Minkulane mejô mi nga tôéban

Atata’a, bia te kobô ajô nkañete wo liti avale mbo ndimba ya Delphes a nga du’u Crésus njô bôte ya Perse, a bo na be dañe nye bita. Bible ki a liti beta nkulan ajô ô nga tôéban mimfa’a mise ô fombô’ô njô bôte ya Perse.

Bebé mimbu 200, ôsusua na njô bôt ate a bialé, nkulu mejô Ésaïe, mone Bejuif a nga ve éyôlé Cyrus, a liti fe aval avé a ye dañe beta tisone ya Babylone.

Ésaïe 44:24, 27, 28: “Avale di nde Yéhôva, . . . a jô, . . . nyô a jô édo’o na, Velé’é, a m’aye velé asôé dôé; nyô a jô ajô Cyrus na, A ne mba’ale mintômba wom, nnye ate a ye bo mam mese m’anye’e, a jô fe ajô Jérusalem na, A ye lôñeban; a ajô temple na, Mbôka’a wôé w’ aye bô’ôban.”

Ñyeme mam Hérodote, mone Grec, a liti na nkane bita Cyrus ô nga mane kôtô mendime ya ôsôé ya Euphrate ô mbe ô lôtôk ézezañe tisone ya Babylone. Fe’e mboane Cyrus é nga volô nkane bita wé na be nyiine tison été a tyi’ilan ôsôé ô mbe ô kôtéya. Éyoñ a dañeya tison éte, ane Cyrus a nga suu Bejuif be nga to minkôme Babylone a kañese na be beta bulane jale dap a lôñe Jérusalem, nnye ate be nga mane tyame mimbu 70 ôsusua.

Ésaïe 45:1: “Avale di nde Yéhôva a jô nyô a ne nye ñwo’an mbon, Cyrus, nnye ate me biya mbo nnôme na, a tibi meyoñ asu dé, a m’ aye tii meses mengeteñe bejô bôt; mfa’a ya dii mimbé asu dé, a mimbé mi akak mi aye bo te diban.”

Bôte ya Perse be nga nyiine tison été be lôte beta mimbé mibaé ya mimfine ya tison mi nga li’i mi yoo. Nge bôte ya Babylone be nga yem ôsimesane Cyrus a mbe a bili, be nga ye fete mimbé mise mi yoo mfa’a ya ôsôé yôp. Ve, aval é nga kui, be nji kamane tison.

Nkulan ajô wu ô ne nkulan ajô wua ya mi mise bia koone mie e Kalate Zambe été a mi nga mane jaléban teke selan.a Nsela’ane a befe’e bôte ba vek be jô’ô na, ba so be bivuse bezambe bap, minkulane mejô ya Kalate Zambe mi mia so be Nyô a nga jô na: “[Ma kat] asu’ulan aso atata’a, a kate mam me ngenan te tame boban aso biyoñe bitô.”​—Ésaïe 46:10.

Fo’o ve nya Zambe, nnye jôé dé é ne Yéhôva, nnye a ne ngule ya kobô nalé. Ke éyolé jé émien ja tinane na, “A bo na é boban.” Nalé a liti na a ne ngule ya yem a bo na, mam me wulu avale nkômbane wé ô né. A ve bia ngaka’a na, a ye mane tôé mam mese a nga ka’ale.

MINKULANE MEJÔ MIA TÔÉBANE DEN

Ye wo kômbô yeme mam minkulane mejô ya Kalate Zambe mia jô a lat a melu mangane ma? Den a nto bebé mimbu 2 000, Kalate Zambe a nga jô na “mbia biyoñ” bia ye bo “melu me asu’ulan.” Melu m’asu’ulane ya jé? Sa ke ma ya si nyô, nge môta binam, ve ma ya bita, étibela’a, a minju’u mise mi ndeñeleya mone môt, den a nto betoyini mimbu. Bi tame zu yene minkulane mejô miziñ mia yené “melu me asu’ulan.”

2 Timothée 3:1-5: “Melu me asu’ulan . . . , bôt be aye nye’e bebien, be aye bo ôzañ akum, a wumulu bebien, a bo mebun, a mewôman, a bo bebiaé bap melo, a bo bikalak, te nye’e mame ya mbunan, te nye’e bivuvumane biap, minziziñ, bebo bibôta, te jôô bebien, ayok, te nye’e mam me ne mvaé, bekoñe bôt, ôjeja’a, mebun, benye’e mame ya mevak, adañe nye’an be anye’e Zambe; be bili éve’ela’a ya mboane mame ya Zambe mfa’a ya atan, ve be kateya ngule ya été.”

Ye miabebien mi nji yene na, mefulu mete me nga dañe yené be bôt abui melu ma nga? Nga mi lôô na, bôte ba bômane bia ba nye’e bebien a lôte nné, be nye’e moné, a ba nye’e fe éngelezek? Nga mi lôô na, bôte ba dañe nye’e éyoñe ba yebe jam ése be ne jô, ve teke kômbô vô’ôlô bôte bevok? Teke bisô, mia fe mi yeneya na, bongô be nga dañe bo bebiaé bap melo a na, bôte ba dañe nye’e mefo’o y’ényiñ a lôte nye’ane Zambe. A mam me ne ve k’ôsu a bo ve abé abé.

Matthieu 24:6, 7: “Mia ye wô’ô ajô bita a biduñe ya bita. . . . Ayoñ da ye fo’o wosan ayoñ avok, Mfefé Nkôñelan.”

Bôte béziñ ba buni na, abime bôt é wuya bita ataté mbu 1914 azukui den ja lôte bemillion ntet, tañ éte ja lôte lôt abime bôt e too mesi méziñ. Tame simesane abime mintaé, miñyôn, a minju’u mia so amu jam ete. Ye meyoñ ma te kui na, me nyoñe miñye’elane y’été a bo na bita bi man?

Matthieu 24:7: ‘Bemfum bane ya zaé . . .  ba ye bo.’

Programme alimentaire mondial (PAM) a jô na: “Akusa bo si ja ve abui bidi aval e ne na, môt ase a ne bi abime da yiane nye, bôte million 815, nalé a ne na, môte wua e bôt ébu, ba bômbô zaé. Jame da dañ e ne na, e bôte bela, môte wua a bili ôkone wua ya akon da so éyoñ môt a wu zaé.” Bôte ba bo metañ ba liti na, mbu ôse, bebé bongô million éla, ba wu amu bidi bi ne momo.

Luc 21:11: “Si je aye dañe fô’ôsan.”

Mbu ôse si ja fô’ôsan bebé biyoñ 50 000, aval e ne na, bôte be wô’ôtane de. Bebé mimfô’ô’sane mi si 100 mia ndamane menda, a beta mfô’ôsane si a boban mbu ôse. Be nga fase na, e zañe mbu 1975 a mbu 2000, mimfô’ôsane mi si mi nga wôé bôt a kui 471 000.

Matthieu 24:14: “Mbamba foé y’éjôé ya yôp a ye kateban émo ése ya bôt be too ane ngaa asu meyoñ mese, mvus éte nje asu’ulan da ye kui, Mfefé Nkôñelan.”

Bengaa be Yéhôva, bôt a lôte bemillion mwôm, be kañeteya mbamba fôé ya Éjôé Zambe si se, bebé minlam 240. Ba kañete mbamba fôé e beta bitison a minlame mi n’ôyap, mefan été, a kele kui minkôle yôp. Nkulan ajô wo liti na éyoñ ésaé éte ja ye boban avale Zambe a yi “asu’ulan de aye bo.” Nalé a ye tinan aya? Nalé a ye tinan asu’ulane ya éjôé môta binam a atata’a ya Éjôé Zambe. Bengaka’a bevé ba ye tôéban Éjôé Zambe si? Kel’ ôsu a lañ asu na ô yem.