AYÉ’É 8
JIA 130 Jamé’é
Aval avé bi ne vu njamane Yéhôva?
“Avale Yéhôva a nga jamé mia a nlem ôse, mia fe mia yiane jamé bôte bevok a nlem ôse.”—COL. 3:13.
BETA BE MAME BIA ZU YEN
Ayé’é di da zu bia liti mame bi ne bo asu na bi jamé môt a te bo bia jam é ne abé.
1-2. (a) Éyoñ évé nje bi ne dañe yen ayaé ya jamé môt? (b) Aval avé Dénise a nga liti fulu njaman?
YE WO kate kui na ô jamé bôte bevok? Abui ya be bia da yen ayaé ya bo jam éte, e dañedañ éyoñe môt a te jô nge bo jame da bo bia nleme mintaé angôndô. Ve bi ne bo mame méziñe me ne volô bia na bi bo teke ba’ale ôviti‘i ziñ a jamé bôte bevok. Bi tame zu nyoñ éve’ane sita a ne jôé na Dénise,a avale sita ate a nga liti fulu njaman é ne bo na bi ku avem. Mbu 2017, Dénise a nda bôte jé be nga ke yen ane ba yoone mfefé wofise wo tebele ésaé Bengaa be Yéhôva ja bobane si ése. Éyoñe be mbe be bula’ane nda jap, metua éziñ a nga zu jimbi metua wop. Éyoñe jam éte é nga boban, Dénise a nga ke kôma. Éyoñ a nga vee, ane be nga kate nye na bone bé be nga njuk abui, a na nnôme wé Brian a nga wu. Éyoñe Dénise a beta simesan éyoñe jam éte é nga boban, a jô na: “Nlem ô mbe ma ntya’ane ntya’an, teke yeme jame me bo.” Mvuse ya valé, be nga kate nye na môt a mbe a dutu’u metua a nga jimbi be a nji be nyuane meyok a na a mbe a dutu’u metua a ntyel ôse. Ane Dénise a nga ye’elane Yéhôva na a volô nye na a tabe ne mieññ.
2 Be nga bi môt a mbe a dutu’u metua amu a nga wôé nnôme Dénise a teke vañ. Nge nda mejô é nga ye tyi’i na a ku ajô éte, a nga ye ke mimbôk. Ve môt éziñe ya nda mejô a nga jô Dénise na nkate wé ñwô wo ye bo na môt a nga jimbi be a ke mimbô’ô nge momo. Dénise a jô na: “Mbôle jam éte é nga bo na me beta simesane mbia biyoñe me nga lôt ényiñe jam, me nga wô’ôtane ve ane nge ba te mane kuli bekilisi bese be nga belane be asu na be loé ma meveñ, éyoñ éte ba sôé ngume lita nku meveñ été.” Bone besondô mvuse ya valé, Dénise a nga ke nda mejô, nde fe a mbe a yiane kômesan aval a yiane ke kobô a môt a nga bo na émien a nda bôte jé be tôban abui minjuk. Nde jé a nga jô? Dénise a nga jô ntyi’i mejô na a ko môt ate éngôngol.b Éyoñ a nga suu nkobô, ane ntyi’i mejô a nga taté na a yôn. Ntyi’i mejô a nga jô na: “Me boya ésaé ntyi’i mejô den a too mimbu 25, ve me ngenane teke tame wôk avale jame di nda mejô môs éziñ. Me ngenane teke tame wô’ô nda bôte ja tôban abé é ye’elan asu môt a te bo na é tôban abé, nge ke wô’ô bifia bi nye’an a bifia bi njamane va éyoñ éziñ.”
3. Jé é nga tindi Dénise na a jamé?
3 Jé é nga volô Dénise na a jamé môt ate? A nga nyoñ éyoñe ya fas avale Yéhôva a jamé. (Mich. 7:18) Éyoñe bia ve Yéhôva akiba amu a nga jamé bia, nalé a volô na bia fe bi bi nkômbane ya jamé bôte bevok.
4. Jé Yéhôva a yi na bi bo? (Beéphésien 4:32)
4 Yéhôva a yi na bi jamé bôte bevok a nleme wongan ôse fo’o ve avale nye fe a nga jamé bia. (Lañe’e Beéphésien 4:32.) A yi na bi tabe nkômesane ya jamé bôte ba bo bia abé. (Bsa. 86:5; Luc 17:4) Ayé’é di, bia zu yene mame melale me ne volô bia na bi tu’a jamé bôte bevok.
TE BO VE ANE JAM ÉZIÑE DA NDEÑELE KE WO
5. Avale kalate Minkana 12:18 a liti, bi ne wô’ôtan aya éyoñe môt a bo bia mbia jam?
5 Bi ne wô’ô nlem angôndô ya mintaé éyoñe môt éziñ a jô nge bo bia jam é ne abé, e dañedañ éyoñe môt ate a ne mvôé jangane nge ke ébu’a ya nda bôte jangan. (Bsa. 55:12-14) Biyoñe biziñ, bi ne wô’ô jam éte mintaé aval é ne na, bi nga yene fo’o ve ane nge môt ate a ke bia jii ôtyeñe nlem. (Lañe’e Minkana 12:18.) Bi ne jeñe na bi vuane jam éte nge ki bo ve ane nge jam éziñe da ndeñele ke bia. Ve éyoñe bia bo nalé, a ne ve ane bia kañese na be beta bia jii ôtyeñe nlem a li’i wô ô beme aveñ été. Avale te da da, bi nji yiane simesane na mintaé bia wô’ô mi ne ke mia sise nge bia bo ve ane mintaé mite mi nji tame bo.
6. Jé bi ne bo éyoñe môt a bo bia mbia jam?
6 Éyoñe môt a bo bia jam é ne abé, bi ne taté na bia wôk ôlun. É ne été na Kalate Zambe a jô na bi ne wôk ôlun. Ve a jô fe na ôlun ôte ô nji yiane tabe ayap. (Bsa. 4:4; Éphé. 4:26) Amu jé? Amu avale bia wô’ôtan é wô’ô bia tindi na bi bo mame méziñ. Nde fe, é ne angôndô ya ayaé na ôlun ô tindi bia na bi bo mame me ne mvo’é. (Jacq. 1:20) Ve bi nji yiane vuane na, bi ne wôk ôlun éyoñe ba te bia bo jam é ne abé, ve biabebiene bia nyoñe ntyi’ane ya ba’ale ôviti’i ziñe nge momo.
Bi ne wôk ôlun éyoñe ba te bia bo jam é ne abé, ve biabebiene bia nyoñe ntyi’ane ya ba’ale ôviti’i ziñe nge momo.
7. Aval asimesan avé afe bi ne bi éyoñe môt a bo bia mbia jam?
7 Bi ne wô’ôtan avale mintaé afe éyoñe be nga tibili bia. Bi tame nyoñ éve’ane sita a ne jôé na Anne, a jô na: “Éyoñe me mbe mongô, ésa wom a nga li’i nyia wom étam a ke lu’u minga be mbe be ya’ane nye na a nyoñe ngap a ma. Me nga wô’ôtane ve ane be wuaya ma fé. Éyoñe ba minga ate be nga biaé mona fam a mona minga, me nga wô’ôtane fo’o ve ane nge pepa a foleya ma. Me nga yaé a ôsimesane ya na me ne zezé jôm.” Sita ba loone na Georgette a kat aval a nga wô’ôtan éyoñe nnôme wé a nga bo mejian. A jô na: “Aso bongô, bia nye bi mbe bemvôé. Bi nga bo fe ésaé nkpwa’a mefane nsamba! Jam éte é nga taé ma nlem angôndô, mvuse ya valé bi nga su’ulane tyam alu’u dangan.” Sita mbo’o ba loone na Naomi a jô na: “Me nji ve’ele simesane môs éziñe na nnôme wom a ne me bo jam é ne abé. Ajô te, éyoñ a nga kate ma na a nga yene pornographiec asoé, me nga wô’ôtane na a nga du’u ma, a jam éte é nga te’e ma nyul angôndô ya abui.”
8. (a) Beamu bevé ba yiane tindi bia na bi jamé bôte bevok? (b) Bibotane bivé bia bi éyoñe bia jamé? (Fombô’ô nka’ale ô ne nlô ajô na, “Jé bi ne bo nge môt éziñ a nga tibili bia?”)
8 Bi vo’o ke kamane bôte bevo’o na be jô a bo bia mame méziñ, ve bi ne jeñe na bi yalane be avale da yian. Biyoñe biziñ, mbamba jame ya bo a ne na bi jamé. Amu jé? Amu bia nye’e Yéhôva, a Yéhôva a yi na bi jamé bôte bevok. Nge bi ba’ale ôviti’i ziñ a bo te jamé, bi ne bo jam é ne bo na bi su’ulane jôban, nge ke bo jôm é ne ndeñele mvo’é minsône jangan. (Mink. 14:17, 29, 30) Tame yene jam é nga kui sita éziñe ba loone na Christine. A jô na: “Éyoñe ma wôk ôlune nge ki éyoñe môt a soñe ma, ma jañele ava’a dam. Me wô’ô kômbô di bidi bi nji bo mvo’é. Me ne teke dañe ke ôyo, nde fe é wô’ô bo ayaé na me yeme jôé mamien éyoñe me tele avale bité éziñ. Jam éte da ndeñele élat é ne zañe bia nnôme wom a bôte bevok.”
9. Amu jé bi nji yiane kañese na ôviti’i ziñ ô zu kôm éto nleme wongan?
9 To’o môt a te bo bia mbia jam a sili ki njaman, biabebiene bi ne bo mame méziñ asu na été jangan é tyendé. Aval avé? Sita Georgette bia te jô nye yôp a jô na: “É nga sili ma abui éyoñ asu na me bo teke beta wô’ô môt a mbe ma nnôm ôlun, a na me bo teke beta ba’ale ôviti’i ziñe nlem. Mvuse ya valé, me nga wô’ôtan ane nleme wo bômbô ma si ne mieññ.” Éyoñe bia bo na ôviti’i ziñ ô bo teke kôm éto nleme wongan été, bia volô nleme wongane na ô bo teke kon. Bia bo fe biabebien angôndô ya mbamba jam, bi ne beta taté na bia nyiñ avale bi nga too bi nyiñi’i a kôme beta bu’uban ényiñ. (Mink. 11:17) Ve jé wo yiane bo nge wo kate kui na ô ji’a jamé?
TE BA’ALE ÔVITI’I ZIÑE NLEM
10. Amu jé bia yiane nyoñ abim éyoñ éziñ asu na nlem ô vobô bia? (Fombô’ô fe befôtô.)
10 Jé é ne volô wo na ô bo te ke ôsu a ba’ale ôviti’i ziñe nlem? Jam ôsu ô ne bo é ne na, ô jô’é na éyoñ é lôt. Éyoñe be maneya bo môt a te balé beta aveñe biañ, da sili na éyoñ é lôt asu na aveñ éte é yet. Avale te da da, é ne sili na abim éyoñ éziñ é lôt ôsusua na ô bo nkômesane ya jamé a nlem ôse môt a te wo bo jam é ne abé.—Eccl. 3:3; 1 P. 1:22.
Éyoñe môt a te balé aveñ, da sili nye mebiañ a abim éyoñ éziñ asu na a bo mvo’é, avale te fe éyoñe môt a te bia bo jame da te bia balé nlem, da sili abim éyoñ éziñ asu na bi yet (Fombô’ô abeñ 10)
11. Aval avé meye’elane me ne volô bia na bi jamé?
11 Ye’elan, sili’i Yéhôva mvolan asu na ô bo ngule ya jamé.d Anne bia te jô nye yôp a kate na meye’elane me nga volô nye angôndô ya abui. A jô na: “Me nga ye’elane Yéhôva na a jamé môt ase ya nda bôte jangan asu mame méziñe bi nga jô nge bo, a too ke na mame mete me nji mbe mvo’é. Mvuse ya valé, me nga tili ésa wome ba mfefé minga wé kalate, a kate be na ma jamé be.” Anne a meme na jam éte é nji ve’ele be tyi’ibi. Ve a ke ôsu a jô’ô na: “Éyoñe ma jeñe na me vu fulu njamane Yéhôva, ma simesane na ésa wome ba minga wé ba ye bi nkômbane ya tu’a yeme Yéhôva.”
12. Amu jé bia yiane tabe ndi a Yéhôva? (Minkana 3:5, 6)
12 Tabe’e Yéhôva mebun. (Lañe’e Minkana 3:5, 6.) Yéhôva nnye a yeme mame ma dañe mvo’é asu dangan éyoñ ése. (Ésa. 55:8, 9) A ye ke ve’ele jô bia môs éziñe na bi bo jam a yeme na é ne soo bia minjuk. Ajô te, éyoñ a jô bia na bi jamé, bi ne tabe ndi na a ne asu mfi wongan. (Bsa. 40:4; Ésa. 48:17, 18) Ve nge bia bem ôsimesane wongane fo’o ve avale bia wô’ôtan, bi ne kate kui na bi jamé biyoñe biziñ. (Mink. 14:12; Jér. 17:9) Naomi bia te jô nye yôp a jô na: “Atata’a me mbe me simesa’ane na me nji yiane jamé nnôme wom amu a mbe a yene’e pornographie. Me mbe me koo woñe na a beta bo jame da taé ma nlem, nge ke na a mane vuane minju’u me nga tôbane mie amu mboone wé. Nde fe me mbe me too ndi na Yéhôva a yem avale ma wô’ôtan. Ve me nga tu’a yemelane na sa ke amu na Yéhôva a yem avale ma wô’ôtane nde da tinane na a wô’ô jame ma bo mvaé. Yéhôva a kôme yem avale ma wô’ôtan, a yeme fe na da sili ma abui éyoñ asu na me bo mvo’é, ve a yi na me jamé.”e
JEÑE’E NA Ô BI MBAMBA BEASIMESAN
13. Kalate Beromain 12:18-21 a liti na bia yiane bo jé?
13 Éyoñe bia jamé môt a te bo bia abé, bi nji yi fo’o ve na bi nyoñe ntyi’ane ya bo te beta kobô jam é nga boban. Nge môt a te bo bia mbia jam a ne mojañe nge sita wongane ya nsisim, nsôñane wongan ô ne na bi jeñe mvo’é. (Matt. 5:23, 24) Bia nyoñe ntyi’ane ya tyendé ôlun ô ne bia nlem été a fulu nkoon éngôngol, ôviti’i ziñ a fulu njaman. (Lañe’e Beromain 12:18-21; 1 P. 3:9) Jé é ne volô bia na bi bo jam éte?
14. Jé bia yiane ve ngule ya bo, a amu jé?
14 Bia yiane jeñe na bi yene mbamba mefulu môt a te bia bo jam é ne abé a bili avale Yéhôva fe a bo. Yéhôva a tyi’i na a fombô mbamba be mame bôte ba bo. (2 Mka. 16:9; Bsa. 130:3) Nge bia kômbô yene mbia mefulu bôte be bili, bia ye fo’o me yen, ve nge bi tyi’i ki na bia fombô mbamba mefulu map, bia ye fe me kôme yen. Éyoñe bia bem ôsimesane wongane fo’o ve mbamba mefulu bôte bevo’o be bili, da ye bo tyi’ibi asu dangane na bi jamé be. Éve’an é ne na, mojañ a ne jôé na Jarrod a jô na: “É ne tyi’ibi na me jamé mojañ éziñ éyoñe ma nyoñ éyoñe ya ve’e mbia jam a te bo ma a abui mbamba be mame ma nye’e be nye.”
15. Amu jé é ne mfi na bi kôme kate môte na bi jaméya nye?
15 Jam afe é ne mfi ya bo é ne na ô kate môt ate na ô jaméya nye. Amu jé? Naomi bia te jô nye yôp a jô na: “Nnôme wom a nga sili ma na, ‘Ye ô jaméya fo’o ma?’ Éyoñe me nga yoon anyu asu na me jô nye na: ‘Ma jamé wo,’ me nji kui na me kuli éfia éziñ. Éyoñ éte ñhe nje me nga yeme na me ngenane fo’o teke nye jamé a nleme wom ôse. Ane éyoñ é nga lôt, me nga kui na me jô nye beta bifia bilale bi: ‘Ma jamé wo.’ Éyoñe me nga kate nnôme wome na me jaméya nye, ane a nga taté na a yôn. Me mbe fe’e ne vema éyoñe me nga yen ane jam éte é nga bo na nlem ô bômbô nye si ne mieññ. Ataté éyoñ éte me nga beta taté na ma tabe nye ndi, a bi nga beta bo angôndô ya mbamba bemvôé.”
16. Jé bia te yé’é a lat a njaman?
16 Yéhôva a yi na bi jamé. (Col. 3:13) To’o nalé, bi ne kate kui na bi jamé bôte bevok. Ve bi ne kui na bi bo de nge bia jeñe ki na bi bo ve ane nge mbia jame môt a te bia bo a ndeñele ki bia, a éyoñe bia ve ngule ya wosan ôviti’i ziñ. Bi ne jeñe na bi fase fo’o ve mame me ne abeñ.—Fombô’ô nka’ale ô ne nlô ajô na, “Mame melale bi ne bo asu na bi jamé bôte bevok.”
BEME’E ÔSIMESANE WÔÉ BIBOTANE WO BI ÉYOÑE WO JAMÉ
17. Bibotane bivé bia bi éyoñe bia jamé?
17 Bi bili abui beamu ya jamé, ve bia zu yene fo’o ve bone be mame beziñ. Amu ôsu a ne na bia vu Yéhôva, Ésa wongane ya nkoon éngôngol a bia ve nye nlem avak. (Luc 6:36) Amu baa, bia liti na bia ve Yéhôva akiba amu a nga jamé bia a mbamba nlem ase. (Matt. 6:12) Amu lale, bi ne mvo’é mfa’a ya minsôn a bia ba’ale ngul élat a môte bia te jamé.
18-19. Bibotane bivé bi ne bi éyoñe bia jamé?
18 Éyoñe bia jamé bôte bevok, bi ne bi avale bibotane bi vo’o ve’ele bunane môs éziñ. Tame yene jam é nga kui Dénise bia te jô nye yôp. É ne été na éyoñe Dénise a nga ke nda mejô, a nji mbe a yeme’e na môt a mbe a dutu’u metua a nga jimbi be a mbe a maneya tyi’i na a zu ke wôé émiene nné ane ba mane kobô ajô dé. Ve a mbe fe’e ne vema éyoñe Dénise a nga jamé nye, a jam éte é nga tindi nye na a taté na a yé’é Kalate Zambe a Bengaa be Yéhôva.
19 Bi ne simesane na e jamé môt a ne jame da ya mame ma dañ ayaé ya bo. Ve a ne fe jame da ya mame me ne soo bia abui bibotan. (Matt. 5:7) Jôme te nje bia bese bia yiane bo jam ése bi ne ngule ya bo asu na bi vu njamane Yéhôva.
JIA 125 “Ébotan a bôt ba wô’ô bôte befe éngôngo!”
a Bi nga tyendé biyôlé biziñ.
b Avale bité éte, kristen ébiene nje ja yiane nyoñe ntyian a lat a jame ja yiane bo.
c Éfia “pornographie” ja fombô bevidéo, befôtô, bekalate a beenregistrement audio ba liti mame bisôk, a biôme bite bise bia tindi bôte na be bi nkômbane ya bo mame bisôk.
d Kele’e wô’ô bia ya anjeñe mefoé dangane jw.org: “Embeta lat,” “Pardonnons-nous les uns les autres” a “Jamé’é a nlem ôse.”
e Akusa bo e yene pornographie a ne mbia jam, ve jam éte da ve ki môte ba nye be ne nlu’ane fane ya tyam aluk avale Kalate Zambe a jô.