E kate mam ma ye boban melu ma zu

Ye ô tameya sili womiene na, ényiñe jam a ji ya nda bôte jam ja ye bo aya melu ma zu? Ye ma ye bo nkukum nge nzôzoé, ye ba ye nye’e ma nge na, ma ye tabe étam? Ye ma ye nyiñ ayap, nge na ma ye ji’a wu? Den a nto betoyini mimbu, bôte ba ve’e befe’e ajô ete.

Den, beyeme mam ba fas mam ma boban émo ji, a ba ve’e befe’e mfa’a ya mam ma ye boban melu ma zu. Mam méziñ be nga jô me mbe été, mevo’o ki me nga bo momo, teke’e ndoñ. Éve’an é ne na, mbu 1912, Guglielmo Marconi, môt a nga té télégraphe a nji bi nkol, a nga jô na: “Éyoñe bôte ba ye bo ngule ya laan a ba be ne ôyap, teke belane fatane nkol éziñ, bita bia ye bo momo.” A nde fe, môt a saé e Decca Record Company, môt a mbe a vini’i bebôme mezik be mbe be loene na Beatles e mbu 1962, a nga buni na, nsamba bôte wo bôme mesik be bela’ane guitare électrique, ô mbeme jañ.

Abui da yeñ a mimbia minsisim asu ya na be yeme mam ma ye boban melu ma zu. Bôte béziñe ba jeñe melebe be b’astrologue; mfa’a ôte, bekalate mefoé be ne njalan a be horoscope. Ba bevok ba ke yene bemvi’i, nge bôte ba jô na ba “lañe” bekat, ngobô nge mintene ya mo, na be yeme mam ma ye boban.

Mbôle be mbe be jeñe na be yeme mam ma ye bobane melu ma zu, bôte béziñe ya melu mvus be mbe be kele’e be mbo ndimba: beprêtre befam nge beprêtre be binga, be nga to be jô’ô na ba ve bôte mefoé ma so be zambe wop. Éve’an é ne na, ba jô na Njô bôte Crésus ya Lydie, a nga lôme mbo ndimba ya Delphes, e Grèce, beta das asu ya na a kate nye jame da ye boban nge a ke wosan a Njô bôte ya Perse, Cyrus. Nde mbo ndimba a nga jô Crésus na, nge a ke wosane Cyrus, a ye mane tyame “beta nlam” ate. Mbôl a mbe a nto mebun a medañe mé, nde Crésus a nga ke; ve beta nlam be nga mane tyam a mbe nlame wé émien!

Bivôlevôla befe’e bi mbo ndimba bite bi mbe fo’o teke ndoñ; befe’e bete be nga ye bo été ja’a njô bôte ase y’été a nga ye dañe bita bite. Crésus a nga tôban angôndô ya mbia jam amu mam be nga kate nye. Nde ñhe, ye bôte ba ke yene bebo mvi’i dene na be yeme mame ma ye boban ba yene mfi y’été?