Bia ve ngule ya liti mbamba éve’ela

ME NGA bialé ngon awôm a baa é to melu 10 mbu 1936 e Wichitas, Kansas, U.S.A. Me ne ntôle mone ya bone benyin. Bebiaé bam William ba Jean, be mbe beta bebo bisaé be Yéhôva. Pepa a mbe serviteur de groupe, nde be mbe be loone bemvendé ya akônda nalé. Nyia mema, Emma Wagner, nnye a nga ye’ele nye benya mejôô, a ye’ele fe bôte befe aval ane Gertrude Steele, nnye ate a nga saé ane missionnaire abui mimbu e Porto Rico.a Nde ñhe, me nga to me bili abui bive’ela ya tôñ.

MA SIMESANE MBAMBA BIVE’ELA

Ngô’é éziñe ya môs éwônga, me to mimbu mitan, bia pepa bi mbe bi va’a bôte bekalate mefoé, Nkume mmombô a bete a Consolation (éyoñe ji Réveillez-vous!) njoñ. Beta bita bi baa bi mbe bi boba’an. Dokita éziñ a mbe a maneya nyu meyok a nga zu labe Pepa amu a nga bene ke bita, a jô’ô nye na a ne ñwôwoñ a mbiasé bôt. Nde a nga zu tebe Pepa ôsu a jô’ô na, “Amu jé wo bibi ki ma, évele ñwôwoñ!” Me mbe me koo woñ, ve me wô’ô fe Pepa mvaé. Pepa a nga ke ve ôsu a kañete. Mone bezimbi éziñ a mbe a lôtô valé nde dokita a nga jôô nye na, “Nga wo bo évele ñwôwoñe jina jôm!” Mone bezimbi ate émien a nga yene na a ne ñyuan, nde a nga jô nye na, “kelek so’o meyok e nda jôé!” Nde be nga ke. Me ne mevak éyoñe ma beta simesan ayok nleme Yéhôva a nga ve Pepa. Pepa a mbe a bili menda mebaé ba tyeñe minlô, a dokita ate a mbe a za’a tyeñeban valé!

Éyoñe me nga bi mimbu muam, bebiaé bam be nga kuane nda jap a bifatyele biap, be kôme mone nda metua, a ke e Colorado, e vôme bekañete mbamba foé be mbe tyôtyoé. Bi nga ke tabe fefele Grand Junction. E wôé, bebiaé bam be mbe bekpwa’a mefane ya ayap éyoñ, be saé fe biyoñe biziñ e mefup a vôme ba ba’ale bikabela. Yéhôva a nga botan ayôñ ésaé nkañete dap, akônda é nga bialé. Ngone samane é to melu 20 mbu 1948, Pepa a nga du ma ôtôñ ô mbe ô lôtô nkôl a bôte bevok be nga kañese benya mejôô, aval ane Billie Nichols a minga wé. Billie a nga su’ulane bo njome mekônda, mone ba ngal be nga bo fe avale da.

Bi mbe bi bili abui bemvôé é to bekpwa’a mefan, e dañedañe nda bôte Steele​—Don ba Earlene, Dave ba Julia, a Si ba Martha​—bia be be bi mbe bi laan abeñe minlañe ya nsisim​—be mbe beta bive’ela asu dam. Be nga liti ma na e telé Éjôé ôsu a ne mfi, a soo fe benya mevak.

MA KE VÔME MFE

Éyoñe me nga bi mimbu 19 Bud Hasty, mvôé jangan, é nga jô na me ke koone nye e Sud ya États-unis, vôm a mbe npkwa’a mefane ya ayap éyoñ. Njome mekônda a nga jô bia na bi ke e Ruston, Louisiane, e vôm abui Bengaa é mbe teke fe nyoñe ngap a mame ya nsisim. Bi mbe bi jô’ô be na be zu tabe bisulan sondô ase teke fombô abime bôt da ye so. Bi nga yene mbamba vôme ya bo bisulan. Bi mbe bi tabe’e bisulane bise, ve biyoñe biziñ bi mbe ve bia bebaé. Môte wua a mbe a bo’o ésulan, nyi mbo’o ki a yalane minsili mise. Nge ngap éziñ é mbe é sili’i besisia, bia bebaé bi mbe pôsmôden aba é to ékôkoé! Asu’ulane ya été é mbe na, nnôme sita éziñ ô nga taté na wo zu bisulan. Biyoñe biziñ bôte be mbe be yé’é Kalate Zambe, a bôte béziñ be mbe teke fe nyoñe ngap a mam ya nsisim, be nga taté be nga zu bisulan, a été été nde akônda é nga bialé.

Môs éziñ bia Bud bi nga tôbane môt éziñe ya nda Zambe Église du Christ, a mbe a kobô’ô ajô ya bifuse biziñe ya Kalate Zambe me nji be me kôme yem. Jame te e nga bo na me fas abui, a e nga volô ma na me tu’a fak mam me mbe me yemek. Alu, me mbe me bela’ane lambe na me jeñe biyalane ya minsili a mbe a sili’i. Jame te e nga volô ma na me kôme yeme benya mejôô, a me bo ngule ya beta ke nkañete.

Mon éyoñ mvuse ya valé, njome mekônda a nga jô ma na me ke volô akônda ya El Dorado, Arkansas. E wôé, me mbe me kele e Colorado, e wofise ya mam bezimbi éyoñ ése. Môs éziñ, bia bepkwa’a mefane bevok bi nga ku a metua wom e Texas, ane metua a nga ndaman. Bi nga loone mojañ éziñ a nga kee bia nda jé a mvuse ya valé ésulan. Be nga kate foé ésulane na bi nga ku e metua, nde bobejañe béziñ be nga ve bia moné. Mojañ ate a nga kuane fe metua wom tañe bedollard 25.

Bi mbe ngule ya ke bia wulu e Wichitas, e vôme mvôé jangan, mojañ McCartney a mbe npkwa’a mefan. Mimbiase mié Frank ba Francis mi mbe fe beta bemvôé bam. Be mbe be bili nnôme metua be nga kuane ma tañe bedollard 25, fo’o ve abime moné me nga bi éyoñe me nga kuane mbôlane metua wom. A mbe éyoñ ôsu ma kôme yen ane Yéhôva a ve ma abime da yiane ma, amu me nga telé Éjôé jé ôsu. Njomane te, McCartneys a nga liti ma abeñ éwôlô sita é to jôé na Béthel Crane. Nyia wé Ruth, ayôñe nkañete mbamba foé e Wellington e Kansas, a nga ke ôsu a bo nkpwa’a mefan to’o éyoñ a mbe a bili mimbu 90. Ngumba mbu ô nji lôt nde bia Béthel bi nga lu’an mbu 1958, a nga zu koone ma ésaé nkpwa’a mefan e El Dorado.

MAM ME NGA VE BIA MEVAK

Mbamba bive’ela bi mbe bi yenek nté bi mbe bi yaék, bi nga volô bia na bi nyoñe ntyi’ane ya bo jôm ése ékôane Yéhôva ja ye sili bia. Be nga lôme bia ane bekpwa’a mefane ya ngum aval e Walnut Ridge, Arkansas. Nde mbu 1962, be nga bañete bia aba sikôlô 37 ya Guiléad. Bi nga bi beta mevak éyoñe bi nga yeme na bia be Don Steele bia ye bo nsamba. Éyoñe bi kuiya sikôlô, nde be nga lôme bia e Nairobi e Kenya. Nlem ô mbe ô taé bia éyoñe bi kôlô’ô New York, ve ngo’o avale beta mevak bi nga bi, éyoñ bi nga yene bobejañ ya Nairobi nseñ avion!

Bi nga ji’a yemban a ényiñe ya Kenya, a bi abui mevak ésaé nkañete jangan. Ayé’é dangan é nga taté wume bibuma é mbe di Chris ba Mary Kanaiya. Ba kee ésaé nkpwa’a mefane jap ôsu e Kenya. Mbu ô nga tôé valé, be nga lôme bia ane bemissionnaire e Kampala e Uganda. Bi mbe bôte b’ôsu ba ke wôé. Bi nga lôte mbamba biyoñe wôé amu abui bôt é mbe é bili beta nkômbane ya yé’é benya mejôô, a be nga su’ulane bo Bengaa. Ve mvuse mimbu milal a étun nde bi nga bi mon, a bulan États-Unis. E môse bi nga kôlô Afrique, minlem mi nga taé bia abui a lôt éyoñe bi nga kôlô e New York. Bi mbe bi nyeke’e bôte ya Afrique abui, a bi mbe bi kômbô’ô bulane wôé môs éziñ.

BIA BI MFEFÉ MBE’E

Bi nga ke tabe versant ouest ya Colorado, vôme bebiaé bam be mbe be nyiñi. Mvuse mon éyoñ nde Kimberly, ntôle ngone wongan ô nga bialé, a mvuse bengone 17, Stéphanie fe a bialé. Bi nga nyoñe mfefé mbe’e bebiaé wongan a nlem ôse, a nyoñe ntyi’ane ya ye’ele bone bangan benya mejôô avale ma ye nambe be. Bi mbe bi kômbô’ô liti be mbamba éve’ela bebiaé bangan, a bôte bevok be nga liti bia. Bi mbe bi yeme na, mbamba éve’ela a ne fo’o yañele bongô, ve nalé a nji tinane na ba ye kañe Yéhôva. Mone monyañe wom ba kale jam be nga kôlô benya mejôô. Ve me to ndi na ba ye beta tôñe mbamba bive’ela be nga bi.

Bi mbe bi nye’e bia ye’ele bengone bangan, bi mbe fe mban ya bo mame fufulu. Éyoñe bi mbe bi nyiñi e fefel Aspen, e Colorado, bi mbe bi bo’o ski. Biyoñe mimvôman bite bi mbe bi va’a bia fane ya laan a be. Bi mbe fe bi kele e mvan, bi la’an abeñe bone minlañ mfôme nduan. Ve éyoñe be nga bo bisoé, nde be nga taté na ba sili avale minsili di, “Jé ma ye bo éyoñe mé yaé?” a “Avale môt avé ma kômbô luk?” Bi mbe bi jeñ a mezene mese na be wô’ô mam ba yé’é, a na me nyine be minlem. Bi nga ye’ele be na be bi nsôñane ya bo bekpwa’a mefan, a nyoñe ntyi’ane ya luk môt a bili nsôñane wua. Bi nga jeñe na bi volô be na be yene mfi ya bo te ji’a luk. Bi mbe bi ba’alane na, “E tabe nkoé akekui mimbu 23.”

Bi mbe bi bo’o avale bebiaé bangan be nga ye’ele bia. Nda bôte jangan ése é mbe é va’a ngule ya tabe bisulan, é mbe fe mban nkañete. Bi nga ta’a na bekpwa’a mefan ba ye bo be tabe’e nda. Bi mbe fe bi nye’e bia kañete be mame ya ésaé bemissionnaire jangan. Bi mbe bi kômbô’ô beta saé Afrique. Bengone bangan fe.

Éyoñe bi mbe bi bo’o ayé’é ya nda bôt, bi mbe bi bo’o besisia ya minjuk be ne tôban e sikôlô. Bengone bangan be mbe Ngaa ja yalane minsili. Be mbe be nye’e ba yé’é nalé, a be nga bo ngule ya kañete teke ko woñ. Éyoñe be nga bo benya bôtô nde be nga taté na ba wôk ayé’é ya nda bôt njuk. Môs éziñe me nga wô’ô fo’o njuk, nde me nga jô be na be ke bitune bi nda biap, ayé’é ya nda bôt é nji bo. Nde be nga taté na ba yôn a sili ayé’é. Môs ôte ñwô ñhe bi nga yeme na, ésaé ése bia bo é nji bo zezé. Be mbe be nga nye’e ayé’é, a bi mbe bi jô’é na be kate bia mam me mbe be nlem. Biyoñe biziñ minlem mi mbe mi taé bia, éyoñe be mbe be jô’ô bia na, be nji kañese mam méziñe ya benya mejôô. Ve bi nga yé’é na bia yeme jé é mbe be minlem. Éyoñ ajô éziñ é mbe, bi mbe bi bo’o be na be fas a zene ya Kalate Zambe. Jame te e mbe e bo’o na be nye’e ôsimesane Yéhôva.

BIA YEMBAN A MFEFÉ ÉNYIÑ

Bi nji be bi yeme na e yale bengone bangan a ne beta ésaé. Ve ékôane Yéhôva é nga volô bia na bi ye’ele be nye’ane Yéhôva. Bi mbe mevak amu bengone bangan be nga bo bekpwa’a mefan nné ane be nga mane sikôlô ya secondaire, a be nga taté na ba bo mam me ne volô be na be nyoñe ngap a bebien. Ba besita bebaé be nga ke e Cleveland, Tennessee, e vôme bekañete mbamba foé be ne tyôtyoé. Be mbe be jemba’ane bia abui, ve bi mbe mevak amu be mbe be bela’ane binyiñe biap ésaé nkpwa’a mefan. Bia Béthel bi nga beta bo bekpwa’a mefan, a bi abui bibotan. Me mbe mfole njome mekônda, me mbe fe me kômesa’ane beta bitôkan.

Ôsusua na ba ke e Tennessee, bengone bangan be nga ke e Londres, e si Énglis na ba ke jome wofise ya Béthel. E wôé nye Stéphanie, a to mimbu 19 a nga tôbane Paul Norton ésoé Béthélite. E dulu afe, Kimberly a nga tôbane Brian Llewellyn, mojañ a mbe a saék a Paul Norton. Paul ba Stéphanie be nga lu’an​—ve éyoñe Stéphanie a nga bi mimbu 23. Brian ba Kimberly be nga lu’an mbu ô nga tôé valé​—éyoñe Kimberly a nga bi mimbu 25. Nde ñhe be nga tabe minkoé akekui mimbu 23. Bi nga nye’e ntobane môt ase ya be be a nga bo.

Bengone bangan be nga jô bia na, mbamba éve’ela wongan a nyi bimvame biap a nga volô be na, to’o éyoñ be nga jembane moné, be bo abendé Yésus di mewôk, ‘tata’a jeñan Éjôé.’ (Mt. 6:33) Ngone nyini ya mbu 1998, éyoñe be bañeteya Paul ba Stéphanie aba sikôlô 105 ya Guiléad nde be nga lôme be e Malawi, Afrique. Éyoñe jia te fe, be nga bañete Brian ba Kimberly na be ke saé e Béthel ya Londres, a mvuse ya valé nde be nga lôme fe be e Béthel ya Malawi. Bi mbe angôndô ya mevak, amu a mbe mbamba zene ya belane binyiñe biap.

BETA MBE’E MFE BI NGA BI

Ngon ôsu ya mbu 2001, avale ma te mia laan atata’a, Mojañ Marais, mvendé ja tebele wofise wo kôñelane bekalate, a nga loone ma nkule ntangan. Nye ma na bobejañ be nga ta’a na bekôñelane bekalate ya si se ba yiane beta yé’é nkobô énglis. Nde me mbe môte wua ya bôte be nga tobe na, be ke yé’é avale ba ye ye’ele bobejañe bete. Me mbe me bili mimbu 64. Bia Béthel bi nga ye’elan abui, a laan a benyia bangan na bi bi ôsimesane wop. Bese bebaane be mbe be kômbô’ô na bi ke, akusa bo bi mbe bi volô’ô be abui. Ane me nga beta loone mojañ ate a kate nye na bia kañese beta ésaé te.

Mema a mbe a bili cancer. Me nga jô nye na bia Linda, kale jam bia li’i bia ba’ale nye. Ve a nga jô ma na, “Wo ye ke bo jam éziñ e to nalé, nleme wo ye taé ma nge ô bo teke ke.” Linda fe a nga jô avale da. Ngo’o abime mevak bi nga bi éyoñe bi nga yen avale ba nyume bebiene mam, a avale bemvôé bangan ba suk be! Mvuse ya môse bi nga ke e Centre d’enseignement des Témoins de Jéhovah e Patterson, nde Linda a nga loone bia na a kate bia awu Mema. Bi nga bo nkômbane wé, bi nga ve biabebien mfefé ésaé jangan.

Bi nga bi beta mevak na ba taté lôme bia e vôme bengone bangan a beyôme bap be mbe be saék, e Béthel ya Malawi. Ngo’o avale mbamba jam na bia bese bia beta tabe nsamba! Mvuse ya valé, nde bi nga ke e Zimbabwé a Zambie. Mvuse mimbu milal a étun nde be nga beta bia lôm e Malawi. Be nga jô bia na bi ke tili nkañete wo liti avale bobejañ be nga jibi étibila’a, amu be nji kômbô nyoñe ngap a mam me pôlitik.b

Valé fe nlem ô nga taé bia amu bi nga bulane nda jangan e Basalt, e Colorado mbu 2005, a kee ésaé nkpwa’a mefan jangan ôsu. Mbu 2006 Brian ba Kimberly be nga zu tabe bia fefel a bengone bap bebaé, Mackenzie ba Élizabeth. Paul ba Stéphanie be ngenan e Béthel ya Malawi. Paul a ne mojañe wua ya ba ba tebele ésaé ya Béthel. Éyoñe ji me mbili mimbu 80, me ne mevak ya yene bisoé ma te saé a bie mimbu mina mise bi be’e avale mimbe’e me nga be’e. Mevak bi bili ma dañe so mbamba bive’ela bi nga bi, a amu biabebien bia ve ngule ya liti bon a bendaé bangan mbamba éve’ela.