Meyemé ya Bidima bi mame ya Kalate Zambe asu Kalate bisulan

Meyemé ya Bidima bi mame ya Kalate Zambe asu Kalate bisulan

NGONE LALE 2-8

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 22-23

“Zambe a nga ve’ele Abraham”

(Metata’a 22:1, 2) A nga bo na, éyoñ mam mete me nga man, Zambe a nga ve’ele Abraham, a jô nye na: “A Abraham!” Nye na: “Me nyô.” ² Ane a nga jô na: “[Ma ye’elane wo], nyoñe’ mona fame wôé, atyi’i mone dôé, nnye w’anye’e, Isaac, ô ke si ya Morija; vôm ate w’aye bo nye mvean b’adi’i nduan nkôl éziñ m’aye liti wo.”

w12 1/1 af. 23 ab. 4-6

Amu jé Zambe a nga jô Abraham na a ve nye mone wé metuna’a?

Bi tame yen avale Yéhôva a nga kobô Abraham: “[Ma ye’elane wo], nyoñe’ mona fame wôé, atyi’i mone dôé, nnye w’anye’e, Isaac, . . . w’aye bo nye mvean b’adi’i nduan nkôl éziñ m’aye liti wo.” (Metata’a 22:2) Yéhôva a nga jô Abraham na a ve nye Isaac, mon ‘anye’e.’ Yéhôva a mbe a kôme’e yeme na Abraham a nye’e Isaac nya abuii. Zambe a mbe fe a nye’e Mone wé Yésus nya abuii. Éyoñe Yésus a mbe si va, nye’an ôte ñwô ô nga tindi Yéhôva biyoñe bibaé na a loone nye na, “Mone wom me anye’e.”—Marc 1:11; 9:7.

Yéhôva a nga belane fe bifia “ma ye’elane wo” éyoñ a nga laan a Abraham. Beta mfase mame ya Bible éziñ a nga jô na, mbôle Zambe a nga belane bifia bite, nalé a tinane na “TATE a mbe a kôme yeme na jam a sili Abraham e nji ve’ele bo tyi’ibi.” Nlem ô nga yiane taé Abraham éyoñe a nga wô’ô jame Zambe a nga jô nye na a bo; aval ete fe, bi ne wô’ô abim avé Zambe a nga wô’ô nleme mintaé éyoñe bôt be nga tibili Yésus a wôé nye. Jam ete da yiane bo di e nga dañe ve Yéhôva nleme mintaé.

Ja’a bia ku avem éyoñe bia wô’ô jam Yéhôva a nga jô Abraham na a bo, bi nji yiane vuane na, a nga su’ulane kamane nye na a wôé mone wé. Amu nalé, Zambe a nji kañese na Abraham a wô’ô mintaé bebiaé be wô’ô wôk éyoñ mone wop a wu. A to ke na Yéhôva a nji kame “Mone wé émien, ve a nga ve nye ajô dangan bia bese.” (Beromain 8:32) Amu jé Yéhôva a nga kañese tôban aval meve’ele ete? A nga bo de asu na bi ‘bi ényiñ.’ (1 Jean 4:9) Nalé a liti fo’o na Zambe a nye’e bia, sa nalé? Ye bia fe bia kômbô fo’o liti nye na bia nye’e nye nga?

(Metata’a 22:9-12) Ane be nga kui vôm Zambe a nga jô nye; ane Abraham a nga lôñ autel vôm ate, a ta’a nja’a été yôp, a ka’a Isaac mone wé, a bôé nye autel nja’a yôp. ¹⁰ Ane Abraham a nga same wo, a to’é ôtyeñ a ye’e wôé mone wé. ¹¹ Ane ange Yéhôva a nga loene nye mfa’a ya yôp, a jô na: “A Abraham, A Abraham!” Nye na: “Me nyô.” ¹² Ane a nga jô na: “Te nambe mongô ate a wo wôé, nge bo nye jam éziñ; amu me yemeya éyoñe ji na, w’ako Zambe woñ, amu ô nji kame me mone wôé, atyi’i mona fame dôé.”

(Metata’a 22:15-18) Ane ange Yéhôva a nga loen Abraham aloene baa mfa’a ya yôp, ¹⁶ a jô na: “Yéhôva a jô na, ‘Me tiñetiya a mamiene na, amu ô boya jame di, ô nji kame me mone wôé, atyi’i mone dôé, ¹⁷ ajô te éyoñ m’aye botane bôt, m’aye botane wo, éyoñ m’aye fôlô bôt, m’aye fôlô mvoñe bôte jôé ane ateté ya yôp, aval ane nsele’e ya nsa’a mañ; a mvoñe bôte jôé j’aye nyoñ anyi nlame ya besiñe bé. ¹⁸ Meyoñe mese ya si nyô m’aye yen ébotan mfa’a ya mvoñe bôte jôé, amu ô wô’ôya tyiñe jam.’”

w12 15/10 af. 23-24 ab. 6

Bo’o Zambe mewôk a yene’ ane a tôé bengaka’a bé

⁶ Asu na a kôté bone be bôt, Yéhôva a nga kane ngana na: “Ane me vee, nalé Tate Yéhôva a jô.” (Éz. 17:16) Bible a liti na Yéhôva a nga kan avale ngana ete biyoñ 40 a mvuk. Éko éziñ bia dañe yem éyoñ a nga kan Abraham ngana. Mvuse mimbu, Yéhôva a nga bo abui bilat a Abraham mfa’a ya liti nye na mvoñe bôte mone wé Isaac nje ja ye vaa minjuk si nyô. (Met. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Mvuse ya valé Yéhôva a nga ve’ele Abraham, a nga jô nye na a ve nye atyi’i mone dé metuna’a. Abraham a nga bo nye mewôk été été; e zu koone a nto bebé ya wôé mone wé, nde éngele Zambe a nga kamane nye na a bo de. Ane Zambe a nga kane nye ngana na: “Me tiñetiya a mamiene na, amu ô boya jame di, ô nji kame me mone wôé, atyi’i mone dôé, ajô te éyoñ m’aye botane bôt, m’aye botane wo, éyoñ m’aye fôlô bôt, m’aye fôlô mvoñe bôte jôé ane ateté ya yôp, aval ane nsele’e ya nsa’a mañ; a mvoñe bôte jôé j’aye nyoñ anyi nlame ya besiñe bé; meyoñe mese ya si nyô m’aye yen ébotan mfa’a ya mvoñe bôte jôé, amu ô wô’ôya tyiñe jam.”—Met. 22:1-3, 9-12, 15-18.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 22:5) Ane Abraham a nga jô bendômane bé na: “Taba’ane va a éjakas, bia mongô bi aye ke valé; bi aye kañe Zambe, a beta bulane be mia.”

w16.02 af. 7 ab. 13

Yéhôva a nga loone nye na, “Mvôé jam”

¹³ Ôsusua na a li’i bebo bisaé bé, Abraham a nga jô na: “Taba’ane va a éjakas, bia mongô bi aye ke valé; bi aye kañe Zambe, a beta bulane be mia.” (Met. 22:5) Jé Abraham a mbe a kombô’ô jô? Ye a nga laane minsos, éyoñ a nga jô na, ba Isaac ba ye beta bulan, é to ke na, a mbe a yeme’e na a ke nye ve metuna’a? Teké’é. Kalate Zambe a jô na, Abraham a mbe a yeme’e na, Yéhôva a mbe ngule ya wômôlô Isaac. (Lañe’e Behébreu 11:19.) Abraham a mbe a yeme’e na, Yéhôva nnye a nga ve nye ngule ya bi mon, akusa bo na ba Sara be mbe be nto minnôm. (Beh. 11:11, 12, 18) Nde a nga yene na, teke jôm éziñ, é ne kate Yéhôva. Abraham a nji yeme jame da ye kui nye môs ôte. Ve a nga bili mbunane na, nge nalé a yian, Yéhôva a ye wômôlô mone wé asu na, bengaka’a be Zambe bese be tôéban. Jam ete nde a loenebane na, “ésa ya ba bese ba buni.”

(Metata’a 22:12) Ane a nga jô na: “Te nambe mongô ate a wo wôé, nge bo nye jam éziñ; amu me yemeya éyoñe ji na, w’ako Zambe woñ, amu ô nji kame me mone wôé, atyi’i mona fame dôé.”

it-2-Faf. 642 ab. 2-3

Ngule ya yem mam ma ye boban

Zambe a tobe mam a jeñ na a yem ôsusua na ma boban. To’o éyoñ Zambe a tyi’i na a yeme mame ma ye boban melu ma zu, a bo de teke biasé memvinda mé me ne zôsôô. Akusa bo abui bôt da simesane na Zambe nnye a tyik avale mame ma ye boban ôsusua na ma boban, abui mimboone mi mame mié mia liti na, ôsusua na a nyoñ ntyi’an éziñ, a taté nyoñ éyoñ ya fas.

Kalate Metata’a 11:5-8 a kate bia na, Zambe a nga taté ke jome tisone Babel, asu na a yem avale mame ma boban été; éyoñ a maneya yem avale mame ma boban, éyoñ éte a ye tyik jam a ye bo asu na a telé mbia mboone ya tison éte. Éyoñ évô a njet bi nga mane jaé Sodome a Gomorrhe, Yéhôva a nga kate Abraham na a taté ke wôé (a nga lôme beéngele bé), amu a mbe a kômbô’ô yem nge bôte bese ya bitisone bite ba bo “fo’o mam aval ane miñyôn mi kuiya [be nye] mi aliti; nge nalé momo, [aye] yeme.” (Met 18:20-22; 19:1) Zambe a nga jô na a ‘yem Abraham,’ ve éyoñ Abraham a nga ke ve nye mone wé metuna’a, Yéhôva a nga jô na, “Me yemeya éyoñe ji na w’ako Zambe woñ, amu ô nji kame me mone wôé, atyi’i mona fame dôé.”—Met 18:19; 22:11, 12; ve’e bifuse bite a Neh 9:7, 8; Beg 4:9.

NGONE LALE 9-15

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 24

“Minga a yiane Isaac”

(Metata’a 24:2-4) Ane Abraham a nga jô mbo ésaé wé, évete ya nda jé, nyô a nga jôô biôm bise a nga bili na: “M’aye’elane wo na, some’ wo wôé tin abé jam. ³ Ô tiñeti me nya atiñi a Yéhôva, Zambe ya yôp a Zambe ya si nyô, na, w’aye lu’u mone wom minga mfa’a bengone ya Becananéen, bôt bia be be bi to. ⁴ Ve ô kele’ si jam, be bivuvumane biam, a nyoñe mone wom Isaac minga wôé.”

wp16.3 af. 14 ab. 3

“Yaa, m’aye ke”

Abraham a nga jô Éliezer na, a kane nye ngana na a ye bo te nyoñe Isaac minga wua ya bengone ya Canaan. Amu jé? Amu na bôte ya Canaan be nji be be kañe’e nge bisi bisi Yéhôva Zambe. Abraham a mbe a yeme’e na Yéhôva a nyoñeya ntyi’ane ya jiane bôte bese ba bo nye melo. A nji be a yi na Isaac, mone wé a nye’e, a ke lat a bôte ba bo mvite mame nalé. A mbe fe a yeme’e na Yéhôva a bili ôvañe ya belane mone wé na a tôé bengaka’a bé.—Metata’a 15:16; 17:19; 24:2-4.

(Metata’a 24:11-15) Ane a nga tindi bechameau be kute meboñe si bebé nlam mfom anjeñe mendim éyoñ ya mam me ngô’é, éyoñ binga be wô’ô ke lape mendim. ¹² Ane a nga jô na: “A Yéhôva, Zambe ya ésa wom Abraham, m’aye’elane wo na, va’a me mvolan môse wu, a liti fe ésa wom Abraham mvam. ¹³ Ô lô, me ntele mfôm anjeñe mendim; a bengone be bôt ya nlam b’azu lape mendim. ¹⁴ Me’ete’e, e bo na, ngone minga m’aye kobô je na, ‘M’aye’elane wo, sili’ nka’a si, me tame nyu;’ nje fe j’aye jô na, ‘Nya’ak, m’aye nyu’u fe bechameau bôé,’ nje e bo’o nyô ô nga top mbo ésaé wôé Isaac; ndemben m’aye yeme na ô litiya ésa wom mvam.” ¹⁵ A nga bo na, a ngenan te mane kobô, a teme na, Rebecca a nga zu, nyô Bethuel a nga biaé, mone Milca nga Nachor, monyañ Abraham, a be’e nka’ étu.

wp16.3 af. 14 ab. 4

“Yaa, m’aye ke”

Éliezer a nga kate bôte na éyoñ a nga kui bebé anjeñe ya Charan, a nga ye’elane Yéhôva Zambe. A nga sili Yéhôva na émien a liti nye minga a yiane Isaac. Éliezer a nga ye’elane Zambe na a bo na ngone minga a yiane top asu Isaac é zu laé mendim anjeñ. Éyoñ a ye ja’é nye mendim, a yiane nyoñe ntyi’ane ya ve nye mendim asu dé a asu bechameau. (Metata’a 24:12-14) Nde za a nga zu laé mendim anjeñ a bo mame mese Éliezer a nga sili Zambe meye’elan? Rebecca! A nga yiane bo fe’e ne vema éyoñe a nga wô’ô nlañ ôte!

(Metata’a 24:58) Ane be nga loene Rebecca, a jô nye na: “Ye mia môte nyô mi aye ke?” Nye na: “M’aye ke.”

(Metata’a 24:67) Ane Issac a nga ke nye nda éndelé nyia wé Sara, a nyoñ Rebecca, ane a nga bo minga wé. A nga nye’e nye. Ane nlem ô nga voé Isaac awu nyia.

wp16.3 af. 14 ab. 6-7

“Yaa, m’aye ke”

Éliezer a nga sili Abraham besondô mvuse na: ‘Mé bo aya nge minga a bene tôñe ma?’ Ane Abraham a nga yalane nye na: “W’aye vas atiñe dam.” (Metata’a 24:39, 41) Bethuel a mbe a yii na Rebecca émien a ve ôsimesane wé. Éliezer a mbe ôjeja’a na dulu dé é wulu mvo’é, nde tyé kpwa, a nga jô na, a nga kômbô bulane Canaan ba Rebecca. Ve nda bôte Rebecca é mbe é kômbô’ô beta lôt to’o ve mimôse awôm a nye. Nde be nga su’ulane tyi’i ajô ete avale di: “Bi tame loene minga, a wô’ anyu dé.”—Metata’a 24:57.

Rebecca a yiane nyoñe beta ntyi’an. A ye yalan aya? Ye a ye wô’ô ésa a bendôme bé mintaé, a tyi’i na a beta lôt éyoñ a be ôsusua na a ke dulu, vôm a nji yem? Ye a ye yene na a bili beta mvome ya tôé nsôñane Yéhôva? Éyalane jé ja liti aval a yen étua mbe’e Zambe a ndeme ve nye. A yalane na: “Yaa, m’aye ke.”—Metata’a 24:58.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 24:19, 20) Éyoñ a nga mane nyuu nye mendim, a nga jô na: “M’aye fe lape bechameau bôé, akekui b’aye mane nyu.” ²⁰ Ane a nga ji’a sôé nka’a mendim mbek, a beta ke mbil anjeñ, a lape bechameau bé bese mendim.

wp16.3 af. 12-13 ab. 6-7

“Yaa, m’aye ke”

Ngô’é éziñ, Rebecca a ndeme jalé mendime kobe jé, a nga tem nya môtô éziñ a nga zu koone nye a mate’e mbil. Nde a jô nye na: “M’aye’elane wo na, nyu’u me bone mendim.” Jame nya môtô ate a ja’é nye e nji bo beta jam, nde fe a te belane mbamba bifia! Rebecca a yene na nya môtô ate a yiane so ôyap, nde a sili nka’a mendim wé si, a ve nye mendim ya nyu. Nya môtô ate a bili bechameau awôm, nde Rebecca a fas nlem wé été na, bechameau bete ba yiane wô’ô évé. Nde a ve be mendim ya nyu. Nté ôse wu, nya môtô nyu a fombô nye, nde Rebecca a ve ngule ya volô nye. A yalane nye na: “M’aye fe lape bechameau bôé, akekui b’aye mane nyu.”—Metata’a 24:17-19.

Ye wo te yene na Rebecca a nji ve bechameau ve mon ésua mendim? A ve be mendim akekui ba jaé. Éyoñ chameau wua a wô’ô nya évéé, a ne nyu lita mendim 95 a mvuk! Nge bechameau awôm be mbe be wô’ô nya évéé, yeme na Rebecca a nga lape be mendim tañe mewolo me nkolo. Nlañ ôte wo liti na bechameau bete be nji yiane be be wô’ô nya évéé. Ye Rebecca a mbe a yeme’e nalé éyoñ a nga tyi’i na a zu nyuu be mendim akekui ba jaé? Momo. Rebecca a mbe fo’o a nye’e ésaé, a mbe ôjeja’a ya volô nya môtô nyi. Môt ate a nga kañese mvolane wé. Ane a nga tebe a nga fombô ane Rebecca a ke lape mendim biyoñ biyoñ, a kele’ sôé vôme bechameau ba nyu.—Metata’a 24:20, 21.

wp16.3 af. 13, ayemé ya afebe si.

“Yaa, m’aye ke”

Ngô’é é kuiya. Nlañ wo kate ki bia na Rebecca a nga tabe anjeñe tañe mewolo me nkolo. Wo kate ki bia na éyoñ a nga bulane nda a nga koone nda bôte jé é bômbôya si, nge ke na môt éziñ a nga zu jeñe nye anjeñ amu a nga tabe ayap.

(Metata’a 24:65) Ane a nga jô mbo ésaé na: “Môt a wulu afupe nyôlé, a za’a tôbane bia, a ne za môtô?” Ane mbo ésaé a nga jô na: “Ésa wome le.” Ane a nga nyoñe mon éndelé, a buti asu.

wp16.3 af. 15 ab. 3

“Yaa, m’aye ke”

Avale di nde jam bia te kañete atata’a ya nlô ajô wu e nga boban. Éyoñ nsamba bôt wo lôte Négueb, alu e nga vin. Nde Rebecca a yen môt éziñ a kele’ a wulu afup été. Asu dé da yené ane a fas amu jam éziñ da tyelé nye nleme yôp. Bible a kañete na été été, Rebecca “a nga sise si chameau,” éko éziñ teke yange na chameau a kute meboñe si. Ane a sili mbo ésaé wé na: “Môt a wulu afupe nyôlé, a za’a tôbane bia, a ne za môtô?” Éyoñ ba kate nye na a ne Isaac, ane a buti asu dé a mon éndelé. (Metata’a 24:62-65) Amu jé a bo nalé? Nalé a yiane bo ndeme ya na a semé môt a zu bo nnôme wé. Den, bôte be ne kam éyoñ ba wô’ô jame Rebecca a nga bo le. Ve bia bese, befam ane binga bia yiane vu fulu éjote nyule Rebecca. Nya ajô a ne na, za ya be bia a ne jô na a nji kômbô bi mba fulu ate?

NGONE LALE 16-22

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 25-26

“Ésaü a nga kuane éto ntôle jé”

(Metata’a 25:27, 28) Ane bobe fam bete be nga yaé: Ésaü a mbe nya nsômé, môte ya fé; ve Jacob a mbe évôvoé môt, a tabe menda bindelé. ²⁸ Isaac a nga nye’e Ésaü, amu a nga bo a ja’a tit e be nye, ve Rebecca a nga nye’e Jacob.

it-1 af. 1224

Jacob

Bible a jô na Jacob a mbe “évôvoé môt [tam nkobô Hébreu], a tabe menda bindelé,” a mbe mba’ale biyem, môte be mbe tabe nye ndi, jôm éte nje nyia wé a mbe a nye’e nye. Ve Ésaü, mone Isaac a mbe a dañe’ nye’e a nji be nalé, a mbe beta mbo nsôm, teke nyiñe vôma wua, teke mfañe fulu. (Met 25:27, 28) Bekalate befe ba liti na éfia ya nkobô Hébreu é ne na tam ja tinane fe na môte Zambe a wô’ô mvaé. Ajô te, “bekulu metyi b’asiñe nyô a ne te nkoban [tam nkobô Hébreu],” ve Yéhôva a ve bia ndi nleme na “[môt a ne te bijô] a ye nyiñe mvo’é melu ma zu.” (Min 29:10, nwt; Bs 37:37) Zôsôa môte Job a mbe “nya mvo’é a zôsô [tam nkobô Hébreu], nyô a ko Zambe woñ.”—Job 1:1, 8; 2:3.

(Metata’a 25:29, 30) Jacob a nga yam mfiañ: ane Ésaü a nga so fé, nyôle ne te’eté’é. ³⁰ Ane Ésaü a nga jô Jacob na: “M’ajô na, va’a me évele mfiañ ô bili le; amu me nga ye ku som!” Ajô te be nga yôlé nye jôé na, Édom.

(Metata’a 25:31-34) Ane Jacob a nga jô na: “Taté’é kuane ma éto ntôle mone jôé!” ³² Ane Ésaü a nga jô na: “Tame yen, me nga ye wu! Éto ntôl j’aye volô me mfa’a mbé?” ³³ Ve Jacob a nga jô na: “Taté’é me kan ngana été.” Ane a nga kane nye ngana, nalé a nga kuane Jacob éto ntôle jé. ³⁴ Ane Jacob a nga ve Ésaü fembé a ñwô’ô kôn, ane a nga di a nyu, a kôlô si, a ke a nga ke, nalé ate a nga biasé éto ntôle jé ya ntôle mon.

w19.02 af. 16 ab. 11

Amu jé bia yiane ve akiba?

¹¹ Ve Bible a kobô fe ajô bôte béziñ be nga be bikalak. Ésaü a ne wua ya été; akusa bo bebiaé bé be mbe be nye’e Yéhôva a semé nye, Ésaü a nga biasé biôm bi ne étyi. (Lañe’e Behébreu 12:16.) Aval avé é nga yené na Ésaü a nji tu’a semé biôm bi ne étyi? A nga bele fol éto ntôle jé a ésua mfiañ. (Met. 25:30-34) Ésaü a nga su’ulane jôban akute mboan ete. Ve mbôl a nga liti na a nji bisi éto ntôl, a nji yiane beta suñe bibotane ya été.

it-2 af. 637

Ntôle mon

Ataté melu mvus, ntôle mon ñwô ô mbe ô tebele’e nda bôte mvus awu ésa. A mbe a nyoñe’ ngap ébaé ya élik. (Dt 21:17) Éyoñ Joseph a nga ve bobenyañ bé bidi, a nga ve Ruben abim da yiane ntôle mon. (Met 43:33) Ve sake éyoñ ése nje Bible a ve ntôle mona fame duma amu nnye a nga taté bialé. Biyoñ biziñ, mona fam a nga dañe wulu ba’aba’a a Yéhôva nnye Bible a ve éto ntôl.—Met 6:10; 1Mka 1:28; ve’e ôsimesan ôte a wu bia koone wô Met 11:26, 32; 12:4; Lañe’e fe DROIT D’AÎNESSE; HÉRITAGE.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Behébreu 12:16) A za bo na, mbo mejian éziñ a ye bo, nge môte ya ébiasé, aval ane Ésaü, nnye ate a nga kuan éto ntôle jé émien a adi bidi da.

w17.12 af. 15 ab. 5-7

Minsili bôte ba lañe bekalate bangan ba sili

Bi tame zu beta ke kalate Behébreu 12:16, a jô na: “A za bo na mbo mejian éziñ a ye bo, nge môte ya ébiasé, aval ane Ésaü, nnye ate a nga kuan éto ntôle jé émien a adi bidi da.” Ñye’elan ôvé bia nyoñ été?

Nlômane Paul ô nji be ô kobô’ô ajô ya éndane Messie. A mbe a jô’ô Bekristene na, be bo ‘mezene me ne mvo’é mfa’a ya meda mebo map.’ Be ne “[sube] mvame Zambe” nge ba bo mame ya bisôk. (Beh. 12:12-16) Nge ba bo de, ba ye bo ane Ésaü. A nga “biasé” biôme bi ne étyi, mboan ôte ô nga liti na a dañe nye’e mame ya minsôn.

Bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus be mbe be va’a nye metuna’a, Ésaü fe a nga yiane de bo éyoñ éziñ. (Met. 8:20, 21; 12:7, 8; Jb. 1:4, 5) Ve a nga dañe nye’e mame ya minsôn, ajô te nde a nga biasé mvom a mbe a bili amu ésua bidi. A nga yiane kômbô sa’ale minju’u mi mbe mi yange’e mvoñe bôt Abraham. (Met. 15:13) Ésaü a nga liti na a nye’e mame ya minsôn, a na, a biasé mam me ne étyi éyoñ a nga lu’u binga be nji be be kañe’e Yéhôva, a to ke na, bebiaé bé be nga vini mboan ôte. (Met. 26:34, 35) Ngo’o avale beta nsela’ane a ne zañe ba Jacob! Jacob nye a nga lu’u minga a mbe a kañe’e Yéhôva.—Met. 28:6, 7; 29:10-12, 18.

(Metata’a 26:7) Ane befame ya vôm ate be nga sili nye ajô minga wé; ane a nga jô na: “A ne kale jam,” amu a nga ko woñe ya jô na: “Nga wom.” Amu a nga jô na: “Bôte ya vôm ate be za wôé ma ajô Rebecca.” Amu a mbe abeñe minga ya fombô.

it-2-Faf. 255 ab. 6

Minsos

Bible a tyili fo’o minsos, ve nalé a nji tinane na bi ne ntindane ya kate bôte mam mese, to’o ma be nji yiane yem. Yésus a nga lebe bia na: “Te veane bemvu biôm bi ne étyi, nalé fe te veane bengôé señe jenan é ne édima, be za tyibi je a mebo, a kôñelan a lôpe mia.” (Mt 7:6) Jôm éte nje biyoñe biziñ, Yésus a mbe teke mane kate bôte mam mese, nge yalane be minsili éyoñ a mbe a yeme’e na éyalan éte é ne soo nye minjuk. (Mt 15:1-6; 21:23-27; Jn 7:3-10) Teke vaa nge beté, jôm éte nje Abraham, Isaac, Rahab, a Élisée be nga solé bôte be nji be be kañe’e Yéhôva mefoé méziñ.—Met 12:10-19; kab. 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Jc 2:25; 2Bb 6:11-23.

NGONE LALE 23-29

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 27-28

“Jacob a bi bibotane bia yiane nye”

(Metata’a 27:6-10) Ane Rebecca a nga kobô Jacob mone wé, a jô na: “Tame yen, m’ate wô’ éso a kobô’ Ésaü monyoñe wôé, a jô na: ⁷ ‘Wôé’ me tit, ô yame me bidi bi ne zam, me di, a botane wo asu Yéhôva, te yen me za wo’ok.’ ⁸ Ajô te, A mone wom, vô’ôlô’ô tyiñe jam mam mese m’ajô wo. ⁹ Kele’ mbam éyoñe ji, ô nyoñe me mbamba be bone bikela bebaé été, a m’aye yame be éso bidi bi ne zam, aval a nye’e. ¹⁰ A w’aye ke bie éso, a di, wôna a ye botane wo te yen a za wo’ok.”

w04 15/4 af. 11 ab. 4-5

Rebecca a mbe éwôlô minga, a nye’e fe Zambe

Kalate Zambe a nji kate bia na Isaac a mbe a yeme’e na Ésaü a ye bo mbo ésaé Jacob. Ve Rebecca ba Jacob be ba yeme de. Éyoñ Rebecca a wô’ô na Isaac a kômbô botane Ésaü, nde a tyi’i na a zu bo jôm éziñ. Mbôle a ne minga a nye’e bisaé a nyô a yeme nyoñ mintyi’an, a jô Jacob na a zu ve nye bone bikela bebaé, asu na a yam nnôme wé bidi a nye’e. Mvus ya valé a jô Jacob na a bo ve ane a ne Ésaü asu na ésa a botane nye. Jacob a taté ben. A jô na nge ésa a yeme jam ba bo le, a ye viane yo’é nye! Ve Rebecca a jô nye na a bo teke ko woñ. A jô nye na: “Biyo’é bite bi bo’ émbiam, A mone wom.” Éyoñ a maneya yame bidi, a kômesan Jacob, éyoñ éte a lôme nye be nnôm.—Metata’a 27:1-17.

Bible a nji kate bia amu jé Rebecca a nga bo nalé. Den abui bôte da jô na a nga bo abé. Ve Bible a nji ve nye bijô; Isaac émien a nji komekane nye éyoñ a nga su’ulane yeme na Jacob nnye a nga mane botan. A nga viane beta ve nye bibotane bife. (Metata’a 27:29; 28:3, 4) Rebecca a yeme jam Yéhôva a nga jô a lat a mone wé. Jôm éte nje a vé mise na mone wé a bi bibotane a yiane bie. Teke vaa nge beté, mboan ôte wo lu’ane a nsoñane Yéhôva.—Beromain 9:6-13.

(Metata’a 27:18, 19) Ane a nga ke be ésa wé, a jô na: “A tat.” Nye na: “Me nyô; ô ne za, A mone wom?” ¹⁹ Ane Jacob a nga jô ésa na: “Me ne Ésaü, ntôle mone wôé; me maneya bo ane w’ate jô ma. Tame tabe teto, ô di [tite jam], ndemben nsisime wôé w’aye botane ma.”

w07 1/10 af. 31 ab. 2-3

Minsili bôte ba lañe bekalate bangan ba sili

Bible a nji kate bia amu jé Rebecca ba Jacob be nga bo nalé, ve a jô na be nga tebe été éte atemetem. Ve Bible a nji jô na be nga yeme bo, a nji ve be bijô; a nji jô na a ne éve’ela ya vu. A viane kate bia bone be mame béziñ a lat a jam e nga boban.

Jam ôsu, nlañ wo liti bia na Jacob nnye a nga yiane bibotan, sa ke Ésaü. Jacob a nga kus éto ntôle jé amu monyañe mvendé wé a nga biasé je, a nga kuan je amu ésua bidi. Ésaü a nga “biasé éto ntôle jé.” (Met 25:29-34) Ajô te, éyoñ Jacob a nga ke yen ésa, ôvañ wé ô mbe na a nyoñe bibotane bia yiane nye.

(Metata’a 27:27-29) Ane a nga ke nye bebé, a latane nye anyu, ane a nga wô’ ényum mengomesane mé, a botane nye, a jô na: “Tame yen, ényume mone wom é ne ane ényume ya afup di Yéhôva a maneya botan. ²⁸ Zambe a va’a wo élo’o ya yôp a afo’o ya si nyô, a abui fôn, a mfefé vin. ²⁹ Bôt b’ayiane bo wo bisaé, meyoñ m’ayiane fe kute wo meboñ. Bo’o njôô ya bobenyoñ, bone be nyua b’ayiane kute wo meboñe si. Nyô ase a yo’é wo a nyoñe’ biyo’é. A nyô ase a botane wo a nyoñe’ ébotan.”

it-1 af. 295 ab. 6

Bibotan

Melu kôa, ésa a mbe a botane bone bé bebé éyoñ a nga zu wu. Bibotane bite bi mbe nya mfii asu dap. Jôm éte nje Isaac a nga botane Jacob, ve a mbe a buni’i na a botan Ésaü, ntôle mone wé. Isaac a nga kuli ajô na Jacob a ye bi akum a lôte Ésaü monyañ wé; teke va nge beté, Isaac a nga ye’elane Yéhôva na a ve Jacob bibotane bite, amu a mbe a nto ndindim a nnôm. (Met 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Beh 11:20; 12:16, 17) Mvus ya valé, Isaac a nga ba’alane bibotane bite, a kô’ôlane bife. (Met 28:1-4) Ôsusua na a wu, Jacob a nga taté botane bone be Joseph, ôsusua na a botane bone bé émien. (Met 48:9, 20; 49:1-28; Beh 11:21) Moïse fe, ôsusua na a wu, a nga botane ayoñ Israël ese. (Dt 33:1) Bibotane bite bi mbe minkulane mejô, amu mam me nga boban fo’o ve aval ane bebo bisaé be Zambe bete be nga jô. Biyoñ biziñ, éyoñ môt a mbe a bota’ane nyu mbok, a mbe a beté’é nye wo nlô.—Met 48:13, 14.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

Metata’a 27:46–28:2) Ane Rebecca a nga jô Isaac na: “Ényine jam é ju’uya amu ajô bengone be Heth. Nge Jacob a ye lu’u minga mfa’a ya bengone be Heth, bengone ya si nyô aval ane ba, za mvaé ényiñe jam j’aye beta yen?”

28 Ane Isaac a nga loene Jacob, a botane nye, a tu’a lepe nye, a jô na: “Te lu’u minga mfa’a ya bengone be Canaan. ² Kôlô’ô si ô ke Paddan-Aram, nda Bethuel, ésa nyua; vôm ate ô lu’u minga mfa’a ya bengone be Laban ndôme nyua.”

w06 15/4 af. 6 ab. 3-4

Va’a ngule ya kôme laan a môt ô nga luk

Ye Isaac ba Rebecca be mbe be la’an avale da yian? Éyoñ Ésaü a keya lu’u bengone be Heth bebaé, bebiaé bé be nga wô’ ajô ete sañ. Rebecca a nga jô Isaac biyoñe biyoñe na: “Ényiñe jam é ju’uya amu ajô bengone be Heth, nge Jacob [mona fame wop a ne mesu’ulan] a ye lu’u minga mfa’a ya bengone be Heth . . . , za mvaé ényiñe jam j’aye beta yen?” (Metata’a 26:34; 27:46) Rebecca a mbe fo’o a kate’e nnôme wé mame me mbe me tya’a nye nlem.

Isaac a nga kate Jacob, mbias Ésaü na a bo teke lu’u bengone ya Canaan. (Metata’a 28:1, 2) Nalé a liti na Isaac a nga wô’ô Rebecca. Ba nnôme wé be nga kôme jam e mbe e tyelé’é be minleme yôp amu be mbe be yeme’e laan. Ba ve bia mbamba éve’ela ya tôñ. Ve beluk be ne bo aya nge ba kate kui tyiñ?

(Metata’a 28:12, 13) Ane a nga yem biyeyem na; [Ôbet ô] tele si, [sôso’o jé] é beme yôp été; ô lô, beange be Zambe be betek, be sise’ été. ¹³ Ô lô fe, Yéhôva a tele nye yôp, a jô na: “Me ne Yéhôva, Zambe ya be Abraham éso wôé, a Zambe ya Isaac. Si ô bô le, nje m’aye ve wo, a mvoñe bôte jôé.”

w04 15/1 af. 28 ab. 5

Miñye’elane ya kalate Metata’a: Ngap II

28:12, 13—Biyeyem Jacob a nga yem, a yene’ “ôbet” bia tinane aya? “Ôbet” ôte ô mbe ô funa’ane ata’a mekok e kele’e kui yôp. A mbe ndeme ya élat é ne zañe bitétéa ya yôp a bi ya si. Amu beéngele be Zambe be mbe be bete’e a sis ôbet ôte, nalé a liti na mbe Zambe a belane be asu na a volô bebo bisaé bé si va.—Jean 1:51.

NGONE LALE 30–NGONE NYINI 5

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 29-30

“Nda alu’u Jacob”

(Metata’a 29:18-20) Jacob a nga nye’e Rachel, ane a nga jô na: “M’aye bo wo ésaé mimbu zañbwa amu Rachel ngo jôé é ne mongô.” ¹⁹ Ane Laban a nga jô na: “A ne mvaé nge m’ave wo nye, sa na m’ave nye môt mfe. Tabe’e be ma.” ²⁰ Ane Jacob a nga bo ésaé mimbu zañbwa amu Rachel; a nga yene mie ane bone melu, amu nye’an a nga nye’e nye.

w03 15/10 af. 29 ab. 6

Mame ya nsisim me mbe nya mfii asu Jacob

Melu mete, be mbe be jô’ô na bôte bebaé be mbili atiñ aluk éyoñe fam é ya’aneya tañe nda bôte minga é nga tyik. Atiñe Moïse é nga su’ulane jô na tañ éte ja yiane bo besicle 50. Gordon Wenham, mfase mame ya Bible a jô na a mbe das môt a kômbô luk a mbe a yiane ve, be nji be be yiane sili nye a lôte abim ete, ve abui biyoñ, abim befam be mbe be va’a e nji be e kui’i abim ete. (Deutéronome 22:28, 29) Mbôle Jacob a nji be a bili abim moné ete, nde a nga jô na a ye jibi bo Laban bisaé tañe mimbu zangbwa. Wenham a ke ôsu a jô na: “E Babylone, be mbe be ya’ane mbo ésaé étun sicle ngon ése (nalé a bo besicle 42 nge ke 84 asu mimbu mi ésaé zangbwa), bi ne jô na dase Jacob a nga kômbô ve Laban asu na a lu’u ngo jé é mbe anen.” Ane Laban a nga kañese teke si’ibi.—Metata’a 29:19.

(Metata’a 29:21-26) Ane Jacob a nga jô Laban na: “Va’a ma minga wom, amu melu mam me kpwaneya, m’ayiane fulane nye.” ²² Nde Laban a nga sulan bôt bese ya vôm ate, a bo ésulane bidi. ²³ A nga bo na, mam me ngô’é, ane a nga nyoñe Léa ngo jé, a ve nye nye; ane ba nye be nga jô’ôbô. ²⁴ Ane Laban a nga nyoñe Zilpa, minga a nga bo a bo’o nye bisaé, a ve nye ngo jé Léa, a bo mbo ésaé wé. ²⁵ A nga bo na, mam me tyé, a teme na a nto Léa; ane a nga jô Laban na: “Za aka’a avale jam w’ate me bo di? Ke me nga bo wo ésaé amu Rachel? W’ate du’u me amu jé?” ²⁶ Ane Laban a nga yalane na: “Bi nji bi fulu éte si jangan, na, be taté ve mongô, a viane li’i mvendé.”

w07 1/10 af. 8-9

Bobenyañe bebaé be mbe be bo’an éviele be nga “lôñ nda bôte Israël”

Ye Léa a nga bondé fek ya ke jô’ôbô a Jacob? Ye a nga bo ésa wé mewôk? Rachel ke a mbe vé? Ye a mbe a yeme’e ôvan ésa? Nge a mbe a yeme’e, ny’a mbe a lô de aya? Ye a mbe ngule ya ke ésa ngam yat, bi yeme’ ke na ésa wé a mbe a nye’e éjôé? Bible a nji yalane minsili mite. Ve bia yeme na Jacob a nga wô’ô jam ete mbia ôlun. A nga wô’ô Laban ôlun sa ke bengo bé, nde a nga sili nye na: “Ke me nga bo wo ésaé amu Rachel? W’ate du’u me amu jé?” Nde Laban a nga yalane nye aya? “Bi nji bi fulu éte . . . na, be taté ve mongô, a viane li’i mvendé. Tame bi nyina melu zañbwale ma, wôna bi aye ve fe wo nyô mbok, amu ésaé w’aye beta bo me mimbu mife zañbwa.” (Metata’a 29:25-27) Laban a nga tindi Jacob na a lu’u binga bebaé a too ke na a nji be nkômbane wé, alu’u éva ke da soo aban.

it-2-Faf. 222 ab. 5

Aluk

Abôk aluk. Ayoñ Israël, be nji be be bo’o ngum ékôan asu élat aluk, ve môs ôte be mbe be bo’o beta ébek. Môs aluk, minga a zu ke aluk a mbe a bo’o nyanga. A mbe a taté’é wobane mendim, a wobane fe mbon ô ne mbamba menyum. (Ve’e ôsimesan ôte a wu ya Ru 3:3; Éz 23:40.) Biyoñe biziñ, bengone befe be mbe be bo’o nye bisaé, be be’e bifumulu biyé bi too mbamba nkôman a bekandé mengeteñ. (Jr 2:32; Nli 19:7, 8; Bs 45:13, 14) Minga a zu ke aluk a mbe a jaé minsanga, bilondo a mekom nge a mbe a bili moné. (És 49:18; 61:10; Nli 21:2) Mvus ya valé, a mbe a jaé’ ayabe ndombo e mbe e buti’i nye ataté nlô akekui mebo. (És 3:19, 23) Jôm éte nje éyoñ Laban a nga zu ve nye ngo jé, Jacob a nji yem nge a ne Rachel nge ke Léa. (Met 29:23, 25) Rebecca a nga buti nlô wé éyoñ a nga ke tôban Isaac. (Met 24:65) Minga a ke aluk a mbe a bo’o nalé asu na a liti na a suu émien si éjôé môt a ye bo nnôm wé.—1Bec 11:5, 10.

(Metata’a 29:27, 28) “Tame bi nyina melu zañbwale ma, wôna bi aye ve fe wo nyô mbok, amu ésaé w’aye beta bo me mimbu mife zañbwa.” ²⁸ Ane Jacob a nga bo nalé, a bi nye melu zañbwale mete; ane a nga ve nye Rachel a bo minga wé.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 30:3) Ane a nga jô na: “Tame yen, minga a bo me ésaé nyô Bilha, kele’ jô’ôbô nye; ajô te a ye biaé mebé mame yôp, ma fe me yene bon amu nye.”

it-1 af. 49

Mone ntoñ

E mise me Rachel ba Léa bone bebo bisaé bap be nga biaé be mbe fo’o bone bap amu be nga bialé ‘mebé map yôp.’ (Met 30:3-8, 12, 13, 24) Éyoñ Jacob a nga kab élik jé, a nga ve bone bete ngabe jap fo’o ve aval a nga ve bone Rachel ba Léa bebien be nga biaé. Be mbe bone be Jacob, nde fe mbôle Bilha ba Zilpa be mbe bebo bisaé be Rachel ba Léa, bone bete be mbe fo’o bone be Rachel ba Léa.

(Metata’a 30:14, 15) Ane Ruben a nga ke fe melu b’akôane bidi, a som mbamba bibuma ya fé, a zu bie nyia wé Léa. Ane Rachel a nga jô Léa na: “M’aye’elane wo na, va’a ma bibuma bi mone wôé.” ¹⁵ Ane a nga jô nye na: “Ye ngelé jame le, ane ô maneya me wôlé nnôm? Nde ô nga ye fe beta wôlé me bibuma bi mone wom?” Ane Rachel a nga jô na: “Nge nalé, wôna mia nye mi aye jô’ôbô alu ya den amu bibuma bi nyo mon.”

w04 15/1 af. 28 ab. 6

Miñye’elane ya kalate Metata’a: Ngap II

30:14, 15—Amu jé Rachel a nga bene jô’ôbô a nnôme wé señe mbamba bibuma Ruben a nga som? Melu mvus, bôte be mbe be bela’ane bibuma ya élé ba loone na mandragore asu biañ. Be mbe fe be jô’ô na bibuma bite bia bo na nkeane binoñ ô bo zam, a na minga a biaé abui bon, nge na a ji’a nyoñ abum. (Jia Salomon 7:13) Bible a nji kate bia amu jé Rachel a nga ben, amu a mbe ve simesane na bibuma ya mandragore bi ne ve nye ngule ya nyoñ abum a vaa nye ôson ya éto nkôkôm. Yéhôva a nga viane ‘kui nye abum’ mvus abim mimbu éziñ.—Metata’a 30:22-24.