1-3. De ọta ne emwa nọ vbekpae uwu? De ewanniẹn eso ne ugamwẹ eso zẹ yọ?

E BAIBOL khare wẹẹ ẹghẹ dee ne ‘uwu i khian ghi ya gha rrọọ.’ (Arhie Maan 21:4) Vbe Uhunmwu Ebe 5, ma ruẹ ọre wẹẹ, adẹwerriegbe ẹre ọ zẹe ighẹ ima mwẹ ayayẹro ọghe arrọọ etẹbitẹ. Sokpan emwa ye wulo. (Asan-Ibo 9:5) Ọna ẹre ọ si ẹre ne emwa na nọ ọta ne kpataki na, Vbọ sunu daa ima vbe ima gha wu nẹ?

² Ewanniẹn ọghe inọta ne kpataki na keghi rhie igiọdu ne ima, katekate vbe ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn gha wu. Ma sẹtin gha nọ wẹẹ: ‘De ehe nọ rrie? Ọ bẹghe ima ra? Ọ gha sẹtin ru iyobọ ne ima ra? Ma gha ye miẹn ọnrẹn ẹdẹ ra?’

³ Odẹ ughughan ẹre ugamwẹ ughughan ya zẹ ewanniẹn ye avbe inọta na. Eso khare wẹẹ, ọmwa esi gha wu, ọ ghi gha rrie ẹrinmwi, sokpan ọ gha re ọmwa dan, ọ ghi ya gha giẹn vbe ẹrinmwi erhẹn. Eso vbe kha wẹẹ, ọmwa gha wu nẹ, ọ ghi khian ọmwa orhiọn kevbe wẹẹ, ọ ghi ya gha gu emwa ni ka wu nẹ vbuwe ẹgbẹe ọre rrọọ. Vbene eso na vbe kha wẹẹ, ọmwa gha wu nẹ, a na vbe buohiẹn ọnrẹn nẹ, ọ ghi la ọmwa ọvbehe rre, ọ sẹtin vbe la aranmwẹ rre.

4. De iyayi ne ugamwẹ nibun mwẹ nọ dekaẹn uwu?

⁴ Te ọ yevbe na miẹn wẹẹ imamwaemwi ughughan ẹre ugamwẹ nibun mwẹ vbekpae uwu, sokpan u gha mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre, emwi ọkpa ẹre avbe ugamwẹ na yayi. Iran yayi wẹẹ, ọmwa gha wu, ọ mwẹ emwi ne ẹi wu vbuwe egbe ẹre nọ ye rrọọ. Ẹmwata ọna khin ra?

DE EHE NE IMA YO VBE IMA GHA WU NẸ?

5, 6. Vbọ sunu daa ima vbe ima gha wu nẹ?

⁵ E Jehova rẹn emwi nọ sunu daa ima vbe ima gha wu, ọ vbe gi ima rẹn wẹẹ ọmwa gha wu nẹ, ọni ọre arrọọ ọghẹe sẹ ufomwẹ.a Nọnaghiyerriọ, ọmwa gha wu nẹ, ẹi ghi yee emwi rre, ẹi ghi bẹghe, ẹi ghi họn ẹmwẹ, ẹi ghi vbe sẹtin mu emwi roro.

⁶ Ọba e Solomọn khare wẹẹ, “iran ni wulo nẹ ma rẹn emwi rhọkpa.” Emwa ni wulo nẹ i sẹtin hoẹmwẹ ọmwa amaiwẹ te iran khian khẹko ọmwa. E Baibol khare wẹẹ, “a i ghi ru emwi rhọkpa, iro i ghi rrọọ, irẹnmwi i ghi rrọọ, ẹwaẹn i ghi rrọọ” vbe a gha wu nẹ. (Tie Asan-Ibo 9:5, 6, 10.) Ebe Psalm 146:4 khare wẹẹ, ọmwa gha wu nẹ, “emwamwa ekhọe” ọghẹe hia ghi vbe wu.

EMWI NE JESU KHARE VBEKPAE UWU

7. De emwi ne Jesu khare vbekpae uwu?

⁷ Vbe ọsie ọre ighe Lazarọs wu, Jesu keghi khama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Lazarọs ne ọse ima vbiẹ.” Jesu ma yae kha wẹẹ te Lazarọs gele vbiẹ. Emwi nọ yae kha ọre wẹẹ: “Lazarọs wu.” (Jọn 11:11-14) Te Jesu ya uwu gie ovbe. Ọ ma kha wẹẹ e Lazarọs rrie ẹrinmwi ra ọ bu emwa vbuwe ẹgbẹe ọre ni ka wu nẹ. Ọ ma vbe kha wẹẹ ọ rrie ẹrinmwi erhẹn ra a dọlegbe biẹ ọre zẹvbe ọmwa ọvbehe ra aranmwẹ. Te ọ yevbe na miẹn wẹẹ, ovbe nọ dinmwi ẹre Lazarọs ghaa ye. Ako ọvbehe vbe evbagbẹn nọhuanrẹn vbe ya uwu gie ovbe nọ dinmwi. Vbe Stivin wu, e Baibol keghi kha wẹẹ te ọ vbiẹ vbe uwu. (Iwinna 7:60) Ukọ e Pọl vbe kha wẹẹ Ivbiotu e Kristi eso vbe vbiẹ vbe uwu.—1 Kọrinti 15:6.

8. Vbe ima ya rẹn wẹẹ Osanobua ma yi emwa nagbọn ne iran gha wu?

⁸ Te Osanobua yi Adam kevbe Ivi ne iran gha wu ra? Ẹo! Te Jehova yi iran ne iran gha sọyẹnmwẹ arrọọ vbe etẹbitẹ vbene iran i na khuọnmwi. Vbe Jehova yi emwa nagbọn, ọ keghi rhie ahoo ọghe ne a gha rrọọ vbe etẹbitẹ ye iran ekhọe. (Asan-Ibo 3:11) Ai miẹn evbibiẹ emọ ni hoo ne ivbi iran gha khuọnmwi ra ne iran wulo ye iran aro. Erriọ e Jehova vbe ye. Sokpan deghẹ te Jehova gele yi ima ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ, vbọ ghi zẹ ne ima na wu?

VBỌSIẸ NE IMA NA WU?

9. Vbọzẹe ne ima gha na kha wẹẹ, emwi ne Jehova wẹẹ ne Adam kevbe Ivi ru ma lọghọ gbe?

⁹ E Jehova keghi tama Adam vbe ogba ọghe Idẹn wẹẹ: “U sẹtin gha rri avbe ọmọ erhan hia ni rre uwu ogba na. Sokpan ọnii nọ rhie ẹwaẹn na ya rẹn emwi nọ maan kevbe ne ẹi maan ne ọmwa, ghẹ rri ọmọ rẹn. U gha rri ọre, u gha wu ẹdẹ ne ẹdẹrriọ zẹẹ.” (Gẹnẹsis 2:9, 16, 17) Emwi ne Jehova wẹẹ ne Adam kevbe Ivi ru, ma te lọghọ gbe rhunmwuda irẹn mwẹ asẹ nọ ya tama iran evbọ maan kevbe ne ẹi maan. Akpawẹ te iran họn ẹmwẹ ne Jehova, ọni gha te rhiema wẹẹ, iran gbe uhunmwu kotọ ne ọdakha ọghẹe. Ọ gha te vbe rhiema wẹẹ, iran gbọyẹmwẹ ye emwi hia nọ ru ne iran.

10, 11. (a) De vbene Setan ya mu Adam kevbe Ivi rẹrẹ? (b) Vbọzẹe ne a gha na kha wẹẹ, te Adam kevbe Ivi ya ekhọe obọ iran sọtẹ?

¹⁰ Ọ keghi re evbọ da ọmwa wẹẹ, Adam kevbe Ivi ma họn ẹmwẹ ne Jehova. E Setan keghi nọ Ivi wẹẹ: “Te Osanobua gele wẹẹ ne uwa ghẹ rri ọmọ erhan ni rre uwu ogba na rhọkpa ra?” Ivi keghi wanniẹn wẹẹ: “Ma sẹtin rri ọmọ erhan ke erhan vbe uwu ogba na. Sokpan a ma wẹẹ, erhan nọ rre adesẹneva ẹre. Osanobua wẹẹ ne ima ghẹ rri ọmọ erhan nii ra na ye obọ kan rẹn, ọ wẹẹ ma gha ruẹe, ma gha wulo.”—Gẹnẹsis 3:1-3.

¹¹ Evba nii e Setan na kha wẹẹ: “Ọnii i re ẹmwata; wa i wulo. Te Osanobua tae vberriọ, rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, wa gha rri ọre, wa ghi do gha ye vbe Osanobua, wa ghi do rẹn emwi nọ maan ke ne ẹi maan zẹ vbene irẹn ye.” (Gẹnẹsis 3:4-6) Te Setan ghaa tama Ivi mwa wẹẹ, ọ mwẹ asẹ nọ gha ya zẹ emwi ke emwi nọ hoo nọ ru ne egbe ẹre. Ọ na vbe tama rẹn wẹẹ, emwi nọ maan ẹre ọ khian lae miẹn deghẹ ọ na sọtẹ daa Osanobua. Ọ na tama Ivi wẹẹ ẹi khian wu, ẹre Ivi na re vbe nene ọmerhan, ọ na vbe rhie ne ọdafẹn ọnrẹn vbọ. Iran wa rẹn wẹẹ, e Jehova ma hoo ne iran re vbe ọmerhan nii. Vbe iran rri ọmerhan nii, te iran ya ekhọe obọ iran rhie obọ gberra emwi ne Jehova tama iran. Te ọni vbe rhiema wẹẹ, iran ma rhie ọghọ ne Erha iran nọ rre ẹrinmwi nọ mwẹ ahoẹmwọmwa. Iran i miẹn emwi rhọkpa mu na ighẹ ẹre ọ si ẹre ne iran na sọtẹ!

12. Vbọzẹe nọ na re evbọ da ọmwa ne Adam kevbe Ivi na sọtẹ daa Osanobua?

¹² Ọ keghi re evbọ da ọmwa wẹẹ, evbibiẹ ima nokaro ma zẹdẹ lele adia ọghe Ayi nọ yi iran! Uwẹ gha ghọghọ yọ ra, adeghẹ a na miẹn wẹẹ, ọmọ ne u ya ẹrhiọn hia koko na ghi sọtẹ daa ruẹ vbe okiekie?

13. Vbe Jehova yae kha vbe ọ wẹẹ Adam gha “dọlegbe khian” ekẹn?

¹³ Vbe Adam vbe Ivi sọtẹ, arrọọ ọghe etẹbitẹ keghi wii iran. E Jehova keghi tama Adam wẹẹ: “Ekẹn [ẹre] a ya ma an, ekẹn nii u gha vbe dọlegbe khian.” (Tie Gẹnẹsis 3:19.) Emwi ne Jehova ya ọni kha ọre wẹẹ, Adam gha werriegbe khian ekẹn, ọni ọre vbene ọ ka gha ye, a ke yi ẹre. (Gẹnẹsis 2:7) Adam ghi ru orukhọ nẹ, ọ na wu, ọ na khian emwi ne ẹi ghi rrọọ.

14. Vbọsiẹ ne ima na wu?

¹⁴ Akpawẹ te Adam vbe Ivi họn ẹmwẹ ne Osanobua, iran gha te gha rrọọ do fi ebanban. Orukhọ ne iran ru, ẹre ọ si ẹre ne iran na wulo. Te orukhọ yevbe emianmwẹ dan ne ima re vbe ukhu vbe obọ evbibiẹ ima nokaro. Te a biẹlẹ ima hia ye uwu orukhọ, ọna ẹre ọ si ẹre ne ima na wulo. (Rom 5:12) Sokpan ọna i re emwamwa ne Osanobua mwẹ ne emwa nagbọn. Osanobua ma te zẹdẹ hoo ne emwa gha wulo, ọna ẹre ọ si ẹre ne Baibol na tie uwu “oghian” ima.—1 Kọrinti 15:26.

ẸMWATA KEGHI FAN IMA VBE IMU

15. De vbene ẹmwata nọ dekaẹn uwu ya fan ima hẹ?

¹⁵ Ẹmwata nọ dekaẹn uwu keghi fan ima hin imu ọghe iyayi ohoghe rre. E Baibol maa ima re wẹẹ emwa ni wulo nẹ i khiẹ, iran i vbe miẹn obalọ. Ma i sẹtin gu iran guan, iran i vbe sẹtin gu ima guan. Ẹi mwẹ iyobọ ne ima gha sẹtin ru ne iran, iran i vbe mwẹ iyobọ ne iran ye ne ima. Iran i sẹtin rhie ikuanegbe ne ima, nọnaghiyerriọ, ọ ma khẹke ne ima gha mu ohan iran. Sokpan, ugamwẹ nibun keghi maa emwa re wẹẹ, ọ mwẹ eke ne emwa ni wulo nẹ ye, kevbe wẹẹ, ma gha sẹtin ru iyobọ ne iran deghẹ ima hae igho eso ne avbe ohẹn ra iran ni zẹ ọbo edunna. Sokpan ma gha rẹn ẹmwata vbekpae uwu, emwa i sẹtin ya ohoghe vberriọ mu ima rẹrẹ.

16. De ohoghe ne ugamwẹ nibun maa emwa re vbekpae uwu?

¹⁶ Ugamwẹ ohoghe ẹre Setan loo ya maa emwa re wẹẹ, emwa ni wulo nẹ ye rrọọ. Vbe igiemwi, imamwaemwi ọghe ugamwẹ eso ọre wẹẹ, ma gha wu, ọ mwẹ emwi nọ rre uwu ima nọ kpa gha rrie ehe ọvbehe. Ọna ọre imamwaemwi ọghe ugamwẹ ruẹ ra, ra ẹmwata nọ dekaẹn uwu ẹre a maa uwa re? E Setan keghi ya ohoghe bibi emwa odẹ, nọ ghi ya iran fi iyeke gbe Jehova.

17. Vbọzẹe ne imamwaemwi ọghe ẹrinmwi erhẹn i na rhie uyi ne Jehova?

¹⁷ Imamwaemwi ọghe ugamwẹ nibun keghi kpa ọmwa odin. Vbe igiemwi, eso maa emwa re wẹẹ, te emwa dan khian gha giẹn vbe etẹbitẹ vbe ẹrinmwi erhẹn. Imamwaemwi vberriọ i rhie uyi ne Osanobua rhunmwuda, Osanobua i mwẹ ekhọe ne a ya rri ọmwa oya vberriọ. (Tie 1 Jọn 4:8.) De aro ne u khian ya ghee ọmwa nọ rhie obọ ọvbokhan fi erhẹn rhunmwuda te ọ gbe ẹre hin ọkhọ rre? Ọmwa nọ mwẹ ekhọe atosi ẹre u khian tie ẹre. U i zẹdẹ hoo ne u sikẹ ọmwa vberriọ. Aro vberriọ ẹre Setan hoo ne ima ya gha ghee Jehova!

18. Vbọzẹe nọ ma na khẹke ne ima gha mu ohan emwa ni wu nẹ?

¹⁸ Ugamwẹ eso keghi maa emwa re wẹẹ, ọmwa gha wu, ọ ghi khian ọmwa orhiọn. Ugamwẹ vberriọ ẹre ọ maa emwa re wẹẹ, te ọ khẹke na gha rhie ọghọ ne emwa ni wulo nẹ, kevbe na gha mu ohan iran, rhunmwuda iran sẹtin khian ọse ni gbogba ga ima ra eghian ni kpokpo ima. Emwa nibun wa ya ohoghe na yi. Ohan ẹre ọ ya iran ga emwa ni wulo nẹ, ne iran gha te ya gha ga e Jehova. Yerre wẹẹ, emwa ni wulo nẹ ma ghi rẹn emwi rhọkpa, rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke ne ima gha mu ohan iran. E Jehova ọre Ayi ọghomwa. Irẹn ọkpa ẹre ọ khẹke ne ima ga, rhunmwuda irẹn ọre Osanobua ọghe ẹmwata.—Arhie Maan 4:11.

19. De vbene ẹmwata nọ kaẹn uwu ya ru iyobọ ne ima hẹ?

¹⁹ Ẹmwata nọ dekaẹn uwu keghi fan ima hin imu ọghe ugamwẹ ohoghe rre. Ẹmwata na, ẹre ọ vbe ya ima rẹn vbekpae avbe eyan ne Jehova ru nọ dekaẹn arrọọ ọghomwa vbe ẹghẹ na kevbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro.

20. De emwi ne ima khian ruẹ vbe uhunmwuta nọ ghi lele ọna?

²⁰ Vbe ẹghẹ nọ kpẹẹ fua, ọguọmwadia Osanobua na tie ẹre Job keghi nọ wẹẹ: “Ọmwa gha wu nẹ, ọ gha ye rhiọrre do gha rrọọ ra?” (Job 14:14) Emwa ni wu nẹ gha gele sẹtin do gha rrọọ ra? Ewanniẹn ne Baibol rhie ye inọta na keghi re nọ fu ọmwa ẹko rre. Ọni ẹre ima khian ghi ruẹ vbe uhunmwuta nọ ghi lele ọna.

1-3. De emwi nọ mu ima hia ye igbedia? De vbene Jehova khian ya fan ima hẹ?

GIA kha wẹẹ, a buohiẹn gbuẹ ne u ya ẹdẹ agbọn ruẹ hia gha rre eghan, rhunmwuda emwi ne u ma na rẹn ọkpa rẹn eva. U ma yaro yọ wẹẹ a gha fan ruẹ fua ẹdẹ, emwi rhọkpa i vbe rrọọ ne u gha sẹtin ru. Vbuwe ibavbaro na, ẹre ọmwa nọ gha sẹtin fan ruẹ fua na rre, ọ na wẹẹ irẹn gha ru iyobọ nuẹn. Ọmwa gha gele ru iyobọ vbenian nuẹn, u i sẹtin ghọghọ!

² Erriọ uwu vbe ya mu ima hia ye igbedia. Ẹi mwẹ vbene ima hia sẹ hẹ, ima i sẹtin lẹ fe vbe obọ uwu. Sokpan e Jehova gha sẹtin fan ima hin ẹtin uwu rre. Irẹn yan rẹn nẹ wẹẹ, “oghian ne okiekie ne a gha khọọn miẹn re otọ ọre uwu.”—1 Kọrinti 15:26.

³ U miẹn vbene orhiọn ima gha sotọ hẹ, vbe ẹghẹ ne uwu i khian ghi ya gha rrọọ! Sokpan ẹi re uwu ọkpa ẹre Jehova khian wabọre rua, ọ gha vbe huẹn emwa ni wulo kpaegbe. U miẹn vbene ọyẹnmwẹ khian gha sẹ ruẹ hẹ vbe ẹghẹ nii! E Jehova yan rẹn wẹẹ irẹn “gha huẹn iran ni wulo arria ne usin kpaegbe.” (Aizaia 26:19) Ọna ẹre Baibol tie ẹre arhiọkpaegbe.

ỌMWA NE IMA HOẸMWẸ ỌNRẸN GHA WU

4. (a) Vbe ima khian na miẹn ifuẹko vbe ọmwa ima vbuwe ẹgbẹe ra ọse ima gha wu? (b) De emwa eso ni ghaa re ọsie Jesu?

⁴ Ọmwa ima vbuwe ẹgbẹe ra ọse nọ sikẹ ima gha wu, ọ keghi balọ ima sẹ ugboloko. Emwi vbenian gha sunu, iro ghi han ima rhunmwuda ma i sẹtin huẹn ọmwa nọ wu kpaegbe. Sokpan e Baibol wa rhie ifuẹko ne ima. (Tie 2 Kọrinti 1:3, 4.) Gia ziro yan igiemwi ọkpa nọ rhiẹre ma wẹẹ, e Jehova kevbe Jesu gele hoo ne iran huẹn emwa ima ni wulo kpaegbe. Vbe Jesu rre agbọn, ẹghẹ hia ẹre ọ ya gha mu otuẹ gie Lazarọs kevbe etiọnrẹn nikhuo eva, Meri vbe Mata. Ọse ne khuankhuankhuan ọghe Jesu ẹre iran eha ghaa khin. E Baibol keghi kha wẹẹ: “Jesu hoẹmwẹ Mata kevbe ọtiọnrẹn ne okhuo kevbe Lazarọs.” Ẹdẹ ọkpa ghi rre, Lazarọs na wu.—Jọn 11:3-5.

5, 6. (a) De emwi ne Jesu ru vbe ọ bẹghe wẹẹ etiẹn Lazarọs kevbe avbe ọse iran khiẹ? (b) Vbọzẹe nọ na fu ima ẹko rre ne ima na rẹn wẹẹ, ọ da Jesu vbe ọmwa gha wu?

⁵ Vbe Lazarọs ghi wu nẹ, Jesu na ghi ya rhie ifuẹko ne Mata vbe Meri. E Mata ghi họn ighẹ Jesu dee, ọ keghi ya khian vba re. E Jesu ma he sẹ adesẹ ẹvbo vbe Mata vba re. Ọ wa ghọghọ vbe ọ miẹn Jesu sokpan ọ na kha wẹẹ: “Nọyaẹnmwa, akpawẹ u rre emwa na, ọtẹnmwẹ ghẹ wu.” E Mata kegha roro ẹre wẹẹ Jesu ma rherhe rre. Vbe Jesu ghi bẹghe ẹre wẹẹ e Meri viẹ, ọ keghi dae rua vbe ọ miẹn akhiẹ ne iran ye. E Jesu tobọre na vbe gha viẹ. (Jọn 11:21, 33, 35) Jesu keghi do bẹghe vbe nọ da ọmwa hẹ, vbe ọmwa na hoẹmwẹ ọnrẹn gha wu.

⁶ Ọ keghi re emwi nọ rhie ifuẹko ne ima, ne ima na rẹn wẹẹ, ọ vbe da Jesu vbe ọmwa gha wu. Erriọ vbe da Erhae vbe ọmwa gha wu. (Jọn 14:9) E Jehova wa mwẹ ẹtin nọ khian ya khọnmiotọ yan uwu vbe etẹbitẹ. Ọ gha ru vberriọ vbe ne ẹi khian ghi kpẹẹ gbe.

“LAZARỌS, LADIAN!”

7, 8. Vbọzẹe ne Mata ma na te kue na mu okuta na ya gue idin e Lazarọs hin? De emwi ne Jesu ghi ru?

⁷ Jesu ghi sẹ idin ne a ree Lazarọs yi, ọ keghi bẹghe ẹre wẹẹ okuta nọkhua ẹre a mu gue nene idin. Jesu keghi kha wẹẹ: “Wa mu okuta nii hin.” E Mata ma te hoo ne iran mu okuta nii hin rhunmwuda ikpẹdẹ enẹ ẹre ọ ghi ye ne Lazarọs wu. (Jọn 11:39) E Mata ma zẹdẹ rẹn emwi ọyunnuan ne Jesu khian ru vbe ẹdẹ ne ẹdẹrriọ.

⁸ Jesu keghi kha wẹẹ: “Lazarọs, ladian!” Emwi nọ ghi sunu vbobọvbobọ nii keghi kpa e Meri kevbe Mata odin. E Lazarọs nọ gbe ikpẹdẹ enẹ nẹ vbuwe idin “keghi ladian kẹ kevbe ukpọn orinmwi ne a ya gbalọ ọre obọ kevbe owẹ.” (Jọn 11:43, 44) Etiọnrẹn kevbe avbe ọsiọre ma sẹtin ghọghọ! Iran na muẹn dede, iran na vbe gha gu ẹre guan. Emwi ọyunnuan nọkhua ẹre Jesu ru vbe ẹdẹrriọ.

“ỌMOKHUO, I TAMA RUẸN, KPAEGBE!”

9, 10. (a) De ẹtin ne Jesu ya gha huẹn emwa kpaegbe? (b) Vbọzẹe ne okha ọghe emwa ne a huẹn kpaegbe na ru ekpataki?

⁹ De ẹtin ne Jesu ya gha huẹn emwa kpaegbe? Ẹi re ẹtin obọ re. Vbene ọ te huẹn Lazarọs kpaegbe, ọ na ka na erhunmwu gie Jehova nọ rhie ẹtin ne irẹn ya huẹn ọnrẹn kpaegbe. (Tie Jọn 11:41, 42.) Ẹi re Lazarọs ọkpa Jesu huẹn kpaegbe. E Baibol guan kaẹn ọmokhuo nọ rre ukpo 12 nọ ghaa khuọnmwi. Erha ọmọ na, ne a tie ẹre Jairọs kegha ha yo ha rre. Ọ na gha rinmwian e Jesu nọ do mu ovbi irẹn egbe rran rhunmwuda ukpọmọkpa nọ ghaa mwẹ nọ. Vbe ọ ye rinmwian e Jesu, ikpia eso na do tama rẹn wẹẹ: “Ovbuẹ wu nẹ, vbe u a ghi ye kpokpo Ọmamwaemwi ba?” Sokpan Jesu keghi khama e Jairọs wẹẹ: “Ghẹ fian afianma, sokpan yayi, egbe gha rran rẹn.” Jesu na ghi lele Jairọs gha rrie owa. Umọdia ẹre Jesu na bẹghe emwa ni solo vbe owa e Jairọs. Jesu na tama iran wẹẹ: “Wa ghẹ ghi viẹ, ọmọ na ma wu, te ọ vbiẹ kẹkan!” Ẹi mwẹ ọ ma kpa evbibiẹ ọmọ nọ wu odin, ighẹ ẹmwẹ ne Jesu tae nii. Jesu keghi tama emwa ni gbẹbu ne iran ladian. Ọ keghi rhie evbibiẹ ọmọ nọ wu gha rrie ehe ne ọmọ nii lovbiẹ yi. Jesu keghi rhie ọmọ nii obọ, ọ na khama rẹn wẹẹ: “Ọmokhuo, I tama ruẹn, kpaegbe!” U miẹn ọyẹnmwẹ nọ ghaa sẹ evbibiẹ ọmọ nii vbe ovbi iran kpaegbe gha khian yo khian rre! (Mak 5:22-24, 35-42; Luk 8:49-56) Vbene ẹmwata, evbibiẹ ọmọ nii i sẹtin mianmian ẹse ne Jehova loo e Jesu ya ru ne iran, iran te ya wu.a

¹⁰ Te emwa hia ne Jesu huẹn kpaegbe werriegbe wulo. Sokpan avbe okha na keghi ya ima mwẹ ayayẹro ne ẹi beghe wẹẹ, e Jehova gele hoo nọ huẹn emwa ni wulo kpaegbe. Ọ gha wa ru vberriọ.

EMWI NE IMA MIẸN RUẸ VBE OKHA ỌGHE ARHIỌKPAEGBE

11. De emwi ne ebe Asan-Ibo 9:5 maa ima re vbekpae Lazarọs?

¹¹ E Baibol khare wẹẹ, “iran ni wulo nẹ ma rẹn emwi rhọkpa.” Erriọ e Lazarọs ghaa ye vbe ọ wu. (Asan-Ibo 9:5) Zẹ vbene Jesu khare, te Lazarọs ghaa vbiẹ vbe ọ wu. (Jọn 11:11) Vbe Lazarọs rre idin, ọ “ma rẹn emwi rhọkpa.”

12. Vbe ima ya rẹn ighẹ Lazarọs gele rhiọ kpaegbe?

¹² Vbe Jesu huẹn Lazarọs kpaegbe, te aro emwa nibun wa sọe, ya sẹ egbe eghian e Jesu. Emwi nọ wa suigiẹ yọ wẹẹ emwi ọyunnuan vberriọ gele sunu ọre ne Lazarọs na gha rre agbọn. (Jọn 11:47) Yevbesọni, te emwa nibun mu otuẹ gie Lazarọs vbe ọ ghi rhiọ kpaegbe nẹ. Rhunmwuda ọni, emwa nibun keghi do yaeyi wẹẹ, Osanobua ẹre ọ gele gie Jesu gha die agbọn. Ẹko ma zẹdẹ gha rhiẹnrhiẹn eghian e Jesu hiehie. Iran keghi si uma ne iran gbe Jesu kevbe Lazarọs rua.—Jọn 11:53; 12:9-11.

13. Vbọzẹe ne ima na mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe?

¹³ Jesu khare wẹẹ “avbe orinmwi ni rre idin” ayere gha rhiọ kpaegbe. (Jọn 5:28) Ọna rhiema wẹẹ emwa hia ni rre ayere ọghe Jehova gha rhiọ kpaegbe. Sokpan vbene Jehova te huẹn ọmwa kpaegbe, te ọ gha yee emwi hia rre vbekpae ọmwa nii. Uwẹ yayi wẹẹ, irẹn gha gele sẹtin ye emwi hia rre vbekpae emwa ni wulo ra? Orhọnmwẹ ni rre orere iso keghi re uye nibun, te iran bun vbe na ghee ikpẹ ekhae ni rre ọkpẹn ẹzẹ. Ọrheyerriọ, e Baibol khare wẹẹ, Osanobua rẹn eni edọmwadẹ iran. (Tie Aizaia 40:26.) Deghẹ e Jehova sẹtin yerre, eni edọmwadẹ orhọnmwẹ ni rre orere iso, inu ghi nọ ne emwa ni wulo nẹ? Ọni rhiema wẹẹ, ọ gha gele sẹtin ye emwi hia rre vbekpae emwa ni wulo nẹ. Yevbesọni, e Jehova ẹre ọ yi emwi hia, nọnaghiyerriọ, ọ gha sẹtin huẹn emwa ni wulo kpaegbe vbe idin.

14, 15. De emwi ne ẹmwẹ ne Job tae maa ima re vbekpae arhiọkpaegbe?

¹⁴ E Job nọ ya ẹkoata ga e Jehova ghaa mwẹ iyayi wẹẹ, emwa ni wulo gha rhiọ kpaegbe. Ọ keghi nọ wẹẹ: “Ọmwa gha wu nẹ, ọ gha ye rhiọrre do gha rrọọ ra?” Vbe iyeke ọni, ọ na wẹẹ: “Ẹghẹ nii u ghi tie, mẹ ghi vbe khuẹnniẹn. Ẹko ruẹ ghi do rhiẹnrhiẹn ghee imẹ ne emwi ne uwẹ yi.” Vbene ẹmwata, e Job rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova yaro ye ẹghẹ nọ khian ya huẹn emwa ni wulo kpaegbe.—Job 14:13-15.

¹⁵ Ayayẹro ọghe arhiọkpaegbe sẹ ruẹ ọyẹnmwẹ ra? U sẹtin gha mwẹ inọta vbenian vbe ekhọe, ‘Emwa vbuwe ẹgbẹe mwẹ kevbe avbe ọse mwẹ ni wulo gha rhiọ kpaegbe ra?’ Ọ keghi rhie ifuẹko ne ima, ne ima na rẹn wẹẹ e Jehova gele hoo nọ huẹn emwa ni wulo kpaegbe vbe idin. Nia, gi ima ziro yan emwi ne Baibol khare vbekpae emwa ni khian rhiọ kpaegbe kevbe ehe ne iran khian dia.

IRAN “GHA HỌN URHU ẸRE, IRAN GHI KE UNU IDIN IRAN LADIAN”

16. De emwi ne emwa na khian huẹn kpaegbe vbe uhunmwu otagbọn na khian sọyẹnmwẹ ọnrẹn?

¹⁶ Emwa ne a huẹn kpaegbe vbe ẹghẹ nẹdẹ keghi werriegbe gu ẹgbẹe iran kevbe avbe ọse iran gha rrọọ. Emwi vbenian gha dọlegbe sunu vbe odaro, sokpan nọ dee vbe odaro ẹre ọ khian maan sẹ. De odẹ nọ khian ya maan sẹ? Ẹkpotọ ọghe arrọọ etẹbitẹ gha kie ne emwa na khian huẹn kpaegbe vbe odaro. Agbọn ọgbọn nọ lughaẹn ne agbọn ne ima ye na, ẹre iran khian yin. Okuo, uyinmwẹ ọkhọ kevbe emianmwẹ i khian ghi ra rrọọ.

17. De emwa ni khian rhiọ kpaegbe?

¹⁷ De emwa ni gha rhiọ kpaegbe? Jesu keghi kha wẹẹ “avbe orinmwi” hia ni rre idin ayere “gha họn urhu ẹre, iran ghi ke unu idin iran ladian.” (Jọn 5:28, 29) Ebe Arhie Maan 20:13, NW keghi kha wẹẹ: “Okun keghi hẹ iran ni wulo yọ ladian, uwu kevbe idin na vbe viọ iran ni wulo yọ ladian.” Vbene ẹmwata, emwa oribirhi ẹre ọ khian rhiọ kpaegbe. Ukọ e Pọl na vbe kha wẹẹ “emwa ni mwẹ imudiase kevbe ne ẹi mwẹ imudiase” gha rhiọ kpaegbe. (Tie Iwinna 24:15, NW.) Vbe a ya ẹmwẹ na kha?

18. De “emwa ni mwẹ imudiase” ni khian rhiọ kpaegbe?

¹⁸ “Emwa ni mwẹ imudiase” keghi re eguọmwadia ọghe Jehova ni ghaa rre agbọn vbene ọ te sẹ ẹghẹ Jesu. Emwa vbe na ghee Noa, Ebraham, e Sera, e Mosis, e Rut kevbe Ẹsta gha yin agbọn ọgbọn vbe a gha huẹn iran kpaegbe. Te ebe Hibru uhunmwu ẹnrẹn 11 wa guan kaẹn ikpia vbe ikhuo ni ya ẹkoata ga Osanobua. Eguọmwadia e Jehova ni ya ẹkoata gae vbe ẹghẹ ọghe ima ghi vbo? Iran rre usun “emwa ni mwẹ imudiase,” nọnaghiyerriọ, iran gha rhiọ kpaegbe.

19. De emwa “ne ẹi mwẹ imudiase”? De ẹkpotọ ne Jehova khian kie ne iran?

¹⁹ Emwa “ne ẹi mwẹ imudiase” keghi re emwa oribirhi ne ẹkpotọ ma kie na ya ga e Jehova. Agharhemiẹn wẹẹ iran wulo, Osanobua ma mianmian iran. E Jehova gha huẹn iran kpaegbe, ẹghẹ nii, iran ghi miẹn ẹkpotọ ya ruẹ emwi vbekpae Jehova, iran ghi vbe gae vbe odẹ ọghe ẹmwata.

20. Vbọzẹe ne emwa hia ni wulo i khian na rhiọ kpaegbe?

²⁰ Te ọna ghi rhiema wẹẹ emwa hia ni wulo ẹre ọ khian rhiọ kpaegbe ra? Ẹo. Jesu khare wẹẹ, ọ mwẹ emwa eso ne ẹi khian rhiọ kpaegbe. (Luk 12:5) De ọmwa nọ mwẹ asẹ ne a ya tae deghẹ ọmwa gha rhiọ kpaegbe ra ẹi khian rhiọ kpaegbe? E Jehova ọre Ọbuohiẹn nọ sẹre sokpan, ọ rhie asẹ ne Jesu nọ ya buohiẹn “emwa ni rre agbọn kevbe ni wulo nẹ.” (Iwinna 10:42) Ọmwa na buohiẹn gbe zẹvbe ọmwa dan nọ ma kue fiwerriẹ i khian miẹn arhiọkpaegbe.—Ya ghee Ifiẹmwẹ Nọ Rre Ufomwẹ Ebe na 19.

EMWA NI KHIAN RHIỌ KPAEGBE GHA RRIE ẸRINMWI

21, 22. (a) Vbe a yae kha na huẹn ọmwa kpaegbe gha rrie ẹrinmwi? (b) Gha re ọmwa nokaro na huẹn kpaegbe gha rrie ẹrinmwi?

²¹ E Baibol khare wẹẹ a gha huẹn emwa eso kpaegbe gha rrie ẹrinmwi. Osanobua gha huẹn emwa kpaegbe gha rrie ẹrinmwi nẹ, ẹi ghi werriegbe viọ iran gha die agbọn na zẹvbe emwa nagbọn ni mwẹ egbe ikpakpa. Te iran khian gha rre ẹrinmwi zẹvbe emwa orhiọn.

²² Jesu ọre ọmwa okaro na huẹn kpaegbe gha rrie ẹrinmwi. (Jọn 3:13) Ọ ghi rre ikpẹdẹ eha ne Jesu wu, e Jehova keghi huẹn ọnrẹn kpaegbe. (Psalm 16:10; Iwinna 13:34, 35) Sokpan, ọ ma huẹn ọnrẹn kpaegbe zẹvbe ọmwa ikpakpa. Ukọ e Pita keghi kha wẹẹ, “a gbẹe rua zẹvbe ọmwa ikpakpa, a keghi huẹn ọnrẹn kpaegbe zẹvbe ọmwa orhiọn.” (1 Pita 3:18, NW ) Osanobua keghi huẹn Jesu kpaegbe zẹvbe evbayi ọghe orhiọn nọ mwẹ ẹtin! (1 Kọrinti 15:3-6) E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ẹi irẹn ọkpa ẹre a khian huẹn kpaegbe zẹvbe ọmwa orhiọn.

23, 24. Gha re “oghẹn kherhe” ne Jesu guan kaẹn? Inu iran khin?

²³ Ọ ghi bu ẹghẹ ne Jesu khian ya wu, ọ keghi tama erhuanegbe ẹre ni mwẹ ẹkoata wẹẹ: ‘Mẹ khian ya mwamwa otọ khẹ uwa.’ (Jọn 14:2) Ọna rhiema wẹẹ eso vbuwe erhuanegbe ẹre gha rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi. Inu iran? Jesu keghi tie iran “oghẹn kherhe” nọ rhiema wẹẹ iran i bun. (Luk 12:32) Ukọ e Jọn keghi wa sunu ye inu ne iran khin tara. Vbe umian nọ miẹn, ọ keghi bẹghe Jesu vbe ọ mudia ye Oke Zaiọn vbe orere ẹrinmwi, “arhunmwu arriaisẹn enẹyan-ikiọkhọe (144,000) keghi mudia kẹe.”—Arhie Maan 14:1.

²⁴ De ẹghẹ ne arhunmwu 144,000 khian ya rhiọ kpaegbe? E Baibol khare wẹẹ ọna gha sunu, vbe Kristi gha suẹn gha kha nẹ zẹvbe Ọba vbe ẹrinmwi. (1 Kọrinti 15:23) Ọni ọre ẹghẹ ne ima wa ye na. Iran nibun sẹ vbuwe arhunmwu 144,000, rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi nẹ. Iran ni ye rre agbọn nia gha wa wu, awarọkpa nii, iran ghi rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi. Sokpan oghẹn ne gbii ni khian rhiọ kpaegbe vbe uhunmwu otagbọn gha yin agbọn ọgbọn vbe Paradais.

25. De emwi ne ima khian ruẹ vbe uhunmwuta nọ ghi lele ọna?

²⁵ Vbe ne ẹi khian ghi kpẹẹ gbe, e Jehova gha fan emwa hia hin ẹtin uwu rre, vbe iyeke ọni, a ghi ho uwu bẹkun vbe etẹbitẹ. (Tie Aizaia 25:8.) Sokpan de iwinna ne emwa ni rrie ẹrinmwi khian ya ru vba? E Baibol khare wẹẹ, te iran khian ya deba e Jesu gha kha vbe Arriọba nọ rre ẹrinmwi. Ma gha ruẹ vbekpae Arriọba nii, vbe uhunmwuta nọ ghi lele ọna.