Meyemé ya Bidima bi mame ya Kalate Zambe asu Kalate bisulan

Meyemé ya Bidima bi mame ya Kalate Zambe asu Kalate bisulan

NGONE TANE 4-10

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 36-37

“Bobenyañe be Joseph ba bo nye éviele”

(Metata’a 37:3, 4) Israël a nga nye’e Joseph a dañe nye’an a nga nye’e bone bé bese amu a mbe mona nnôm: ane a nga bo nye éwoman é mbe nyôle mevale meva. ⁴ Ane bobenyañe be nga yene na ésa wop a nye’e nye a dañe nye’an a nga nye’e bobenyañe bé bese; ajô te be nga siñe nye, te fe ngule ya beta kobô nye mvo’é.

w14 1/8 af. 12-13

“M’aye’elane mia, tama vô’ôlane biyeyem m’ate yem”

Bible a yalane na: “Ane bobenyañe be nga yene na ésa wop a nye’e nye a dañe nye’an a nga nye’e bobenyañe bé bese; ajô te be nga siñe nye, te fe ngule ya beta kobô nye mvo’é.” (Metata’a 37:4) Ja’a fo’o bi ne yeme wô’ô bobenyañe be Joseph, ve be nji yiane jô’é na éviele éte é jaé be nleme nalé. (Minkana 14:30; 27:4) Ye ô kômbôya môt éziñ amu ba ve nye beta mimbe’e nge ke amu ba se’e nye? Nge nalé a kuiya wo, te vuan éve’ela bobenyañe be Joseph. Be nga bo jame be nga su’ulane jôban amu be nga bo monyañe wop éviele. Nlañ ôte wo volô Bekristen na be bo teke vuane na ba yiane ‘vak a ba ba vak.’—Beromain 12:15.

Teke vaa nge beté, Joseph a mbe a yeme’e na bobenyañe bé ba feme nye. Nde, ye a mbe a solé’ mba éyé ésa a nga ve nye éyoñ ése a yene be? Éko éziñ a nga bi nkômbane ya bo de. Te vuane na éyoñe Jacob a nga ve nye éyé éte, a mbe a yi na bôte be yeme na a nye’e Joseph amu ntabane wé. Joseph ki a mbe a yi na ésa a wô’ô nye mvaé. Jôm éte nje a nga ke ôsu a jaé éyé éte. Nalé a ye’ele bia jam éziñ. Ésa wongane ya yôp a ne fo’o étyi teke bo ôbangam, ve a ve bebo bisaé bé béziñ ba kabetane nye mimbe’e mi ne ngum aval. Nde fe, a yi na nsela’ane a yené e zañe bebo bisaé bé a bôte ya mbia émo nyi. Aval ane mba éyé Joseph a nga deñele bobenyañe bé, bôte ya émo ji be wô’ô feme benya Bekristene, be bo’o fe be éviele amu mbamba ntabane wop. (1 Pierre 4:4) Ye Kristen ja yiane solé bôte na a ne mbo ésaé Yéhôva? Momo. A yiane vu Joseph, a nji solé mba éyé ésa wé a nga ve nye.—Luc 11:33.

(Metata’a 37:5-9) Ane Joseph a nga yem biyeyem, a kate bie bobenyañ: ajô te be nga dañe beta siñe nye. ⁶ Ane a nga jô be na: “M’aye’elane mia, tama vô’ôlane biyeyem m’ate yem. ⁷ Bi mbe na, bi nga dutu mimbom bidi afup, a teme na, mbome wom ô nga kôlô si, a tebe fe tetele; ane mimbom mienan mi nga zu bôman, a kumbu si a kañ mbome wom.” ⁸ Ane bobenyañe be nga jô nye na: “Ye wo w’aye fo’o jôô bia? Ye wo ye fo’o bo njô bôte wongan?” Ane be nga beta dañe siñe nye amu biyeyeme bié, a mejô mé. ⁹ Ane a nga beta yem biyeyem bife, a kañete bie bobenyañ, a jô na: “Tama yenan, m’ate yem biyeyem bife; a nga bo na, jôp a ngon a ateté awôm a via bi nga kumbu si a kañe ma.”

(Metata’a 37:11) Ane bobenyañe be nga sengane nye; ve ésa a nga ba’ale njôane ôte nlem.

w14 1/8 af. 13 ab. 2-4

“M’aye’elane mia, tama vô’ôlane biyeyem m’ate yem”

Yéhôva nnye a nga ve nye biyememe bite. A mbe nkulan ajô, Zambe a mbe a yii na Joseph a kate nda bôte jé foé biyeyeme bite. Joseph a mbe a yiane bo ésaé bekulu mejô bese ba ye so mvuse jé ba yiane bo, ésaé éte é mbe na, be kate bôte ba lume Zambe mvus foé ya ntyi’ane mejô.

A évôvoé ése, Joseph a nga kate bobenyañe bé na: “M’aye’elane mia, tama vô’ôlane biyeyem m’ate yem.” Bobenyañe bé be nga wôk atinane ya biyeyeme bite, ve be nji kômbô bisi. Be nga sili nye na: “Ye wo w’aye fo’o jôô bia? Ye wo ye fo’o bo njô bôte wongan?” Nlañ ôte wo ke ôsu a kañete na: “Ane be nga beta dañe siñe nye amu biyeyeme bié, a mejô mé.” Éyoñe Joseph a nga kañete ésa wé a bobenyañe bé biyeyeme bivok, bese be nji wô’ô de mvaé. Kalate Zambe a jô na: “Ésa a nga komekane nye, a jô na: ‘Za aka’a biyeyem ô yemeya di? Ye bia nyua a bobenyoñ bi aye fo’o buti mesu si a kañe wo?’” Ve ésa a nga ke ôsu a fase mejô mete nleme wé; éko éziñ a sili’ émiene na: ‘Ye e ne fo’o été na Yéhôva a laan a mone nyi?’—Metata’a 37:6, 8, 10, 11.

Sa ke Joseph étam nnye Yéhôva a nga belane nye na a kalan avale minkulane mejô bôte be nji kômbô wôk, nge ke mi bôte ba wosane mie. Yésus, nnye a ne nkalane mefôé a dañ, a nga ve beyé’é bé abendé di: “Nge be nga kpweʼele ma, be aye fe kpweʼele mia.” (Jean 15:20) Bekristene bese; bisoé a minnôm ba yiane vu ayo’o nlem a mbunane Joseph.

(Metata’a 37:23, 24) A nga bo na, éyoñ Joseph a nga kui be bobenyañ, be nga vaa Joseph éwoman, éwoman a nga be’e é mbe nyôle mevale meva. ²⁴ Be nga bi fe nye, a wua nye ébé été. Ébé éte é mbe teke jôm été, mendim me nji bo été.

(Metata’a 37:28) Bôte ya Madian be nga lôt, be to bekuan abom; ane be nga dutu Joseph, a vaa nye ébé, a kuane Joseph be bôte ya Ismaël, tañe bifas bi argent mewôm mebaé. Ane be nga ke Joseph Égypte.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 36:1) Mina mi ne miaé Ésaü (a ne fe na, Édom).

it-1 af. 693

Édom

(Édom) [Évele], BEÉDOMITE.

Édom a ne éyôlé baa be nga ve Ésaü, mbiase Jacob. (Met 36:1) Be nga ve nye je amu a nga kuan éto ntôle jé a ésua évele mfiañ. (Met 25:30-34) Ve Ésaü a nga bialé fe a évele ékôp (Met 25:25), nde fe na, mesi Ésaü a mvoñe bôte jé be nga nyiñ me mbe ve évele.

(Metata’a 37:29-32) Ane Ruben a nga bulane mfa’a ya ébé; teke koé Joseph ébé été; ane a nga nyap ngomesane jé. ³⁰ Ane a nga bulane be bobenyañe bé, a jô na: “Mongô a ne momo; a mfa’a wom m’aye ke vé?” ³¹ Ane be nga nyoñ éwoman Joseph, a wôé nnôm ékela, a dup éwoman éte metyi été; ³² a lôm éwoman é mbe nyôle mevale meva, a ke je be ésa wop, a jô na: “Bi someya jôme ji, yemek nge é ne éwoman nyo mon, nge momo.”

it-1 af. 964

Mba’ale

Éyoñe môt a mbe mba’ale biyem, a mbe a kañese’e bo ésaé éte a tôñe metiñe ya éyoñ éte. A mbe a bo’o môt a mbee mbame biyeme ngaka’a na, a ye ve biyeme bié bidi, na ba ye ke wube bie, a na nge ba wup éyem éziñ, émien a ye ya’an. Ve atiñ e mbe e jô’ô fe na nge mbia jam a kui, aval ane éyoñe tite ya fé ja zu landé éyem éziñ, sa ke nnye a nee ajô. Ja’a nalé, a mbe a yiane taté liti jam da bo’olô na tite ya fé nje ja te fo’o landé éyem (a mbe a yiane liti mbim éyem, nge ke jôm éfe). Éyoñe môt a nee mbam a maneya fombô jôm éte, éyoñ éte nje a mbe ngule ya jô na mba’ale a nji bi mekua.

Atiñ ete da da e mbe fe e fombô’ô môt ase a ba’ale biôme bi môte mbok, to’o be ne nda bôte jia. Éve’an é ne na, melu mete, ntôle mon ñwô ô mbe ô bili mbe’e ya ba’ale bobenyañ a bekale bé. Jôm éte nje Ruben, ntôle mone Jacob, a nga kômbô nyii Joseph mo me bobenyañe bevok éyoñe be nga tyi’i na, ba zu wôé nye avale bia lañe Metata’a 37:18-30. Ruben a nga jô na: “‘Bi nji yiane wôé nye.’ . . . ‘Te kulane metyi; . . . te biane nye mbia mbian.’ Amu a nga kômbô nyii nye mo map, a bulane nye be ésa wé.” Éyoñe Ruben a nga zu yene na Joseph a nji beta bo ébé été vôme be nga wua nye, a nga bete tyiñe yôp, a “nyap ngômesane jé,” a jô na: “Mongô a ne momo; a mfa’a wom m’aye ke vé?” A mbe a yeme’e na a mbe ngule ya be’e mekua ya jam e nga kui Joseph. Asu na be bo teke be’e ayeme ya jam ete, bobenyañe be Joseph be nga kôme jame ya bo’olô na tite ya fé nje ja te landé nye. Ane be nga nyoñ éyé Joseph a dube je metyi me ékela été. Nde be nga ke liti je Jacob, ésa wop, a ntyi’i mejô ya nda bôte jap. Nde a nga vaa Ruben mekua mese ya jam ete, amu éyoñ a nga yene éyé Joseph é bili metyi, a nga tyi’i fo’o na tit é nga landé nye.—Met 37:31-33.

NGONE TANE 11-17

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 38-39

“Yéhôva a nji ve’ele vuane Joseph”

(Metata’a 39:1) Ane be nga ke Joseph Égypte. Ane Potiphar, mon Égyptien, évete Pharaon, a to nsamba w’aba’ale njô bôt, a nga kuse nye mo Beismaëlite, ba be nga ke nye wôé.

w14 1/11 af. 12 ab. 4-5

“Me ne ngule ya bo beta mbia jame nyina aya?”

“Ane be nga ke Joseph Égypte. Ane Potiphar, mon Égyptien, évet Pharaon, a to nsamba w’aba’ale njô bôt, a nga kuse nye mo Beismaëlite, ba be nga ke nye wôé.” (Metata’a 39:1) Bifia bite bia liti abim avé Joseph a nga woban ôsone nyul éyoñe be nga kuane nye éyoñe baa. Be nga nyoñe nye ane zezé jôm! Tame fase mone jôm, ye ô lôô Joseph a kele’ a toñe masa wé, évete mon Égyptien? Njoñ ô ne mbôma’ane a bebo makit, ba wulu nsamba, ba ke nda masa wé.

Nda a zu nyiñ éyoñe ji é nji ve’ele bo ane nda a te nyiñ azukui den. Nda bôte Joseph é nji be é nyiñe’ vôma wua, be mbe beba’ale biyem, be nyiñi’i menda bindelé. Ve Égypte, bôte be mbe minkukum ane Potiphar be mbe be nyiñi’i beta menda me bili mbamba meyañ. Beyeme mam ba vune si ba jô na, Beégyptien ya melu mvus be mbe be nye’e ba bé mefup mesam nka’ale été, be bé fe mbamba bilé, vôme môt a ne ke wo’an. Nda é mbe fe é bili bone menjeñe mendim, vôme ba bé bilok ane papyrus, lotus a bilok bife bia faa mendim été. Menda méziñ me mbe me tele mefup mesame zañ, me bili mone mbé si vôme môt a ne ke wo’an, a beta bevundu asu na mfebe a nyiin; me mbe fe me bili abui bitun, aval ane balanda a bitune bi nda bife asu bebo bisaé.

(Metata’a 39:12-14) Ane a nga bi nye éndelé, a jô na: “Jô’ôbô ma!” Ane a nga jô’é éndelé mo mé, ve mate, a kôlô. ¹³ A nga bo na, éyoñ a nga yene na, a li’iya éndelé mo mé, a mate, ¹⁴ a nga loene befame ya nda jé, a jô be na: “Tama yenan, a zuya bia mone Hébreu va a kômbô kpwé’ele bia! A te zu be ma a kômbô jô’ôbô ma, ve m’ate yône tyiñe yôp.

(Metata’a 39:20) “Ane masa Joseph a nga bi nye, a futi nye nda mimbôk, vom mimbô’ô mi njô bôt mi nga vaa. Nalé a nga to nda mimbô’ô wôé.”

w14 1/11 af. 14-15

“Me ne ngule ya bo beta mbia jame nyina aya?”

Bi nji kôme yem avale menda mimbôk ya Égypte mi mbe éyoñ éte. Beyeme mam ba vune si be nga some bilik ya Égypte, be nga yene beta menda méziñe me bili bitune bi nda, a bitune bia funane menda mimbôk. Éyoñe Joseph a nga kat avale vôm a mbe a fete, a nga belane éfia ja tinane na “ébé,” nalé a tinane na vôm ate a mbe dibi si, teke ndi nleme ya kui nseñ. (Metata’a 40:15) Kalate Besam a kate bia na be nga tibili Joseph abui: “Be nga futi nye bibom mebo, be nga futi nye tyiñ e nsanga étyé été.” (Besam 105:17, 18; Mfefé Nkôñelan) Beégyptien be mbe be kele’e mone mimbôk mo mvus, éyoñ éte ba ka’a nye bikuteboñ. Be mbe fe be ka’a be minsanga bityé tyiñ. Joseph a nga yiane fo’o juk a mintaé! A too ke na a nji bo mbia jame na be fete nye nda mimbôk!

A nji tabe nda mimbôk ve étun éyoñ. Bible a kañete na: “A nga to nda mimbô’ô wôé.” Nalé a tinane na Joseph a nga tabe nda mimbôk été mimbu mimbu! A nji be a yeme’e nge ba ye va nye wôé môs éziñ. A nga tabe wôé melu, besondô, bengon, mimbu. Jé é nga volô nye na a ke ôsu a jibi?

Kalate Zambe a kate bia na: “Yéhôva a nga tabe be Joseph, a mvamane nye, a liti nye mvam mise me mba’ale nda mimbôk.” (Metata’a 39:21) Jôm éziñ, to’o mimfine ya nda mimbôk, to’o bengôkop, jôm éziñ é vo’o kamane Yéhôva na a mvamane bebo bisaé bé. (Beromain 8:38, 39) Éyoñe bia kome fas, bia yeme na Joseph a mbe a ye’elane Yéhôva, a kate’e nye njuk ôse a tôbane wô, nde Zambe a nga ve nye mvo’é “Zambe ya mvolane minlem ôse” étam a ne ve. (2 Becorinthien 1:3, 4; Bephilippien 4:6, 7) Ye Yéhôva a nga bo jam afe asu dé? Ôwé, a nga bo na a yene “mvam mise me mba’ale nda mimbôk.”

(Metata’a 39:21-23) Ve Yéhôva a nga tabe be Joseph, a mvamane nye, a liti nye mvam mise me mba’ale nda mimbôk. ²² Ane mba’ale nda mimbok a nga kee Joseph mimbô’ô mise mi mbe nda mimbôk, a ba’ale mie. A mam mese me nga bo wôé, nnye a nga bo me. ²³ Mba’ale nda mimbôk a nji fe fombô jam Joseph a nga ba’ale, amu Yéhôva a nga to be nye. A mam a nga bo, me nga ke ôsu amu Yéhôva.

w14 1/11 af. 15 ab. 2

“Me ne ngule ya bo beta mbia jame nyina aya?”

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 38:9, 10) Ve Onan a nga yeme na mvoñ éte j’aye ke bo énjé; nde a nga bo na, éyoñ a nga jô’ôbô nga monyañ, a nga sôé [meyôme] si, a za fôlô monyañ mvoñ. ¹⁰ Jam a nga bo e mbe abé mise me Yéhôva, ane a nga wôé fe nye.

it-2 af. 445

Onan

[Nkobô Hébreu éyôlé éte ja tinane na “ngule ya fôé, ngule ya ve ényiñ”].

A mbe mone Juda, mone baa Schua ngone ya Canaan é nga biaé nye. (Met 38:2-4; 1Mka 2:3) Éyoñe Yéhôva a wôéya Er, monyañe mvendé Onan amu mbia jam a nga bo, Juda a nga jô Onan na a ke jô’ôbô Tamar, minga monyañe mvendé wé, asu ya na a ve nye mvoñe bôt. Nge be nga ye biaé mona fam, mon ate a nji ye bo mvamba ya nda bôte Onan ve nyi ya nda bôte Er, nalé a tinane na nnye a nga ye nyoñe élik Er ése; ve nge a bo teke biaé mona fam, élik éte ése é nga ye bo ji Onan. Nde Onan a mbe a bo’o na, éyoñ a jô’ôbô Tamar, a nga viane sô’é meyôme tyia. Onan a nji be a mieneke’e soé jé, amu nlañe wo kañete na, “a nga sôé meyôme tyia éyoñ a ke bômbô minga monyañ.” E ne ve ane Onan a mbe a telé’é nkeane binôñe zañ, asu na Tamar a bo teke be’e abum. Yéhôva a nga wôé fe Onan teke bon, sa ke amu a nga mieneke soé jé, ve amu a nga bo ésa wé melo, a nga bo ôzañ akum, a amu a nga biasé nta’ane mame Zambe a lat a aluk.—Met 38:6-10; 46:12; Nb 26:19.

(Metata’a 38:15-18) Éyoñ Juda a nga yene nye, a nga si’a ko na, a ne minga bijabô; amu a nga buti asu dé. ¹⁶ Ane a nga yale vôm a nga to zene yôp, a jô na: “M’aye’elane wo, kanese’e na, me zu jô’ôbô wo.” Amu a nji yeme na, a ne mbome wé. Nye na: “W’aye ve me za jômô, w’azu be ma?” ¹⁷ Ane a nga jô na: “M’aye lôme wo mon ékela ya mbam.” Nye na: “Ye w’aye li’i me éban akekui w’aye lome nye?” ¹⁸ Ane a nga jô na: “Za jômô m’aye li’i wo éban?” Nye na: “Élondo jôé, a nsinga, a ntum ô bili mo.” Ane a nga ve nye bie, a jô’ôbô nye, ane a nga nyoñ abum be nye.

w04 15/1 af. 30 ab. 4-5

Minsili bôte ba lañe bekalate bangan ba sili

Juda a nga bo abé éyoñ a nga bo teke bo na mone wé Schéla a lu’u Tamar aval a nga ka’ale nye. A nga jô’ôbô fe a minga éziñ a buni’i na a ne minga bijabô ya temple. Sa ke nne nsôñane Zambe ô mbe nalé, Zambe a mbe a yii na fam é jô’ôbô minga éziñ fo’o ve nge ba nye be ne nlu’an. (Metata’a 2:24) Ve nya ajôô a ne na, Juda a nji jô’ôbô minga bijabô. Émien teke yem, a nga fôé mvoñe bôte mon wé señe Schéla.

Tamar ke a nji bo mejian. Mimbias a nga biaé mi nji be bone ya ébamba. Éyoñe Boaz môte ya Bethléhem a nga lu’u Ruth, ngone ya Moab, mfa’a ya ve Malchon (Malôn) mvoñe bôt, bemvendé ya Bethléhem be nga se’e Pérets, mone Tamar éyoñe be nga jô Boaz na: “Nda bôte jôé é bo’ aval ane nda bôte Pérets, nyô Tamar a nga biaé Juda, mfa’a ya mvoñe bôt Yéhôva a ye ve wo be ésoé minga ji.” (Ruth 4:12) Pérets a nga nyiine fe mvoñe bôt é nga biaé Krist.—Matthieu 1:1-3; Luc 3:23-33.

NGONE TANE 18-24

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 40-41

“Yéhôva a nga kôté Joseph”

(Metata’a 41:9-13) Éyoñ éte évete bebo bisaé bidi é nga kobô Pharaon, a jô na: “M’asimesane fo’o minkobane miam môse wu. ¹⁰ Pharaon a nga yaa bebo bisaé bé, a futi me mimbôk nda évet nsamba w’aba’ale njô bôt, mamien a évete bebupe bidi. ¹¹ Ane bia nye bi nga yem biyeyem alu da; bi nga yem biyeyem, môt ase ane biyeyem bié bi asu’ulan. ¹² Ndôman é mbe fe été vôm bi nga to, mone Hébreu, mbo ésaé évet nsamba w’aba’ale njô bôt; bi nga kañete nye, ane a nga kulu bia biyeyem biangan; a nga kulu môt ase aval ane biyeyeme bié bi né. ¹³ A nga bo na, aval ane a nga kulu bia, aval ete e nga bo; ma, a nga bulan éto jam, a nyô mbok a nga tyelé yôp.”

w15 1/2 af. 14 ab. 4-5

“Ke minkulane biyeyem bi ne jôme Zambe?”

Môt a tyek meyok Pharaon a nyu a nga vuane Joseph, ve Yéhôva nye a ndi vuane nye. Alu éziñ, Pharaon a nga yem bitua biyeyem bibaé. Biyeyem bi ôsu, Pharaon a nga yen beyale binyaka zangbwa be so’o Nil été, be to mvo’é a avem, éyoñ éte beyale binyaka befe zangbwa be nga so ôsôé été, be tôñe be, be to abé a minkôt. Ane binyaka bi mbe minkôt bi nga mane di bi bi mbe mvo’é. Biyeyem bibaa, Pharaon a nga yene fône zangbwa é kui’ ékumba’a jia, é to mindu a mvaé. A teme na, fône zangbwa, é to minkôt a ndaman amu évuñulu, é nga kui fe été. Ane minkôte mi fône mite mi nga mine fône zangbwa é mbe mindu a mvaé. Éyoñ tyé é nga lende, nlem ô nga ndeñele nye; ajô te a nga lôme bôt be ke loene mingengañe mise ya Égypte, a beyeme mam bé bese na be timine nye biyeyem bite. Teke môte wua ya été a nga kui na a bo de. (Metata’a 41:1-8) Ye be nji yem atinane y’été? Ye môt ase a nga timine bie avale dé? Nalé a nji volô Pharaon. Nye a mbe a yi ve na be timine nye bitua biyeyeme bite.

Éyoñ éte nje môt a tyek meyok me Pharaon a nga simesane Joseph! Ane a nga kate Pharaon na mone mimbôk éziñ a nga yeme timine biyeyem ba môt a mbe a yame’e fembé be nga yem den a nto mimbu mibaé. Nde Pharaon a nga jô na be ke nyoñ Joseph nda mimbôk avôl avôl.—Metata’a 41:9-13.

(Metata’a 41:16) Ane Joseph a nga yalan Pharaon, a jô na: “Sa ma me ne ajô te! Zambe nnye a ye ve Pharaon éyalane ya mvo’é.”

(Metata’a 41:29-32) “Ô lô, mimbu ya beta afok zañbwa mi aye bo si se ya Égypte. ³⁰ Éyoñ mimbu mite mi aye lôt, wôna mimbu mfumbale ya zaé zañbwa mi aye bo; ajô te bôt b’aye vuan afo’ ete se si ya Égypte; a mfumbale ya zaé a ye ndamane si. ³¹ Afo’ ete bôt b’aye fe de yem si éte; amu mfumbale ya zaé a tôñ; amu a ye dañe bo abé. ³² Jam Pharaon a nga yem biyeyem meyem mebaé e ne na, amu Zambe émien a kômeya ajô te, nalé fe Zambe a ye ji’a bo de.

w15 1/2 af. 14-15

“Ke minkulane biyeyem bi ne jôme Zambe?”

Yéhôva a nye’e bôt be ne éjote nyul, ba ba kabetane nye, jôm éte nje a nga ve Joseph ngule ya timine biyeyem mingengañ a mimfefek mi bôte ya Égypte mi nga kate timin. Joseph a nga kate na biyeyeme bite bibaé bi bili ve atinane da. A nga jô na, Yéhôva a nga ba’alane foé jé, amu jam a sôñ da ye tôéban teke vaa nge beté. Binyaka bi mbe menen a fôn é mbe mindu bi ne mimbu mi afok zangbwa mia ye so si ya Égypte, ve binyaka bi mbe abé a fôn é mbe minkôt bi mbe ndeme ya mimbu ya zaé zangbwa. Zaé éte ja ye bo na si é bo azoé.—Met 41:25-32.

(Metata’a 41:38-40) Ane Pharaon a nga jô bebo bisaé bé na: “Ye bi ne ngule ya beta yene môt nsisime Zambe ô to be nye ane môte nyô?” ³⁹ Ane Pharaon a nga jô Joseph na: “Amu Zambe a litiya wo ajô se di, te ke môt a ne fek a yeme fe mam ane wo. ⁴⁰ W’aye jôô nda jam, a aval ane w’ajô, aval ete bôte bam bese b’aye bo. M’aye dañe wo ve mfa’a ya éto ya jôô bôt.”

w15 1/2 af. 15 ab. 3

“Ke minkulane biyeyem bi ne jôme Zambe?”

Pharaon a nga bo aval a nga jô. Be nga jalé Joseph mengômesane me nya ndombo. Pharaon a nga ve nye ngôkop or a élondo, a nga ve fe nye wagon wua ya ba bese a nga bili, a ngule ya ke si ése ya Égypte asu na a tôé ôvañe wé. (Metata’a 41:42-44) Ve môse wuwua, ényiñe Joseph ése é nga tyendé, a kôlô nda mimbôk a ke tabe beta nda; éyoñ a nga kôlô si tyé éte, a mbe zezé mone mimbôk, éyoñe ji a ntoo môte baa ya si ése y’Égypte. Joseph a nga yeme fo’o bo Yéhôva mewôk! Yéhôva a nga yene minjuk mise a nga tôbane mie mimbu mimbu. A nga kôm été jé mbamba éyoñ a avale da yian. Nsôñane Yéhôva ô nji be ve na a kôté Joseph, a mbe a yi fe na a nyi ayoñ Israël ese, melu ma zu. Bia ye tu’a yene de minlô mejô mia zu.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 41:14) Éyoñ éte Pharaon a nga lôme môt a ke loene Joseph, ane be nga ji’a vaa nye nda mimbôk: ane a nga tyeñe ze a jaé ngômesane fe, a zu vôm Pharaon a nga to.

w15 1/11 af. 9 ab. 1-3

Ye wo too ô yemek?

Amu jé Joseph a nga taté tyeñeban ôsusua na ba ke nye be Pharaon?

Éyoñ bia lañ kalate Metata’a, bia yene na Pharaon a nga jô na be ke nyoñe Joseph, mone Hébreu a mbe nda mimbôk mbile mbil asu na a zu timine nye bitua biyeyeme bié. Éyoñ éte Joseph a tabeya mimbôk abui mimbu. Akusa bo Pharaon a mbe a loene nye avôl avôl, a nga taté nyoñ éyoñ ya tyeñeban. (Metata’a 39:20-23; 41:1, 14) Môt a nga tili nlañ ôte a tu’a yeme metume ya si y’Égypte amu a nga yeme ngôné na Joseph a nga tyeñeban.

Melu mvus, abui metume aval ane metume Behébreu e mbe e kañese’e na fam é ba’ale ze. Ve Encyclopédie éziñ (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature McClintock ba Strong be nga tili) a jô na: “Beégyptien mbe étam be nji be be kañese’e na môt a ba’ale ze.”

Ye be mbe be tyeñe’e ve zel étam? Kalate Biblical Archaeology Review a jô na, metume m’éziñe y‘Égypte me mbe me jô’ô na, éyoñ ébek éziñ é né, môt a kômbô ke tebe asu Pharaon a yiane kômesan ve ane a ke temple. Nge nalé a ne été, wôna Joseph a nga yiane tyeñe nyule jé ése.

(Metata’a 41:33) Nde Pharaon a tame jeñe môt a ne fek a yeme fe mam, a telé nye njôô si ya Égypte.

w09 15/11 af. 28 ab. 14

Bebo bisaé be Zambe be bili mbamba mefulu

¹⁴ Melu mvus, bebiaé be mbe be nye’e Yéhôva be mbe be ye’ele’ bone bap mbamba mefulu. Tame yen avale Metata’a 22:7 a liti na, ésemé é mbe zañe Abraham ba mone wé Isaac. Ntabane Joseph ô nga liti fe na bebiaé bé be nga ye’ele nye mbamba mefulu. Éyoñ a mbe nda mimbôk, a nga ke ôsu a semé mimbô’ô mivok. (Met. 40:8, 14) Bifia a nga belane bie éyoñ a nga kobô Pharaon bia liti na a mbe a yeme’ avale ba kobô éyoñ ô tele ôsu njô bôt.—Met. 41:16, 33, 34.

NGONE TANE 25-31

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 42-43

“Joseph a nga jôé émien nya njôane”

(Metata’a 42:5-7) Ane bone be Israël be nga ke kuse bidi nsamba ba bevok be nga ke. Amu mfumbale ya zaé a mbe si ya Canaan. ⁶ Joseph a nga to njôô si éte; nnye a nga bo a ku’ane bôte bese ya si éte. Ane bobenyañe be Joseph be nga zu, be kumbu be nye, a bem mesu mape si. ⁷ Ane Joseph a nga yene bobenyañ, a yeme be, ve a nga bo ane a nji yeme be, a kobô be ayok; ane a nga jô be na: “Mi aso vé?” Be na: “Bi aso si ya Canaan, a zu kuse bidi.”

w15 1/5 af. 13 ab. 5

“Ye ma me nto éjiane Zambe?”

Joseph ke a nga bo aya? Été été a nga yeme bobenyañe bé! Nde fe, éyoñ a nga yen ane ba kumbu a beme mesu si, a nga beta simesane mame me nga boban a ngenan ésoé. Kalate Zambe a kate bia na, été été, “Joseph a nga simesane biyeyem a nga taté yem ajô dap,” biyeyeme Yéhôva a nga bo na a yem a ngenane mongô, na môs éziñ bobenyañe bé ba ye kumbu a beme mesu si asu dé, fo’o ve ane ba bo éyoñe ji! (Metata’a 37:2, 5-9; 42:7, 9) Nde Joseph a zu bo aya? Ye e ke wubane be? Ye kun émien?

w15 1/5 af. 14 ab. 1

“Ye ma me nto éjiane Zambe?”

Éko éziñ ô ngenane teke tebe aval été ete môs éziñ. Ve minjuk a metyama’ane me jaéya menda me bôte den. Éyoñe bia tebe aval éte ete, bi ne kômbô bo avale nleme wongane wo yi, a tôñe mbia minkômbane miangan. Ve zene ya fek ja yiane tindi bia na bi vu Joseph, a kôm ajô ete avale Zambe a yi. (Minkana 14:12) Te vuane na, e ne fo’o mfi na bi beta late ngbwa a bibu’a ya nda bôte jangan, ve da dañe dañe mfi na bi bo mvo’é a Yéhôva a Mone wé.—Matthieu 10:37.

(Metata’a 42:14-17) Ane Joseph a nga jô be na: “Jam m’ate jô mia nde di, na, ‘Mi ne beloé!’ ¹⁵ Zene nyô m’aye ve’ele mia: a ényiñe Pharaon, mi aye kôlô va , ve monyoñe wônan a ne mongô a tame kui va. ¹⁶ Lômane môte wua a ke nyone monyone wônan, ve mia, mi aye tabe nka’ane mengata’a, be tame tu’a yemelane mejô menan, nge mi akobô benya mejôô, nge nalé momo, a ényiñe Pharaon, mi ne fo’o beloé.” ¹⁷ Ane a nga futi be bese mimbôk melu mela.

w15 1/5 af. 14 ab. 2

“Ye ma me nto éjiane Zambe?”

Joseph a nga taté na a ve’ele bobenyañe bé asu na be kuli mam me mbe be nlem été. A nga taté kobô be a ayok ése, a belane nkalane nkobô, a bôte’ be ajô na be ne beloé si. Mfa’a ya kamane bebien, bobenyañe bé be nga kañete nye ajô ya nda bôte jap na, be nga li’i mone monyañe wop mfe a ésa. Joseph a nga jeñe na a solé ava’a dé. Ye mone monyañe wé a ngenane fo’o a vee? Éyoñe éte Joseph a nga yem aval a zu bo. A nga jô be na: “M’aye ve’ele mia,” nde a nga kate be na, be zu nye mone monyañe wop ate. A nga jô fe be na nge môte wua a li’i a nye, bevo’o be ne bulane ke nyoñe monyañe wop a ne mesu’ulan.—Metata’a 42:9-20.

(Metata’a 42:21, 22) Ane bebiene bebien be nga jô na: “Bi ne fo’o mekua ajô mojañe wongan, amu éyoñ a nga ye’elane bia, bi nga yen nleme wé nya éngôngolô, ve bi nga bene wôk; ajô te nju’u wu w’akui be bia.” ²² Ane Ruben a nga yalane be, a jô na: “Ke me nga jô mia na ‘te boane mongô ate abé,’ ve mi nga bene wôk? Ajô te fe, mi lô, ajô metyi mé d’aye siliban.”

it-2 af. 50 ab. 4

Joseph

Mam me nga kui bobenyañe be Joseph me nga bo na be simesane na Zambe a foñesô be amu be nga kuane monyañe wop. Bebien be nga meme na be nga bo mbia jam, be nga kobô de ôsu Joseph, be nji be be yeme’e na nnye le. Éyoñe Joseph a nga wôk ane ba kobô, ane a nga yeme na be tyendéya. Ane nlem wé ô nga nyemé, nde a nga ke ôyap na a ke yôn. Éyoñ a nga beta so, a nga ka’a Siméon nté bobenyañe bé bevok be nga ke nyoñe mone monyañe wop.—Met 42:21-24.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 42:22) Ane Ruben a nga yalane be, a jô na: “Ke me nga jô mia na te boane mongô ate abé; ve mi nga bene wôk? ajô te fe, mi lô, ajô metyi mé d’aye siliban.”

(Metata’a 42:37) Ane Ruben a nga kobô ésa wé, a jô na: “Wôé’ bobefame bam bebaé, nge m’aye bo te zu wo nye. Va’a me nye mo, a m’aye beta zu wo nye.”

it-2 af. 835

Ruben

Mbamba mefulu me Ruben m’éziñ me nga kôme yené éyoñ a nga jô bobenyañe bé ébul na be jibi wua Joseph ébé été, a lôte na be wôé nye, amu a mbe a kômbô’ zu kôté nye asoé. (Met 37:18-30) Mvuse mimbu 20 a mvuk, éyoñe be nga bôte be ajô na be ne beloé si, be nga buni na ba tôbane njuk ôte mbôle be nga bo Joseph abé. Nde Ruben a nga kate be na a nji bi mekua ajô ete. (Met 42:9-14, 21, 22) Éyoñe fe Jacob a beneya suu Benjamin na ba be bobenyañe bé be ke Égypte, Ruben nnye a nga kañese ve bobefam bé bebaé éban; a nga kate ésa na: “Wôé’ [be] nge m’aye bo te zu wo [Benjamin].”—Met 42:37.

(Metata’a 43:32) Ane be nga telé nye bidi émien étam, a bôte bete vôme wop, a bôte ya Égypte, ba be nye be nga bo be ja’ak, vôme wop: amu bôte ya Égypte ba be bôte ya Hébreu be nji fulane ndiane bidi; amu jam ete e ne bôte ya Égypte mbia étyi.

w04 15/1 af. 29 ab. 1

Miñye’elane ya kalate Metata’a: Ngap II

43:32—Amu jé Beégyptien be mbe étyi teke di vôme wua a Behébreu? Beégyptien be mbe be bo’o de amu be mbe be vini’i miñyebe mife nge ke meyoñe mefe. Be mbe be vini’i fe beba’ale mimtômba. (Metata’a 46:34) Amu jé? Amu na beba’ale mimtômba be mbe zezé bôt mise Beégyptien. Nde fe na si ba bé bidi é mbe é njemba’an, Beégyptien be mbe be biasé’é bôte ba viane belane si éte na ba ba’ale biyem.