹre gha bun. Ẹmwata nọ wẹẹ, emwa eso ghaa rre uwu ẹre, sokpan ‘ẹvbo nọ kpọlọ ẹre Jerusalẹm ghaa khin, emwa ni rrọọ ma vbe gha bun.’ (Nehimaia 7:4) Rhunnwuda ọni emwa keghi “yan uta ya zẹ ẹgbẹe ọkpa vbe uwu igbe, nọ gha ya yin e Jerusalẹm ne ẹvbo nọhuanrẹn.” Rhunmwuda ne emwa na ya ekhọe obọ iran rhie obọ ba emwamwa na, Ivbi e Ju nikẹre ‘keghi tian avbe emwa ni tobọ iran kha wẹẹ iran gha yin Jerusalẹm.’ (Nehimaia 11:1, 2) Igiemwi esi ẹre iran wa rhie yotọ ne Ivbiotu e Kristi ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, ne ẹkpotọ kie na ya gha rrie eke na na gualọ iyobọ ọghe etẹn ni mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe!
w86 2/15 26
Vbene Ugamwẹ Ẹmwata Ya Werriegbe Gha Mwẹ Alaghodaro Hẹ
Ọ ma gha khuẹrhẹ ne ọmwa do sẹ avbe emwi nọ re vbe ukhu rae nọ gha rrie Jerusalẹm, ẹi mwẹ ọ ma vbe gbe igho. Emwi ughughan vbe gha rrọọ nọ gha sẹtin mu arrọọ ọghe emwa ni rre uwu ẹvbo nii ye ikpadede. Ena hia ẹre ọ si ẹre ne emwa na gha tian emwa ni ya ekhọe obọ iran kha wẹẹ, iran gha die Jerusalẹm ya, ẹi mwẹ iran ma vbe gha na erhunmwu ne Jehova fiangbe iran.
w16.04 8 ¶15
Te Ọmwa Nọ Mwẹ Amuẹtinyan Ya Ẹko Rhiẹnrhiẹn Osanobua
15 Vbe ima ya egbe ima fi ohan ne Jehova, ma keghi yan wẹẹ, ekhọe hia ẹre ima khian ya gha ru emwi nọ gualọ. Ma rẹnrẹn wẹẹ, ne ima mieke na sẹtin mu eyan na sẹ, te ima gha sẹ emwi eso rae. Sokpan, na do ru emwi nọ yẹẹ e Jehova sẹtin gha lọghọ, katekate deghẹ a na wẹẹ ne ima ru emwi nẹi ka yẹẹ ima. Sokpan deghẹ ima na ye gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ma na vbe gha gae, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ẹi khuẹrhẹ, te ima rhie ẹre ma wẹẹ ima mu ẹtin yan rẹn. Afiangbe ne ima gha miẹn gha sẹ emwi hia ne ima sẹrae, ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwi ne ima sẹrae nii te gha yẹẹ ima. (Mal 3:10) Sokpan, ovbi e Jẹfta nokhuo vbe vbo?
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 2/1 11 ¶1
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nehimaia
10:34—Vbọzẹ na na wẹẹ ne emwa gha viọ erhan rre? Uhi e Mozis ma wẹẹ ne emwa gha viọ erhan na khian ya gha ru izọese rre. Rhunmwuda vbene emwi ghaa ye hẹ, ẹre ọ si ẹre na na ghi wẹẹ ne emwa gha viọ erhan rre. Ẹi re avbiẹ erhan ẹre a ghaa loo ya giẹn avbe izọese vbe uhunmwu aka. Ọ khọ wẹẹ, avbe Nethinim ma bun sẹ, iran na ma gha re Ivbi Izrẹl, avbe eviẹn ni ghaa winna vbe Ọgua Osa ẹre iran ghaa khin. Rhunmwuda ọni, a keghi yan uta ye emwa ni khian gha viọ erhan rre, ne erhan ghẹ mieke na fo vbe Ọgua Osa.
AUGUST 28–SEPTEMBER 3
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | NEHIMAIA 12-13
“Gha Rhie Ẹre Ma Wẹẹ U Mwẹ Ẹkoata Daa E Jehova Vbe U Ghaa Zẹ Ọse”
it-1 95 ¶5
Ivbi Amọn
Vbe a ghi khu e Tobaia fua vbe Ọgua Osa nẹ, a keghi tie uhi ọghe Osanobua nọ rre ebe Diuteronomi 23:3-6 nọ khare wẹẹ, ọ ma khẹke ne Ivbi Amọn kevbe Ivbi e Moab la uwu ẹbu Ivbi Izrẹl, a na wa vbe rhie owẹ lele uhi na. (Neh 13:1-3) Odẹ ukpo 1,000 vbene ọ te sẹ ẹghẹ na kha na, ẹre a gbe uhi na, rhunmwuda, Ivbi Amọn kevbe Ivbi e Moab ma ru iyobọ ne Ivbi Izrẹl vbe iran rrie Otọ Na Ru Eyan Rẹn. Emwi na ya uhi na kha ọre wẹẹ, a ma kue yọ ne Ivbi Amọn kevbe Ivbi e Moab wa kugbe ba Ivbi Izrẹl ra ne iran vbe gha mwẹ asẹ ne Ovbi Izrẹl mwẹ vbe otọ Izrẹl. Uhi na ma rhie ma wẹẹ, Ivbi Amọn ra Ivbi e Moab i khian ghi gha gu Ivbi Izrẹl mu obọ, ọ ma vbe rhie ma wẹẹ, iran i khian sẹtin do dia otọ Izrẹl ya, ne iran ghẹ mieke na miẹn afiangbe ne emwa ọghe Osanobua sọyẹnmwẹ ọnrẹn . Emwi nọ ya ima rẹn ọna ọre ne Zẹlẹk ne ima ka guan kaẹn sin na gha re ọkpa vbe usun avbe ọkaokuo ọghe Devid. Emwi ọvbehe nọ so igiẹ ye ọna, ọre okha ọghe Rut ne ovbi e Moab.—Rut 1:4, 16-18.
w13 8/15 4 ¶5-6
A Ya Uwa Khian Emwa Ni Huanrẹn Nẹ
5 Tie Nehimaia 13:4-9. Emwa dan ẹre ọ lẹga ima, rhunmwuda ọni, ọ keghi lọghọ ne ima ye gha re emwa ni huanrẹn. Gi ima guan kaẹn Eliasib kevbe Tobaia. Eliasib ẹre ọ ghaa re ogie ohẹn, vbene Tobaia na gha re Ovbi Amọn. Ọ gha kẹ, e Tobaia kegha re ọkpa vbe usun avbe ukọ arriọba ne ukpo ẹre ma yo, ne arriọba e Pẹsia rhie asẹ na vbe otọ e Judia. E Tobaia kevbe avbe ọsiọre kegha gbodan ghee Nehimaia vbe ẹghẹ na na werriegbe gha gbe ogba ekẹn ọghe Jerusalẹm. (Neh 2:10) A ma vbe kue ne Ivbi Amọn gha la Ọgua Osa. (Diut 23:3) Nọnaghiyerriọ, vbọzẹ ne ogie ohẹn na ghi mu ughugha ọkpa na na rri evbare ne ọmwa vbe na ghee Tobaia vbe uwu Ọgua Osa?
6 Ọse ne kankankan ẹre Eliasib kevbe Tobaia ghaa khin. Ovbi e Ju ẹre Tobaia rhie re, ovbi e Ju ẹre ovbi ẹre na tie ẹre Jehohanan vbe rhie. Deba ọni, Ivbi e Ju nibun wa gha rhie ọghọ ne Tobaia. (Neh 6:17-19) Ọkpa vbe usun eyẹ ọghe Eliasib keghi rhie ovbi e Sanbalat nokhuo rọnmwẹ. E Sanbalat ẹre ọ ghaa re gọvina ọghe Sameria, ọse ne kankankan ẹre Tobaia vbe Sanbalat vbe gha khin. (Neh 13:28) Ena hia ya ima rẹn emwi nọ si ẹre ne Eliasib ne Ogie Ohẹn na kue ne ọmwa nẹi ga e Jehova kevbe nọ gbodan ghee emwa ọghe Osanobua, yae do ru emwi nọ ma gba. Sokpan e Nehimaia keghi rhie ẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ ẹkoata daa e Jehova, vbe ọ filo avbe aga kevbe eteburu ọghe Tobaia ladian vbe ughugha na na rri evbare.
w96 3/15 16 ¶6
Vbene Ima Khian Ya Gha Mwẹ Ẹkoata Hẹ Vbe Ẹghẹ Edanmwẹ
6 Deghẹ ima gele mwẹ ẹkoata daa e Jehova, ma i khian gha gu avbe eghian rẹn ru ọse. Ọni ẹre ọ si ẹre ne Jems ne ọrhuanegbe Jesu na gbẹn wẹẹ: “Uwa nẹi mwẹ iyayi, uwa ma rẹn wẹẹ, a ghaa gu agbọn na ru ọse, te a ya ẹre khian oghian Osanobua? Nọnaghiyerriọ, ọmwaikọmwa nọ hoo nọ gha re ọsie agbọn na, te ọ ya egbe ẹre khian oghian Osanobua.” (Jems 4:4) Ọ khẹke ne ima gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova, vbe na ghee Ọba e Devid. Ọ wẹẹ: “E Jehova, u miẹn vbene ohu iran nẹi hoẹmwẹ ruẹ mu mwẹ hẹ! U miẹn vbene iran ni sọtẹ ghee ruẹ sọnnọ mwẹ hẹ! Te I wa khuiwu iran! Te I wa ka iran ba eghian mwẹ.” (Psalm 139:21, 22) Ọ ma khẹke ne ima gha gu emwa ni mema ru orukhọ mu obọ rhunmwuda, emwi rhọkpa ma kaan ima kaan iran. Deghẹ ima gele mwẹ ẹkoata daa e Jehova, ma i khian gha gu egbe emwa vbenian ni re eghian rẹn mu obọ, ghee mwẹ ghee ruẹ ra vbe ẹkpẹti ughe.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
it-2 452 ¶9
Ihuan
Ihuan na so vbe Ọgua Osa kegha re emwi nọ wa kakabọ ru ekpataki. Emwi nọ ya ima rẹn ọna ọre na na guan kaẹn emwa ni so ihuan vbe ehe nibun vbe uwu e Baibol. Deba ọni, ‘a ma vbe mu iwinna ọvbehe’ ne iran vbene a mu ne Ivbi e Livai nikẹre. Te a ru ọna, ne iran mieke na sẹtin mu aro ye ẹmwẹ ihuan na so. (1 Krọ 9:33) Vbe a ghi vbe guan kaẹn emwa ni werriegbe ke Babilọn gha die Jerusalẹm, a ma vbe ka iran ba Ivbi e Livai nikẹre, ọna rhie ma wẹẹ, ẹbu ọvbehe ne kpataki ẹre iran ye gha khin. (Ẹzr 2:40, 41) Ọba Atakzaziz (Longimanus) nọ ghaa khaevbisẹ yan e Pẹsia keghi wẹẹ ne avbe ọsihuan kevbe iran ni ru iwinna ọvbehe ghẹ ha “igho uhunmwu.” (Ẹzr 7:24) Vbene ẹghẹ ya khian, ọba keghi ru emwamwa ọghe vbene a khian ya gha ghae emwi eso ne emwa ni so ihuan vbe ẹdẹgbegbe. Agharhemiẹn wẹẹ, Atakzaziz ẹre a khare wẹẹ ọ ru emwamwa na, a sẹtin miẹn wẹẹ Ẹzra ẹre ọ loo asẹ ne Atakzaziz rhie nẹẹn ya ru emwamwa na. (Neh 11:23; Ẹzr 7:18-26) Nọnaghiyerriọ, ma bẹghe ẹre wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ Ivbi e Livai ẹre avbe ọsihuan ghaa khin, te Baibol wa guan kaan iran zẹvbe ẹbu ọvbehe ne kpataki, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na wẹẹ, “avbe ọsihuan kevbe avbe Ivbi e Livai.”—Neh 7:1; 13:10.