Meyemé ya Bidima bi mame ya Kalate Zambe asu Kalate bisulan

NGONE SAMANE 1-7

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 44-45

“Joseph a nga jamé bobenyañe bé”

(Metata’a 44:1, 2) Ane a nga jô mba’ale nda jé na: “Jalé’é bôte bete bidi minkuta miap, abim be ne ngule ya be’e, ô futi fe moné môt ase anyu nkuta wé yôp. ² Futi’i fe élaé jam, ji é ne argent, anyu nkuta nyô a ne mongô, a moné bidi wé.” Ane a nga bo ane Joseph a nga jô nye.

w15 1/5 af. 14-15

“Ye ma me nto éjiane Zambe?”

Nde Joseph a nga ve’ele bobenyañe bé. A nga lôme bebo bisaé bé na be tôñe be, amu a nga bôte be ajô na ba te wube nye élaé. Éyoñe be nga yene je mfe’e Benjamin, be nga bulane kee be be Joseph. Éyoñe ji Joseph a yi na a tu’a yem nge bobenyañe bé be tyendéya nge momo. Juda nnye a zu kobô señe jap. A sili Joseph njaman asu bobenyañe bé bese, a jô jô na bese ba zu jibi bo belo Égypte. Joseph nye na Benjamin étam nnye a zu bo ôlo.​—Metata’a 44:2-17.

Juda a nga wô’ô mintaé nlem, ane a nga jô Joseph na: “Bone be nyia, a li’iya ve nye étam; ésa wé fe a nye’e nye.” Mejô mete me nga nambe Joseph abui, amu a mbe ntôle mone Rachel, a yeme’ ke na Rachel a nga wu éyoñ a nga biaé Benjamin. Joseph a mbe a nye’e ésa wé, a nye’e fe Rachel. Jôm éte nje a mbe a yiane nyane Benjamin.​—Metata’a 35:18-20; 44:20.

Juda a nga ye’elane Joseph na a jô’é Benjamin. A nga jô na be bi nye señe Benjamin. Ane a nga su’ulane jô na: “Me ne ngul ya ke be ésa wom aya, nge bia mongô te ke? Me za yen mbia jam ésa wom a ye tôbane nye!” (Metata’a 44:18-34) Mam mete mese me nga kôme fo’o liti Joseph na Juda a ntoo môte mfe. Mimboone mié mi nga liti ne ngeññe na a kôñelaneya nlem, na a nga yeme wô’ô bôte bevo’o éngôngol, a na a nga yeme telé miñyiane mi bôte bevok ôsu.

Joseph a jibiya abui. A vo’o ke ôsu a yange. Ane a nga jô bebo bisaé bé na be tame li’i nye étam. Nde a nga bôé ñyôn, a nga yône yôp été abime e ne na bôte ya nda Pharaon be nga wôk. Nde a nga su’ulane kate bobenyañe bé na: “Me ne Joseph monyañe wônan.” Ane a nga wubane be a kate be na a jaméya be. (Metata’a 45:1-15) A nga liti na a vu Yéhôva, Zambe a yeme jamé. (Besam 86:5) Ye bia fe bia yeme jamé bôte bevok?

(Metata’a 44:33, 34) Ajô te m’aye’elane wo, yebe’e na, mbo ésaé wôé a tabe ôlo be tate wom éjiane mongô; ô me’ete fe na, mongô ba be bobenyañ bé ke. ³⁴ Me ne ngul ya ke be ésa wom aya, nge bia mongô te ke? Me za yen mbia jam ésa wom a ye tôbane nye.”

(Metata’a 45:4, 5) Ane Joseph a nga jô bobenyañe na: “M’aye’elane mia, za’ane me bebé.” Ane be nga ke nye bebé. Ane a nga jô na: “Me ne Joseph monyañe wônan, nyô mi nga kuan Égypte. ⁵ Te wô’an abé éyoñe ji, nge ve miabebiene bijô; vôm mi nga kuane me né; amu Zambe a nga lôme me ôsu, me ba’ale bôt ényiñ.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 44:13) Ane be nga nyape mengomesane map, môt ase ve beté mbe’e éjakase jé, a bulan nlam.

it-1 af. 606

E nyape ngômesan

Bejuif a abui meyoñe mefe be mbe be bo’o nalé éyoñe ba wô’ô nleme mintaé, e dañe dañ éyoñ ba wô’ô fôé awu ya môte ba nye’e. Be mbe be nyabe’e ngômesane mfa’a ya ôsu, nkuk ô nga yené, a nji mbe avale nyabane be vo’o beta jaé.

Éyoñ ôsu Bible a kañete na môt éziñ a nga nyabe ngômesane jé a ne éyoñe Ruben, ntôle mone Jacob a nga ke koone na bobenyañe bé be vaya Joseph ébé été, vôme be nga taté wua nye. Éyoñe a nga koon ébé ékôkôé, a nga nyabe ngômesane jé a jô na: “Mongô a ne momo; a mfa’a wom m’aye ke vé?” Mbôle nye a mbe ntôle mon, Ruben nnye a mbe a yiane ba’ale mone monyañ. Éyoñe be nga ke kate Jacob na tite ya fé ja te wôé Joseph, ane a nga nyabe ngômesane jé a bôé ñyôñ (Met 37:29, 30, 34), éyoñe fe be keya kui Égypte, bobenyañe be Joseph be nga bôé ñyôn a nyabe mengômesane map, éyoñe bebo bisaé be Joseph be nga jô na Benjamin a ne ñwuwup.​—Met 44:13.

(Metata’a 45:5-8) Te wô’an abé éyoñe ji, nge ve miabebiene bijô; vôm mi nga kuane me nné: amu Zambe a nga lôme me ôsu, me ba’ale bôt ényiñ. ⁶ Amu mimbu mibaé mi ndôme lôte mi, mfumbale ya zaé a to si nyô, mimbu mi ngenane fe mitan, mmie b’aye bo te senane si nge kôane bidi. ⁷ Zambe a nga lôme me ôsu vienan me ba’ale mia mebuka’a ya si nyô, a nyii mia beta nyian, mi za wu. ⁸ Ajô te sa mia mi nga lôme me nné, ve Zambe nye a boya me ésa Pharaon, a évete ya nda jé ése, a njôô si se ya Égypte.

w04 15/8 af. 15 ab. 15

Bôt ba vini be te étom

Jé é ne volô bia na bi bo teke bo ayô amu bôte ba vini bia? Bi nji yiane vuane na Satan a mimbia minsisime mié ba siñe bia. (Beéphésien 6:12) Akusa fo’o bo na bôt béziñ ba vañe feme bia, ve abui ya ba ba vini bia be nji yeme na Satan nnye a tindi be na be bo de. (Daniel 6:4-16; 1 Timothée 1:12, 13) Yéhôva a yi na “bôte bese be nyiñ” a ‘yeme benya mejôô nya ñyemane.’ (1 Timothée 2:4) Nde fe abui ya bôte be mbe be vini’i bia melu mvus, be tyendéya, be ntoo bobejañ amu be nga yene mbamba mefulu mangan, a mbamba ntabane wongan. (1 Pierre 2:12) Éve’ela Joseph mone Jacob ja ye’ele bia jam éziñ. Akusa bo bobenyañe bé ya ésa wua be nga tibili nye, a nji ba’ale ôviti’i ziñe nlem. Amu jé? Amu a nga yene na Yéhôva nnye a nga wulu mam asu na a tôé nsôñane Wé. (Metata’a 45:4-8) Yéhôva a ne ngule ya belan ékotekote jam ése bia tôbane de asu ya na a wumulu jôé dé.​—1 Pierre 4:16.

NGONE SAMANE 8-14

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 46-47

“Joseph a ve nda bôte jé bidi éyoñe ya zaé”

(Metata’a 47:13) Bidi bi mbe momo si éte ése; amu mfumbale ya zaé a nga dañ abé, ajô te si ya Égypte a si ya Canaan me mbe fo’o nya éngôngolô amu zaé.

w87 1/5 af. 15 ab. 2

Yéhôva a kôté bôt éyoñe ya zaé

Ane mimbu zangbwale ya afok mi nga man, mfumbale ya zaé ve taté aval ane Yéhôva a nga jô; zaé éte é nji su’u ve Égypte étam, é nga kui fe “si ése.” Éyoñe bôte ya Égypte be nga taté na ba tate zaé, nde be nga ke sili Pharaon bidi, ane a nga jô be na: “Kelane be Joseph; jam a ye kate mia, bo’ane.” Joseph a nga kuane bôte ya Égypte bidi akekui moné wop a nga man. Nde be nga taté na ba ve Joseph biyeme biap asu na be bi jôme ya di. Ane be nga su’ulane ke yene Joseph a jô nye na: “Kuse’e bia a si jangan amu bidi, wôna biabebien a si jangan bi aye bo bebo bisaé be Pharaon.” Nde Joseph a nga mane kuse mesi mese me bôte ya Égypte, asu Pharaon.​—Metata’a 41:53-57; 47:13-20.

(Metata’a 47:16) Nalé Joseph a nga jô na: “Va’ane biyem: m’aye ve mia bidi amu biyem, nge moné a ye man.”

(Metata’a 47:19, 20) Bi aye wu mise môé amu jé, biabebien a si jangan? Kuse’e bia a si jangan amu bidi, wôna biabebien a si jangan bi aye bo bebo bisaé be Pharaon. Va’a bia mvoñ, ajô te bi aye nyiñ, te fe wu, a si j’aye bo te fe ndaman.” ²⁰ Nalé ate Joseph a nga kuse Pharaon si se ya Égypte; amu môt ase ya Béegyptien a nga kuan afupe dé, amu mfumbale ya zaé a nga dañe liti be abé: si é nga bo jôme Pharaon.

(Metata’a 47:23-25) Éyoñ éte Joseph a nga jô bôte na: “Tama yenan, me kuseya Pharaon miabebien a si jenane den. Mi lô, mvoñe he nyô, mi ke béane si. ²⁴ Melu b’aye kôane bidi, a ye bo na, ngap étan, mi aye ve Pharaon jia, mi ke mi aye nyoñ ngap ényin, nje j’aye bo mvoñe mefup, a bidi bienan, a bôte ya menda menan, a bidi ya bone benan.” ²⁵ Ane be nga jô na: “Ô nyiiya bia: me’ete’e na bi yen mvam mise me tate wongan, nalé bi aye bo bebo bisaé be Pharaon.”

kr af. 234-235 ab. 11-12

Éjôé Zambe ja tôé nsôñane Yéhôva si va

Abui bidi. Émo ja wu zaé mfa’a ya nsisim. Bible a jô na: “‘Tame yen! Melu m’azu,’ nalé Tate Yéhôva a jô, ‘mme m’aye lôm mfumbale ya zaé si nyô, sa zaé ya fembé, nge évé ya mendim, ve nyô ya ñwô’ane mejô me Yéhôva.’” (Amos 8:11) Ye bebo bisaé be Yéhôva fe ba wu zaé éte nga? Yéhôva a nga ka’a na nsela’ane a ye yené zañe bôte bé a besiñe bé: “Mi lô, bebo bisaé bam be aye di, ve mi aye wô’ô zaé. Mi lô! Bebo bisaé bam be aye nyu, ve mi aye wô’ évé. Mi lô! Bebo bisaé bam be aye vak, ve mi aye veban ôson.” (Ésaïe 65:13) Ye wo yen ane nkulan ajô ôte wo tôéban den?

Bidi ya nsisim bi bili den bi ne ve fuluku ane éyoñ ôsôé ô ne ndôn. Bikpwelé biangan bi ntoo étua abui: beaudio, bevidéo, bisulan a beta bitôkan, anjeñe mefoé dangan; bidi ya nsisime biangan bia fuluku fo’o, nté mbia émo nyi a wu zaé, bi bia bu’uabane bidi ya nsisim. (Éz. 47:1-12; Joël 3:18) Yéhôva a nga jô na bidi bia ye bo ne vôô nat, nga nlem ô ne wo njalan a mevak éyoñe wo yen ane nkulan ajô ote wo tôéban môs ane môs? Nde ñhe, ye wo nyoñe fo’o éyoñe ya kôme bu’ubane bidi ya nsisime bite?

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 46:4) “Bia wo bi aye ke w’ake Égypte; nalé fe m’aye fo’o beta soo wo wôé, a Joseph a ye beté wo mo mise môé.”

it-1 af. 227 ab. 16

Metume me bôte ya melu mvus

E fete mis me môt a ndôme wu. Yéhôva a nga jô Jacob na, “Joseph a ye beté wo mo mise môé” (Metata’a 46:4), a mbe a kômbô’ô kate nye na Joseph nnye a ye fete nye mis éyoñ aye wu, ja’a fo’o ntôle mon ñwô ô mbe ô bili mbe’e ôte. Éyoñ a nga kate Jacob nalé, éko éziñe Yéhôva a mbe a kômbô’ liti nye na a veya Joseph éto ntôl.​—1Mka 5:2.

(Metata’a 46:26, 27) Bôte bese ba be Jacob be nga ke Égypte, ba be nga so nyôle jé, te lañe binga be bone be Jacob, bôte bese be mbe mewôm mesaman a besaman. ²⁷ A bone be Joseph, ba a nga biaé Égypte, be mbe bôte bebaé. Bôte bese ya nda bôte Jacob be nga ke Égypte, be mbe mewôme zañbwa.

Ayemé ya nwtsty asu Mam 7:14

Bese be mbe bôte 75: Éyoñ Étienne a jô na bibu’a ya nda bôte Jacob bi nga ke Égypte bi mbe bôte 75, éko éziñ a nji nyoñ foé éte éfus éziñ ya mintilane ya Kalate Zambe nkobô Hébreu. Mintilane Bemassorète mia kobô ki ajô tañe bôt éte. Metata’a 46:26 a jô na: “Bôte bese ba be Jacob be nga ke Égypte, ba be nga so nyôle jé, te lañe binga be bone be Jacob, bôte bese be mbe mewôm mesaman a besaman.” Éfuse 27 ja jô na: “A bone be Joseph, ba a nga biaé Égypte, be mbe bôte bebaé: bôte bese ya nda bôte Jacob be nga ke Égypte, be mbe mewôme zañbwa.” Éfuse éte, ba lañe bôte mevale mebaé: aval ôsu ba lañe ve mvoñe bôte Jacob é nga kôlô Canaan a ke tabe Égypte; avale baa, ba lañe fo’o mvoñe bôte Jacob ése é nga bo mintabe Égypte. Nkôlan 1:5 a Deutéronome 10:22 ba jô na, bibu’a ya nda bôte Jacob bi nga zu tabe Égypte bi mbe bôte “70.” Bia buni na Étienne a nga futi bivuvumane bi Jacob e tañe bôt a nga jô je. Bôte béziñ ba jô na bivuvumane bite bi ne bon a bendaé be Manassé a Éphraïm, bobefam be Joseph, avale Septante a kôñelane Metata’a 46:20. Bôte bevo’o ke ba jô na Étienne a lañe fe mimbom mi Jacob, ve Metata’a 46:26 a lañe ki mie. Nde bi ne jô na bôte bese ya nda bôte Jacob be nga ke nyiñe Égypte be mbe “75.” Mimvulekane mi kalate ya ntete mimbu ôsu y’É.J mmie mi bili tañ éte. Mimbu mimbu, beyeme mam be mbe be buni’i na Metata’a 46:27 a Nkôlan 1:5 mbe ba kobô ajô bôte “75” e Septante ya nkobô Grec. Ve bebé mbu 1950, be nga some mimvulekane mi kalate ya Mer Morte mi bili Nkôlan 1:5 nkobô Hébreu, été tañe bôte é mbe fe “75.” Éko éziñ Étienne a nga nyoñe tañe jé mimvulekane mi kalate mite. Bi ne jô tyi’ibi na Étienne a nga kate aval afe bi ne lañe tañe bôte ya nda bôte Jacob be nga ke Égypte.

NGONE SAMANE 15-21

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 48-50

“Minnôme mi bôt mi ne ye’ele bia abui mam”

(Metata’a 48:21, 22) Ane Israël a nga jô Joseph na: “Ô lô, me nga ye wu, ve Zambe a ye tabe be wo, a beta bulane wo si beéso bôé. ²² Nalé fe a wo a bobenyoñ, wo me veya ngape si jia a dañe be, nje me nga nyoñe Beamoréen a nkpwate mekône wom a élaé jam.”

it-1 af. 1228 ab. 8

Jacob

Mone nté ôsusua na Jacob a wu, a nga taté botane bendaé bé, bone be Joseph. A zene ya mbamba nsisim, a nga telé Éphraïm ôsu Manassé, monyañe mvendé wé. A nga jô fe Joseph na, a ye bi ngabe ébaé ya éli’i jé, avale ntôle mon wo yiane bi. Jacob a nga jô na: “Wo me veya ngape si jia a dañe be, nje me nga nyoñe Beamoréen a nkpwate mekône wom a élaé jam.” (Met 48:1-22; 1Mka 5:1) Mbôle Jacob a nga kuse abôta si mo me bone be Hamor fefele Sichem (Met 33:19, 20), a ne ve ane ngaka’a Jacob a nga bo Joseph é mbe ndeme ya na a bili mbunan, amu éyoñ a nga kate na mvoñe bôte jé ja ye dañe Canaan a nkpwate mekôn, a nga kobô ajô ete fo’o ve ane nge émien a maneya de bo. (Lañe’e fe AMORITE.) Ngap si ébaé Joseph a nga bi ane élik é mbe mebôta mesi mebaé be nga ve Éphraïm ba Manassé.

(Metata’a 49:1) Ane Jacob a nga loene bo be fam bé, a jô na: “Miabebien sula’an, ajô te m’aye kate mia mam mi aye tôbane me melu ôsu.

it-1 af. 623 ab. 1

Melu m’asu’ulan

Nkulan ajô Jacob valé a ntoo bebé ya wu. Éyoñe Jacob a nga jô bone bé na: “Miabebien sula’an, ajô te m’aye kate mia mam mi aye tôbane me melu ôsu” nge ke “melu ma zu” (AT), a mbe a simesa’ane melu ya ôsu, éyoñe mejô mé ma ye taté na ma tôéban. (Met 49:1) Mvuse mimbu mintete mibaé, Yéhôva a nga kate Abram (Abraham) na mvoñe bôte jé ja ye tôbane minju’u tañe mimbu mintete minyin. (Met 15:13) Nalé a tinane na melu ya asu’ulan Jacob a nga loone na “melu ôsu” me nga yiane taté éyoñe ayoñ Israël e tôbaneya minjuk tañe mimbu mintete minyin. (Nge wo kômbô yem abui mam a lat a nlañ ôte, lañe’ kalate Metata’a 49, fombô’ô fe milañ mia tañete ényiñe bone be Jacob, vôme môé map me né.) Nkulan ajô ôte ô mbe fe ô yiane tôéban be “Israël ya Zambe.”​—Beg 6:16; Bero 9:6.

(Metata’a 50:24, 25) Ane Joseph a nga jô bobenyañe na: “Me nga ye wu; ve Zambe a ye fo’o jome mia, a vaa mia si nyô, a ke mia si a nga tiñeti Abraham, Isaac, a Jacob.” ²⁵ Éyoñ bone be Israël be nga mane kane Joseph ngana, a nga jô be na: “Zambe a ye fo’o jome mia. Mi aye ke bivese biam éyoñ mi aye kôlô va.”

w07 1/6 af. 28 ab. 10

Bekristene be ne minnôm be ne ébotan asu bisoé

Bekristene be ne minnôm be ne bo mbamba éve’ela asu bobejañe bevok. Joseph, mone Jacob a nga bo mone jam éziñ éyoñ a mbe nnôm, ve jam ete e nga soo bibotan asu abui benya Bekristene be nga nyiñe mvuse jé. A mbe a bili mimbu 110 éyoñ “a nga ve atiñ ajô ya bivese bié,” a mbe a yi na, bone d’Israël be ke bivese bié éyoñe ba ye kôlô Égypte. (Behébreu 11:22; Metata’a 50:25) Nté ôse be nga too belo Égypte, abendé ete e nga ve bone d’Israël nji nleme mvus awu Joseph na, to’o jé to’o jé, Zambe a ye nyii be.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Metata’a 49:19) “Gad, nsamba w’aye tindi nye, ve nnye a ye viane tindi be a tya’a be bitimikili.

w04 1/6 af. 15 ab. 4-5

Ébotan a ba ba ve Zambe duma

Ôsusua na ba nyiine Si ya Ntiñetan, mvoñe bôte Gad é nga sili bivete ya Israël ôva’a ngule ya ke tabe Jourdain yat, vôme a ne tyi’ibi ya ba’ale biyeme biap. (Nlañane Bôt 32:1-5) Ve minju’u mi mbe mi yange’e be wôé. Meyoñ me mbe me nyiñe’ si ya ntiñetan me mbe mvo’é amu Jourdain a mbe a kama’ane na minkane bita mife mi zu wosane me. (Josué 3:13-17) Ve asu mesi ya Jourdain yat, George Adam Smith a nga tili Kalate éziñ, Géographie historique de la Terre sainte (nkobô Engilis), na: “Mesi mete me mbe minje’ese ya Arabie été, teke minkôl. Jôm éte nje e mbe tyi’ibi na bôte ba wu zaé be zu tabe été, mbu ôse, beba’ale biyem be mbe be za’a jaé mesi mete a biyeme biap.”

⁵ Aval avé ayoñe bôte Gad e nga kui na e nyiñ avale vôm ete, a too ke na beze mimfaka be mbe be ndeñele’e be kom ése? Mintete mimbu mvus, Jacob a nga bo nkulan ajô na: “Gad, nsamba w’aye tindi nye; ve nnye a ye viane tindi be a tya’a be bitimikili.” (Metata’a 49:19) Nyul é mbe ve te’e môt éyoñ a wô’ô aval mefoé ete, ve me mbe me va’a ayoñ Gad ôva’a ngule ya kamane bebien. Jacob a mbe a kate’e be na nge be bo nalé, besiñe bap ba ye wobane ôsame a tup, ayoñ Gad e nga tya’a fo’o be bitimiliki.

(Metata’a 49:27) “Benjamin a ne ze j’ake j’abo ayok. Mam me tyé a ye di jôm a nga wôé; mam me ngô’é a ye kape biôme ya nsa.”

it-1 af. 299 ab. 7

Benjamin

Valé a ntoo bebé ya wu, Jacob a nga bo nkulan ajô, a jô’ô na mvoñe bôte Benjamin ja ye bi biwôlô bebo bita. Jacob a nga jô na: “Benjamin a ne ze j’ake j’abo ayok. Mam me tyé a ye di jôm a nga wôé; mam me ngô’é a ye kape biôme ya nsa.” (Met 49:27) Bebo bita ya ayoñ Benjamin be mbe be yeme’ belane tolo, be mbe ngule ya viñ mekôk a wo ya mbo nnôm, nge wu ya mbo ngal teke vus “jôm é ne abim ane koñ ésil.” (Bm 20:16; 1Mka 12:2) Éhoud a mbe ntyi’i mejô ya mvoñe bôte Benjamin, a to émoñ, a nga wôé mbia njô bôte Églon. (Bm 3:15-21) Jam afe e ne na “mam me tyé” ya éjôé Israël, ayoñ Benjamin, to’o e mbe “ayoñ d’adañe tyôtyoé meyoñe ya Israël,” nde e nga bôndé njô bôte ôsu ya Israël, Saül mone Kish, éwôlô mbo bita é nga wosane Bephilistin. (1Sa 9:15-17, 21) Nde fe, e “mam me ngô’é” ya ayoñ Israël, Esther, minga njô bôte, a Mardochée, bôte ya mvoñe bôte Benjamin, be nga nyii ayoñ Israël na e bo te jañ Éjôé Beperse si.​—Est 2:5-7.

NGONE SAMANE 22-28

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | METATA’A 48-50

“Ma ye bo nyô ma ye yene mfi ya bo”

(Nkôlan 3:13) Ane Moïse a nga jô Zambe na, Ô lô, éyoñ m’aye kui be bone be Israël, a jô be na, Zambe ya beéso benan a lômeya ma be mia; éyoñ b’aye sili me na, A ne jôé na za? m’aye jô be aya?

w13 15/3 af. 25 ab. 4

Va’a Yéhôva duma amu beta éyôlé wé

Lañe’e Nkôlan 3:10-15. Éyoñe Moïse a nga bi mimbu 80, Zambe a nga ve nye beta mbe’e, a nga jô nye na: “W’aye vaa bôte bam bone be Israël, Égypte.” A ésemé ése, Moïse a nga boone nye édo’o nsili. Bia yeme na bôt ya éyoñ éte be mbe be kôme yeme jôé Zambe, nde éyoñ Moïse a nga sili Zambe na: ‘Ô ne jôé na za?’ Jé a mbe a kômbô’ô yem? Teke vaa nge beté a mbe a yi na a tu’a yeme Zambe a be’e éyôlé éte, asu ya na a ve ayoñ Israël njika’ane na Zambe a ye fo’o kôté be. Nsili Moïse ô mbe ô yian, amu na, e zu koon ayoñ Israël e boya belo Égypte tañ abui mimbu. Be mbe be sili’i bebien nge Zambe bevamba bap a ne fo’o ngule ya kôté be. Nde fe, e zu koone na bone b’Israël béziñ be nga kañe bezambe ya Égypte!​—Éz. 20:7, 8.

(Nkôlan 3:14, NWT) “Ane Zambe a nga jô Moïse na: “Ma ye bo nyô ma ye yene mfi ya bo.” A jô fe na: “Avale di nde w’aye jô bone be Israël na, ‘Ma ye bo a lômeya ma be mia.’”

kr nka’ale ya afebe 43

ATINANE YA ÉYÔLÉ ZAMBE

Éyôlé Yéhôva ja so éfia ya nkobô Hébreu ja tinane na “e bo.” Beyeme mam béziñ ba jô na éfia ya nkobô Hébreu be nga belane je ja tinane na a bo na e boban. Jôm éte nje abui bôte ba jô na éyôlé Zambe ja tinane na “A bo na e boban.” Atinan ete da yiane fo’o Yéhôva amu nnye a ne Nté biôme bise. Nye a nga bo na émo minlañ a bitétéa bise bia fas bi tééban, nnye fe a ke ôsu a bo na nsôñane wé a nkômbane wé ô tôéban.

Nde jé Moïse a mbe a kômbô’ô yem éyoñ a nga sili Yéhôva minsili bia koone mie kalate Nkôlan 3:13, 14? “Éyoñ m’aye kui be bone be Israël, a jô be na: “Zambe ya beéso benan a lômeya ma be mia; éyoñ b’aye sili me na: ‘A ne jôé na za?’ M’aye jô be aya?” Ane Zambe a nga jô Moïse na: “Ma ye bo nyô ma ye yene mfi ya bo.”

Moïse a nji sili Zambe na a kate nye éyôlé jé. Moïse a b’Israëlite be mbe be kôme’e yem éyôlé Zambe. Moïse a mbe a yi na Yéhôva a kate nye avale Zambe a né, a mbe a kômbô’ô yem atinane ya éyôlé jé. Éyoñe Yéhôva a nga yalane nye na, “Ma ye bo nyô ma ye yene mfi ya bo,” a nga kate fo’o nye avale Zambe a né: jam ese e ne kui, a ye bo jam da sili na a tôé nsôñane wé. Éve’ane ji, asu na a volô Moïse a ayôñ Israël, Yéhôva a nga veñesan Nkôté bôt, Mvee metiñ, Mvee bidi, a abui mam afe. Éyôlé Yéhôva ja tinane fo’o na a bo nyô a yene mfi ya bo asu ya na a tôé bengaka’a bé. Ve éyôlé Yéhôva é nji tinane na émien étam nnye a bo nyô a ne mfi ya bo mfa’a ya tôé nsôñane wé. Ja tinane fe na, a bo na bitétéa bié bi bo jam e ne mfi mfa’a ya tôé nsôñane wé.

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Nkôlan 2:10) Ane mon ate a nga yaé, nde a nga zu nye be ngone Pharaon, ane a nga bo mone wé. Ane a nga yôlé nye jôé na, Moïse, a jô na: “Amu me nga dutu nye mendim.”

g04 8/4 af. 6 ab. 4

Ye nlañe Moïse ô ne befe’e?

Ye mekut étam mme me ne buni na ngone Pharaon é nga toñe mon ate? Momo, ñyebe Beégyptien ô mbe ô ye’ele’e na bôte ba bo mbamba be mam ba ye ke nyiñe yôp. Ñyeme mam ba loone na Joyce Tyldesley a jô na: “Binga ya Égypte be mbe be bili ngule ya toñe mon ane befam. Atiñ e mbe e va’a be avale ngule da, . . . Jôm éte nje be mbe ngule ya nyoñe mone môt mfe a toñ nye.” Nnôme kalate (papyrus) wo kôme bo’olô na minga a kômbô, a mbe ngule ya nyoñe mone mbo ésaé wé, éyoñ éte a ke sane mefep na a ntoo mone wé. Dictionnaire éziñ (The Anchor Bible Dictionary) a jô fe na: “Bôte ya Mésopotamie be mbe be jeñe’e minga na a bo nyia ntoñ, na a ve mone wop mebé . . . be mbe fe be sane’e de éyoñe ba nyoñe mon.” Nalé a bo’olô jame Bible a jô éyoñ a jô na, nyia Moïse nnye a nga bo nyia ntoñe wé.

(Nkôlan 3:1) Ane Moïse a nga ba’ale mbam mintômba ya Jéthro ntyi wé, prêtre ya Madian. Ane a nga ke a liti mbam mfa’a fé ya mvus, a kui nkôle Zambe, Horeb.

w04 15/3 af. 24 ab. 4

Miñye’elane ya kalate Nkôlan

3:1​—Jéthro a mbe avale prêtre avé? Éyoñe betebe ôsu ya menda me bôt be mbe be jôé meyoñ, minlô ya menda me bôt mmie mi mbe beprêtre. Jéthro nnye a mbe ntebe ôsu ya ayoñe Bemadianite. Mbôle Bemadianite be mbe mvoñe bôte Ketura a nga biaé Abraham, bia buni na be mbe be yeme’e Yéhôva.​—Metata’a 25:1, 2.

NGONE SAMANE 29–NGONE ZANGBWALE 5

BIDIMA BI MAME YA KALATE ZAMBE | NKÔLAN 4-5

“M’aye volô wo éyoñ wo ye kobô”

(Nkôlan 4:10) Ane Moïse a nga jô Yéhôva na: “Ôé! A tat, me nji dañe yeme kobô, to melu mvus, to nté ô kobôya mbo ésaé wôé wu; amu me ne mebiek, a adit ôyeme ya kobô.”

(Nkôlan 4:13) Ane a nga jô na: “Ôé! A Tat, m’aye’elane wo na, lômôk, a wo ya nyô wo ye lôm.”

w10 15/10 af. 13-14

Avale avé Yéhôva a yene beamu môt a ve mfa’a ya bene mbe’e a ve nye?

“Me vo’o de bo.” Éko éziñ wo buni na ô nji bo ngule ya kañete mbamba foé. Bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus fe be mbe be simesa’ane na be nji bo ngule ya be’e mbe’e Yéhôva a nga ve be. Wua ya été a ne Moïse. Éyoñ Yéhôva a nga ve nye mbe’e ya kôté bone b’Israël minkôme ya Égypte, Moïse a nga yalane na: “Ôé! A tat, me nji dañe yeme kobô, to melu mvus, to nté ô kobôya mbo ésaé wôé wu; amu me ne mebiek, a adit ôyeme ya kobô.” Akusa bo Yéhôva a nga nyoñ éyoñe ya bôé nye nleme si, Moïse a nga jô nye na: “Ôé! A Tat, m’aye’elane wo na, lômôk, a wo ya nyô wo ye lôm.” (Nk. 4:10-13) Yéhôva a nga bo aya?

(Nkôlan 4:11, 12) Ane Yéhôva a nga jô nye na, Za a nga té anyu môt? Nge na, za a bo môt mvuk, nge ndok, nge yen mvo’é, nge ndim? Ye sa ma, Yéhôva? ¹² Ajô te, kele’ éyoñe ji, m’aye tabe anyu dôé, a ye’ele wo mam w’aye kobô.

w14 15/4 af. 9 ab. 5-6

Ye ô lô “Nyô a ne te yené”?

Ôsusua na Moïse a bulane Égypte, Zambe a nga ve nye beta sikôlô, Moïse a nga su’ulane tili sikôlô ate kalate Job: “Nkoane Yéhôva woñ, ñwo ôte ô ne ñyemane mam.” (Job 28:28) Asu na a volô Moïse na a bi avale woñ ete, a na a bo mam a fek, Yéhôva a nga liti nye nsela’ane a ne zañe môta binam a Zambe ya Ngul Ése. A nga jô nye na: “Za a nga té anyu môt? Nge na, za a bo môt mvuk, nge ndok, nge yen mvo’é, nge ndim? Ye sa ma, Yéhôva?”​—Nk. 4:11.

Sikôlô mbé Moïse a nga nyoñ? A nji yiane ko woñ. Yéhôva émien nnye a lôme nye, a ye fe ve nye ngul ése ja sili asu na a ke kate Pharaon abendé Yéhôva. A na Pharaon a nji ve’ele bi ngule ya ndôngane Yéhôva. E ne fe été na sake éyoñ ôsu le bebo bisaé be Zambe ba tebe mbia été éjôé ya Égypte si. Éko éziñ Moïse a nga bindi avale Yéhôva a nga ba’ale Abraham, Joseph, to’o émien éyoñ be mbe Égypte. (Met. 12:17-19; 41:14, 39-41; Nk. 1:22–2:10) Mbôl a mbe a too ndi a Yéhôva, “Nyô a ne te yené,” Moïse a nga ke yene Pharaon a ayo’o nlem ese, a kate nye foé Yéhôva.

(Nkôlan 4:14, 15) Ane Yéhôva a nga taté yaa Moïse, a jô na: “Ye monyoñ Aaron, mone Lévite, a nji bo? M’ayeme na, nnye a yeme kobô mvaé. Tame yene fe, a zu tôbane wo. Éyoñ a ye yene wo, nlem w’aye nye vak. ¹⁵ W’aye kobô nye, a ve nye mejô anyu dé, m’aye tabe anyu dôé, a anyu dé, a ye’ele mia mam mi aye bo.

w10 15/10 af. 14

Avale avé Yéhôva a yene beamu môt a ve mfa’a ya bene mbe’e a ve nye?

Yéhôva a nji jô Moïse na a jibi jô’é, a ye lôme môt mfe. A nga ve nye mvolô, Aaron. (Nk. 4:14-17) Nde fe mimbu mimbu, Yéhôva a nga su’u Moïse, a nga ve fe nye mame mese me mbe me yian asu na a bo ésaé a nga ve nye. Dene fe, ô ne tabe ndi na Yéhôva a ne belane biwôlô bobejañe na be volô wo na ô bo ésaé jôé. Ve jam da dañ e ne na, Kalate Zambe a kate bia na Yéhôva a ye ve bia mam mese ma sili asu na bi bo ésaé a ve bia.​—2 Bec. 3:5; lañe’e fe nka’ale ô ne nlô ajô na, ‘Les années les plus heureuses de ma vie.’

Enjeñané bidima bi mame ya Kalate Zambe

(Nkôlan 4:24-26) A nga bo na, vôm be nga bô zen, Yéhôva a nga tôbane nye, a kômbô wôé nye. ²⁵ Ane Séphora a nga nyoñ akok, a tyi’i mone wé atye, a wua de si mebo mé; ane a nga jô na: “Ô ne fo’o me nnôme ya metyi. ²⁶ Nalé a nga jô’é nye. Nde a nga beta jô na, “Ô ne nnôme ya metyi,” amu ntyi‘an atye.

w04 15/3 af. 28 ab. 4

Minsili bôte ba lañe bekalate bangan ba sili

Bifia Séphora a nga belane bie éyoñ a nga jô na: “ô ne fo’o me nnôme ya metyi,” bi ne aval étam. Bifia bite bia ye’ele bia na Séphora a mbe avale minga avé? Mbôle a nga tôñ atiñ e mbe e jô’ô na bobefam ba yiane tyi’iban atyel, Séphora a nga liti na a kañese élat é mbe zañe Yéhôva a bone b’Israël. Élate ya Atiñ Yéhôva a nga su’ulane bo a ayoñ Israël é mbe é liti’i na, Yéhôva nnye a ne nnôm, ayoñ Israël ki minga. (Jérémie 31:32) Nde éyoñ Séphora a nga kobô a Yéhôva (a zene ya éngele) a jô’ô na: “Ô ne fo’o me nnôme ya metyi,” a mbe v’ane Séphora a liti na a kañese élat éte. A mbe v’ane a kañese na nnye a ne minga ya élat éte, Yéhôva ke nnôm. Nya ajôô a ne na, Séphora a nga nyii mone wé amu a nga suu émiene si nta’ane mame Yéhôva.

(Nkôlan 5:2) “Ane Pharaon a nga jô na: “Yéhôva a ne za, m’ayiane wô’ô tyiñe jé, a suu bôte ya Israël? Me nji yeme Yéhôva, nalé fe m’aye ke suu bôte ya Israël.”

it-1 af. 1257 ab. 3

Yéhôva

E “yeme” a nji tinane ve na ô kañese na môt éziñ nge ke jôm éziñ é ne. Ôkukute môte Nabal a mbe a yeme’e éyôlé David, ve a nga sili bôte David a nga lôme na “Za a ne David?” Nge ke na “Za ba loene David?” (1Sa 25:9-11; ve’e éfus éte a 2Sa 8:13.) Pharaon fe a nga sili Moïse na: “Yéhôva a ne za, m’ayiane wô’ô tyiñe jé, a suu bôte ya Israël?” (Nk 5:1, 2) Éyoñ a nga jô nalé a mbe a kômbô’ô jô na, e mise mé Yéhôva a nji bo nya Zambe, na Yéhôva a nji yiane kate njô bôte ya Égypte jam a yiane bo, a na a nji bi ngule ya tôé ôvañe wé a zene ya be Moïse ba Aaron. Ve Pharaon a si ya Égypte ése ba zu kôme yem atinane ya jôé Yéhôva a avale Zambe a né. Yéhôva a nga kate Moïse na, bôte ya Égypte ba ye yeme nye éyoñe ba ye yen ane a tôé nsôñane wé a lat a bone b’Israël, éyoñ a ye kôté be, a ve be Si ya Ntiñetan, a tôé élat A nga bo a bemvamba bap. Yéhôva a nga jô Moïse na, ‘éyoñ me maneya bo mame mete mese, éyoñ éte nje mi aye yeme na, me ne Yéhôva Zambe wônan.’​—Nk 6:4-8; lañe’e fe TOUT-PUISSANT.