2. Wi Ku Blaym Wiself fi Wi Oan Sofarin?

Wai di Ansa Soh Impoatant

If wee da di kaaz a wi oan sofarin, den wi sopoas tu ku du sohnting fi eez it.

Tink Bowt Dis

Humoch a dehnya reezn wai wi sofa da fi wee faalt?

• 

  Abyoos.

  Di World Health Organization (WHO) seh dat bowt 1 owta evri 4 adolt mi sofa fizikal abyoos wen dehn da-mi pikni ahn bowt 1 owta evri 3 uman ekspeeryens fizikal er sekshwal abyoos (er di too a dehn) at som point eena dehn laif.

• 

  Saro Wen Peepl Ded.

  Di World Health Statistics 2018, weh WHO poblish seh dat “bowt 477,000 merda mi hapm rong di werl eena 2016.” Ahn joorin da saym yaa bowt 180,000 ded eena difrent waar.

• 

  Helt Prablemz.

  Eena wahn aatikl fahn National Geographic magazeen, Fran Smith mi rait: “Moa dan wahn bilyan peepl smoak, ahn tubaako moa dan laikli involv eena di mayn tingz weh kaaz det: haat dizeez, schroak, long kyansa, an ada long dizeez.”

• 

  Prejudis.

  Jay Watts, wahn saiyentis weh stodi peepl mental kandishan, seh: “Peepl sofa fahn dipreshan, fyaa, schres, er woriz bikaaz a how peepl chreet dehn bays pahn weda dehn rich er poa, weda dehn da man er uman, er akaadn tu dehn rays, kolcha, bakgrong, er pozishan eena sosaiyati.”

  FAIN OWT MOA

  Wach di veedyo Wai Gaad Mi Mek di Ert? pahn jw.org.

Di Baibl Seh

Hyoomanz bayr wahn rispansabiliti fi lata di sofarin eena di werl.

Som govament chreet peepl rof ahn mek laif haad fi di saym peepl weh dehn klaym fi serv, ahn dat kaaz wahn lata sofarin.

“Man rool oava man an onli kaaz payn.”—ECCLESIASTES 8:9.

Wi ga wahn way fi eez wi sofarin.

Baibl prinsiplz ku help wi fi liv helti ahn fi liv peesabl wid ada peepl.

“Wahn kaam haat gi laif tu di badi, bot jelosi da laik wahn dizeez weh mek yu boan dehn ratn.”—PROVERBS 14:30.

“Unu noh fi ga no kaina bitanis eena unu haat; ahn unu noh fi geh soh beks dat ih get owta kanchroal needa. Unu noh fi hala op aata wan anada ner di insolt op wan anada. Unu noh fi di shoa no kaina haytful feelinz tu wan anada.”—IFEEZHANZ 4:31.