Tani Watchtower LÍBURU-AGEI LIDAN INTERNET
Watchtower
LÍBURU-AGEI LIDAN INTERNET
Garifuna
Ǘ
  • á
  • Á
  • é
  • É
  • í
  • Í
  • ó
  • Ó
  • ú
  • Ú
  • ü
  • Ü
  • ǘ
  • Ǘ
  • Ñ
  • ñ
  • BÍBÜLIA
  • AGUMEIRAGUAGÜDÜNI
  • ADAMURIDAGUNI
  • nwt Matéu 1:1-28:20
  • Matéu

Úati bidéu lidan fánreinti le.

Sarí wamuti, anihein mégeiti, siñati larihíniwa bidéu.

  • Matéu
  • Lererun Bungiu to lánina Iseri Ubóu
Lererun Bungiu to lánina Iseri Ubóu
Matéu

UGANU BUITI LE LABÜRÜDÜBEI MATÉU

1 Líburu to abahüdaguboun luagu libagari Hesukrístu,* le ladügawagun* Dawidi, le ladügawagun Abraámü:

 2 Abraámü meha lúguchibei Isaakü;

Isaakü lúguchibei Hakobu;

Hakobu lúguchibei Hudá hau sun líbirigu;

 3 Hudá meha lúguchibei Péresi luma Sera (Tamarü meha háguchuboun);

Péresi lúguchibei Esromu;

Esromu lúguchibei Ramü;

 4 Ramü meha lúguchibei Aminadábü;

Aminadábü lúguchibei Naasón;

Naasón lúguchibei Salmón;

 5 Salmón meha lúguchibei Boasi (Raabü meha lúguchuboun);

Boasi lúguchibei Owedi (Rudu meha lúguchuboun);

Owedi lúguchibei Hesé;

 6 Hesé meha lúguchibei urúei Dawidi.

Dawidi lúguchibei Salomón (to meha lúmariboun Uríasi lúguchuboun);

 7 Salomón meha lúguchibei Reoboámü;

Reoboámü lúguchibei Awiasi;

Awiasi lúguchibei Asá;

 8 Asá meha lúguchibei Heosafátü;

Heosafátü lúguchibei Heoramu;

Heoramu lúguchibei Usíasi;

 9 Usíasi meha lúguchibei Hotamü;

Hotamü lúguchibei Akasi;

Akasi lúguchibei Esekíasi;

10 Esekíasi meha lúguchibei Manasési;

Manasési lúguchibei Amón;

Amón lúguchibei Hosíasi;

11 Hosíasi meha lúguchibei Hekoníasi hau sun líbirigu lidan lidaani hanaawagun huríu Babilónioun.

12 Hekoníasi meha lúguchibei Sealtieli lárigiñebei hanaawagun huríu Babilónioun;

Sealtieli meha lúguchibei Sorobabéli;

13 Sorobabéli meha lúguchibei Abiudu;

Abiudu lúguchibei Eliakímü;

Eliakímü lúguchibei Asoru;

14 Asoru meha lúguchibei Sadoku;

Sadoku lúguchibei Akimu;

Akimu lúguchibei Eliudu;

15 Eliudu meha lúguchibei Eleasárü;

Eleasárü lúguchibei Matán;

Matán lúguchibei Hakobu;

16 Hakobu meha lúguchibei Hosé, le túmari María to lúguchuboun Hesusu, le unbei hagúara Kristu.

17 Lúmagiñe Abraámü darí Dawidi, katorusuñanu meha adügawaguni, lúmagiñe Dawidi darí hanaawagun huríu Babilónioun, katorusuñanu adügawaguni ani lúmagiñe hanaawagun huríu Babilónioun darí Kristu, katorusuñanu adügawaguni.

18 Ítara liña ligaburi lagüriahóun* Hesukrístu. Gadaradunñoun meha María to lúguchu lun tamarieidun luma Hosé, lubaragiñeti hamarieidun, aba terederun dageinañu lau lubafu sífiri sandu. 19 Kei méhati aban lubéi wügüri le áfaagubei súnwandan lun ladügüni le buídubei Hosé, mabusenrunti meha lásügüragüdünu María busiganu hagibugiñe gürigia. Ligía aba lubéi lasaminarun lígiragun tuma ibidiñounga houn amu. 20 Lárigiñeti lasaminarun Hosé luagu katei burí le, aba larufudagun aban lani Heowá* ánheli lungua lun lidan luénedü ani aba lariñagun lun: “Hosé, ladügawagun Dawidi, manufudedabá banügünu María to búmari búbiñoun, lugundun sífiri sandu adügübei lun tadageinadun. 21 Gasaaniboun aban irahü, ábame bíchugun Hesusu* luagu, ladüga lasalbarubaña lánigu lídangiñe hafigoun”. 22 Susereti sun le lun lagunfulirun le meha lariñagubei Heowá* lau lídehan lani profeta: 23 “Tadageinaduba aban nibureintu máfuridungiru, ábame gasaani tan aban wügüri irahü, ábame hagúarun lun Emanuéli”, mini lan iri le “anihein Bungiu wama”.

24 Dan le lagagudunbei Hosé, aba ladügüni le lariñagubei lani Heowá* ánheli lun, ábati lanügünu lani weiriou lúbiñoun. 25 Pero marounrunti tuma darí lagüriahóun tisaani. Aba líchugun Hesusu luagu.

2 Lárigiñebei lagüriahóun* Hesusu lidan fulasu le gíribei Belén lumúanrugu Hudéa, lidan lidaani larúeihan Erodesi,* aba hayabin fiu aturiahatiña waruguma Herusaléun lídangiñe oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha Weyu, 2 ariñageina: “Hagéi san harúeite huríu le málügilibei lúmagiñe lagüriahóun? Ladüga ariha wamutu luaruguman yágüta luéigiñe oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha Weyu ani wayabiña abuluchagua ligibugiñe”. 3 Ábati mederaaguagüdünhaali lan lisaminan urúei Erodesi habu sun lílana Herusalén dan le haganbunbalin lira. 4 Óundaraguagüda lumutiña urúei sun hábutigu fádirigu hama arufudahatiña Lilurudun Moisesi lun lálügüdüniña halíaba lan lagüriahóua Kristu.* 5 Ábati hóunabuni: “Uburugu Belén, le lumúanrugubei Hudéa, ladüga ítara liña meha labürüdüni profeta: 6 ‘Ánheinti buguya Belén, le lumúanrugubei Hudá, mama aban uburugu le mebegibei hadan gumadimatiña Hudá buguya, ladüga bídangiñeba láfurida gumadimati le lunbei ladundehaniña ísraelina ha numutuniña’”.

7 Ábati lóunahan Erodesi agúara houn aturiahatiña waruguma aramudaguarügü lun lálügüdüniña kátima lan dan harihoun waruguma tuguya. 8 Lárigiñe, aba lóunahaniña uburugun Belén, ábati lariñagun houn: “Heiba áluahei irahü ligía darí hadariruni. Danme le darí humaali, ábame hagiribudun ariñagei nun lun giñe nidin abuluchagua ligibugiñe”. 9 Lárigiñebei haganbuni le lariñagubei urúei, aba hasigiruni héibugun. Warugumati to buga harihuboun luéigiñe oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha Weyu, aba tidin habá habá darí tararamagun tóugiñe muna to ñein lubéi irahü. 10 Ábati hagundaaragun dan le harihinbarun waruguma. 11 Dan le hebelurunbei múnadoun, aba harihini irahü tuma María to lúguchu. Ábati háhuduragun ani aba habuluchagun ligibugiñe. Aba giñe hadaarunu hagafun lun hedewehan golu, oliwanu luma mira lun. 12 Keiti aba lubéi líchugun Bungiu gumadi houn lidan aban uénedü lun magiribudun hamá arihei Erodesi, ábagubei houdin hageiroun luéigiñe amu üma.

13 Lárigiñebei houdin aturiahatiña waruguma, aba larufudagun lani Heowá* ánheli lungua lun Hosé lidan aban uénedü, ábati lariñagun lun: “Saraba, anurahabá Ehiptun labu irahü le tau sun lúguchu, ani redeibá ñein darime nariñaguni bun, ladüga láluahaali Erodesi irahü le lun láfaruni hilagubei”. 14 Ábati lásaarun Hosé áriebu ligía, aba lanügüni irahü tau sun lúguchu Ehiptun. 15 Ábati herederun ñein darí lounwen Erodesi. Ítara liña lagunfulirun le meha lariñagubei Heowá* lau lídehan lani profeta: “Wátina lun niráü Ehiptugiñe”.

16 Ábati lagañidun Erodesi dan le líchugunbei fe yeeda hamaali lan aturiahatiña waruguma. Aba lóunahan áfaraguagüdaña sun irahüñü ha bianbei irumu hau lun ǘnabun, ha awinwandubaña Belén luma geyegu lau, según dan le hariñagunbei wügüriña hagía lun ariha hamanu waruguma. 17 Ítara liña lagunfulirun le meha ariñawagúbei lau lídehan profeta Heremíasi: 18 “Aganbúati aban umalali uburugu Ramá, ayahuni luma igarigu. Rakeli meha ayahuahaboun hawagu tisaanigu; mabusenrúntu támalihoun ladüga hilagua lan”.

19 Lárigiñebei lounwen Erodesi, aba larufudagun lani Heowá* ánheli lungua lun Hosé lidan luénedü yágüta Ehiptu. 20 Ábati lariñagun lun: “Saraba, giribubá Ísraelin lau irahü le tau sun lúguchu, ladüga hilagua sun meha ha busenbaña háfaruni hilagubei”. 21 Ligía aba lubéi lásaarun Hosé ani aba lagiribudun Ísraelin lau irahü tau sun lúguchu. 22 Keiti aba lan laganbun Hosé Arkeláu lan agumadihabei Hudéa leweñegua Erodesi le lúguchi, aba lanufudedun lidin ñeinhin. Ani kei giñe resibi lan aban eweridihani lúmagiñeti Bungiu lidan aban uénedü, ábagubei lidin Galiléoun. 23 Ábati lerederun awinwanda hau ñein lidan aban uburugu gíriti Nasarétü. Ítara liña lagunfulirun le hariñagubei profetagu: “Nasarétüna* luba laguarún lun”.

3 Lidan meha dan ligía, gumeseti Huan le Abadiseihabei apurichiha lidan fulasu mageirawati Hudéa. 2 Aba meha lariñagun: “Asaküriha humá, ladüga yarafaali Arúeihani le siélubei”. 3 Ligía meha uágubei lariñaga profeta Isaíasi: “Aganbúati aban umalali agúaraha lidan fulasu mageirawati: ‘Aranse huméi lémeri Heowá!* Adüga humá lun suruñu lan lémeri’”. 4 Lautu meha lura kameyu ladaüragun Huan, güragua lumuti liranaagua lau aban béliti lauti gueru. Chagagaru meha léigibaña luma maba. 5 Goudidátiña meha gürigia, dandu uburugugiñe Herusalén kei lídangiñe sun Hudéa luma lídangiñe sun fulasu le geyegubei lau duna Hordán, arihei. 6 Ábatiha labadiseiruniña* lidan duna Hordán lárigiñe hagufeseruni hafigoun hagibugiñe sun gürigia.

7 Danti le larihinbei Huan hayabin saragu fariséugu* hama saduséugu* lidoun fulasu le ñein lubéi labadiseiha, aba lariñagun houn: “Harasan hewe huguya le! Ka adügübei lun hasaminarun gayara lan hanurahan luéi ligañi Bungiu le lunbei liabin? 8 Furumiñe, arufuda huméi lau le hadügübei asakürihaadün lan. 9 Mariñagagubei humá húniwagua ‘Ladügawagun Abraámü wagía’. Ladüga ariñagatina hun íbini lan lídangiñe dübü le gayaraati líchugun Bungiu adügawaguni lun Abraámü. 10 Anuheinharu harawa luagu tugudina wewe. Ligíati, sun wewe to mintu, tachugúba, gudawa tuguyame. 11 Au, lau duna nabadiseiraün ladüga asakürihaadün lan. Ánheinti le lunbei liabin nárigiñe, gabafutimaati nuéi ani madünatina ni lun naragachunu ligeidin luéi. Labadiseirubadün lau sífiri sandu luma lau watu gemeti. 12 Anuheinharu chóbuli lúhaburugu lun larumadahani türigu. Labudahabei türigu lun labuachuni tidoun lagei, ánheinti life türigu, lágudubei lidan aban watu le siñati leñeguchún”.

13 Ábati láfuridun Hesusu Galiléagiñe lun lidin lubadun duna Hordán lun labadiseiruni Huan. 14 Álugati yebe Huan leredehani, lau lariñagun lun: “Agia amürü lubéi ñübuin lun nabadiseirunibu? Au mégeibei lun babadiseirunina”. 15 Aba lóunabuni Hesusu: “Meredehabána, ladüga ítararügübei gayara lan wagunfulirun lau le buídubei ligibugiñe lagu Bungiu”. Ábati meredehan laali lan Huan Hesusu. 16 Ouraméme le láfuridunbei Hesusu dúnarugugiñe lárigiñe labuluchun, aba ladaraagun sielu, ábati larihin* lararirun lani Bungiu sífiri sandu liabin luagun Hesusu kamá aban unhun. 17 Ábati laganbúniwa lariñagun aban umalali siélugiñe: “Anihán Niráü le hínsiñebei nun, le aubei weiri lan nugundan”.

4 Ábati ladundehani lubafu Bungiu Hesusu lidoun fulasu mageirawati lun lóuchaguni Mafia. 2 Lárigiñe lerederun Hesusu bián-wein weyu luma bián-wein áriebu méiginga, aba lalamachun. 3 Ábati layarafadun Mafia ani aba lariñagun lun: “Anhein liráü bubéi Bungiu, ariñagabá lun dübü burí le lun lasaliragun feinme”. 4 Ábati lóunabuni Hesusu: “Ariñagatu Lererun Bungiu: ‘Mámarügüñein tau fein lawinwanda gürigia, wínwanti giñe lau sun dimurei le lariñagubei Heowá’”.*

5 Ábati lanügüni Mafia Hesusu lidoun uburugu le sándubei ani aba lanügüni lidoun fulasu le íñutimaabei tuagu ténpulu, 6 ábati lariñagun lun: “Anhein liráü bubéi Bungiu, chǘguaba bungua lun ǘnabun, ladüga ariñagatu Lererun Bungiu: ‘Hakantourubadibu lani ánheligu lun máfarun lan bugudi luagu dübü’”. 7 Ábati lariñagun Hesusu lun: “Ariñagatu giñe Lererun Bungiu: ‘Móuchaguabei Heowá* le Bubungiute’”.

8 Lárigiñe, aba lanügüni Mafia Hesusu lidoun aban wübü le wéiriti liñun ani aba larufuduni sun arúeihani le ubouagubei lun lau sun luéirigun. 9 Ábati lariñagun lun: “Níchugubei sun le bun ánhabu áhuduragua ábanrügü wéiyaasu nigibugiñe”. 10 Ábati lariñagun Hesusu lun: “Disebá nuéi, Satanási! Ladüga ariñagatu Lererun Bungiu: ‘Lúnrügüba Heowá* le Bubungiute báhuduragua, lúnrügüba giñe beseriwida’”. 11 Ábati lígiruni Mafia Hesusu lungua ani aba lidin. Aba hayabin ánheligu íchigei le lemegeirubei Hesusu lun.

12 Danti le laganbunbei Hesusu barüwa lan Huan adaürǘwa, aba lidin Galiléoun. 13 Lárigiñebei láfuridun Nasarétügiñe, aba lidin eredera Kapernaúmu, fulasu le yarafabei lun barana lumúanrugu Sabulón luma Neftalí. 14 Susereti sun le lun lagunfulirun le meha ariñawagúbei lau lídehan profeta Isaíasi: 15 “Galiléa, fulasu le ñein lubéi hawinwanda lílana ámuñegueinarügü néchani lumúanrugu Sabulón luma Neftalí, le luágunbei üma le anügübei larun barana luagun oubaü le ñeinhin lubéi lálüda Weyu libiti Hordán! 16 Gürigia ha meha ñúnbaña lábugiñe luburiga, arihaaña aban óunwenbu larugounga; durunguaali leiti* hawagun gürigia ha meha awinwandubaña lábugiñe lamuñadina óunweni”. 17 Lúmagiñe dan ligía, aba latatirun Hesusu apurichihei uganu le: “Asaküriha humá, ladüga yarafaali Arúeihani le siélubei”.

18 Sun aniha lan Hesusu éibuga laru barana Galiléa, aba larihin bián wügüriña gamulenuguátiña eseniha, ladüga óuchahani lan hafisiutebei. Simón aban hádangiñe, le unbei hagúara Féduru, lúmati Andresi le lamulen. 19 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Nánigu humá, ábame nadügün lun gürigiaaña lanme hadiaha”. 20 Lau lóufudagun, aba hígirunu hasenin, ábati houdin lárigi. 21 Lubaruaguóun mémeraü, ábaya larihin bián wügüriña gamulenuguátiña: Santiagu le liráü Sebedéu luma Huan le lamulen. Úarañanu luma háguchi tidan ugunei, aramadahoun hasenin, ábati lagúarun Hesusu houn. 22 Ouraméme ligía, aba hararirun tídangiñe ugunei ígira haméi háguchi ani aba houdin lárigi Hesusu.

23 Éibuga lumuti Hesusu sun Galiléa arufudaha tidan burí luban hadamuridagun huríu* luma apurichihei uganu buiti* luáguti Larúeihan Bungiu. Areidaguagüda lumutiña gürigia lídangiñe sun luwuyeri sandi. 24 Aganbahóuati luagu Hesusu lidan sun fulasu Siria. Ábaha hanaahan gürigia sánditiña lun, hama ha láubaña gáriti lun lareidaguagüdüniña, asagahati giñe sífirigu wuribatiña hawéi gürigia, areidaguagüdaláña ha óunwehabaña hama ha danimabaña. 25 Ligíati hafalarunbalin saragu gürigia ha lídangiñetiña Galiléa, Dekapolisi,* Herusalén, Hudéa, hama ha erederubaña luéigiñe le aban oubaü libiti duna Hordán.

5 Dan le larihinbei Hesusu saragu gürigia, aba lamudeirun luagun aban wübü, danti le ñuruhali, aba hayarafadun lani disipulugu lun. 2 Ábati lagumeserun arufudaha houn, ariñageina:

3 “Gúndaatiña ha subudibalin luagu megei hamani ladundehan Bungiu lugundun hounti Arúeihani le siélubei.

4 ”Gúndaatiña ha hírubaña lugundun lichugúba gurasu houn.

5 ”Gúndaatiña gürigia ha ǘnabugubaña lugundun heresibirubei Ubóu keisi alagan.

6 ”Gúndaatiña ha wéiribei hayumahan lun ñein lan irichaü lugundun líchugubei Bungiu le hayumahabei houn.

7 ”Gúndaatiña ha gudemehabubaña lugundun houserúba lau gudemehabu.

8 ”Gúndaatiña ha harumabaña anigi lugundun harihibei Bungiu.

9 ”Gúndaatiña ha áfaagubaña lun ñein lan darangilaü hama amu lugundun lariñawagúba hawagu lirahüñü lan Bungiu.

10 ”Gúndaatiña ha éibaahoubaña ladüga hadügüni le buídubei lugundun hounti Arúeihani le siélubei.

11 ”Gúndaabadün danme le hanabunün luma hóuserunün gürigia wuriba ani ariñaga hagía sun luwuyeri iyeeni luma katei wuribati huagu ladüga nánigu humá. 12 Buin humá lau ugundani lugundun wéiribei afayeiruahaü le lunbei líchuguni Bungiu hun. Ítara liña meha giñe heibaahóun profetagu ha hubaabaña.

13 ”Huguya lisalunbei ubóu. Ánheinti leferidira salu lubasuan, gayaraayati san labasuadun? Meseriwínhali lun ni kata, lúnrügaali lagurún bóugudin lahuuda, lun hadügüraguni gürigia.

14 ”Huguya lilanpunbei ubóu. Siñati laramudún aban uburugu le ligibuagubei aban wübü. 15 Úati ébeduti aban lanpu ani aba láfamuchun aban faniñe ligibuagun, lubaragiñe lira, aba líchuguni luagu lebu lun larugoungadagüdün hau sun ha múnadabaña. 16 Ítarameme, adüga humá lun ladurangun hilanpun hagibugiñe gürigia lau harihini katei buiti le hadügübei. Ítarati, híchuguba uéiriguni lun Húguchi le siélubei.

17 ”Masaminara humá niábiña lan adüga lun mebegihali lan Lúrudu o le hariñagubei Profetagu. Uá, mama niábiña agidarei Lúrudu, niábiña agunfulirei. 18 Gayaraati lagumuchagun sielu luma Ubóu, mama lerederun dimurei le lídanbei Lúrudu magunfulirunga! 19 Ligíati, furumiñeguarügü le maganbaditi lun gumadi létima ñǘraübei lídangiñe Lúrudu, arufudaha ligía houn amu lun hadügüni ligiaméme, máhawabei lun lidan Arúeihani le siélubei. Ánheinti gürigia le gaganbaditi lun Lúrudu, arufudahaléi houn amu, wéiribei lanügǘn lidan Arúeihani le siélubei. 20 Ninarün hau anhein lan ua gaganbaditima humá hawéi fariséugu hama arufudahatiña Lilurudun Moisesi, mebelubadün lidoun Arúeihani le siélubei.

21 ”Aganbaadün ariñawagúa lan houn hagüchagu: ‘Máfarahaba, furumiñeguarügü le áfarahati laguseruba ligibugiñe lúrudu’. 22 Ánheinti au, ariñagatina hun furumiñeguarügü lan le asigiruti gáñiñu luma líbiri, laguseruba lan ligibugiñe lúrudu. Ani sun le anabuti líbiri, laguseruba lan ligibugiñe Liñun-agei Lúrudu. Ánheinti le ariñaguti lun gürigia líledi: ‘Ibidiougua tau buguya le!’ láluahaña lun lachüürǘn lidoun Heena.*

23 ”Ligía lubeiti, ánhabu aritagua luagu gadurun ban lun bíbiri dan le abungurán lan lau badagaragüdün luagun latarü,* 24 ígirabei bidewese ñein ligibugiñe latarü, ábameti bidin aransehei biturobulin luma bíbiri. Lárigiñe, ábame bagiribudun lun bíchuguni badagaragüdün.

25 ”Ánhabu lanüga bágani agusera, houchabá baransehani biturobulin luma lau lóufudagun lidan héibuguniwagu, lubaragiñe hachülürün ligibugiñoun lúrudu, lueime lederegerunibu bágani lun aguseragüdüti, lederegerabume aguseragüdüti lun túniri furisun ani ábame badaürǘn. 26 Ninarün bau luagu máfuridunbadibu lan ñéingiñe darime bafayeiruni íbini lagumuhóun gáwanaü.

27 ”Aganbaadün ariñawagúa lan: ‘Magabarahabá’.* 28 Ánheinti au, ariñagatina hun furumiñeguarügü lan le erederuti aríagua aban würi darí lun lawamadirunu, agabarahaali tuma tidan lanigi. 29 Ligíati, anhein ladügüña lubéi bagu le bóunwenren lun bafigouhan, sagabei buáriua ani fuibei dise. Hímeiwatimaati lun leferidirun aban lídangiñe lumegegun búgubu sügǘ lau bachüürǘn dayarügü lidoun Heena.* 30 Ítarameme, anhein ladügüña lubéi búhabu le bóunwenren lun bafigouhan, dürübei buáriua ani fuibei dise. Hímeiwatimaati lun leferidirun aban lídangiñe lumegegun búgubu sügǘ lau bachüürǘn dayarügü lidoun Heena.*

31 ”Ariñawagúati giñe: ‘Furumiñeguarügü le ígiraguti tuma lúmari, rula aban gárada lánina ígiraguni tun’. 32 Ánheinti au, ariñagatina hun furumiñeguarügü lan le ígiraguti tuma lúmari —anhein mama lubéi ladüga adügaaru lan magíaguni—* ladügüña lun gayara lan tagabarahan, ani lagabarahaña giñe furumiñeguarügü le amarieiduti tuma aban würi ígiraguaaru.

33 ”Aganbaadün giñe ariñawagúa lan houn hagüchagu: ‘Mariñagabá badügüba lan aban katei ani lárigiñe madügün bumuti; adügabéi le bariñagubei lun Heowá* badügübei lan’. 34 Ánheinti au, ariñagatina hun: máfiñura humá luagu ni kata. Ni luagu sielu, ladüga ñeinñein lan lálana larúeihan Bungiu; 35 ni luagu Ubóu, ladüga ligía lan lébubei lugudi; ni luagu Herusalén, ladüga ligía lan luburugutebei Urúei le wéirigubei. 36 Máfiñuraba giñe ni luagu bábulugu, lugundun siñati badügün lun láharudun o láwuridun nírügü aban lídangiñe lugule bídiburi. 37 Anhaün ariñaga hadügüba lan aban katei, adüga huméi, anhaün ariñaga madügün hubéi lan, madüga huméi. Lugundun anhein madügün humá ítara, háyeihañein Mafia.

38 ”Aganbaadün ariñawagúa lan: ‘Le abuleseiruti lagu amu, buleseiwalá giñe lagu, le áhalachuti lari amu, halaguawalá giñe lari’. 39 Ánheinti au, ariñagatina hun: magagibudaguabá luma gürigia wuribati. Lubaragiñe lira, anhein lapataara aban gürigia louba bigibu le bóunwenren, rubei giñe le aban louba bigibu lun. 40 Ani ánhabu lanüga aban gürigia ligibugiñoun lúrudu lun lagidarunu bisimisin buéi, deregebóun giñe to badaürüboun tábugiñe lun. 41 Ani ánhabu lafosura aban gumadimati lun bagunfulirun lau aban dasi luagu aban maili,* adügabéi luagu bián maili. 42 Le amuriahati somu katei buma, rubei lun. Ani míchigaba mabahüdǘni lun gürigia le amuriahati furedeiti buma.*

43 ”Aganbaadün ariñawagúa lan: ‘Hínsiñela bíbiri bun, liyereegudáme bágani bun’. 44 Ánheinti au, ariñagatina hun lunti lan hínsiñe hamá háganiñu hun ani furíei humá hawagu ha éibaahabalün. 45 Ítara luba harufuduni lirahüñü humá Húguchi le siélubei, le adügübei lun láfuachun Weyu dandu houn buítiña kei houn wuribatiña, adüga ligía lun láhuyun huya dandu hawagun ha adügübaña katei buiti kei hawagun ha adügübaña katei wuribati. 46 Anhein hawagurügüñein lubéi ha hínsiñehabubaña hun hasandira ínsiñeni, kagia afayeiruahaü hadünabei luagu lira? Ma funagia adüga hamuti aguburahatiña liseinsuna gumadi ligiaméme? 47 Ánheinti hóunrügüñein lubéi híbirigu habusura, adügati funagia lira lun buídutima humá hawéi ha híbiri gürigia? Ma funagia ligía hadügübei lílana amu burí néchani? 48 Lunti hínsiñehabu humá le gumuti kei hínsiñehabu lan Húguchi le siélubei.

6 ”Madaagua humá burí katei buiti lúnrügü harihinün gürigia, lugundun anhein hadüga ítara, mabinirun lubadün Húguchi Bungiu le siélubei. 2 Danme le bíderagun aban gürigia, mídinba areincheina lau* kei hadüga ha biánguabaña igibu tidan burí luban hadamuridagun huríu luma ǘmada lúnrügü hayanuhan amu buidu hawagu. Gayaraati nachoururuni hun ibiha hamaali lan gürigia ha sun hafayeiruaha. 3 Lubaragiñe lira, danme le bíderagun aban gürigia, masubudiraléi aban búhabu le ladügübei le aban. 4 Ítarati, masubudirun habéi amu íderaguaadibu lan aban gürigia. Ábameti labinirunibu Búguchi Bungiu le arihibalin le badügübei ibidiñega houn amu.

5 ”Ani danme le hafurieidun, móusera humá kei ha biánguabaña igibu, ha únbaña hínsiñe lan hafurieidun tidan burí luban hadamuridagun huríu luma lidan burí legeyedun üma lúnrügü gayara lan harihiniña gürigia. Gayaraati nachoururuni hun ibiha hamaali lan gürigia ha sun hafayeiruaha. 6 Ánheinti buguya, danme le bafurieidun, beluba bisounburúgun, darubei bubenari, ábameti bafurieidun lun Búguchi Bungiu le arihubalibu míchugunga amu gürigia fe. Ábameti labinirunibu Búguchi Bungiu le arihibalin le badügübei ibidiñega houn amu. 7 Danme le bafurieidun, mariñagabéi ligiaméme saragu wéiyaasu kei hadüga lílana burí néchani ha saminabaña haganbúba lan ladügarügü liibe hariñagun. 8 Mítaran humá kei hagía. Subudi laali Húguchi Bungiu le hemegeirubei íbini lubaragiñe hamuriahani luma.

9 ”Furíei humá lubeiti ítara:

”‘Wáguchi Bungiu le siélubei, ouserúala biri lau óunwenbu inebesei.* 10 Ñǘbuinla Barúeihan. Adügüwalá bugundan ya ubouagu kei ladügǘniwa sielu. 11 Ruboun weigan fein to lánina weyu le woun uguñe; 12 ferudunabéi le wadueirubei bun, ítara kei feruduna wamaaña lan ha adúeirubalin woun. 13 Mígiraba lun wéiguadun lidoun óuchawaguni, séfurügübawa luéi Mafia’.*

14 ”Lugundun ánhaña feruduna humá ha achararubaña hun, feruduna lubéi giñe Húguchi Bungiu le siélubei hichara. 15 Ánheinti ua feruduna humani hachara amu, úabei giñe feruduna lani Húguchi Bungiu hichara.

16 ”Marufuda humá íruni danme le hayunarun* kei hadüga ha biánguabaña igibu, ladüga adügatiña lun harihini amu hayunaruña lan lau ligaburi harufuduni hagibu. Gayaraati nachoururuni hun ibiha hamaali lan gürigia ha sun hafayeiruaha. 17 Ánheinti buguya, danme le bayunarun, chibabei bigibu ani huruguabá ibiñein hémeti bábulugu. 18 Mama láamuga gürigia arihei bayunaruña lan. Lun Búguchiba lan le lídanbei fulasu le hásiñarubei ariha íchiga fe luagu. Ábameti labinirunibu Búguchi Bungiu le arihibalin le badügübei ibidiñega houn amu.

19 ”Hebé hóundaraguagüdün irisini ya ubouagu, le gayaraabei lagahüdün luma hagadeiruni igei, gayara ligía hebelurun híwerutiña anügei. 20 Lubaragiñe lira, óundaraguagüda humá irisini sielu le ñein lubéi siñá lan lagahüdün, ni hagadeiruni igei, ni hebelurun híwerutiña anügei. 21 Ladüga le ñein lumuti birisin, ñeinñoun giñe banigi.

22 ”Agu lilanpunbei úgubu. Anhein lubeiti maweinamun bagu* luagu burí katei, buin luba búgubu lau larugounga. 23 Ánheinti gimuga lubéi bagu,* buin luba búgubu lau luburiga. Ánheinti luburiga lubéi lanpu le bídanbei, ma lanarime luburiga ligía!

24 ”Úati gayaraati leseriwidun kei idamuni houn bián gürigia, lugundun línsiñeduba aban lun, liyereegudáme le aban lun, o úaraguabei lun aban hádangiñe, líchigame mabahüdǘni lun le aban. Siñati leseriwidúniwa kei idamuni lun Bungiu luma lun Irisini.

25 ”Ligía nariñagunbei hun lun máhüchürün humá luagu kaba lan heiga, kaba lan hata o kaba lan hadaüra. Lugundun gebegitimaati ibagari luéi éigini, gebegitima ligía úgubu tuéi daüguaü. 26 Teni humá houn dunuru ha áhamahabaña sielu. Lau sun mábunagun hamá, malubahan hagía ani mareidahan haméi heigin habarua, hóugüda lumutiña Húguchi Bungiu le siélubei, ma funagia gebegitimaatün hawéi dunuru? 27 Kagia hídangiñe gayaraabei lachawaraguagüdüni lidura libagari lau láhüchürün? 28 Kábagia uagu háhüchüra tuagu daüguaü? Teni humá lun fuluri le áhüchübei áraabu. Lau sun máhüchagun lan ladaüragun, 29 ni meha Salomón lidan sun luéirigun mewendedunti kei fuluri burí le. 30 Dáüguagüda laali ligía Bungiu fuluri le áraabubei, le gayaraabei lagudún haruga, ma funagia líchuguba giñe hadaüragun lougua tafiñen huguya le? 31 Máhüchüra humá lubeiti luagu kaba lan heiga, hata o hadaüra. 32 Luagu burí katei le hafuuda lílana amu burí néchani,* ánheinti huguya, mítaran humá, lugundun subudi lumuti Húguchi le siélubei megei humani sun burí katei le.

33 ”Ítarameme humá lubeiti áluahei Larúeihan luma liricha* Bungiu furumiñe, ábameti líchuguni sun katei burí le hun. 34 Máhüchüra humá luagu le lunbei lasuseredun haruga, lugundun ñeinbei giñe somu katei le lunbei ladügün lun háhüchürün haruga. Buídurügüti lau turobuli le úmabei hagagibudagua uguñe.

7 ”Míchiga humá hadurun amu, michugúa láamuga giñe hidurun. 2 Lugundun, ítara kei bíchugun hadurun amu, ítara luba giñe lichugún bidurun ani amisuragülei le aubei bamisurahaña amu, laumemeba giñe bamisurahóua. 3 Ka uagu betenira lun life wewe le lágurugubei bíbiri ani metenitibu lun durusu le bágurugubei? 4 Ida luba san bariñagun lun bíbiri ‘gayaraati san nasagaruni ifei le bágurugubei’ anhein anihein lubéi aban durusu bágurugu? 5 Biangua tigibu buguya le! Sagabei durusu le bágurugubei furumiñe, ítarati, gayaraabei barihini furangu ida luba lan basagaruni ifei le lágurugubei bíbiri.

6 ”Míchiga humá katei sánduti houn ounli. Mágurun humeime hani pérüla habá buíruhu luéi hadügüraguni, ñéingiñemeti hachubara huagun lun hágüürünün.

7 ”Sigí humá amuriaha, ábame lichugún hun, sigí humá áluaha, ábame hadarirun, sigí humá adaünha luagu bena, ábame ladaarúniwa hubá. 8 Lugundun sun le amuriahati, resibiti, sun le áluahati, dariti, sun le adaünhati luagu bena, darawati lubá. 9 Ka hídangiñe íchugubei dübü lun liráü dan le lamuriahan fein huma? 10 Ma míchugunbadün aban hewe lun hiráü anhein amuriaha úduraü huma? 11 Ligíati, anhein gíchigadi hubéi katei buiti houn hisaanigu lau sun huriban, gúbumeti líchiga Húguchi le siélubei katei buiti houn ha amuriahabalin luma!

12 ”Ligíati, sun le habusenrubei lun hadügüni amu huagu, ligiamemelá giñe hadüga hawagu. Ligía lílabei sun le lariñagubei Lúrudu luma le hariñagubei Profetagu.

13 ”Belú humá luéigiñe bena le bürüraübei. Ladüga lidoun günringuaü lanüga üma luma bena le dabuberebei ani gíbetiña gürigia ebelurutiña luéigiñe; 14 ánheinti bena luma üma le bürüraübei, barǘ lumutiña gürigia lidoun ibagari ani fiúrügüñanu adarirei.

15 ”Góunigi humá hawéi profetagu yéetiña, ha afamurubaña kamá le mudún pero ítara haña kamá le ounli áraabuna. 16 Hasubudirubaña luagu le hadügübei. Ma inarüni malubahóun tan beibei ni igu lídangiñe hiiyu? 17 Ítarameme, aban tídibu wewe to buitu, buitu tin, ánheinti aban tídibu wewe to wuribatu, wuribatu tin. 18 Aban tídibu wewe to buitu, siñati tíchugun in to wuribatu, ánheinti aban tídibu wewe to wuribatu, siñati tíchugun in to buitu. 19 Sun tídibu wewe to míchuguntu in to buitu, cháünwatu, gudawa tuguya. 20 Ligíati, hasubudirubaña wügüriña hagía luagu le hadügübei.

21 ”Mámaba sun ha ariñagutiña nun ‘Nabureme, Nabureme’ lun hebeluruba lan lidoun Arúeihani le siélubei. Hárügübaña adügübalin lugundan* Núguchi le siélubei ebelura. 22 Lídanme weyu ligía, gíbebaña ariñagutiña nun: ‘Nabureme, Nabureme, ma funagia lidan meha biri wayanuha, asagaha wagía sífirigu wuribatiña ani adüga wagía saragu milaguru?’. 23 Ábameti nariñagun houn: ‘Ibidiñegubeitün nun! Dise humá nuéi, huguya le adügübei katei le aubei magundan lan Bungiu!’.

24 ”Ligíati, sun le íchugubei arigei nun, adügaléi le nariñagubei, ítara luba kei aban wügüri saminati le ábunubarun luban ligibuagu dübü. 25 Lau sun hanarime lan léserun huya darí lun labuinchun fulasu, áfuha ligía garabali lau sun lere tuagun muna tuguya..., méiguaduntu, ladüga ligibuaguñein lan dübü tugudina. 26 Ánheinti le aganbubalin sun le nariñagubei ani madügün lumuti, ítara luba kei aban wügüri meberesenhabuti le ábunubarun luban ligibuagu sagoun. 27 Danti le léserun huya darí lun labuinchun fulasu, áfuha ligía garabali lau sun lere tuagun muna tuguya..., aba téiguadun ani aba tagululudagun”.

28 Dan le lásurunbei lariñaguni Hesusu sun katei burí le, sun gürigia ha aganbahabalin, aba taweiridun hanigi lau ligaburi larufudahan 29 ladüga lúmagiñe lan Bungiu liabin sun le larufudahabei, mítaranti larufudahan kei hadügüni arufudahatiña Lilurudun Moisesi.

8 Lárigiñebei lararirun Hesusu luéigiñe wübü, aba houdin saragu gürigia lárigi. 2 Ábati liabin aban gawaguti lépüra abuluchagua ligibugiñe, ariñageina: “Nabureme, subudi numuti ánhabu lan busén gayaraabei lan bareidaguagüdünina”. 3 Ábati línchuni Hesusu lúhabu lun laguurun luagu, ariñageina: “Busentina. Areidaguabá”. Aba lareidagun wügüri ligía ouraméme ligía. 4 Ábati lariñagun Hesusu lun: “Mámatia lun bariñaguni ni ka un. Ñüdünrügübá arufudagua bungua lun fádiri, barüinabéime adagaragüdüni le lariñagubei Moisesi, lun larufudún areidaguaadibu lan”.

5 Dan le lebelurunbei uburugun Kapernaúmu, aba layarafadun aban gumadan ayumuragua lun lun líderaguni. 6 Ábati lariñagun lun: “Nabureme, anihein nidamun núbiñe roun liña lau deregüdaü ani lasufuriruña saragu”. 7 Ábati lóunabuni Hesusu: “Nareidaguagüdübei danme le nachülürün búbiñoun”. 8 Lariñagati gumadan ligía lun Hesusu: “Nabureme, madünatina ni lun bebelurun núbiñoun. Lareidaguba nidamun láurügü bíchuguni gumadi. 9 Ladüga íbini au falatina giñe gumadi, ru au gumadi houn súdaragu ha lábugiñebaña naríaahan. Dan le nariñagun lun aban súdara ‘Beiba!’, aba lidin, danti le nariñagun lun amu ‘Higabu!’, aba liabin, ani dan le nariñagun lun nidamun ‘Adügabéi le!’, adüga lumuti”. 10 Ábati taweiridun lanigi Hesusu dan le laganbunbalin le lariñagubei gumadan, ani aba lariñagun houn ha aganbubalin: “Gayaraati nachoururuni hun madarigidina lan ni aban gürigia lidan sun Ísraeli le arufuduti aban afiñeni wéiriti kei wügüri le. 11 Ninarün hau hayabinba lan saragu gürigia luéigiñe oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha luma lálüda Weyu añuura luagu dábula úara luma Abraámü, Isaakü luma Hakobu lidan Arúeihani le siélubei, 12 sunme añaha lan ha yebe lúnbaña lílana hamá Larúeihan Bungiu abugawagúa bóugudin lidoun luburiga, le ñeinba lubéi hayahuaha, akünrinha ligíame hari”. 13 Ábati lariñagun Hesusu lun gumadan: “Giribubá búbiñoun, ani gúnfulila le bamuriahabei según afiñeni le arufuda báalibei”. Lúmagiñe oura ligía, aba lareidagun lidamun.

14 Dan le lebelurunbei Hesusu lúbiñoun Féduru, aba larihin roun tiña lan límedi Féduru lau abiruaü. 15 Ábati laguuruni Hesusu túhabu, ani aba lagidarun abiruaü tuéi. Ábati tásaarun aransera heigin. 16 Dan le aguñedeina lan, aba hagumeserun gürigia anaaha gawagutiña sífirigu wuribatiña lun Hesusu, ani aba lasagaruniña sífirigu wuribatiña hagía hádangiñe láurügü líchuguni gumadi houn. Areidaguagüda lumutiña giñe sun ha sándibaña. 17 Susereti lira lun lagunfulirun le meha ariñawagúbei lau lídehan profeta Isaíasi: “Ligía guánarügü agidarubalin wasandi luma gáriti le wawagubei”.

18 Dan le larihinbei Hesusu gíbegua lan gürigia geyegu lau, aba lariñagun houn lani disipulugu lun hánhiñuragun luagun le aban oubaü. 19 Ábati layarafadun aban arufudahati Lilurudun Moisesi lun Hesusu ani aba lariñagun lun: “Máisturu, nídiba bárigi le ñeinhin lumuti bidin”. 20 Ábati lóunabuni Hesusu: “Daritiña animaalugu* halíaba lan heredera ani gamasatiña dunuru, ánheinti Liráü Wügüri,* madariti ni halíaba lan labalachagüdei lichügü”. 21 Ábati lariñagun aban hádangiñe lani disipulugu lun: “Nabureme, ígira yebe bana lun nidin ábunei núguchi”. 22 Ábati lóunabuni Hesusu: “Merederalá bafalarunina, ígiraba lun hábununiña hilaaña hilaguaaña háledigu”.

23 Dan le ládinunbei Hesusu tidoun ugunei, aba houdin lani disipulugu úara luma. 24 Sódini, aba ladagarun aban óunwenbu liñawan dan baranaha, ábati liñuragun lugudi barana darí lun ladouragun tau ugunei. Larumuguñati Hesusu oura ligía. 25 Ábati houdin agagudahei, ariñageina: “Sefu bawa, Nabureme, wóunweguatia!”. 26 Ábati lariñagun houn: “Lóuguati giñe hafiñen, ka uagu hanufudeda?”. Ábati lásaarun Hesusu, aba ladeinhan lun garabali luma lun barana, ani aba lagalumarun sun katei. 27 Ábati hariñagun lani disipulugu lau tueirin anigi: “Katei funa san wügüri le gaganbadi lubéi garabali luma barana lun?”.

28 Dan le lachülürünbei Hesusu luagun le aban oubaü, lidoun hageira gadarana, aba hayabin bián wügüriña gawagutiña sífirigu wuribatiña lubaroun, lídangiñe gabusándu háfurida. Hanarimeti hafasin darí lun hanufude hamá gürigia hásügürün luéigiñe üma ligía. 29 Ábati hagumeserun wügüriña hagía agúaragua lun: “Ka san badaagubei ya, Liráü Bungiu? Biábiña san asufuriragüdawa lubaragiñe lachülürün dan?”. 30 Keiti añahein lan saragu buíruhu eiga ñein yarafa, 31 aba hayumuragun máfianu hagía lun Hesusu: “Ánhawa basagara hádangiñe wügüriña ha, ígirabawa lun webelurun hadoun buíruhu ha”. 32 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Heiba hadoun!”. Ouraméme ligía, aba háfuridun máfianu hádangiñe wügüriña hagía ani aba hebelurun hadoun buíruhu. 33 Ñéingiñe, aba hachüüragun buíruhu hagía houngua baranahoun ani aba hóunwegun. Ábati houdin hóuniri buíruhu éibaagueina uburugun abahüdahei sun le asuseredubei, íbini le asuseredubei houn wügüriña ha meha gawagubaña máfianu. 34 Ábati houdin lílana fulasu áluahei Hesusu, danti le hadarirunbalin, aba hayumuragun lun lun lidin hageiragiñe.

9 Ábati ládinun Hesusu tidoun ugunei, aba lánhiñuraguni barana ani aba lachülürün lidoun uburugu le ñein lubéi leredera. 2 Ábati hanügün fiu gürigia aban sánditi lauti deregüdaü lun Hesusu tidan lubarari. Dan larihinbalin Hesusu lueirin hafiñen, aba lariñagun lun sánditi ligía: “Ragüba gurasu, niráü! Ferudunawaali bifigoun”. 3 Ábati hariñagun fiu hádangiñe arufudahatiña Lilurudun Moisesi hóunguarügü: “Larufuduñaga le minebenehabuni lun Bungiu!”. 4 Keiti subudi lani Hesusu le hasaminarubei, aba lariñagun houn: “Ka uagu hasaminara katei wuribati hídangua? 5 Kagia ménrenguntimaabei, lariñawagún ‘ferudunawaali bifigoun’, o ‘saraba, beiba’? 6 Lunti gayara lan harihini ibihaali lan Liráü Wügüri* ubafu lun feruduna lan figóu...”. Aba lariñagun lun wügüri le sándibei: “Saraba, budaboun bubarari ani beiba búbiñoun”. 7 Ábati lásaarun wügüri ligía ani aba lidin lúbiñoun. 8 Aba taweiridun hanigi gürigia dan le harihinbalin katei le, ábati híchugun uéiriguni lun Bungiu, ladüga líchugun aban ubafu ítarati houn gürigia.

9 Lárigiñebei láfuridun Hesusu ñéingiñe, aba larihin aban wügüri gíriti Matéu ñun tidan áfisi to ñein lubéi laguburahóua liseinsuna gumadi ani aba lariñagun lun: “Abanbá hádangiñe nánigu”. Lúmagiñememe oura ligía, aba lásaarun ani aba lidin úara luma. 10 Fiu oura lárigiñe, dan le léigiña lubéi Hesusu lúbiñe Matéu, aba giñe hachülürün saragu aguburahatiña liseinsuna gumadi hama amu burí gafigountiña eiga luma luma hama lani disipulugu. 11 Danti le harihinbalin fariséugu katei le, aba hariñagun houn lani Hesusu disipulugu: “Ka uagu leiga humaisturun hama aguburahatiña liseinsuna gumadi luma hama gafigountiña?”. 12 Dan le laganbunbaliña Hesusu, aba lariñagun houn: “Ha sándibaña emegeirubaña surusia, mama ha masandibaña. 13 Ligíati, gunfuranda huméi le mini lubéi dimurei burí le: ‘Mama adagaragüdüni nabusenrubei húmagiñe, le nabusenrubei, lun harufudun gudemehabu’. Lugundun houn gafigountiña niabin agúaha, mama houn ha saminabaña adüga hamani sun katei buidu”.

14 Ábati hayarafadun lani Huan disipulugu lun Hesusu ani aba hariñagun lun: “Wagía hama fariséugu, héchutiwa ayunara,* ánhañati bani disipulugu, mayunaruntiña, ka san uagu?”. 15 Ábati lóunabuniña Hesusu: “Dan le lamarieidun adari, kábagia uagu hahirudagua lumadagu sun anihagua lan hama? Lau sun lira, lachülürüba weyu lun úaali lanme adari hama, ligíaalimeti hayunarun. 16 Úati apachirutu aban gamisa iseri tuagu aban to wéiyaaru, ladüga danme le tadiñuragun to iseri, ábame taheiridagúntima to wéiyaaruboun. 17 Úati giñe íchugutu diwéin to iseri lidoun lagei uniñein le wéiyaali. Lugundun anhein adügǘwa lira, tadügüba diwéin to iseri lun laduurun gueru, ábameti táwiyurun diwéin ani meseriwínhalime lagei uniñein ligía lun ni kata. Lubaragiñe lira, lidoun burí lagei uniñein le iseri híchigoun gürigia diwéin to iseri, ítarati, meferidirúntu ni diwéin ni tagei”.

18 Sunti aniha lan Hesusu ariñagei katei burí le, aba layarafadun aban gumadimati luagun ani aba labuluchagun ligibugiñe, ariñageina: “Chóuruti lumoun lan oura le, hilaaru nisaani, lau sun lira, ánhabu ñüdün íchigei búhabu tuagu, tawinwandayaba”.

19 Ligía aba lubéi lásaarun Hesusu ani aba lidin, dandu ligía kei lani disipulugu úara luma gumadimati ligía. 20 Sódini, aba tayarafadun aban würi luagun Hesusu lanagangiñe, barüharu meha würi tuguya duusu irumu lau lésehan hitaü tídangiñe. Ábati taguuruni taru ladaüragun, 21 ladüga tariñagun túnguarügü: “Láurügüme naguuruni taru ladaüragun, nareidaguba”. 22 Aba lagararaagun Hesusu, danti larihinbarun, aba lariñagun tun: “Ragüba gurasu, niráü! Areidaguaadibu ladüga bafiñen”. Lúmagiñe oura ligía, aba tareidagun würi tuguya.

23 Danti le lebelurunbei Hesusu lúbiñoun gumadimati ligía ani aba larihiniña íñaahatiña fidu hama saragu gürigia ha ñéinbaña ayahuaha luma agúaraha, 24 aba lariñagun houn: “Heiba yáagiñe! Ladüga móunwengiru irahü to, tarumuguña”. Dan le haganbunbalin gürigia hagía lira, aba hagumeserun adüga bula lau Hesusu. 25 Lárigiñebeiti hasagarún sun hagía ñéingiñe, aba lebelurun Hesusu le ñeinhin tubéi irahü tuguya ani aba lárügüdüni túhabu, ábati tásaarun. 26 Aba laburuchagun ñunsu ligía lidan sun fulasu le ñeinbei.

27 Danti le áfurideina lubéi Hesusu ñéingiñe, aba houdin bián marihintiña lárigi lárigi, agúaraheina: “Gudemehabubá woun, Ladügawagun Dawidi!”.* 28 Danti le lebelurunbei Hesusu múnadoun, aba hayarafadun bián marihintiña hagía lun, ábati lálügüdüniña: “Afiñetün san gayara lan nareidaguagüdünün?”. Aba hariñagun lun: “Anha, Nabureme”. 29 Ábati laguuruni hagu ani aba lariñagun houn: “Gúnfulila le hamuriahabei según afiñeni le huágubei”. 30 Lúmagiñe oura ligía, aba hagumeserun ariha. Ábati líchuguni Hesusu gumadi le houn: “Mariñaga humeitia katei le ni ka un”. 31 Íbini ítara, kei háfuridun ñéingiñe, aba haburuchaguagüdüni le asuseredubei lidan sun fulasu ligía.

32 Danti le háfuridunbei wügüriña hagía ñéingiñe, aba hayabin fiu gürigia le ñeinhin lubéi Hesusu barüina aban wügüri mariñagaditi, le gawagubei aban sífiri wuribati. 33 Ouraméme le lasagarunbalin Hesusu sífiri wuribati ligía luéi gürigia ligía, aba lagumeserun ayanuha. Aba taweiridun hanigi gürigia ani aba hariñagun: “Marihínwañahagili aban katei ítarati Ísraeli!”. 34 Ánhañati fariséugu, aba hariñagun: “Lau lubafu hábuti máfianu lasagaha Hesusu sífirigu wuribatiña”.

35 Ábati latatirun Hesusu éibugei sun aüdü luma burí uburugu, arufudaheina tidan burí luban hadamuridagun huríu luma apurichihei uganu buiti luáguti Larúeihan Bungiu, areidaguagüda ligía sun luwuyeri sandi luma danimaü hawéi gürigia. 36 Dántiha le larihiniña gürigia, ábaha hagudemedagun lun tídangiñe sun lanigi, ladüga hiru lan le gádanbaliña luma ladüga ítara haña lan kei mudún ha móuniritiña. 37 Ábati lariñagun houn lani disipulugu: “Le lúgubu gibe lan lunti lalubahóun ani lóuguatiña alubahatiña. 38 Ligía lubeiti, ayumuragua humá lun Labureme nadü lun lóunahan nadagimeintiña alubaha”.

10 Ábati lóundaraguniña Hesusu dúusugubei lani disipulugu, ru ligía ubafu houn lun hasagahan sífirigu wuribatiña hawéi gürigia luma lun hareidaguagüdün sun luwuyeri sandi luma danimaü.

2 Anihán hiri dúusugubei lani apostolugu: Simón (le giñe unbei hagúara Féduru) lúmati Andresi le lamulen; Santiagu le liráü Sebedéu lúmati Huan le lamulen; 3 Felipe luma Bartolomé; Tomasi luma Matéu le aguburahabei liseinsuna gumadi; Santiagu le liráü Alféu, luma Tadéu; 4 Simón le gúndaabei, lúmati Húdasi Iskarióte (le agarabaagubei luagun Hesusu dan lárigiñe).

5 Ábati líchuguni Hesusu adundehani le houn dúusugubei dan le lóunahanbaliña apurichiha: “Márügüda humá luéigiñe üma le anügübei lidoun amu burí néchani, mebelu huguyame lidoun ni aban lídangiñe hageira samariana. 6 Lubaragiñe lira, abasiiha humá áluahaña ísraelina ha ítarabaña kei mudún ha féridihañabaña. 7 Lidan hapurichihan, ariñaga humá: ‘Yarafaali Arúeihani le siélubei’. 8 Areidaguagüda humá sánditiña, saragüda humá hilaaña, areidaguagüda humá gürigia láutiña lépüra, asagaha huguyame sífirigu wuribatiña hawéi gürigia. Mafayeihantün lun gayara lan hadügüni sun burí katei le, maguburaha humá giñe. 9 Manüga humá giñe golu, pülata, ni kóbüre lidan búsedu le luágubei hubelitin, 10 manüga humá giñe aban sagü lau burí katei le hemegeirubei lidan huéiyasun, manügün huguyame amu badun ni amu daüguaü ni feru geidi tanwoun to huáguboun; ladüga garichati nadagimeinti lun lichugún leigin.

11 ”Danme le hachülürün lidoun somu uburugu o aüdü, áluaha humá somu gürigia le busenti leresibirunün lau sun uganu le hanügübei, ábameti herederun* lúbiñe gürigia ligía darime háfuridun lídangiñe uburugu o aüdü ligía. 12 Danme le hebelurun tidoun aban muna, busugua humá houn tílana muna tuguya. 13 Anhein gadüna habalin tílana muna darangilaü le hayumahabei houn, suserelá ítara; ánheinti madüna habalin, meferidira huméi hidarangilan. 14 Ánhaña maha gürigia heresibirunün tidan somu muna o lidan somu uburugu, maha hagía haganbuni uganu le hanügübei houn, furú huméi kaliki luéigiñe hugudi danme le háfuridun ñéingiñe. 15 Gayaraati nachoururuni hun, ménrenguntimaabei lan houn lílana Sodoma luma Gomora lun hawanduni luéyuri aguseruni, sügǘ hau lílana uburugu ligía.

16 ”Nóunahañadüntia kei mudún haganagua ounli áraabuna. Ligíati duari humá ítara kei hewe, madurun huguyame ítara kei unhun. 17 Góunigigua humá hungua hawéi gürigia, lugundun hederegerubadün houn lúrudugu ani habeichagubadün tidan burí luban hadamuridagun huríu. 18 Hanügübadün hagibugiñoun gumadimatiña luma hagibugiñoun urúeigu nuéigiñe. Lahuuduba lira lun haganbuni uganu, dandu hagía kei lílana amu burí néchani. 19 Íbini ítara, danme le hederegerúniwa houn gumadimatiña, máhüchüra humá luagu kaba lan hariñaga o ida luba lan hariñaguni, lugundun danme le lachülürün dan ligía, larufudúba hun kaba lan hariñaga. 20 Ladüga mámarügübei huguya ayanuha: ladimurehaba giñe lani Húguchi sífiri sandu huéigiñe. 21 Lanwoun lira, lederegerubei gürigia líbiri guánarügü lun lafarúniwa hilagubei, deregeléime úguchili liráü, hagarabaaguba isaanigu hawagun hagübürigu ani hadügüba lun hafarúniwa hilagubei. 22 Iyereegubadün houn sun gürigia ladüga nánigu humá. Ánheinti le awanduti darí lumoun lagumuhóun, ligíaba esefura. 23 Danme le heibaahóuniwa lidan aban uburugu, anuraha humá lidoun amu; ladüga gayaraati nachoururuni hun másubei lan hegeyedaguni sun uburugu le Ísraelibei lubaragiñe lachülürün Liráü Wügüri.*

24 ”Inebewatimaati máisturu luéi aturiahati, inebewatimaati giñe iyubudiri luéi idamuni. 25 Lunti lubeiti lagurabun aturiahati louserúba lan kei louserún lumaisturun, lunti giñe lagurabun idamuni louserúba lan kei louserún liyubudiri.* Anhein wa habéi gürigia lun tabureme aban muna Belsebú,* gúbumeti houn tílana luban! 26 Ligíati, manufudeda humá hawéi, ladüga úati ni aban katei aramudaguati lun masubudirúabei lan. 27 Le nariñagubei hun lidan luburiga, ariñaga huméi lidan larugounga; le nagülülühabei harigeirugun, apurichiha huméi lúmagiñe tábulugugiñe burí muna. 28 Ani manufudeda humá hawéi ha gayaraabei háfarunün hilagubei ani siñati hagumuchun lau hibagari. Lueilá le gabafubei lun lagumuchun dandu lau húgubu kei lau hibagari lidan Heena* hanufudeda. 29 Lau sun alugurúa hamá bián harahüñü dunuru luagu aban gáwanaü,* úatu ni aban hádangiñe éiguadutu múarugun sin líchugun Húguchi le siélubei fe. 30 Ánheinti lidan hikesin, abahüdǘwati kada aban lídangiñe hídiburi. 31 Manufudeda humá lubeiti, lugundun gebegitimaatün sügǘ hau saragu dunuru.

32 ”Le manufudeti larufudagun lungua hagibugiñe amu keisi nani disipulu, másuhanbadina giñe lun narufuduni keisi nani disipulu ligibugiñe Núguchi le siélubei. 33 Leti nibusigariti nau hagibugiñe gürigia, nibusigaribadina giñe lau ligibugiñe Núguchi le siélubei. 34 Masaminara humá ladügüña lan niabin lun ñein lan darangilaü ubouagu; mama ladügüña niabin lun ñein lan darangilaü, ladügüña lun ñein lan wuribu. 35 Ladügüña niabin lun ñein lan fánreinguaü. Lagaganiraguba isaani luma lúguchi, gáganigua tuguyame isaani tuma túguchu, ídiñu tuma tágürü. 36 Tílana guánarügüba luban gürigia agaganiragúa luma. 37 Le hínsiñehabutimaati lun lisaani o tun lisaani sügǘ lau nínsiñe lun, madünati lun nani lan disipulu. 38 Ani le máhati lárügüdüni luágaburi* keisi aban hádangiñe nánigu, madünati giñe lun nani lan disipulu. 39 Le áfaaguti lun lesefuruni libagari leferidirubei, ánheinti le eferidiruti libagari ladüga nani lan disipulu, lesefurubei.

40 ”Le ánhati leresibirunün, resibi lumutina giñe, ani le eresibirutina, leresibiruñein giñe le óunahabalina. 41 Le eresibiruti aban profeta ladüga profeta lan, leresibirubei abinirúni le lunbei leresibiruni aban profeta, ani le eresibiruti aban gürigia le áfaaguti súnwandan lun ladügüni le buídubei, leresibirubei giñe abiniruni le lunbei leresibiruni gürigia ligía. 42 Ninarün hau furumiñeguarügü lan le íchuguti duna lun aban hádangiñe nánigu, hátima ǘnabugubaña, leresibiruba abiniruni”.

11 Lárigiñebei líchugun Hesusu adundehani houn duusu lani disipulugu, aba lidin ñéingiñe lun larufudahan luma lapurichihan lidan burí amu uburugu.

2 Dan meha le furisunruguñein lubéi Huan le Abadiseihabei, aba líchugun fe luagu sun burí katei le ladügübei Kristu. Ábati lóunahaniña lani disipulugu 3 álügüdei: “Amürü san le lunbei liabin o mosu wagurabahan amu?”. 4 Ábati lóunabuniña Hesusu: “Heiba abahüdahei sun le ariha humaalibei luma le aganba humaalibei lun Huan: 5 guentó, arihaaña ha meha marihinbaña, éibuga hagía ha meha méibugunbaña, areidagua hagía ha meha gawagubaña lépüra, aganbaaña ha meha maganbunbaña, añaheinhaña hilaaña águyugutiña ani lapurichihóuña uganu buiti houn gudemetiña. 6 Gúndaati sun le mígiraguagüdünti lungua lun leberesehani somu katei luéi lafiñerun nuagu”.

7 Lárigiñebei houdin lani Huan disipulugu, aba lagumeserun Hesusu ayanuha luagu Huan houn gürigia, ariñageina: “Ka buga san hídinbei ariha lidan fulasu mageirawati? Aban san lídibu maburu le larabahabei garabali? 8 Kati hídinbei ariha? Aban san wügüri le adaüragubei tau daüguaü wéndetu? Tídanñanutia luban urúei ha táubaña daügua wéndetu! 9 Ánheinti aban lubéi profeta hídinbei ariha, hinarün. Lugundun úati profeta wéirigutimaati luéi Huan. 10 Luagu meha tayanuha Lererun Bungiu dan le tariñagunbei: ‘Lídinba nóunagüle bubá bubá lun laransehani üma bubá’. 11 Íbini Huan lan le Abadiseihabei wéirigutimaabei hádangiñe sun profetagu, gayaraati nachoururuni hun ua lan íñutima lan luéi le ǘnabutimaabei lidan Arúeihani le siélubei. 12 Lúmagiñe lidaani Huan le Abadiseihabei, wéiriti háfagun gürigia lun lidan hamá Arúeihani le siélubei. Ani ha áfaagubaña lun lidan hamá, ibiha hamuti. 13 Ladüga lúmounbei lachülürün Huan, ariñaga hamaali meha dandu Profetagu kei Lilurudun Moisesi le lunbei lasuseredun. 14 Ani hínsiñe mínsiñe hun, Huan ‘Elíasibei, le meha uágubei lariñawagúa liábinba lan’. 15 Sun le garigeiruguti, aganbalá.

16 ”Kaba uma nagoubaguagüdaña gürigia ha lánina dan le? Ítara haña kei irahüñü ha añuurubaña mágidurugu agúaha houn irahüñü ha úmabaña hadibiriha. 17 ‘Mabinahantün dan le wíñaahanbei fidu hun; marufudun huguya íruni dan le weremuhanbei uremu híruti hun’. 18 Kei meigin lan Huan, matun ligía kei ha híbiri gürigia, ariñagatiña luagu: ‘Gamafianti’. 19 Ánheinti Liráü Wügüri,* kei hou lubéi, gurá ligía, aba hariñagun gürigia luagu: ‘Arihabéi haliluati ani gátaditi le! Hamada aguburahatiña liseinsuna gumadi hama gafigountiña’. Lau sun lira, meberesenga ka lan hariñagubei amu, lidan katei buiti le ladügübei gürigia larihúa lichú lau”.

20 Ábati lébechuniña lílana burí uburugu le ñein lubéi meha ladaahei liibe-agei lani milaguru ladüga hamahan lun hasakürihan, aba lariñagun: 21 “Ma bagamari, Korasín! Ma giñe bagamari, Betsaida! Ladüga, lun hamuga meha lidan lan uburugu Tiru luma Sidón ladügǘwa sun burí milaguru le adügǘbei bidan, binarü hamuga meha harufudei lílana uburugu burí ligía asakürihaaña lan lau hañuurun lidan baligi luma hadaürün daüguaü súsutu. 22 Gayaraati nachoururuni hun ménrenguntimaabei lan houn lílana Tiru luma Sidón lun hawanduni Luéyuri Aguseruni sügǘ hau. 23 Huguyati, lílana Kapernaúmu, bulíeiguaadün anhein samina hubéi hamudeiruba lan sielun. Lídounba Umúahaü* hidin adagara. Ladüga, lun hamuga meha Sodoma lan ladügǘwa milaguru burí le adügǘbei hageira, anihagua hamuga uburugu ligía dagá lumoun guentó. 24 Gayaraati nachoururuni hun ménrenguntimaabei lan houn lílana Sodoma hawanduni Luéyuri Aguseruni sügǘ hau”.

25 Weyu ligía, aba lariñagun Hesusu: “Núguchi, alawaha numutibu hagibugiñe gürigia, buguya le Labureme sielu luma Ubóu, ladüga aramuda baali sun burí katei le hawéi gürigia ha chúbaña aau ani aba basubudiragüdüni houn ha ítarabaña kei irahüñü ñǘbürigiña. 26 Anha, Núguchi, ladüga susereti le buga babusenrubei lun lasuseredun”. 27 Ariñagati giñe: “Derege laali Núguchi sun katei núhaburugun. Úati asubudiruti Isaani buidu buidu kei lasubudiruni Úguchili. Úati giñe asubudiruti Úguchili buidu buidu kei lasubudiruni Isaani, hámati sun ha úntiña labusenra Isaani lasubudiragüdüni. 28 Ñübuin humá nun, sun huguya le asandirubei siñá lan hun ladüga lihürü hanügün luma liibe huádigimari, ru náamuga awalidaguni hun. 29 Lábugiñe wamá ligiaméme yugu* ani furendei humá númagiñe, lugundun darangilutina, ǘnabugu au tídangiñe sun nanigi. Hadariruba awalidaguni nóubuagu. 30 Ladüga ménrengunti lanügǘniwa niyugun, lougua ligía lihürü nanügün”.

12 Lidan dan ligía, aba lásügürün Hesusu labadinaguagiñe türigu-agei lidan luéyuri emeraaguni.* Kei méhati lamaaña lan lani disipulugu, aba hátühan lídangiñe türigu ligía lun heigin. 2 Dan le harihinbalin fariséugu katei le, aba hariñagun: “Arihabáña bani disipulugu adüga aban katei le moun lumuti ladügǘn lidan luéyuri emeraaguni!”. 3 Ábati lóunabuniña: “Maliihan humagili funagia le meha ladügübei Dawidi hama luwügüriñan dan le halamachunbei? 4 Lau sun fádirigurügüñanu lan meha gayara héiginu fein to sagüráuboun, beluti Dawidi hau lánigu tidoun sanduariu lun héiginu fein tuguya. Aban katei le meha moun lumuti yebe hadügüni. 5 Odi maliihangidün lidan Lilurudun Moisesi nadagimein hamá meha fádirigu tidan ténpulu lidan luéyuri emeraaguni ani mama meha figóu hadügübei lau lira? 6 Nariñaga aban katei hun, gebegitimaati le húmabei ya sügǘ tau ténpulu. 7 Lun hamuga gunfuranda humani le mini lubéi dimurei burí le ‘Mama adagaragüdüni nabusenrubei húmagiñe, le nabusenrubei, lun harufudun gudemehabu’, míchutün hamuga hadurun ha madurunbaña. 8 Ladüga Liráü Wügüri* Laburemebei luéyuri emeraaguni”.

9 Lárigiñe láfuridun ñéingiñe, aba lidin tidoun luban hadamuridagun huríu. 10 Ñéinñeinti aban wügüri le deregüdaali úhabu. Keiti busén habéi fiu wügüriña hadarirun lidurun Hesusu, aba hálügüdüni: “Gayaraati san lareidaguagüdǘniwa aban gürigia lidan luéyuri emeraaguni?”. 11 Ábati lóunabuniña: “Ka hídangiñe masagarunbarun lilügün mudún anhoun éiguada lidoun aban huyu lidan luéyuri emeraaguni? 12 Gebegitimaati aban gürigia tuéi aban mudún! Ligía lubeiti, gayaraati ladügǘn aban katei buiti lidan luéyuri emeraaguni”. 13 Ábati lariñagun lun wügüri ligía: “Inchabéi búhabu nun”. Dan le línchunbalin lúhabu, aba lareidagun. Ábati ítarahali lan kei le aban lúhabu. 14 Ligía aba lubéi hadügün fariséugu aransehani lun háfaruni Hesusu hilagubei. 15 Dan le líchugunbei Hesusu fe luagu katei le, aba lidin ñéingiñe. Gíbetiña gürigia ñǘdüntiña lárigi, ábati lareidaguagüdüniña súngubei. 16 Lau sun lira, ru lumuti gumadi le houn: “Mariñaga humeitia ni ka un kátana lan”. 17 Ítara liña lagunfulirun le meha ariñawagúbei lau lídehan profeta Isaíasi:

18 “Anihán nubúein le nanúadirubei, le hínsiñebei nun ani le aubei nagundaara. Nóunahabei nani sífiri sandu luagun ani lafuranguagüdübei houn néchanigu ka lan irichaübei. 19 Masigenehánbei, magúaragun ligíame ni ka un. Máluahanbei lun laganbahóun luagu ǘmada. 20 Magumu lubéi maburu le halamémeeli áhalacha, méñeguchunleime limechan lanpu le ñegumémeeli, darime lachülürün dan lun laransehani sun le wuribabei. 21 Luáguba liri hemenigida sun néchanigu”.

22 Aba lanügǘn aban wügüri lun Hesusu, mariñagaditi ani marihinti wügüri ligía ladüga meha ragǘ laali lan aban sífiri wuribati. Aba lareidaguagüdüni Hesusu wügüri ligía ani aba gayaraahali lan layanuhan luma larihin. 23 Aba taweiridun hanigi gürigia lau harihini katei le, ábati hariñagun: “Ma funa san anihán Ladügawagunbei Dawidi?”.* 24 Danti le haganbunbalin fariséugu katei le, aba hariñagun: “Mama lau amu katei lasagaha le sífirigu wuribatiña luéidigia lau lubafu Belsebú,* le hábuti máfianu”. 25 Kei subudi lani Hesusu le hasaminarubei fariséugu, aba lariñagun houn: “Sun arúeihani le ídanbei mawadigimaridun hamá lílana lidan úarani, chülüti dan lun lábürühan. Ani lábürühaba giñe furumiñeguarügü uburugu le ídanbei múaran hamá lílana ítara kei muna to ídanboun anihein lan fánreinguaü. 26 Ítarameme, anhein Satanási lubéi abugaguagüdübei lungua, fánreinguañu liña. Ánheinti ítara liña lubéi, ida lubagia ladurarun larúeihan? 27 Ánheinti lau lubéi lubafu Belsebú nasagaha máfianu, anti hánigu? Ka íchugubei ubafu houn lun hasagahan máfianu? Ligíati, anhein gadurun hubéi o madurun humá, hánigu guánarügüba arufudei. 28 Ánheinti lau lubéi lubafu Bungiu nasagaha máfianu, mini lan lira ragǘ laadün lan Larúeihan Bungiu lidan magurabun humani. 29 Anhein áluga aban gürigia lebelurun lúbiñoun aban wügüri héreti lun líweruhani lílagu, ma mosu lagüraguni híweruti wügüri ligía furumiñe? Ítararügübei gayara lan líweruhani lílagu. 30 Anhein mama lubéi númagiñeñein aban gürigia, náganiñein, le móundaraguagüdünti úara numa, ladügüña lun lawaraüdagun le óundaragua náalibei.

31 ”Ligía nariñagunbei hun ferudunawabei lan furumiñeguarügü figóu luma anabawaguni le hadügün gürigia, ánheinti le anabaguti sífiri sandu, úabei ferudunawa lan. 32 Kéiburi hamuga anhein adimureha aban gürigia wuriba luagu Liráü Wügüri,* ferudunawabei. Ánheinti le ayanuhati wuriba luagu lani Bungiu sífiri sandu, úabei ferudunawa lan, ni lidan dan le ni lidan le lunbei liabin.

33 ”Anhein hóunigira tídibu wewe, buídubei tin, anhein móunigirun humá, wuribabei tin. Ladüga luagu tin tídibu wewe tasubudirúa. 34 Harasan hewe huguya le! Ida luba san hayanuhan katei buiti anhein wuriba hubéi? Ladüga lídangiñe le buinbei tidan lanigi gürigia layanuha liyuma. 35 Gürigia le buídubei, katei buiti lasagarubei tídangiñe lanigi, ánheinti gürigia le wuribabei, katei wuribati lasagarubei tídangiñe lanigi. 36 Au, ariñagatina hun lidan lanme Luéyuri Aguseruni hóunabuba lan gürigia luagu furumiñeguarügü dimurei málati le hariñagun. 37 Ladüga anhein buidu lubéi dimurei burí le bariñagubei, lanügübadibu Bungiu kei aban gürigia buiti, ánheinti wuriba lubéi le bariñagubei, lasiadirubadibu”.

38 Aba hariñagun fiu hádangiñe arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu lun: “Máisturu, ruba aban seini woun”. 39 Ábati lóunabuniña Hesusu: “Súnwandan háluahaña lan gürigia wuribatiña ani múaraguntiña ha lánina dan le aban seini. Lau sun lira, michugúnbei amu seini houn luéidigia liseinin profeta Honasi. 40 Ítara kei meha redei lan Honasi ǘrüwa weyu luma ǘrüwa áriebu lurageirugu aban óunwenbu udu, ítara luba giñe lerederun Liráü Wügüri* ǘrüwa weyu luma ǘrüwa áriebu lábugiñe múa. 41 Lídanmeti Luéyuri Aguseruni, háguyuguba lílana Níniwe, ábameti hasiadiruniña gürigia ha lánina dan le. Ladüga asakürihatiña meha dan le haganbunbalin lapurichihan Honasi. Lau sun lira, anihein aban le wéirigutimaati luéi Honasi ya. 42 Ani lídanme giñe Luéyuri Aguseruni, táguyuguba lurúeite suru, ábameti tasiadiruniña gürigia ha lánina dan le, lugundun ñǘbuintu meha lídangiñe lidise-agei fulasu ubouagu lun taganbuni lichú lau Salomón. Lau sun lira, anihein aban le wéirigutimaati luéi Salomón ya.

43 ”Dan le láfuridun aban sífiri wuribati lídangiñe aban gürigia, ñǘdünti áluaha halíaba lan leredera lidan burí fulasu mageirawati, keiti madari lan, 44 aba lariñagun: ‘Nagiribuda tidoun muna to ídangiñeboun náfurida’. Danti lagiribudun, málatu ladarirunu, buídawaaru ani wéndegüdawa tuguya. 45 Ábati lidin áwara houn sedü sífirigu wuribatimaatiña luéi ani aba herederun ñein. Wuribatimaahaliti le gádanbalin gürigia ligía sügǘ lau le meha gádanbalin furumiñe. Ligiamémeba asusereda houn gürigia wuribatiña ha lánina dan le”.

46 Sunti aniha lan Hesusu ayanuha houn gürigia, anuha lúguchu hama lamulenu bóugudi áluga hayanuhan luma. 47 Ábati lariñagun aban gürigia lun Hesusu: “Anuhántia búguchu hama bamulenu bóugudi, busentiña hayanuhan buma”. 48 Aba lariñagun lun le awisarubalin: “Ka núguchuboun ani kátaña namulenubaña?”. 49 Aba lariñagun íncheina lúhabu hawagun lani disipulugu: “Arihabá! Anuhán núguchuboun hama namulenu! 50 Ladüga sun le adügüti lugundan Núguchi le siélubei, ligía namulenbei, namulelua tuma núguchu”.

13 Weyu ligía, aba láfuridun Hesusu múnadagiñe lun lidin añuura béyabu. 2 Keiti híbebei gürigia ha ñǘdünbaña áluahei, aba ládinun tidoun aban ugunei ani aba lañuurun tidan sun añaha lan gürigia hagía rara laru barana. 3 Aba layusurun hénpulu lun larufudahan saragu katei houn. Ábati lariñagun: “Aganba humana! Ñǘdünti aban wügüri ábunagua ilaü. 4 Danti le aniha lan ábunagua, dagati lídangiñe ilaü le lachüühabei larun üma ani aba hayabin dunuru, aba héigini ilaü ligía. 5 Le líbiri, aba léiguadun labadinaguóun dübü, le ñein lubéi lougua lan múa, keiti hañali lubéi múa, fureseti labouchun. 6 Danti le lásüdünbei Weyu, aba lásaürün nadü ladüga lougua lan lílagüle. 7 Le líbiri, aba léiguadun labadinaguóun hiiyu. Dan le laweinamudunbei hiiyu, aba lañaradaguagüdüni nadü. 8 Le líbiri, aba léiguadun lidoun múa buiti ani aba lagindun: Anihein lídangiñe, ruti san wéiyaasu lanwoun, le líbiri, ruti ǘrüwa-wein, ánheinti le líbiri, darandi. 9 Sun le garigeiruguti, aganbalá”.

10 Ábati hayarafadun lani Hesusu disipulugu lun ani aba hálügüdüni: “Ka uagu lau lubéi hénpulu barufudaha houn gürigia?”. 11 Ábati lariñagun houn: “Huguya abinirúbei lau chansi lun gunfuranda humani katei burí aramudaguati le luáguti Arúeihani le siélubei, ánheinti houn gürigia ha, michugúnti chansi ligía. 12 Lugundun le gámabei, lichugúba lanwoun lúmati ani ábatimaame lagibedagun lúmati; ánheinti le úabei ni kata luma, íbini le lúmabei, lagidarúba luéi. 13 Ligía nayusurunbei hénpulu lidan nayanuhan houn gürigia ha, ladüga lau sun ariha hamá, úati gunfuranda hamani le harihibei, aganba hagía ani úati gunfuranda hamani le haganbubei. Úati gunfuranda hamá ni kata. 14 Hawagu lagunfulira dimurei le meha lariñagubei profeta Isaíasi: ‘Lau sun haganbuba lan, ariha hagía, úabei gunfuranda hamá. 15 Dereeru hanigi gürigia ha, deré ligía haganbun. Darú hamaali hagu luma harigei, ligíati marihin habéi, maganbun hagía. Keiti le ua lubéi gunfuranda hamá, mánhingichun tumutiña hanigi lun hagiribudun lun Bungiu lun nareidaguagüdüniña’.

16 ”Ánheinti huguya, gúndaatün ladüga ariha lan hagu, aganba harigei. 17 Lugundun gayaraati nachoururuni hun gibe hamá meha profetagu hama gürigia buítiña ayumahatiña harihini katei burí le harihibei guentó luma lun haganbuni katei burí le haganbubei guentó ani mibihin hamuti.

18 ”Ligíati, aganba huméi le lílabei hénpulu luáguti ábunaguti ilaü. 19 Dan le laganbuni aban gürigia uganu luáguti Larúeihan Bungiu ani úati gunfuranda lani, aba liabin Mafia lun láhuluni ilaü le abunúbei tidan lanigi gürigia ligía. Anihán lílabei ilaü le abunúbei laru üma. 20 Ílaüti le abunúbei labadinagua dübü, hagía hawuyeri gürigia ha aganbubalin uganu, anha hagía lun lau lóufudagun. 21 Keiti le málagüle lubéi, luágurügüñein fiu dan hawansera. Ladüga dan le hadunragun luma turobuli o eibaahóuni ladüga gaganbadi hamá lun uganu buiti, aba heferidiruni hafiñen. 22 Ilaü le abunúbei labadinagua hiiyu, hagía hawuyeri gürigia ha aganbubalin uganu buiti ani mawanseruntiña lidan heseriwidun lun Bungiu ladüga weiri lan háhüchürün* luagu katei burí le lánina ibagari, ígiraguagüda hagía houngua lun leyeeduniña irisini. 23 Ánheinti ilaü le abunúbei lidan múa buiti, hagía hawuyeri gürigia ha awanserubaña ladüga gunfuranda hamani uganu buiti le haganbubei. Anati gürigia ha, ítara haña kei ilaü le abouchubei darí lun lagindun san wéiyaasu; luma le agindubei ǘrüwa-wein wéiyaasu luma darandi”.

24 Ábaya líchuguni hénpulu le houn: “Ítara liña Arúeihani le siélubei kei aban wügüri le ábunubei ilaü buiti licharirugu. 25 Danti le harumuguña lan gürigia, aba liabin lágani wügüri ligía ábuna híduru wuribati labadinagua türigu ani aba lidin. 26 Danti le lagumeserunbei türigu egeleweha, aba giñe láfuachun híduru wuribati. 27 Ábati hayabin lumusuniña tabureme muna ariñaga lun: ‘Nabureme, ma san ilaü buiti bábunubei bicharirugu? Kati uagu anihán lubéi híduru wuribati laganagua?’. 28 Aba lariñagun houn: ‘Aban ágani ábunubei híduru wuribati ñein’. Ábati hariñagun lumusuniña lun: ‘Busentibu lun woudin áhulahei híduru wuribati ñéingiñe?’. 29 Ábati lóunabuniña: ‘Uá, lueime giñe háhulahani türigu úara luma híduru wuribati. 30 Ígira humá lun laweinamudun úara, lídanmeti lidaani alubahani, ábame nariñagun houn alubahatiña lun háhulahani híduru wuribati furumiñe, güragua hameime lun háguduni, ítarati, gayaraahalime hátüühani türigu lun hareiduni lidan lagei’”.

31 Ábaya giñe líchuguni hénpulu le houn: “Ítara liña Arúeihani le siélubei kei lila mostasa le lábunubei aban wügüri licharirugu. 32 Ilaü le, ligíatima ñǘraütimaabei lídangiñe sun ilaü, lau sun lira, dan le laweiridun, aba ligíaali lan nadü wéiritima lidan ichari ani aba houdin dunuru áluaha habara luagu lilimun”.

33 Ayanuhayati houn luagu ábanya hénpulu: “Ítara liña Arúeihani le siélubei kei lébini le tíchugubei aban würi lidoun ǘrüwa táhabuchagun fulúaru. Ábati teresirun súngubei”.

34 Sun le larufudahabei Hesusu houn gürigia, arufudaha lumuti lau hénpulu. Le linarün aban katei, marufudahanti meha ni kata houn mayusurunga hénpulu. 35 Ítara liña lagunfulirun le meha ariñawagúbei lau lídehan profeta le ariñagubei: “Nadaarubei niyuma lun narufudahan lau hénpulu; nasubudiragüdübei le meha aramudañubei lúmagiñe furumiñeti dan”.

36 Lárigiñebei lóunahaniña Hesusu gürigia hábiñoun, aba lebelurun múnadoun. Ábati houdin lani disipulugu ariñaga lun: “Afuranguagüdabei woun ka lan lílabei hénpulu luáguti híduru wuribati le abunúbei lidan ichari”. 37 Aba lóunabuniña: “Liráü Wügüri,* ligía ábunagubei ilaü buiti. 38 Ubóu, icharibei. Ilaü buiti, hagía ha lúnbaña hebelurun lidoun Larúeihan Bungiu. Ha lánigubaña Mafia, hagía hídurubei wuribati. 39 Mafia, ligía ágani le ábunubalin híduru wuribati ligía. Lagumuchagüle katei burí le asuseredubei ubouagu, lidaanibei alubahani ani ánheligu lúnbaña halubahan. 40 Ítara kei hulawa lan híduru wuribati lun lagudún, ítara luba giñe lasuseredun lidan lagumuchagüle katei burí le asuseredubei ubouagu. 41 Lóunahabaña Liráü Wügüri lani ánheligu asagarei, lídangiñe Larúeihan Bungiu, sun le adügübei lun hafigouhan gürigia hama sun ha magunfulirunbaña lau lúrudu, 42 ábameti hachüürüniña lidoun régigi durunguti le ñeinba lubéi hayahuaha, akünrinha ligíame hari. 43 Lídanme dan ligía, ítara luba hámirihan gürigia ha richaguabaña lidan Larúeihan Bungiu le Háguchi kei lámirihan Weyu. Sun le garigeiruguti, aganbalá.

44 ”Ítara liña Arúeihani le siélubei kei aban irisini le ladarirubei aban wügüri aramudañu lidan aban fulasu. Ábaya laramuduni wügüri ligía irisini ligía, leti lueirin lugundan, aba lidin alugurei sun lúmati lun lagañeihani fulasu ligía.

45 ”Ítara liña giñe Arúeihani le siélubei kei aban bogoneru le ñǘdünbei áluaha pérüla fínuti. 46 Dan le ladarirun aban le wéiriti lebegi, aba lidin alugurei sun lúmati lun lagañeihani pérüla ligía.

47 ”Ítara liña giñe Arúeihani le siélubei kei aban seni to achüürǘboun baranahoun, ani aba tañugun sun hawuyeri úduraü. 48 Danti le tabuinchun seni, aba hadurugudunu larun beya, ábati hañuurun lun hanúadahaniña úduraü. Ha buídubaña, aba híchaahaniña lidoun aban ágeidinaü, ánhañati ha meseriwínbaña, aba hachagaruniña. 49 Ligíaba asusereda lídanme lagumuchagüle katei burí le asuseredubei ubouagu. Hayabinba ánheligu afanreinraguaña gürigia ha wuribabaña hawéi ha buídubaña. 50 Ábameti hachüürüniña gürigia ha wuribabaña lidoun régigi durunguti, le ñeinba lubéi hayahuaha, akünrinha ligíame hari.

51 ”Gunfuranda humuti san lila sun le nafuranguagüdübei hun?”. Aba hariñagun lun: “Anha, gunfuranda wamuti”. 52 Ábati lariñagun houn: “Anhein ítara liña lubéi, nariñaga aban katei hun: Sun máisturu le ibihaalibei arufudahani luáguti Arúeihani le siélubei, ítara liña kei tabureme aban muna, le asagahabei katei iseri luma binadu lídangiñe katei burí gebegiti le lúmabei”.

53 Lárigiñebei layanuhan Hesusu luagu hénpulu burí le, aba lidin ñéingiñe. 54 Dan le lachülürünbei lageiroun, aba lidin arufudaha tidan luban hadamuridagun huríu to ñeinboun, leti tueirin hanigi gürigia lau ligaburi larufudahan, ábaha hariñagun: “Halíagiñe san libihei wügüri le lichú aau le luma ubafu lun ladaahan milaguru? 55 Ma funagia anihán liraübei sarafangei? Ma María tíribei lúguchu, le líbugaña Santiagu, Hosé, Simón luma Húdasi? 56 Ma giñe ya heredera lítunu waganagua? Halíagiñeti lasagahei wügüri le sun katei le?”. 57 Anihán burí katei le adügübei lun mafiñerun hamá luagu. Ábati lariñagun Hesusu houn: “Buítimaati louserún aban profeta lidan amu ageiraü sügǘ lau lageira guánarügü luma lúbiñe”. 58 Keiti lougua lan hafiñerun luagu, madaahanti saragu milaguru ñein.

14 Lidoun dan ligía, aba laganbuni Erodesi,* le agumadihabei fulasurugu, sun le abahüdawagúbei luagu Hesusu 2 ani aba lariñagun houn lumusuniña: “Huan le Abadiseihabei le. Saragüdawaali lídangiñe óunweni, ligía gayara lubéi ladaahani milaguru burí le”. 3 Adügaali meha Erodesi lun lagürawagún Huan lau güringüri, dawa ligía furisunrugun tadüga Erodíasi, to meha lúmari Filipu le líbugaña. 4 Ladüga gíbeeli meha wéiyaasu lariñagun Huan lun: “Mabuiduntu to badaaguboun lau bagidarunu lúmari bíbugaña luéi”. 5 Lau sun méhati busén lan Erodesi láfaruni Huan hilagubei, madügün lumuti le lanufude hawéi gürigia, ladüga barǘ hamani Huan kei profeta. 6 Danti le lefeduhañein lubéi Erodesi luéyuri lágurahouagüle,* aba tabinahan tiráü Erodíasi lidan fedu ligía, maati lueirin lugundan Erodesi lau abinahani ligía 7 darí lun füramase lan tun lau áfiñuruni líchugubei lan furumiñeguarügü katei le tamuriahan luma tun. 8 Ábati tariñagun: “Ru huméi lábulugu Huan le Abadiseihabei nun guenlé lidan aban asiedu”. Tariñagunbalin lira, ladüga tadügüdarun túguchu tuagu lun ligía lan tamuriaha. 9 Aba lírudagun urúei; íbini ítara, ruti gumadi lun lichugún le tamuriahabei tun ladüga fiñú laali lan buga tun hagibugiñe lidewenegu. 10 Ligía lóunahanbei adürürei lichügü Huan furisunrugu. 11 Aba hanügüni ichügü ligía tun lidan aban asiedu ani aba tidin íchigei tun túguchu. 12 Ábati hayabin lani Huan disipulugu anügei lúgubu lun hábununi. Lárigiñe, aba houdin abahüdahei lun Hesusu. 13 Dan le laganbunbalin Hesusu katei le, aba ládinun tidoun aban ugunei ani aba lidin lidoun aban fulasu díseti lun yebe lerederun lábugua. Keiti aba lan híchugun gürigia fe, aba houdin lárigi eibu lídangiñe ámuñegueinarügü uburugu.

14 Dan le lararirunbei Hesusu tídangiñe ugunei, aba larihin añaha lan saragu gürigia ñein, aba hagudemedagun lun ani aba lareidaguagüdüniña sun ha sándibaña hadan. 15 Danti le aguñedeina liña lubéi, aba hayabin disipulugu ariñaga lun: “Dísetitia fulasu le ani dárühali.* Ariñagagubeibá houn gürigia ha lun houdin agañeiha heigin lidan burí aüdü le yarafabei”. 16 Aba lariñagun Hesusu houn: “Mama mosu houdin. Ru humá éigini houn”. 17 Aba hariñagun lun: “Séingürügüñountia fein wama ya hama bián úduraü”. 18 Aba lariñagun houn: “Barǘ huméi éigini ligía nun ñahoun”. 19 Ani aba lariñagun houn gürigia lun hañuurun luagu sagadi. Lárigiñe, aba lárügüdünu fein tuguya habu úduraü hagía, aba larihin sielun ani aba lafurieidun. Lárigiñe láhalahanu fein tuguya, aba líchugunu houn lani disipulugu lun hafanreinhanu hadan gürigia. 20 Hóutiña súngubei darí hakimuledun. Lárigiñe, aba habuinchagüdün duusu faniñe tau fein to ígiraguboun. 21 Séingüñanu milu wügüriña éigitiña, bóugudin hawéi würiña hama irahüñü. 22 Lau lóufudagun, aba lariñagun houn lani disipulugu lun hádinun tidoun aban ugunei lun hánhiñuragun luagun le aban oubaü, sun aniha lan óunahaña gürigia hábiñoun.

23 Lárigiñebei lóunahaniña Hesusu gürigia hábiñoun, aba lamudeirun lábuguarügü luagun wübü lun lafurieidun. Ragǘ lumuti guñoun ñein lábugua. 24 Anagüharu ugunei oura ligía, ani hénrenguti tawanserun ladüga lubarounñoun lan garabali. 25 Lubaroun larugan,* aba lidin Hesusu hawagun éibugeina ligibuagu duna. 26 Danti le harihinbalin lani disipulugu éibuga ligibuagu duna, aba hasustarun ani aba hagúaragun lau anufudei: “Anite aban úfioun!”. 27 Lauti lóufudagun, aba lariñagun Hesusu houn: “Manufudeda humá, gayǘ. Au le”. 28 Ábati lariñagun Féduru lun: “Nabureme, anhein buguya lubéi, ígiraba lun nidin bubaroun éibugeina ligibuagu duna”. 29 Ábati lariñagun Hesusu lun: “Higabu!”. Aba lararirun Féduru tídangiñe ugunei, ani aba lidin lubaroun Hesusu éibugeina ligibuagu duna. 30 Pero kei aba lan letenirun lun lere láfuhan garabali, aba lanufudedagun. Ábati lagumeserun abulucha, ligía lagúaragunbei: “Nabureme, sefubána!”. 31 Ouraméme ligía, aba línchuni Hesusu lúhabu lun lárügüdüni ani aba lariñagun lun: “Lóuguati giñe bafiñen, ka uagu bígiraguagüda bungua lun machouruni?”. 32 Lárigiñebei hádinun biángubei hagía tidoun ugunei, aba lederaaguagüdün garabali. 33 Hati tídanbaña ugunei, aba habuluchagun ligibugiñe ani aba hariñagun lun: “Letia lúgubu amürü lan Liraübei Bungiu!”. 34 Lárigiñe hánhiñuraguni duna, aba hachülürün lidoun fulasu le gíribei Henesarétü.

35 Danti le híchugunbei gürigia fe Hesusu lan, aba haburuchaguagüdüni lidan sun fulasu ligía, ábati hatatirun gürigia anaahaña sun sánditiña lun. 36 Ani aba hayumuragun lun lun lígiruniña lun haguuruni taru ladaüragun, sunti ha aguurubaña luagu, aba hareidagun.

15 Ábati hayabin fiu fariséugu* hama arufudahatiña Lilurudun Moisesi Herusaléngiñe ariñaga lun Hesusu: 2 “Ka uagu magunfulirun habéi bani disipulugu lau échuni burí le hígirubei binadu gürigia woun, kéiburi lau machibun hamani háhabu lubaragiñe heigin?”.

3 Ábati lóunabuniña: “Agia huguya? Ka uagu himei hubalin hafalaruni hechun guánarügü lubaragiñe hamuga hafalaruni Lilurudun Bungiu? 4 Ayanuha wamá luagu Lilurudun Bungiu le: ‘Inebelá búguchi tuma búguchu bun’ lúmati ‘Furumiñeguarügü le ayanuhati wuriba luagu* lúguchi o tuagu lúguchu, lunti lafarún hilagubei’. 5 Ánheinti huguya, ariñagatün: ‘Furumiñeguarügü le ariñaguti lun lúguchi o tun lúguchu “Sun le gayaraabei nayusuruni lun níderagunibu, derege naali lun Bungiu”, 6 séfuhali luéi larufudun inebesei houn lagübürigu’. Ítarati, arufudatün mabahüdǘni lun lererun Bungiu lúnrügü hafalaruni hechun guánarügü. 7 Biangua tigibu huguya le! Linarün meha profeta Isaíasi dan le lariñagunbei huagu: 8 ‘Lídangiñerügüñein hayumáru gürigia ha harufuda inebesei nun, lugundun mama tau sun hanigi hayarafada nun. 9 Málati háhuduragun nun, ladüga héchunrügüñein wügüriña harufudaha’”. 10 Ábati lamuriahan Hesusu hama gürigia lun hayarafadun lun ani aba lariñagun houn: “Aganba humana ani gunfuranda huméi le nariñagubei hun: 11 le áfuridubei liyumulugugiñe gürigia, ligía awiyedubalin ligibugiñe lagu Bungiu, mama le ebelurubei liyumulugun”.

12 Ábati hayabin lani disipulugu ariñaga lun: “Subuditi san bun adüga lan le bariñagubei lun hasafaragun fariséugu?”. 13 Aba lóunabuniña: “Sun nadü to mama lábunun Núguchi le siélubei, tahulúba. 14 Ígira humaña. Busentiña hadundehaniña amu ani marihintiña. Ánheinti ladundeha aban marihinti marihinti líledi, héiguaduba biángubei lidoun aban huyu”. 15 Ábati lamuriahan Féduru luma Hesusu: “Afuranguagüdabei woun ka lan lílabei hénpulu le”. 16 Aba lariñagun Hesusu lun: “Ni giñe san huguya úagili gunfuranda humá? 17 Ibidiñeti san hun sun lan le ebelurubei liyumulugun gürigia, aba lan lidin adagara lurageirugun, ñéingiñe aba lidin ararama tidoun kumú?* 18 Ánheinti le áfuridubei liyumulugugiñe gürigia, tídangiñe lanigi liabin. Anati lira, adügati lun wiye lan gürigia ligibugiñe lagu Bungiu. 19 Kei hénpulu, tídangiñe lanigi gürigia láhücha wuribani: áfarahani, agabarahani, magíaguni,* íweruhani, lariñawagún iyeeni hawagu amu luma anabawaguni. 20 Anihán burí katei le awiyedubalin gürigia ligibugiñe lagu Bungiu, mama leigin machibunga lúhabu”.

21 Lárigiñe katei le, aba lidin Hesusu lidoun fulasu le gíribei Siru luma Sidón. 22 Ábati tiabin aban würi fenisiana* agúaraheina lárigi, ariñageina: “Gudemená bun, Nabureme, Ladügawagun Dawidi!* Ragüla aban mafia nisaani ani ma luriban lóuserunu”. 23 Íbini ítara, mariñagunti Hesusu ni kata tun. Ábati hayabin lani disipulugu ayumuragua lun: “Ariñagabá tun lun tidin túbiñoun, hebé láamuga terederun agúaraha wárigi”. 24 Aba lóunabun: “Hóunrügüñein lílana Ísraeli, ha ítarabaña kei mudún ha féridihaña, nounahóua”. 25 Oura ligía, aba tabuluchagun würi tuguya ligibugiñe, ariñageina: “Íderaguabana, Nabureme!”. 26 Ábati lóunabunu: “Mabuidunti lun tagidarún heigan irahüñü fein hawéi lun tichugún houn ounli ha ñǘbürigiña”. 27 Tariñaga lun: “Anha, Nabureme, lau sun lira, hóutiña ounli lídangiñe tife fein le ábürühabei luéigiñe hadabulan laburiña”. 28 Ábati lóunabun: “Lueirin tafiñen würi mau! Gúnfulila le bayumahabei”. Ouraméme ligía, aba tareidagun tisaani.

29 Lárigiñe lidin ñéingiñe, aba lachülürün lidoun aban fulasu yarafa lun duna Galiléa, ábati lamudeirun luagun aban wübü. Sun aniha lan ñun ñein, 30 aba hayabin saragu gürigia barüina danimatiña, méibuguntiña, marihintiña, mariñagaditiña hama amu sánditiña lun Hesusu ani aba lareidaguagüdüniña. 31 Ábati taweiridun hanigi gürigia lau harihini ayanuhaaña lan ha meha mayanuhanbaña, areidaguaaña lan ha meha danimabaña, arihaaña lan ha meha marihinbaña, ábati hagumeserun íchiga uéiriguni lun Lubungiute Ísraeli.

32 Ábati láwarun Hesusu houn lani disipulugu ani aba lariñagun houn: “Gudemetiña gürigia ha nun, ladüga ǘrüwaali weyu hau ya numa ani úati éigini hama. Mabusenruntina nóunahaniña lau halama, héiguahañein ǘmada”. 33 Ábati hariñagun lani disipulugu lun: “Díseti fulasu le... Halíagiñeba san wasagara saragu fein lun wéigagüdüniña sun gürigia ha darí hakimuledun?”. 34 Aba lálügüdüniña Hesusu: “Átiriñoun fein huma?”. Aba hariñagun lun: “Sédüñoun fein wama ya habu fiu úduraü”. 35 Lárigiñebei lariñagun houn gürigia lun hañuurun múarugu, 36 aba lanügünu sedü fein tuguya hama úduraü hagía, aba líchugun eteingiruni lun Bungiu, aba láhalahanu fein, rulóun houn lani disipulugu lun hafanreinhanu hadan gürigia. 37 Hóutiña súngubei darí hakimuledun. Lárigiñe, aba habuinchagüdün sedü faniñe wéinamuti tau fein to ígiraguboun. 38 Gádürüñanu milu wügüriña éigitiña, bóugudin hawéi würiña hama irahüñü. 39 Aba lóunahaniña Hesusu gürigia hábiñoun, ábati ládinun tidoun aban ugunei lun lidin lidoun fulasu le gíribei Magadán.

16 Ábati hayabin fariséugu hama saduséugu amuriaha luma Hesusu lun líchugun aban seini siélugiñeti houn, lun hóuchaguni. 2 Ábati lariñagun houn: “Dan le álüdeina lan Weyu, aba hariñagun ‘Buídubei ligaburi dan uguñe ladüga funañu liña sielu’. 3 Larugan binaafin, aba hariñagun ‘Diliigabei ani húyougabei uguñe, ladüga funañu liña sielu ani hamuñoungati’. Subudi humuti ida luba lan ligaburi dan láurügü haríaguni sielu. Lau sun lira, siñaguatün hungua lun gunfuranda humani le lílabei katei burí le asuseredubei uguñe weyu. 4 Súnwandan háluahaña lan gürigia wuribatiña ani múaraguntiña ha lánina dan le aban seini. Michugúnbei amu seini houn luéidigia liseinin Honasi”. Ábati lidin hawéi ñéingiñe.

5 Lárigiñe, aba hánhiñuragun luagun le aban oubaü, ñein híchiga lani disipulugu fe bulíei hamá lan hanügün heigan fein. 6 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Fegé humeitia hagu ani góunigi humá luéi halebinin fariséugu hama saduséugu”. 7 Ábati hatatirun lani disipulugu ariñaga hámagua: “Manügüntiwatia fein”. 8 Kei ru lubéi Hesusu fe luagu le hariñagubei, aba lariñagun houn: “Lilouguan hafiñen, gayǘ waü! Ka uagu hayanuhaña lubéi luagu manügün humá fein húmagua? 9 Úagili san gunfuranda humani ka lan nabusenrubei nariñagun? Odi bulíei humá hou hamá seingü milu wügüriña tídangiñe seingü fein luma átiriñein lan faniñe habuinchagüdün tau to ígiraguboun? 10 Bulíei humá giñe san hou hamá gádürü milu wügüriña tídangiñe sedü fein luma átiriñein lan faniñe wéinamuti habuinchagüdün tau to ígiraguboun? 11 Ida liñati míchugun hubéi fe mama lan nayanuhaña hun tuagu fein? Nariñaguña hun lun hóunigiragun hungua luéi halebinin fariséugu hama saduséugu”. 12 Ñein híchiga disipulugu fe mama lan lariñaguña houn lun hóunigiragun houngua luéi tilebinin fein, lariñaguña lan houn lun hóunigiragun houngua luéi harufudahan fariséugu hama saduséugu.

13 Danti le lachülürünbei lumúanrugun Sesaréa le Filipubei, aba lálügüdüniña Hesusu lani disipulugu: “Katei san Liraübei Wügüri* según hariñaguni gürigia?”. 14 Ábati hóunabuni: “Añahein ariñagutiña Huan lan le Abadiseihabei buguya. Añahein amu, ariñagatiña Elíasi ban. Ha híbiri, ariñagatiña Heremíasi ban o amu profeta”. 15 Ábati lálügüdüniña: “Agia huguya, ka hasaminarubei nuagu?”. 16 Ábati lóunabuni Simón le unbei hagúara Féduru: “Buguya Krístubei, le Liráü Bungiu le wínwanbei”. 17 Aba lóunabuni Hesusu: “Chaaba kopu, Simón le liráü Honasi! Ladüga Núguchi le siélubei asubudiragüdübalin katei le bun, mama gürigia. 18 Ánheinti au, ariñagatina bun: Féduru buguya, anihánba dübü le lebu damuriguaü le lunbei nagumeseruni ani mabafubei óunweni* luagu. 19 Níchugubei ligelein Arúeihani le siélubei bun. Danme le lánharun Bungiu lun aban katei yágüta sielu, bánharuba giñe lun ya ubouagu ani danme le lamahadun Bungiu lun aban katei yágüta sielu, bamahaduba giñe lun ya ubouagu”. 20 Ábati líchugun gumadi houn lani disipulugu lun mariñagun hamani ni ka un ligía lan Krístubei.

21 Lúmagiñe dan ligía, aba latatirun Hesusu afuranguagüdei houn lani disipulugu lídiba lan Herusalén, ani ñeinba lan hasufuriragüdei hábutigu huríu, hábutigu fádirigu, hama arufudahatiña Lilurudun Moisesi, ani ǘrüwa lanme weyu lárigiñe lafarún hilagubei, ábame lan lásaaragüdüni Bungiu lídangiñe óunweni. 22 Ábati ladiñurun Féduru lau ani aba ladeinhan lun, ariñageina: “Mariñagabá lasusereduba lan katei wuribati le bun, Nabureme! Masuseredunbei lira bun”. 23 Ábati líchuguni Hesusu lanagan luagun Féduru ani aba lariñagun lun: “Redeibá nanagangiñe, Satanási! Beberesehañádina luéi nadügüni lugundan Bungiu, ladüga basaminaruña kei hasaminarun gürigia, mama kei lasaminarun Bungiu”.

24 Ábati lariñagun Hesusu houn lani disipulugu: “Le busenti lun aban lan hádangiñe nánigu, hebé labagaridun lun líchugun ugundani lúniwagua, barülei luágaburi* ani falalana súnwandan. 25 Ladüga le busenti lesefuruni libagari, leferidirubei, ánheinti le eferidiruti libagari ladüga nani lan disipulu, lesefurubei.* 26 Anhein lagañeira aban gürigia sun ubóu, ka un hu lan lira anhein leferidira libagari? Kagia gayaraabei líchuguni gürigia lun lesefuruni libagari? 27 Ladüga liábinba Liráü Wügüri* geyegu lau luéirigun Lúguchi, úara hama lani ánheligu, lun hafayeiragüdüniña gürigia luagu ligaburi hóuserun. 28 Gayaraati nachoururuni hun ñéinbaña lan fiu hádangiñe ha yáabaña uguñe, móunwegunbaña sin harihini liabin Liráü Wügüri lidan Larúeihan”.

17 Sisi weyu lárigiñe, aba lamudeirun Hesusu luagun aban wübü íñuti úara luma Féduru, Santiagu luma Huan le lamulen Santiagu, lun hábuguarügü hamá ñein. 2 Aba lámuñedagun larihín Hesusu ñein hagibugiñe: aba ladurangun ligibu kamá hamuga Weyu, ámiriha tuguya ladaüragun kamá hamuga leiti. 3 Arihúati giñe Moisesi luma Elíasi ayanuha luma. 4 Ábati lariñagun Féduru lun Hesusu: “Ma lubuidun awanhán lan ya, Nabureme! Anhein busén bubéi, gayaraati nácharaguagüdün ǘrüwa kianpu: aban bun, aban lun Moisesi tuma aban lun Elíasi”. 5 Sun anihagua lan Féduru ayanuha ligía ladouragun aban dúeri hau. Sódini, aba laganbún aban umalali lídangiñe dúeri ligía, ariñageina: “Anihán Niráü le hínsiñebei nun; le aubei weiri lan nugundan. Aganba huméi”. 6 Ábati hanufudedagun disipulugu dan le haganbunbalin umalali ligía ani aba habuluchagun darí ladagarun herebe múarugu. 7 Ábati layarafadun Hesusu houn, aba laguurun hawagu, ariñageina: “Sará humá. Manufudeda humá”. 8 Dan le hiñuragunbalin harihin, Hesusurügüñein hariha. 9 Lidan ararireina hamá luéigiñe wübü, aba líchuguni Hesusu gumadi le houn: “Mabahüdaha humeitia ni ka un ariha humani arufudúni le, darime lárigiñe saragüdawáadina, au le Liráü Wügüri,* lídangiñe óunweni”.

10 Ábati hálügüdüni lani disipulugu: “Ka san uagu hariñaga arufudahatiña Lilurudun Moisesi lunti lan liabin Elíasi furumiñe?”. 11 Aba lariñagun houn: “Inarüni lunti lan liabin Elíasi lunya líchuguni sun katei lidoun lilugaarun. 12 Ánheinti au, ariñagatina hun ñǘbuinhali lan Elíasi, keiti míchugun habéi fe ligía lan, aba hásurun adüga lau. Ítara luba giñe hasufuriragüdünina, au le Liráü Wügüri”. 13 Ñein híchiga disipulugu fe layanuhaña lan buga luagu Huan le Abadiseihabei.

14 Dan le hachülürünbei lidoun fulasu le ñein habéi saragu gürigia, aba liabin aban wügüri áhuduragua ligibugiñe Hesusu, ariñageina ligía lun: 15 “Nabureme, gudemehabubá lun niráü, wuribati le gádanbalin, góunwehaditi. Anihein dan léiguadun wáturugun ani anihein dan léiguadun dúnarugun. 16 Aba yebe nanügüni houn bani disipulugu, siñá hamuti areidaguagüda”. 17 Ábati lariñagun Hesusu: “Gürigiañoun ha mau! Wuriba haña, mafiñen. Halíaba san lébeda ya nan huma awandei higaburi? Barǘ huméi irahü le nun ñahoun”. 18 Ábati lébechuni Hesusu sífiri wuribati le árügüdübalin irahü ligía ani ouraméme ligía, aba láfuridun luéi, ábati lareidagun irahü. 19 Aba hayabin disipulugu álügüdei Hesusu dan le hábuguarügüñanu lubéi: “Ka san uagu siñá wabalin sífiri wuribati ligía asagara?”. 20 Ábati lóunabuniña: “Ladüga lilouguan hafiñen. Gayaraati nachoururuni hun íbini lan ñüraü lan hafiñen kei aban tila mostasa, gayaraabei lan hariñagun lun wübü le ‘Diñuba yáagiñe lun yágütoun’ ani ábame ladiñurun; úabei ni kata hásiñarun adüga”. 21* ——

22 Dan le óundaraguñu haña lubéi Galiléa, aba lariñagun Hesusu houn lani disipulugu: “Nederegerúba,* au le Liráü Wügüri, háhaburugun wügüriña 23 ani nafarúba hilagubei, lau sun lira, náguyuguagüdüwaba* lídanme lǘrüwan weyu”. Adügati lira lun habuinchun lani disipulugu lau íruni.

24 Lárigiñebei hachülürün Kapernaúmu, aba hayabin wügüriña ha aguburahabalin tiseinsuna ténpulu álügüdei Féduru: “Afayeiha lumuti san humaisturun tiseinsuna* ténpulu?”. 25 Aba lóunabun Féduru: “Anha, afayeihati” ani aba lebelurun múnadoun. Lubaragiñeti lariñagun Féduru somu katei, aba lálügüdüni Hesusu: “Kaba bóunabagüle lun álügüdahani le, Simón? Ka úmagiñe haguburahei gumadimatiña liseinsuna gumadi? Hámagiñe hasaanigu o hámagiñe terencha?”. 26 Aba lóunabun Féduru: “Hámagiñe terencha”. Ábati lariñagun Hesusu lun: “Mini lan lira, mafayeihan hamá isaanigu liseinsuna gumadi. 27 Lau sun lira, luéi wadügün lun hachugeragun wügüriña ha, beiba baranaha, ábame bachüürüni bigünwüri. Lémeti furumiñeti úduraü badigin, ábame badaaruni liyuma, badariruba aban seinsu lauti pülata* liyumulugu. Ábame banügüni lun bafayeihan dandu nuagu kei buougua”.

18 Weyu ligía, aba hayabin lani Hesusu disipulugu álügüdei: “Katei san wéirigutimaabei lidan Arúeihani le siélubei?”. 2 Ábati láwarun Hesusu lun aban irahü, aba líchuguni hamidangua hámagua 3 ani aba lariñagun houn: “Gayaraati nachoururuni hun, anhaün lan masansirun lun ítara humá kei irahüñü, mebelubadün lan lidoun Arúeihani le siélubei. 4 Ligíati, le agumeseruti óusera lau ǘnabuguni kei irahü le, ligíaba wéirigutima lidan Arúeihani le siélubei, 5 ani le eresibiruti aban irahü kei le lidan niri, leresibiruñadina giñe. 6 Le linarün aban katei, hímeiwatimaati lun lagüragun aban gürigia aban lídangiñe dübü le hagararahabei burigü lidan amuliigülei, chüwa ligíame baranahoun, sügǘ lau ladügün lun lachugeragun* aban hádangiñe ǘnabugutiña ha afiñerutiña nuagu.

7 ”Fugiabugu gürigia ha lídanbaña ubóu! Ladüga anihein saragu katei le gayaraati ladügün lun hachugeragun. Íbiniti siñá lan hanurun gürigia luéi burí katei le gayaraati lachugeraguagüdün, fugiabu gürigia le adügübei lun lachugeragun amu! 8 Ligíati, anhein ladügüña lubéi búhabu o bugudi lun bafigouhan, dürübei buáriua ani fuibei dise. Hímeiwatimaati lun ábanrügaali lanme búhabu o bugudi danme beresibiruni ibagari sügǘ lau bachüürǘn lau biángubei búhabu o biángubei bugudi lidoun watu le méñeguchadibei. 9 Ítarameme, anhein ladügüña lubéi bagu lun bafigouhan, sagabei buáriua ani fuibei dise. Hímeiwatimaati lun ábanrügaali lanme bagu danme beresibiruni ibagari sügǘ lau bachüürǘn lau biángubei bagu lidoun Heena.* 10 Móusera humatia ni aban hádangiñe ǘnabugutiña ha wuriba, ladüga gayaraati nachoururuni hun súnwandan lan hebelurun ánheligu ha arihubaña hau liñuarǘn* Núguchi le siélubei. 11* ——

12 ”Ka hisaminanbei? Anhein galügüniña lubéi aban wügüri san mudún ani aba teferidirun aban hádangiñe luéi, ma lígiruñanu hamuga ha híbiri gádürü-wein-disinéfu luagu wübü lun lidin áluahoun to eferidiruboun? 13 Ánhounti ladarira, gayaraati nachoururuni hun wéiritimaabei lan lugundan tau sügǘ hau gádürü-wein-disinéfu ha meferidirunbaña. 14 Susereti ligiaméme lidan likesin Núguchi le siélubei: mabusenrunti lun leferidirun nírügü aban hádangiñe ǘnabugutiña ha.

15 ”Ligía lubeiti, anhein charaali lubéi aban bíbiri bun, beiba ayanuha luma hábuguarügü, ábameti bafuranguagüdüni lun ka lan lidurunbei.* Ánhabu laganba, íderagua báalime bíbiri lunya ladügüni le buídubei.* 16 Ánheinti madügün gasu bau, bagiribudame ayanuha luma barüina aban o bián gürigia búmagua lun ñein hamá biama o ǘrüwa gefentiña luagu le asuseredubei. 17 Ánheinti madügün gasu ni hau gefentiña hagía, subudigüdabei lun damuriguaü. Ani anhein madügün gasu ni lau damuriguaü, óuserabei kei lílana amu néchani o kei aban aguburahati liseinsuna gumadi.

18 ”Gayaraati nachoururuni hun danme lan le ánharaali Bungiu lun aban katei yágüta sielu, hánharuba giñe lun ya ubouagu. Ani danme le máhaali Bungiu lun aban katei yágüta sielu, hamahaduba giñe lun ya ubouagu. 19 Chouru numuti giñe hun, anhein lan gunda habéi bián hídangiñe lun hamuriahan aban katei le wéiriti lebegi, ladügüba lan Núguchi le siélubei lun lichugún katei ligía hun. 20 Lugundun le ñein hamuti biama o ǘrüwa óundaragu lidan niri, ñéinbadina giñe haganagua”.

21 Ábati liabin Féduru álügüdei Hesusu: “Nabureme, átiribei san wéiyaasu feruduna nani aban íbiri le achararuti nun? Darí san sedü wéiyaasu?”. 22 Ábati lóunabuni Hesusu: “Uá, mámarügübei sedü wéiyaasu, mosu ferudunabani ǘrüwa-wein-disedü wéiyaasu.

23 ”Ligía gayara lubéi wariñagun ítara liña lan Arúeihani le siélubei kei aban urúei le aguburahabaliña lumusuniña ha adúeirubalin. 24 Gumeseti lau laguburahani aban le adúeirubalin diisi milu talentu.* 25 Keiti ua lan luma musu ligía lun lafayeihan, aba lariñagun urúei lunti lan lalugurún musu ligía tabu sun lani weiriou hama lisaanigu fáyeiwa láamuga ladúeihan. 26 Ábati láguragun idamuni ligía lungua lubadun lugudi urúei ani aba layumuragun lun: ‘Gaguraasunbá nubá, Nabureme, nafayeirubei sun le nadúeirubei bun’. 27 Aba lagudemedagun idamuni ligía lun urúei, aba feruduna lani ani aba lígiruni lun lidin. 28 Danti le láfuridunbei idamuni ligía ñéingiñe, aba ladunragun luma aban idamuni líledi le adúeirubalin san denariu.* Aba lárügüdüni luéigiñe ligiina, lachokuraali yebe. Ábati lariñagun lun: ‘Fayeibéi sun le badúeirubei nun!’. 29 Ábati láguragun lupaaná idamuni ligía lungua lubadun lugudi ani aba lariñagun lun: ‘Gaguraasunbá nubá, nafayeirubadibu!’. 30 Lau sun lira, máhati laganbuni. Ábarüga ládaruni furisunrugun darí lafayeiruni dúeiti ligía lun. 31 Danti le híchugunbei ha híbiri idamuni fe luagu le asuseredubei, aba hagañidun ani aba houdin abahüdaguei sun katei le lun urúei. 32 Ábati lóunahan urúei luagu idamuni ligía ani aba lariñagun lun: ‘An san buribanbei ítara? Feruduna numutitia sun le badúeirubei nun dan le bayumuragunbei nun. 33 Ma lunti hamuga giñe buga gudemehabu ban lun bupaaná ítara kei gudemehabu nan bun?’. 34 Wéiriti ligañi urúei luma idamuni ligía darí lun lóunahani furisunrugun darí lafayeiruni sun le ladúeirubei lun. 35 Ítara luba giñe lóuserunün Núguchi le siélubei anhein ua feruduna humaniña híbirigu tídangiñe sun hanigi”.

19 Lárigiñebei lariñaguni Hesusu katei burí le, aba lidin Galiléagiñe. Ábati lachülürün luagun láfadaragun Hudéa, luéigiñe le aban oubaü libiti duna Hordán. 2 Aba houdin saragu gürigia lárigi, ábati lareidaguagüdüniña sun ha sándibaña hadan.

3 Ábati houdin fiu fariséugu óuchaguei lau hálügüdüni: “Gayaraati san lígiragun aban gürigia tuéi lúmari luagu furumiñeguarügü katei?”. 4 Ábati lóunabuniña: “Maliihangidün funagia le lan adügübaliña gürigia lúmagiñe furumiñeti dan adüga lani wügüri adüga würi, 5 ani ariñagati ‘Ligía lígirubei lubéi wügüri lúguchi tuma lúguchu lun lóundarun tuma lúmari, ábameti ítara hamá kei ábanrügü gürigia’? 6 Ligíati, mámaaña bián gürigia, ítaraaña kei ábanrügü gürigia. Le lubeiti lóundarubei Bungiu, ualá ni aban adügüti lun lafanreinragun”. 7 Ábati hálügüdüni: “Kati uagu líchiga Moisesi gumadi lun líchugun wügüri aban gárada lánina ígiraguni tun lúmari ani ábame lóunahanu lúbiñegiñe?”. 8 Aba lóunabuniña: “Lánharunbei Moisesi lun lígiragun wügüri tuma lani weiriou, ladüga tidere hanigi. Lau sun lira, mítaranti lúmagiñe lagumeseha. 9 Ánheinti au, ariñagatina hun sun lan le ígiraguti tuma lúmari, mámarügaali ligía ladüga tadügün magíaguni* ani aba lamarieidun tuma amu, lagabarahaña”.

10 Ábati hariñagun disipulugu: “Anhein ítara liña lubéi katei le, buítimaati mani lan wügüri weiriou”. 11 Ábati lariñagun houn: “Añahein gürigia siñati hadügüni lira, hárügüñanu gayaraaguabaña houngua lun herederun mániga weiriou. 12 Añahein erederutiña mániga weiriou ladüga somu danimaü le aubei hagüriahóua. Añahein amu, adügǘwarügüti houn ítara. Ani añahein amu, rédeitiña mániga weiriou lun híchaagun houngua lun Arúeihani le siélubei. Le lubeiti gabafubei lun lerederun mániga weiriou, redeilá ítara”.

13 Ábati hatatirun gürigia anaaha irahüñü lun Hesusu lun labiniruniña luma lun lafurieidun hawagu. Pero aba hadeinhan disipulugu houn. 14 Ligía lariñagunbei Hesusu: “Ígira humaña irahüñü ha houngua. Meredeha humaña luéi hayarafadun nun, lugundun hounbei ha ítarabaña kei hagía Arúeihani le siélubei”. 15 Lárigiñe lira, aba labiniruniña Hesusu irahüñü, ábati lidin ñéingiñe.

16 Ábati liabin aban wügüri álügüdei Hesusu: “Máisturu, ka burí katei buiti lunbei nadügüni lun nibihini ibagari magumuchaditi?”. 17 Aba lariñagun Hesusu lun: “Ka uagu au lubéi bálügüda luagu le buídubei? Ábanrügüñein buiti. Lau sun lira, anhein busén bubéi beresibiruni ibagari, lunti gaganbadi ban súnwandan lun lugumadin Bungiu”. 18 Ábati lóunabuni wügüri ligía Hesusu: “Kéiburi?”. Lariñaga Hesusu lun: “Kéiburi máfarahaba, magabarahabá, míweruhaba, mariñagabá iyeeni hawagu amu, 19 inebelá búguchi tuma búguchu bun, ani hínsiñela gürigia bíledi bun kei bínsiñegua bungua”. 20 Ábati lóunabuni nibureinti ligía: “Lúmagiñe furumiñeti dan gaganbadi nan lun gumadi burí le. Ka mégeigilibei nubá?”. 21 Ábati lóunabuni Hesusu: “Anhein busén bubéi bagunfulirun buidu buidu lau sun katei, beiba alugurei sun búmati, bíchigeime seinsu houn gudemetiña; ítarati, bóundaraguba irisini sielu. Lárigiñe, ábame biabin lun aban ban hádangiñe nani disipulugu”. 22 Dan le laganbunbalin nibureinti ligía katei le, aba lírudagun saragu ladüga gibe lan lúmati. 23 Ábati lariñagun Hesusu houn lani disipulugu: “Gayaraati nachoururuni hun hénrengubei lan lun lebelurun aban rísiti lidoun Arúeihani le siélubei. 24 Ariñagatina giñe hun ménrenguntimaabei lan lun aban kameyu lun lásügürün luéigiñe luhuyun aban agusa sügǘ lau lebelurun aban rísiti lidoun Larúeihan Bungiu”.

25 Aba taweiridun hanigi disipulugu dan le haganbunbalin lira ani aba hálügüdahan: “Kati gayaraabei lasalbarun?”. 26 Aba laríaguniña Hesusu ani aba lariñagun houn: “Lau sun hénrengu lan katei le houn gürigia, úati lásiñarun Bungiu adüga”.

27 Ábati lariñagun Féduru: “Ígira wamaalitia sun katei lun wafalarunibu, kábati wibiha luagu lira?”. 28 Aba lariñagun Hesusu houn: “Gayaraati nachoururuni hun, danme lan lachülürün dan lun ladügǘniwa sun katei iserime, nañuuruba lan, au le Liráü Wügüri,* luagu lálana narúeihan lidan uéiriguni ani huguya, ha afalarubalina, hañuuruba giñe luagu duusu lálana arúeihani lun haguseragüdüniña dúusugubei lani Ísraeli türibu. 29 Sunti le ígiraali luban, líbirigu, lítunu, lúguchi, lúguchu, lisaanigu o lumúan lun nani lan disipulu, leresibiruba san wéiyaasu lóugiñe, ibiha ligíame ibagari magumuchaditi.

30 ”Ani saragu ha furumiñebaña, herederuba agumuhóuni, hati agumuhóuni, hagíaañame furumiñe.

20 ”Ladüga ítara liña Arúeihani le siélubei kei labureme aban beibei-agei le furigiabei áluaha nadagimeintiña. 2 Lárigiñebei lariñagun houn nadagimeintiña lafayeirubaña lan aban denariu* luagu weyu, aba lóunahaniña nadagimein lidan lichari. 3 Kéiburi ladáün nefu binaafin, ábaya láfuridun ani aba larihin fiu gürigia rara tubadu mágidu madügünga ni kata. 4 Ábati lariñagun houn: ‘Heiba giñe nadagimein lidan nichari, nafayeirubadün keisi lubudubu’. 5 Ábati houdin. Furiti giñe adügei ligiaméme amidirugu, kéiburi ladáün duusu luma yarafa lun ladáün ǘrüwa rábounweyu. 6 Lagumuhóun, aba láfuridun kéiburi ladáün seingü rábounweyu ani aba larihin amu gürigia ñein ráramañahadügü, ábati lálügüdüniña: ‘Ka san uagu herederunbei sun weyu ya mawadigimaridunga?’. 7 Aba hóunabuni: ‘Ladüga úagili íchuguti wadagimanu woun’. Aba lariñagun houn: ‘Heiba giñe nadagimein lidan nichari’.

8 ”Dan le laguñeedunbei, aba lariñagun labureme ichari lun le arihibei hau nadagimeintiña: ‘Waba houn nadagimeintiña fayei báamugaña. Bagumeserame hámagiñe ha achülürübaña nadagimein agumuhóuni, bagumuchame hama ha achülürübaña nadagimein furumiñe’. 9 Fáyeiwati aban denariu* lun kada aban hádangiñe nadagimeintiña ha achülürübaña nadagimein ladáün seingü rábounweyu. 10 Ligía yebe hasaminarunbei ha achülürübaña nadagimein furumiñe gíbetimaabei lan fáyeiti heresibirun, lau sun lira, ábanrügüñein giñe denariu* ichugúti houn. 11 Lárigiñebei hafayeirúniwa, aba hagumeserun ekehara luagu labureme ichari. 12 Ábati hariñagun lun: ‘Arihabá! Fayei bumutiña ha nadagimeinbaña ábanrügü oura kei bafayeiruniwa, wagía le nadagimeinbei sun weyu, awandei lara Weyu’. 13 Ábati lariñagun labureme ichari lun aban hádangiñe: ‘Numada wei, kagia wuribati nadügübei bun? Ma ánhatibu bawadigimaridun nun dan le nariñagunbei bun ábanbei lan denariu* nafayeirunibu? 14 Ragübei lubeiti le yuubei bun ani beiba. Le nafayeirubei bun, ligiaméme nabusenrubei nafayeirun lun le ñǘbuinbei nadagimein agumuhóuni. 15 Siñati funagia nadügüni le nabusenrun lau númati? Odi gimugatibu ladüga gíchigadi nan?’. 16 Ítara liña lubeiti, ha furumiñebaña, herederuba agumuhóuni, hati agumuhóuni, hagíaañame furumiñe”.

17 Lídanti amudeireina lan Hesusu úara hama dúusugubei lani disipulugu uburugun Herusalén, aba ladiñurun hau ani aba lariñagun houn: 18 “Nariñaga aban katei hun, wamudeiruña Herusaléun le ñeinba lubéi nederegerúa, au le Liráü Wügüri,* háhaburugun hábutigu fádirigu luma háhaburugun arufudahatiña Lilurudun Moisesi. Ábame nasiadirúniwa lun nounwen 19 ani ábame hederegerunina háhaburugun ha mámabaña huríu, hadügüba bula nau, habeichubadina, dagua hamaname luagu wagabu* darí nounwen; lídanmeti lǘrüwan weyu, ábame lásaaragüdünina Bungiu lídangiñe óunweni”.

20 Ábati tiabin háguchu lirahüñü Sebedéu, hau bián tisaanigu, abuluchagua ligibugiñe Hesusu lun tamuriahan aban katei luma. 21 Aba lálügüdünu: “Ka babusenrubei?”. Aba tóunabuni: “Ruba gumadi lun hañuurun bián nisaanigu aban luéigiñe bóunwenren, le aban luéigiñe bubaünan lidan Barúeihan”. 22 Aba lariñagun Hesusu houn: “Ibidiñeti hun ka lan hamuriahabei. Gayaraabei funagia hatun lídangiñe uniñein le lunbei nátaali lan?”. Aba hariñagun lun: “Anha, gayaraati”. 23 Aba lariñagun houn: “Anha, gayaraabei hatun lídangiñe uniñein le lunbei nátuni, lau sun lira, mama nun yu lan nariñaguni kaba lan añuura luéigiñe nubaünan luma luéigiñe nóunwenren. Ubaraü burí le, hounbei ha ubaabaña laranserei Núguchi”.

24 Dan le híchugunbei ha híbiri diisi disipulugu fe luagu le asuseredubei, aba hasafaragun hama bián gamulenuguátiña ha. 25 Aba lóundaraguniña Hesusu súngubei hagía ani aba lariñagun houn: “Subuditi hun ha lan agumadihabaña hadan néchanigu gabafubaña hawagu lílana hageira ani wügüriña lan ha wéirigubaña agumadihabaña hawagu ha híbiri gürigia. 26 Moun lumuti lasuseredun katei le haganagua. Lubaragiñe lira, le busenbei lun wéirigu lan haganagua, lunti leseriwidun houn ha híbiri, 27 ani le busenti lun ligía lan furumiñe, mosu hamusunbei lan ha híbiri. 28 Ligía nadügübei, au le Liráü Wügüri, mama niábiña lun neseriwidúniwa, niábiña lun neseriwidun houn amu luma lun níchuguni nibagari lebegime hasalbarun saragu”.

29 Dan le áfurideina lubéi Hesusu hama lani disipulugu Herikógiñe, aba houdin saragu gürigia lárigi. 30 Ñéinñanuti bián wügüriña marihintiña ñun lubadu üma, aba haganbun aningirán lan Hesusu ásügüreina, ábati hagúarahan: “Nabureme, Ladügawagun Dawidi, gudemehabubá woun!”. 31 Ábati hadeinhan gürigia houn marihintiña hagía lun hámanichun. Ligíatima hagúarahan: “Nabureme, Ladügawagun Dawidi, gudemehabubá woun!”. 32 Ábati lararamagun Hesusu, aba láwarun houn ani aba lálügüdüniña: “Ka habusenrunbei lun nadügüni huagu?”. 33 Ábati hóunabuni: “Nabureme, adügabá lunya gayara lan warihin”. 34 Aba hagudemedagun lun Hesusu, aba laguurun luagu hagu. Ouraméme ligía, aba harihin, ábati hafalaruni.

21 Dan le hayarafadunbei lun Herusalén, aba hachülürün uburugun Betfagé, lubadu Wübü Oliwu. Ábati lóunahan Hesusu bián hádangiñe lani disipulugu 2 adügei mandóu le: “Heiba lidoun aüdü lira. Danme le hachülürün ñein, harihiba aban burigü güragu lau sun tisaani. Farara humaña ani ábame hanügüniña nun. 3 Anhein erereha somu gürigia hun, ariñaga humá lun: ‘Megei lumutiña Wabureme’. Ábameti lígirunün lun hanügüniña”.

4 Susereti sun lira lun lagunfulirun le meha ariñawagúbei lau lídehan profeta: 5 “Ariñagabá tun liráü Sión:* ‘Anite burúeite bubaroun. Darangiluti ligaburi ani wariñu liña luagu aban burigü, anha, luagu aban liraüraü burigü, le liráü aban animaalu le anaahabei anügüni’”.

6 Ábati houdin disipulugu adügei le lariñagubei Hesusu houn. 7 Barǘ hamutu burigü lau sun tiráü lun, aba hábudun tídangiñe hadaüragun hawagun burigü hagía ani aba lañuurun Hesusu luagu aban hádangiñe. 8 Hiibe-agei gürigia, aba hábudun tídangiñe hadaüragun ǘmadarugu; híbiri, aba háchuahan tilimun wewe lun híchaahani ǘmadarugu. 9 Dánduti gürigia ha ñǘdünbaña lubá lubá kei ha ñǘbuinbaña lárigi lárigi, agúaraheina haña: “Bungiu, ayumuraguatiwa* bun, sefubéi Ladügawagun Dawidi! Biniwalá le ñǘbuinbei lidan liri Heowá!* Bungiu, le íñutimaabei, ayumuraguatiwa bun lun besefuruni!”.

10 Dan le lebelurunbei Hesusu uburugun Herusalén, aba hachagaragun sun lílana ani aba hálügüdahan: “Katei san le?”. 11 Ábati hóunabun saragu gürigia ha lúmabaña: “Hesusu le, profeta le lídangiñebei uburugu Nasarétü, le lumúanrugubei Galiléa!”.

12 Aba lebelurun Hesusu ténpulurugun, ábati labugaguniña dandu ha alugurahabaña ñein kei ha agañeihabaña. Aba lagarabaaguni hadabulan ha asansihabaña seinsu, garabagualéi hala ha alugurahabaña unhun. 13 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Bürüwañu liña tidan Lererun Bungiu ‘Lúbaana afurieiduni luba laguarún tun nuban’, ánheinti huguya, adügaadün lun aban tan haramudaguagüle híwerutiña”. 14 Chülütiña giñe marihintiña hama danimatiña ténpulurugun, ábati lareidaguagüdüniña.

15 Aba hagañidun hábutigu fádirigu hama arufudahatiña Lilurudun Moisesi dan le harihinbalin katei buíduburiti le ladügübei Hesusu luma lau haganbuniña irahüñü agúaraha ténpulurugu “Bungiu, ayumuraguatiwa bun, sefubéi Ladügawagun Dawidi!”. 16 Ábati hariñagun lun Hesusu: “Baganbuñein san sun le hariñagubei ha?”. Aba lariñagun Hesusu houn: “Anha, naganbuñein. Maliihan humagili funagia dimurei burí le: ‘Adügaadibu lun láfuridun alawahani hayumulugugiñe irahüñü ha ñǘbürigiña hama ha machulagiña’?”. 17 Ábati lidin hawéi ñéingiñe ani aba láfuridun uburugugiñe lun lidin Betanioun, ñein lásügürei áriebu.

18 Dan le lagiribuduña lubéi Hesusu uburugun Herusalén larugan binaafin, aba lalamachun. 19 Ábati larihin aban tídibu igu laru üma, aba lidin tuagun, pero mintu, ubanaürügüñein tuagu. Ábati lariñagun: “Magindadigiabá”. Ouraméme ligía, aba tásaürün. 20 Aba taweiridun hanigi disipulugu dan le harihinbalin katei le ani aba hariñagun: “Ida liña san lufuresenbei tásaürün tídibu igu to ítara?”. 21 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Gayaraati nachoururuni hun anhein lan afiñe hubéi marufudunga machouruni, mámarügübei lan le nadügübei tun tídibu igu to hiyara adüga, gayaraabei giñe hariñagun lun wübü le ‘Beiba adabura baranahoun’ ani ábame lasuseredun ítara. 22 Ani sun le hamuriahan lidan hafurieidun, anhein afiñe hubéi, heresibirubei”.

23 Lárigiñebei lebelurun Hesusu ténpulurugun, gumese ligía arufudaha houn gürigia, aba hayabin hábutigu fádirigu hama hábutigu huríu álügüdei: “Garichatibu san lun badügüni sun katei le? Ka íchugubei üma bun?”. 24 Ábati lóunabuniña: “Nadüga giñe aban álügüdahani hun. Ánhana hóunaba, nariñagubei hun ka lan íchugubei üma nun lun nadügüni katei burí le. 25 Ka meha úmagiñe libiha Huan üma lun labadiseihan? Lúmagiñe Bungiu* o hámagiñe gürigia?”. Ábati hatatirun agülülüha hámagua, ariñageina: “Ánhawa ariñaga lúmagiñe lan Bungiu, lariñaguba woun: ‘Kati uagu mafiñerun hubéi lun?’. 26 Ánhawati ariñaga lun hámagiñe lan gürigia, gaturobulinbadiwa hama gürigia lugundun ariha hamuti Huan kei aban profeta”. 27 Ligía hóunabunbei: “Ibidiñeti woun”. Ábati lariñagun Hesusu houn: “Mariñagun nubéi giñe hun ka lan úmagiñe nibiha üma lun nadügüni katei burí le.

28 ”Ka hisaminanbei luagu le? Anihein meha aban wügüri biánñanu lisaanigu, ábati lariñagun lun le íbugañaübei: ‘Niráü, beiba nadagimein uguñe lidan nichari le ñein lubéi wábunagua beibei’. 29 Ábati lóunabun liráü: ‘Mabusenruntina nidin’. Lárigiñe, aba lasakürihan ani aba lidin. 30 Lárigiñe, aba lamuriahani ligiaméme luma le amuleñein. Ábati lóunabuni: ‘Anha, núguchi, nídiba’. Ani mídinti. 31 Ka hádangiñe biángubei adügübalin lugundan lúguchi?”. Aba hóunabun: “Le furumiñeti”. Ábati lariñagun Hesusu houn: “Gayaraati nachoururuni hun hubá hubaañanu* lan aguburahatiña liseinsuna gumadi hama horu lidoun Larúeihan Bungiu. 32 Lugundun ñǘbuinti Huan arufudei hun ka lan üma buídubei, pero mafiñentün lun. Ánhañati aguburahatiña liseinsuna gumadi hama horu, afiñetiña lun. Ani lau sun ariha humani lira, masakürihantün, mafiñerun huguya luagu Huan.

33 ”Aganba huméi giñe sügǘ le.* Bunaguati aban wügüri beibei-agei lidan lichari ani aba layaraagun lau, adügagüdati giñe aban lasagahagüle tira beibei ñein, bunaguagüda ligía aban wáyelesi. Lárigiñe, aba lakilahani ichari ligía houn fiu ábunagutiña ani aba lidin gaweiyasun lidoun amu ageiraü. 34 Dan le lachülürünbei lidaani talubahóun beibei, aba lóunahaniña labureme ichari lumusuniña amuriahei lufanran hámagiñe ábunagutiña. 35 Pero aba hárügüdüniña ábunagutiña musu hagía ani aba híchaagun wewe luagu aban hádangiñe, le aban, aba háfaruni hilagubei, leti aban, aba hachamuragun dübü luagun. 36 Ligíati danya lubéi lóunahanbei labureme ichari amu musu, gíbetimaahaña lóunahan. Pero ábaya giñe hadügüni ligiaméme houn. 37 Lagumuhóun, aba lóunahani liráü, ladüga lariñagun lúnguarügü: ‘Inebebei niráü houn’. 38 Dan le harihinbalin ábunagutiña liráü labureme ichari, aba hariñagun hámagua: ‘Lunba le leredera alagan. Áfara waméi hilagubei, redei wamaamuga lau lalagante!’. 39 Ligía aba lubéi hárügüdüni, aba hasagaruni lídangiñe beibei-agei ani aba háfaruni hilagubei. 40 Kábati ladüga labureme ichari hau ábunagutiña danme le lachülürün?”. 41 Aba hóunabun ha aganbahabalin: “Kei weiri lan hariban, lagumuchuba labureme ichari hau ani ábame lakilahani lichari houn amu ábunagutiña, ha lúnbaña híchuguni lufanran lun lidan lidaani”.

42 Aba lariñagun Hesusu houn: “Ariñagatu Lererun Bungiu: ‘Dübü le unbei hamahada ábunagutiña, ligíaali dübü le tímatimaati, lúmagiñe Heowá* liabin ani aban lubuidun katei lira woun’. Maliihanñaha humagili funagia? 43 Ligía nariñagunbei hun lagidarúba lan Larúeihan Bungiu huéi lun lichugún lun aban néchani le lunbei ladügüni le agurabúbei lúmagiñe. 44 Ani le éiguaduti luagun dübü ligía, lañaünrüdaguba. Leti uágunti léiguada, laburechaguba”.

45 Danti le haganbunbalin hábutigu fádirigu hama fariséugu hénpulu burí le labahüdagubei Hesusu, aba híchugun fe hawagu lan layanuha. 46 Busentiña yebeti hárügüdüni lun hadaürüni, lau sun lira, hanufudetiña hawéi gürigia ladüga ariha hamani gürigia Hesusu kei aban profeta.

22 Ábaya líchugun Hesusu aban hénpulu ani aba lariñagun: 2 “Ítara liña Arúeihani le siélubei kei aban urúei le adügagüdübei aban fedu lánina maríei lun liráü. 3 Óunaha lumutiña lumusuniña agunbiraha gürigia lidoun fedu lánina maríei ligía, pero máhatiña gürigia ha agunbirahóubaña hayabin. 4 Lárigiñe, ábaya lóunahan amu burí musu rúinalei adundehani le houn: ‘Ariñaga humá houn agunbirahóutiña: “Aranseelitia éigini. Áfaragüdaadina hádangiñe nilügüniña bágasu hama amu nibiñanigu ha dibunegüda náañabaña. Aranseeli sun katei. Higougu lidoun fedu lánina maríei”’. 5 Lau sun lira, madügüntiña gasu hau, ábarüga houdin houngua, híbiri lidoun hachari, híbiri etenira lun hani bísinisi; 6 hati híbiri, aba hárügüdüniña musu hagía, aba hóuseruniña wuriba ani áfara hamutiña hilagubei.

7 ”Ábati lagañidun urúei ligía ani aba lóunahaniña lisudaranigu agumucha hau gáfarahatiña hagía, gudagüdaléi hageira. 8 Ábati lariñagun houn lumusuniña: ‘Aranseeli éigini lubá fedu lánina maríei, lau sun lira, madüna hamuti ha agunbirahóubaña. 9 Heiba lubeiti lidoun burí üma le bóugudibei luéi uburugu, ábameti hagunbirahaniña sun ha hadarirun lidoun fedu lánina maríei’. 10 Ligíati aba lubéi houdin musu hagía lidoun burí üma le bóugudibei luéi uburugu, aba hóundaraguagüdüniña sun ha hadarirun, dandu ha buídubaña kei ha wuribabaña. Ábati labuinchun fulasu le ñeinba lubéi ladügǘwa fedu.

11 ”Dan le lebelurunbei urúei arihaña ha agunbirahóubaña, aba larihin aban wügüri ñein le masansiragunbei kei lubá aban maríei. 12 Ábati lariñagun lun: ‘Numada wei, ida liña san abunha lubéi ya masansiragunga kei lubá aban maríei?’. Aba lerederun wügüri ligía maniñu. 13 Ábati lariñagun urúei ligía houn lumusuniña: ‘Güragua huméi luéigiñe lúhabu luma lugudi ani sagá huméi bóugudin lidoun luburiga. Ñeinba layahuaha, akünrinha ligíame lari’.

14 ”Ladüga gíbetiña agunbirahóutiña ani fiúrügüñanu anuadirútiña”.

15 Ábati heledegun fariséugu lubá Hesusu lun hariñagagüdüni somu katei le gayaraati híchugun lidurun luéigiñe. 16 Ligía hóunahanbei fiu hádangiñe hani disipulugu úara hama fiu lánigu Erodesi ariñaga lun Hesusu: “Máisturu, subudi wamuti ariñaga bani inarüni súnwandan, arufudaha bani inarüni luagu Bungiu ani máluahantibu béiguadun buidu houn gürigia lugundun mama lun ligaburi haríawagun gürigia betenira. 17 Ligíati, ariñagabéi woun ka lan bisaminanbei. Lunti san wafayeihan liseinsuna gumadi lun urúei rómana, o moun lumuti?”. 18 Keiti subudi lani Hesusu le lan hariban hadügünbalin álügüdahani ligía lun, aba lariñagun houn: “Ka uagu hóuchaguana, biangua tigibu huguya le? 19 Arufuda humá aban seinsu nun lídangiñe le aubei hafayeiha liseinsuna gumadi”. Aba hanügün aban denariu* lun. 20 Ábati lálügüdüniña: “Ka iyawa luágubei seinsu le ani ka iri bürüwañubei luagu?”. 21 Aba hóunabun: “Liyawa luma liri urúei rómana”. Ábati lariñagun Hesusu houn: “Fayei huméi lubeiti le yuubei lun lurúeite Roma lun lurúeite Roma, híchigeimeti le yuubei lun Bungiu lun Bungiu”. 22 Aba taweiridun hanigi dan le haganbunbalin le lariñagubei, aba hígiruni lungua ani aba houdin.

23 Weyuméme ligía, aba hayabin saduséugu —ha ariñagubaña ua lan águyuguni— álügüdei Hesusu: 24 “Máisturu, ariñagati meha Moisesi: ‘Anhein ounwe aban wügüri marahüñüga, lunti lamarieidun líbiri tuma lúmari, ánhañati gasaanigu, hanügǘba isaanigu hagía keisi lirahüñü le óunwebei’. 25 Aganbabéi sügǘ le: añahein meha sedü wügüriña gamulenuguátiña waganagua. Aba lamarieidun le furumiñeti, lau sun lira, aba lounwen marahüñüga, ábati lamarieidun líbiri tuma lúmari. 26 Ligiaméme asuseredubei lun habiaman, lun háürüwan..., dagá lumoun le hasedün. 27 Lagumuhóun, aba giñe tounwen würi tuguya. 28 Kei le maríei habéi sédügubei hagía tuma, ariñagabéi woun kaba lan uma teredera danme le háguyugun”.

29 Ábati lóunabuniña Hesusu: “Bulíeiguatün ladüga libidiñe tuáguti Lererun Bungiu hun ni luáguti lubafu. 30 Lugundun lídanme lidaani águyuguni, mamarieidun haba wügüriña, míchaahoun hagíame würiña lun maríei, lubaragiñe lira, ítara haba kei ánheligu ha siélubaña. 31 Keiti wayanuhaña lan luagu hásaarun hilaaña lídangiñe óunweni, maliihan humagili funagia le lariñagubei Bungiu hun 32 ‘Au Lubungiutebei Abraámü, Lubungiute Isaakü luma Lubungiute Hakobu’? Mama Habungiute hilaaña ligía, Habungiute ha wínwangiñabaña”. 33 Dan haganbunbalin gürigia katei le, aba taweiridun hanigi lau ligaburi larufudahan.

34 Danti le híchugunbei fariséugu fe manigüda laaña lan Hesusu saduséugu, aba hóundarun hamoun. 35 Ábati liabin aban hádangiñe, aban le subudihabúbei lun Lúrudu buidu buidu, óuchaguei lau aban álügüdahani: 36 “Máisturu, ka gumadi wéirigutimaabei lídangiñe Lilurudun Bungiu?”. 37 Ábati lóunabun Hesusu: “‘Hínsiñela Heowá,* le Bubungiute bun, tau sun banigi, tau sun buani luma lau sun bisaminan’. 38 Anihán furumiñetibei lídangiñe lugumadin Bungiu ani ligía wéirigutimaabei. 39 Ánheinti le libiaman, le genegeguabei luma, ariñagati: ‘Hínsiñela gürigia bíledi bun kei bínsiñegua bungua’. 40 Bián gumadi le, lébunabei sun le lariñagubei Lúrudu luma le hariñagubei Profetagu”.

41 Sunti añaha lan fariséugu damurigu ñein, aba lálügüdüniña Hesusu: 42 “Ka hisaminanbei? Ka adügawagun Kristu?”. Aba hóunabun: “Ladügawagun Dawidi”. 43 Ábati lálügüdüniña: “Kati uagu adundeha lubalin sífiri sandu Dawidi lun láwarun lun Kristu ‘Nabureme’ dan le lariñagunbei: 44 ‘Ariñagati Heowá* lun Nabureme: “Ñuruba luéigiñe nóunwenren darime níchuguniña báganiñu lábugiñoun bugudi?”’. 45 Ida liñati ladügawagun lan Dawidi Kristu, anhein wa lubéi Dawidi lun Kristu ‘Nabureme’?”. 46 Úati ni aban hádangiñe óunabuti Hesusu. Lúmagiñe lubeiti oura ligía, úaali ni aban ganigiti lun lálügüdaguni.

23 Ábati lariñagun Hesusu houn saragu gürigia ha ñéinbaña, luma houn lani disipulugu: 2 “Ragǘ hamatia arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu lubara Moisesi lidan arufudahani. 3 Ligíati, sun le hariñagubei hun, adüga huméi, pero madüga huméi le hadügübei, ladüga ariñagatiña aban katei, hadüga amu. 4 Rútiña anügüni hǘrüti hégewagun gürigia lun hanügüni, ánheinti hagía, maweiyasuntiña ánhingichei nírügü lau lifingan* háhabu. 5 Sun burí katei le hadügübei, adüga hamuti lúnrügü harihiniña gürigia. Wéirigüda hamutu tirahüñü gafu to gaganaboun fánreinti tídangiñeti Lererun Bungiu lun hanügünu kei lúyawa uraü, adügatiña giñe lúntima migife lan taru hadaüragun. 6 Hínsiñeti houn lun hañuurun lidan burí ubaraü le buídutimaabei lidan adineruni luma lun hañuurun igibugiñoun tidan burí luban hadamuridagun huríu, 7 luma lun labusurún houn tidan burí mágidu luma lun lawarún houn ‘máisturu’. 8 Ánheinti huguya, mígira humá lun lariñawagúniwa hun ‘máisturu’, ladüga ábanrügüñein Humaisturun ani íbirigu sun huguya. 9 Ualá ni aban agúaruti lun gürigia ya ubouagu ‘núguchi’ kei ligaburi hagúarun lun Húguchi le siélubei, lugundun ábanrügüñein Húguchi: Bungiu. 10 Mígira humá giñe lun laguarúniwa hun ábuti, ladüga ábanrügüñein Hábuti, au le Kristu. 11 Lubaragiñe lira, le wéirigutimaabei hidan, lunti leseriwidun houn ha híbiri. 12 Le anaaguti lungua, lǘnabudagüdüwaba, ánheinti le ǘnabugubei, íñubei lanügǘniwa.

13 ”Fugiabugu huguya, arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu! Biangua tigibu huguya le! Ladüga mígiruntün lun hebelurun gürigia lidoun Arúeihani le siélubei. Mebelurun hiña, mígirun huguya lun hebelurun ha álugubaña hebelurun. 14* ——

15 ”Fugiabugu huguya, arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu! Biangua tigibu huguya le! Ladüga éibuga humuti sun Ubóu, hiñugua huméi burí barana áluaha ábanrügü gürigia lun hadügüni ábanme hádangiñe hánigu, danti le ibiha humaali, aba hadügün lun gadünatima lani lachüürǘn lidoun Heena* bián wéiyaasu sügǘ hau.

16 ”Fugiabugu huguya, adundehatiña marihintiña huguya le! Ladüga ariñagatün: ‘Anhein áfiñura aban gürigia tuagu ténpulu, ni kata lira; ánheinti áfiñura luagu golu le tídanbei ténpulu, anati ñein, mosu lagunfulirun lau le lariñagubei’. 17 Darugu liña hisaminan ani marihintün! Kagia gebegitimaabei? Golu, o ténpulu to adügüboun lun sagüráu lan golu? 18 Ariñagatün giñe: ‘Anhein áfiñura aban gürigia luagu latarü,* ni kata lira; ánheinti áfiñura luagu adagaragüdüni le luágubei latarü, anati ñein, mosu lagunfulirun lau le lariñagubei’. 19 Marihintiña huguya le! Kagia gebegitimaabei? Adagaragüdüni, o latarü le adügübei lun sagüráu lan adagaragüdüni? 20 Ligíati, le áfiñuruti luagu latarü, láfiñuruña giñe luagu sun katei le ligibuagubei; 21 le áfiñuruti tuagu ténpulu, láfiñuruña giñe luagu Bungiu le aganóubei tidan, 22 ani le áfiñuruti luagu sielu, láfiñuruña giñe luagu lálana Larúeihan Bungiu luma luagu le ñunbei luagu.

23 ”Fugiabugu huguya, arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu! Biangua tigibu huguya le! Ladüga wéiritimaati hetenirun lun lichugún lidiisin fánreinti lánina menta, eneldu luma kominu sügǘ lau hetenirun lun igaburi le lébunabei Lúrudu: irichaü, gudemehabu luma úaraguni. Lau sun mosu lan letenirún lun katei burí le, moun lumuti ligirún le líbiri. 24 Adundehatiña marihintiña huguya le! Lau sun áseiha humani minimini, hulú humuti kameyu!

25 ”Fugiabugu huguya, arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu! Biangua tigibu huguya le! Ladüga arumadaha humuti weru luma asiedu bóugudigiñe libiti, ánheinti múnadagiñe libiti, buin liña lau íweruni luma márügüdaguni unguaü. 26 Fariséu marihinti buguya le! Furumiñe, arumadahabéi weru luma asiedu múnadagiñe libiti, lun giñe haruma lan bóugudigiñe libiti.

27 ”Fugiabugu huguya, arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu! Biangua tigibu huguya le! Aban harihín kei umúahaü le sun liña labarihóun, le buiti larihíniwa bóugudigiñe libiti, lau sun lira, múnadagiñe libiti buin liña lau habu hilaaña luma sun luwuyeri ahahürühaü. 28 Ítara hiña: arufudaguatün hungua kei gürigia buítiña hagibugiñe amu, ani múnadagiñe hibiti, buin hiña lau wuribani, biangua ligía higibu.*

29 ”Fugiabugu huguya, arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama fariséugu! Biangua tigibu huguya le! Ladüga adügagüdatün hamúaha profetagu, wéndegüda huméi hamúaha hilaaña ha meha úaraguabaña. 30 Ariñagatün: ‘Lun hamuga meha winwan wamá lidan hadaani wagüchagu, maweiyasunbadiwa hamuga meha íderaguaña lidan háfaraguniña profetagu’. 31 Lau hariñaguni lira, harufuduñein hadügawagun humá ha meha áfaragubaliña profetagu hilagubei. 32 Gumú huméi lubeiti le hagumeserubei hagüchagu.

33 ”Harasan hewe huguya le! Mesefubadün luéi haguserawagüdün ni luéi hachüürǘn lidoun Heena.* 34 Nóunahaba lubeiti profetagu, adundehatiña hama máisturugu erereha hun. Ñéinbaña hádangiñe, háfaragubaña hilagubei, dagua humañame luagu wagabu,* ha híbiri, habeichagubaña tidan burí luban hadamuridagun huríu, éibaaha humañame ha híbiri lidan ámuñegueinarügü uburugu. 35 Ítara luba hafayeirawagüdǘn hawagu gürigia buítiña ha áfarawagubaña hilagubei ya ubouagu, lúmagiñe Aweli dagá lumoun Sakaríasi le liráü Barakíasi, le meha háfarubei hilagubei tabadinagua sanduariu luma latarü. 36 Gayaraati nachoururuni hun hafayeiruba lan gürigia ha lánina dan le luagu sun katei burí le.

37 ”Herusalén, Herusalén, uburugu le ñein lubéi háfarawagua profetagu, chamuguawa ligía dübü hawagun ha ounahóubaña ñeinhin..., ma yebe liibe wéiyaasu nálugun lun nóundaraguniña bílana kei tóundaraguniña gayu tirahüñü lábugiñe tarüna! Lau sun lira, máhatün. 38 Lígiraadün Bungiu hungua ani teredera huban málouga. 39 Ladüga ariñagatina hun marihin humaadina lanme lúmagiñe guentó lun lubaruaguóun darime hariñagun ‘Biniwalá le ñǘbuinbei lidan liri Heowá!’”.*

24 Dan le áfurideina liña lubéi Hesusu ténpulurugugiñe, aba hayabin lani disipulugu ínchaha tuagun ténpulu lun harufudunu lun. 2 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Ariha humuti san sun le? Gayaraati nachoururuni hun lagululudúaba lan. Meredebei dübü ligibuagu dübü”.

3 Sunti ñun liña lan Hesusu lábuguarügü luagu wübü Oliwu, aba hayabin lani disipulugu álügüdei: “Ídaba san lasusereda sun le, kaba liseinin abunheinya lan wama ani málühali lan sun le asuseredubei ubouagu agumucha?”.

4 Ábati lóunabuniña Hesusu: “Duari humá luéi heyeedún! 5 Ladüga, gíbebaña ayusuruti niri, ariñageina ‘Au Krístubei’, ábameti heyeedun saragu gürigia. 6 Haganbuba luagu wuribu dandu yarafa hun kei dise huéi. Pero, manufudeda humá, ladüga lau sun mosu lan lasuseredun sun burí katei le, mámagilime lagumuchagüle ubóu.

7 ”Ladüga lageindaguba aban néchani luma amu, awuribuha ligíame aban arúeihani luma amu, ñeinbei giñe ilamaü luma burí hárabaganali lidan ámuñegueinarügü fulasu. 8 Sun burí katei le, latatiharügübei aban dan le ídanbei gíbebei lan lénrengunga.*

9 ”Héibaahouba, afarúa huguyame hilagubei ani iyereegubadün houn sun néchanigu ladüga nánigu humá. 10 Ani gíbebaña eferidiruti hafiñen, lagarabaaguba aban gürigia luagun aban, ani ábame heyereegudun hámagua. 11 Hachülaaguba saragu profetagu yéetiña eyeeda saragu gürigia 12 ani, éibume aganwoundeina lan wuribani,* ábame giñe adilireina lan hínsiñehabu hiibe-agei gürigia. 13 Ánheinti le awanduti darí lumoun lagumuhóun, ligíaba esefura. 14 Ani lapurichihóuba uganu buiti le luáguti Larúeihan Bungiu lidan sun Ubóu lun haganbuni sun néchanigu, ligíaalimeti lagumuchun ubóu.

15 ”Danme le harihini katei iyereehabúti le gagünrinchaguadibei rara lidan aban fulasu sánduti, le meha uágubei layanuha profeta Danieli, (gunfurandalá le aliihati),* 16 hame Hudeabaña oura ligía, lunti hanurahan áraabun. 17 Hámeti tábulugubaña haban, mararira hamá hábiñoun abudei hálagu, 18 leti licharirugubei, magiribudalá lúbiñoun áluahoun gamisa to ladaürüboun tigibuagun ligounun. 19 Fugiabume würiña ha dageinabaña o ha átagüdahabaña lídounme dan ligía! 20 Gabügürügualá hafurieidun lun Bungiu lun mama lan lidan lidaani lidiliga ni lidan luéyuri emeraaguni latokara hun hanurahan. 21 Ladüga ñeinbei saragu asufuriruni.* Lúmagiñe lagumeserun ubóu, úagili aban asufuriruni ítarati ani úayabei amu libe. 22 Le linarün aban katei, ánheinme madüraawagun dan ligía, úabei ni aban esefuruti; lau sun lira, ladüraawaguba lun gayara lan hesefurun ha anuadirúaañabaña.

23 ”Ligíati, anhein ariñaga somu gürigia hun ‘Anihán Kristu ya!’ o ‘Aningitán yágüta!’, mafiñera humá lun. 24 Ladüga hachülaaguba profetagu yéetiña hama gürigia ha ariñagubaña hawougua Kristu lan hagía, ani hadügüba óunwenbu burí milaguru luma katei hanarimeguti lun heyeeduniña gürigia, ani háluguba giñe heyeeduniña íbini ha anuadirúaañabaña. 25 Nariñaguñein sun burí katei le hun lubaragiñe lasuseredun. 26 Ligíati, ánhaña ariñaga hun ‘Anihein lidan fulasu mageirawati!’, midin humá ñein; ánhaña ariñaga hun ‘Anihein sóunburugu!’, mafiñera huméi. 27 Ladüga ítara kei gumese lan labirihaniga luéigiñe oubaü le ñéingiñe lubéi laboucha Weyu darí lachülürün lidoun oubaü le ñeinhin lubéi lálüda, ítara luba giñe dánmeya le huma nan, au le Liráü Wügüri.* 28 Ladüga ñein lumuti lúgubu hilaali, ñeinba hóundara ágila.

29 ”Lárigiñeme asufuriruni le lunbei lawinwandúniwa lídounme dan ligía, laburigaduba Weyu luma Hati, héiguaduba burí waruguma, hingigua ligíame ubafu burí le siélubei. 30 Ábameti larihín liseinin Liráü Wügüri sielu, ladügübati lira lun háfarahani gürigia* haniguagu lau igarigu, ábame harihini Liráü Wügüri ararireina tidan dúeri siélugiñe lau ubafu luma óunwenbu uéiriguni. 31 Ábameti lóunahaniña lani ánheligu lau aban óunwenbu tamuri fidu óundaraña anuadirúaaña ha lídanbaña gádürügubei larigei Ubóu, lúmagiñe aban oubaü sielu darí le aban.

32 ”Furendei humá lídangiñe hénpulu luáguti tídibu igu le. Dan le latatirun tilimun áhücha, bou ligía tubana, subudi humaali luagu yarafaali lan lidaani lubachouga. 33 Ligiamémeba asusereda lidan hikesin, danme le harihini sun burí katei le, subudi huméi yarafaali lan Liráü Wügüri ani aniheinhali lan bénabu. 34 Gayaraati nachoururuni hun móunwegunbaña lan sun gürigia ha lánina dan le darime harihini lasuseredun sun burí katei le. 35 Lásügürüba sielu luma Ubóu, ánheinti nererun, meredebei magunfulirunga.

36 ”Úati asubudirúti weyu luma oura, ni ánheligu ha siélubaña ni Liráü Bungiu; Úguchilirügüñein asubudirei. 37 Ladüga, ítara kei meha lidan lidaani Noé, ítara luba giñe dánmeya le huma nan, au le Liráü Wügüri. 38 Ladüga lidan meha dan le lubaragiñebei ladibirun ubóu, heteniruña meha gürigia eiga, ata, wügüriña amarieida, würiña ichaahóua lun maríei... darí weyu le lebelurunbei Noé tidoun arka; 39 madügüntiña gasu darí ladagarun Guran ani aba hañaradagun súngubei. Ítara luba giñe dánmeya le huma nan, au le Liráü Wügüri. 40 Ñéinbaña bián wügüriña hacharirugu: lanügǘba aban, igirúame le aban. 41 Ñéinbaña bián würiña amuliiha: tanügǘba aban, igirúame to aban. 42 Ligía lubeiti, agagudúañu humá súnwandan ladüga ibidiñeti hun kaba lan weyu liabin Habureme.

43 ”Gabaroun huméi le: lun hamuga subudi lani tabureme aban muna kaba lan oura lebelura híweruti lúbiñoun áriebu, lerederuña hamuga agagudúañu lun mebelurun lan híweruti ligía lúbiñoun. 44 Ligía lunti lubéi giñe agagudúañu humá ladüga liábinba Liráü Wügüri lidan oura le magurabun humuti.

45 ”Katei san musu úaraguati ani gunfurandati* le líchugubei labureme lun larihin hau ha eseriwidubaña lúbiñe, lun líchuguni heigin houn lidan lidaani? 46 Maame lugundan musu ligía danme le liabin labureme ani ladarireime agunfulira lau lidasin! 47 Gayaraati nachoururuni hun líchugubei lan lun larihin lau sun lúmati.

48 ”Anhein hamugati wuriba lubéi ligaburi musu ligía ani aba lariñagun lúnguarügü ‘Darasaguaali nabureme’ 49 ani aba lagumeserun agayuaha hawagu lupanáagu, eiga luma átagua hama bacharuatiña, 50 liábinba labureme musu ligía lidan aban weyu luma oura le magurabun lumuti, 51 wéiribei labeichuni, óunahaleime hadoun ha biánguabaña igibu. Ñeinba layahuaha, akünrinha ligíame lari.

25 ”Ítara liña Arúeihani le siélubei kei diisi nibureintiña máfuridungiña ha anügübalin halanpun lun houdin adunragua luma adari. 2 Seingü hádangiñe marufuduntiña lichú aau, ánhañati ha híbiri seingü, arufudatiña lichú aau. 3 Lau sun barǘ hamani nibureintiña ha marufudunbaña lichú aau halanpun hámagua, manügüntiña agülei. 4 Ánhañati ha chúbaña aau, mámarügüñein halanpun hanüga hámagua, barütiña giñe budéin lau agülei. 5 Keiti aba lubéi ladarasaragun adari, aba ladabudun hagu díisigubei hagía ani aba harumugun. 6 Danti le amidihali áriebu, aba laganbúniwa aban umalali ariñageina: ‘Aniténtia adari! Furí humá eresibirei!’. 7 Ábati hagagudún súngubei hagía ani aba haranseruni halanpun. 8 Aba hariñagun nibureintiña ha machuubaña aau houn ha chúbaña aau: ‘Ru humá murusun lídangiñe hagüledina woun, ni! Léñegucha walanpun’. 9 Ábati hóunabun ha chúbaña aau: ‘Ánhawa íchiga lídangiñe wagüledina hun, háfuga móustarunbei dandu woun kei hun. Héibagubei agañeiha hama ha alugurahabalin’. 10 Sunti añangüran lan nibureintiña ha marufudunbaña lichú aau agañeiha, ligía lachülürün adari. Nibureintiñati ha buga aransebaña, aba hebelurun úara luma adari lidoun fedu lánina maríei ani aba ladourúniwa bena. 11 Lárigiñe katei le, ligía hachülürün ha híbiri nibureintiña ariñageina: ‘Wabureme, wabureme, darabei bena wabá!’. 12 Ábati lóunabuniña adari: ‘Ibidiñegubeitün nun’.

13 ”Ligía lubeiti, agagudúañu humá súnwandan ladüga ibidiñeti hun kaba lan oura ni kaba lan weyu.

14 ”Ítara liña giñe Larúeihan Bungiu kei aban wügüri le agúaragüdübei hawagu lumusuniña lun líchuguni lúmati lábugiñoun haríaahan lubaragiñe lidin gaweiyasun lidoun amu ageiraü. 15 Lun aban hádangiñe, ruti seingü talentu.* Lun le aban, ruti biama. Ánheinti lun le agumuhóuni, ruti aban. Ru lumuti houn según iyaraani le luágubei kada aban lun hagarabahani, ábati lidin luagu luéiyasun. 16 Le eresibirubei seingü talentu, lau lóufudagun, aba lagarabahani, ábati lagañeirun seingü talentu lanwoun. 17 Ligiaméme giñe ladügübei le eresibirubei bián talentu ani aba lagañeirun bián lanwoun. 18 Ánheinti le eresibirubei ábanrügü talentu, aba lidin achiga huyu lun lábununi liseinsun* labureme ñein.

19 ”Saragu dan lárigiñe, aba lagiribudun habureme musu hagía arihei ka lan hadügübei lau liseinsun. 20 Aba liabin le eresibirubei seingü talentu ariñaga lun labureme: ‘Nabureme, séingüñein talentu bíchugun nun, arihabá, ibihaadina seingü lanwoun’. 21 Ábati lariñagun labureme lun: ‘Buiti badüga, aban musu buiti ani úaraguati amürü! Kei arufuda bani lídanrügü fiu katei gayara lan lafiñerúniwa buagu, níchuguba saragu katei lábugiñoun baríaahan. Higabu, gundaabá úara numa’. 22 Aba giñe liabin le eresibirubei bián talentu ariñaga lun labureme: ‘Nabureme, biámañein talentu bíchugun nun, arihabá, ibihaadina bián lanwoun’. 23 Ábati lariñagun labureme lun: ‘Buiti badüga, aban musu buiti ani úaraguati amürü! Kei arufuda bani lídanrügü fiu katei gayara lan lafiñerúniwa buagu, níchuguba saragu katei lábugiñoun baríaahan. Higabu, gundaabá úara numa’.

24 ”Lagumuhóun, aba liabin le eresibirubei aban talentu ani aba lariñagun: ‘Nabureme, kei subudi lan nun aban lan wügüri héreguti buguya, alubaha ban le ñein lubéi mábunagun ban, abudaha buguya ilaü le mama barumadahan, 25 ligía nanufudedunbei ani aba nidin ábunei biseinsun. Arihabá, anihán talentu le meha bíchugubei nun’. 26 Ábati lariñagun labureme lun: ‘Musu wuribati ani magúaliti amürü le. Kei subudibani alubaha nan le ñein lubéi mábunagun nan, abudaha au ilaü le mama narumadahan, 27 kagia uagu manügün bubalin niseinsun tidoun banku? Ítarati, gánwounhali hamuga niseinsun lumoun dan le’.

28 ”Lárigiñe, aba lariñagun: ‘Gidá huméi talentu le lúmabei luéi ani ru huméi lun le gámabalin diisi talentu. 29 Ladüga le gámabei, lichugúba lanwoun lúmati, ábameti gíbetima lan luma; ánheinti le úati ni kata luma, íbini le lúmabei, lagidarúba luéi. 30 Sagá huméi musu móuniti le lidoun luburiga le bóugudibei. Ñeinba layahuaha, akünrinha ligíame lari’.

31 ”Danme le liabin Liráü Wügüri* lidan luéirigun úara hama sun lani ánheligu, lañuuruba luagu lálana larúeihan le wéirigubei. 32 Hóundaraguba sun néchanigu ligibugiñe, ábameti lafanreinraguniña gürigia hawariuagua, ítara kei lafanreinraguniña hóuniri mudún mudún hawéi gábara. 33 Ha ítarabaña kei mudún, líchugubaña luéigiñe lóunwenren, ánhañati ha ítarabaña kei gábara, líchugubaña luéigiñe lubaünan.

34 ”Ábameti lariñagun Urúei houn ha luéigiñebaña lóunwenren: ‘Higougu, huguya le biní láañabaña Núguchi, resibi huméi Arúeihani le aranserúaalibei hubá lúmagiñe hagumeserun gürigia ubouagu. 35 Ladüga hóugüda humutina dan le nalamachunbei. Ru huguya duna nun dan le mágürabu nubéi. Resibi humutina buidu lau sun meha ibidiñe nan hun. 36 Rutün nadaüragun dan le madaüragun nubéi. Góunigi humutina dan le nasandirunbei. Ani dan le nadaürǘnbei, ñǘdüntün arihana’. 37 Ábameti hóunabun gürigia ha adügübalin le buídubei: ‘Wabureme, ídabugagia wíchiga éigini bun dan le balamachunbei, ru wagía duna bun dan le mágürabu bubéi? 38 Ídabuga weresibirabu buidu lau sun meha ibidiñe ban woun, ru wagía badaüragun dan le madaüragun bubéi? 39 Ídabuga woudin arihabu dan le sándiñadibu lubéi o furisunruguñadibu lan?’. 40 Ábameti lóunabuniña Urúei: ‘Gayaraati nachoururuni hun sun burí lan katei le hadügübei luagu aban hádangiñe namulenu hátima ǘnabugubaña, nun giñe hadügei’.

41 ”Ánheinti houn ha luéigiñebaña lubaünan, lariñaguba: ‘Dise humá nuéi huguya le íñarawaguaalibei. Heiba lidoun watu le siñabei leñeguchúniwa, le aranserúaalibei lubá Mafia luma habá lani ánheligu. 42 Ladüga méigagüdün humutina dan le nalamachunbei, míchugun huguya duna nun dan le namagürabudunbei. 43 Meresibirun humutina buidu dan le ibidiñe nubéi hun. Míchutün nadaüragun dan le madaüragun nubéi. Móunigirun humana dan le nasandirunbei ni dan le nadaürǘnbei’. 44 Ábameti hariñagun lun: ‘Wabureme, ídabugagia ibidiñe ban woun o warihabu lau ilamaü o lau mágürabu o madaüragunga o sándiñu o tidan furisun ani michu wamuti le bemegeirubei bun?’. 45 Ábameti lóunabuniña: ‘Gayaraati nachoururuni hun le lan madügün hubéi luagu aban hádangiñe namulenu hátima ǘnabugubaña, nun giñe madügün humani’. 46 Lagumuchúba hau mutu hagía lun súnwandan, ánhañati ha adügübalin le buídubei, habihuba ibagari le magumuchaditi”.

26 Lárigiñebei lariñaguni Hesusu sun katei le, aba lariñagun houn lani disipulugu: 2 “Kei subudi humaali lan, bián weyu lárigiñe le ligíaba lefeduhóun Luéyuri Esefuruni ani nederegerúba, au le Liráü Wügüri,* lun nádarawagun luagu wagabu”.*

3 Ábati hóundaragun hábutigu fádirigu hama hábutigu huríu lidan tibürürün* luban fádiri íñutimaati, le gíribei Kaifasi, 4 ani aba hayanuhan sun hagía hámagua luagu ida luba lan hadügün lun léiguadun Hesusu tidoun hasadaran gayara láamuga hárügüdüni, afarúa láamuga hilagubei. 5 Ábati hariñagun: “Moun lumuti wadügüni lidan lufedun Luéyuri Esefuruni luéi hachagaragun gürigia”.

6 Danti le Betaniañein lubéi Hesusu, lúbiñe Simón le meha gawagubei lépüra, 7 aba tiabin aban würi lau aban budéin lauti ibiñein hémeti le wéiriti liserun. Danti le léigiña lubéi Hesusu, aba téseruni ibiñein ligía lábulugun. 8 Dan le harihinbalin disipulugu katei le, aba hagañidun ani aba hariñagun: “Ka san uagu lewesirúa ibiñein le ítara? 9 Gayaraati hamuga buga waluguruni luagu saragu seinsu lun wíchuguni seinsu ligía houn gudemetiña”. 10 Kei aganbagu liña lubéi Hesusu lun le hariñagubei, aba lariñagun houn: “Ka uagu híchiga lidere dan tun würi to? Buiti katei le tadügübei nuagu. 11 Ladüga súnwandan ñéinbaña lan gudemetiña huma, ánheinti au, meredebadina huma súnwandan. 12 Lau téseruni würi to ibiñein hémeti le nuagun, taranseruñein núgubu lubá nabunún. 13 Gayaraati nachoururuni hun le lanme ñein lumuti lapurichihóua uganu buiti lidan sun Ubóu labahüdawagúba giñe le tadügübei würi to lun laritawagún tuagun”.

14 Ábati lidin Húdasi Iskarióte, le ábanbei hádangiñe duusu apostolugu hamoun hábutigu fádirigu 15 ani aba lálügüdüniña: “Kaba híchiga nun anhein nederegera Hesusu hun?”. Aba hariñagun lun híchuguba lan darandi murusun pülata lun. 16 Ligía lúmagiñe lubéi weyu ligía, aba latatirun Húdasi áluaha chansi lun lederegeruni Hesusu houn.

17 Lidan furumiñeti luéyuri fedu le ídanbei Teigúa Fein Maganatu Lébini, aba hayabin lani Hesusu disipulugu álügüdei: “Halía san babusenra lun waransehan lubá wéigini éigini le lánina Luéyuri Esefuruni?”. 18 Aba lóunabuniña: “Heiba uburugu, háluaheime ítaga gürigia ani ábame hariñagun lun: ‘Ariñagati Máisturu: “Yarafaali nóurate. Nefeduhabei Luéyuri Esefuruni hama nani disipulugu búbiñe”’”. 19 Ábati houdin lani Hesusu disipulugu adügei le lariñagubei houn. Aranseha hamuti sun katei lubá Luéyuri Esefuruni.

20 Ñun liña Hesusu luagu dábula hama duusu lani disipulugu dan le laguñeedunbei. 21 Sunti añaha lan eiga, aba lariñagun houn: “Ninarün hau luagu lagarabaaguba lan aban hídangiñe nuagun”. 22 Dan le haganbunbalin lani disipulugu katei le, aba hírudagun súngubei hagía ani kada aban hádangiñe, aba hálügüdüni: “Nabureme, mámatia au, adián?”. 23 Aba lóunabuniña: “Le ádaruti lúhabu úara numa lidoun asiedu, ligíaba agarabaagua nuagun. 24 Lau sun inarüni lan luagu lunti lan nounwen, au le Liráü Wügüri, ítara kei bürüwañu lan nuagu tidan Lererun Bungiu, fugiabume le alugurutina, au le Liráü Wügüri! Buídutimaati hamuga yebe lun úagubei lan nasirua* lan wügüri ligía”. 25 Ábati lálügüdahan Húdasi, wügüri le garabaguamémeelibei luagun Hesusu: “Mámatia au, adián, Máisturu?”. Aba lóunabuni Hesusu: “Anha, amürü guánarügü ariñagubalin”.

26 Sun añahagua lan eiga, aba lárügüdün Hesusu aban fein, lárigiñebeiti líchugun eteingiruni lun Bungiu tuagu, aba láhalahanu fein tuguya ani aba líchugunu houn lani disipulugu, ariñageina: “Hou humóun. Núgubu mini tubéi fein to”. 27 Aba giñe lárügüdün aban weru tau diwéin, aba líchugun eteingiruni lun Bungiu tuagu ani aba líchugunu houn lani disipulugu, ariñageina: “Gurá humá súngubei huguya tídangiñe, 28 ladüga nita mini tubéi diwéin to, ‘le añuuragüdübalin iseri daradu’, hitaü le lunbei lawiyurún luagu hafulesein saragu gürigia, gayara láamuga ferudunawa lan hafigoun. 29 Ninarün hau luagu mátundigiaadina lanme lídangiñe tira beibei darime lachülürün weyu lun natun iseri diwéin huma lídanme Larúeihan Núguchi”. 30 Lagumuhóun, aba heremuhan lun halawahani Bungiu ani aba houdin luagun wübü Oliwu.

31 Ábati lariñagun Hesusu houn lani disipulugu: “Áriebu to, hachugeraguba sun huguya ladüga le lunbei lasuseredun nun, lugundun bürüwañu liña tidan Lererun Bungiu: ‘Hawaraüdaguba mudún lárigiñeme nabuleseiruni hóuniri’. 32 Lau sun lira, lárigiñeme násaaragüdüniwa lídangiñe óunweni, ábame nidin hubá Galiléoun”. 33 Ábati lariñagun Féduru lun Hesusu: “Gayaraati hachugeragun sun ha híbiri ladüga le lunbei lasuseredun bun, anhein au, maweiyasunbadina achugeragua!”. 34 Aba lariñagun Hesusu lun: “Gayaraati nachoururuni bun áriebumeme lan to, lubaragiñe layuguruhan gayu, ǘrüwaalime wéiyaasu bariñagun ibidiñe nan bun”. 35 Aba lóunabun Féduru: “Íbini ánhana ounwe úara buma, maweiyasunbadina ariñaga ibidiñe ban nun”. Ligiaméme giñe hariñagubei sun ha híbiri disipulugu.

36 Lárigiñe, aba lidin Hesusu hau lidoun aban fulasu gíriti Hetsemaní ani aba lariñagun houn: “Ñurú humá ya, néibuga yebe afurieida yagüroun mémeraü”. 37 Ábati lanügüni Hesusu Féduru hama bián lirahüñü Sebedéu lúmagua. Aba latatirun Hesusu asandira saragu íruni ani aba giñe táhüchürün lanigi. 38 Ábati lariñagun houn: “Láfaraadina íruni. Redei humá ya ani agagudúañu humá úara numa”. 39 Lárigiñe ladisedun hawéi murusunraü, aba labuluchagun darí ladagarun lerebe múarugu ani aba layumuragun, ariñageina: “Núguchi, anhein gayara, díreibei uniñein le nuéi. Íbini ítara, adügüwalá le babusenrubei, mama le nabusenrubei”.

40 Lárigiñe katei le, aba lagiribudun le ñeinhin habéi lani disipulugu ani aba ladariruniña arumuga. Ábati lálügüdüni Hesusu Féduru: “Siñati san buga herederun agagudúañu úara numa nírügü luagu aban oura? 41 Agagudúañu humá ani furíei huguyame súnwandan méiguadun humaamuga lidoun óuchawaguni. Lau sun lira, inarüni katei le: íbini busén lan gürigia ladügüni le buídubei, anihein dan hénrengu lan lun”. 42 Ábaya lidin luagu libiaman wéiyaasu afurieida ítara: “Núguchi, anhein siñá lubéi badireiruni uniñein le nuéi, adügüwalá bugundan”. 43 Danya le lagiribudunbei Hesusu, ábaya ladariruniña disipulugu arumuga ladüga láfarahañanu lan lidabu hagu. 44 Ábaya lagararaagun Hesusu afurieida luagu lǘrüwan wéiyaasu ariñageinaléi ligiaméme dimurei. 45 Ábayati lagiribudun le ñeinhin habéi lani disipulugu ani aba lariñagun houn: “Ariha huméi dan le ídanbei harumuga luma hemeraagua! Dan le nederegerúa lan, au le Liráü Wügüri, háhaburugun gafigountiña. 46 Sará humá, keimoun. Anitén le lunbei lalugurunina”. 47 Másugili layanuhan Hesusu, ligía lachülaagun Húdasi, le ábanbei hádangiñe duusu apostolugu, úara hama saragu gürigia ha barüinabaña eféin luma burí wewe háhaburugu. Hóunahan hábutigu fádirigu hama hábutigu huríu gürigia hagía.

48 Ru laali bugati le agarabaagubei luagun Hesusu seini le houn gürigia hagía: “Leme nachuurun hádangiñe, ligía, ragǘ huméi”. 49 Aba lidin Húdasi sügülügü luagun Hesusu ani aba lariñagun lun “Máisturu wei!” rúina ligía aban chuti luagu lubuyubu. 50 Aba lubeiti lálügüdüni Hesusu Húdasi: “Numada, ka gabügürübalibu ñahoun?”. Ábati houdin gürigia hagía árügüdei Hesusu ani aba hanügüni. 51 Ábati lárügüdünu aban hádangiñe ha lúmabaña Hesusu lefeinte ani aba ladürürüni larigei lumusun fádiri le íñutimaabei. 52 Ábati lariñagun Hesusu lun: “Areidabóun befeinte, ladüga sun ha áfarahatiña tau eféin, tauba giñe eféin hafarúa. 53 Saminatibu funagia siñá lan namuriahan luma Núguchi lun lóunahan saragu milu ánheligu lun hageindagun nuéigiñe? 54 Anhein hamugati nadüga lira, ida luba hamugagia lagunfulirun le tariñagubei Lererun Bungiu luagu ítara luba lan lasuseredun katei le?”. 55 Ouraméme ligía, aba lariñagun Hesusu houn gürigia: “Hiábiña san árügüdana tau eféin luma lau wewe kamá hamuga le aban híweruti au? Sagü meha weyu nañuurun arufudaha ténpulurugu ani márügüdün humutina. 56 Lau sun lira, susereti katei le ítara, lun lagunfulirun le meha habürüdübei profetagu”. Ábati hígiruni sun lani disipulugu lábugua ani aba hanurahan.

57 Hati árügüdübalin Hesusu, aba hanügüni lúbiñoun Kaifasi, fádiri le íñutimaabei, le ñein lubéi óundaraguñu liña lan hama arufudahatiña Lilurudun Moisesi luma hama hábutigu huríu. 58 Ñǘdünti Féduru hárigi hárigi mayarafadunga houn, darí lachülürün lidoun tibürürün* luban fádiri le íñutimaabei. Danti le beluhali, aba lañuurun úara hama ha nadagimeinbaña ñein lun larihini kaba lan asusereda.

59 Añahán bugati hábutigu fádirigu hama sun lílana liñun-agei lúrudu huríu áluaha kaba lan iyeeni ariñawagúa luagu Hesusu lun lébuname háfaragüdüni hilagubei. 60 Lídangiñe sun iyeeni le hariñagubei yéetiña ha achülaagubaña, madaritiña ni kata le uágubei gayara lan háfaragüdüni Hesusu hilagubei. Lagumuhóun, aba hachülaagun biama 61 ha ariñagubaña: “Ariñagati wügüri le: ‘Gayaraati nagünrinchagunu litenpulun Bungiu to ani ábayame nararamagüdünu lidan ǘrüwa weyu’”. 62 Ábati lararamun fádiri le íñutimaabei ani aba lálügüdüni: “Móunabuntibu san ni kata? Kaba bariñaga luagu le hariñagubei wügüriña ha buagu?”. 63 Aba lerederun Hesusu maniñu. Ligía lariñagunbei fádiri le íñutimaabei lun: “Fiñubei nun lidan liri Bungiu le wínwanbei anhein amürü lubéi Krístubei, le Liráü Bungiu!”. 64 Ábati lóunabuni Hesusu: “Anha, buguya guánarügü ariñagubalin. Ani ariñagatina hun lúmagiñe lan guentó lun lubaruaguóun harihubadina, au le Liráü Wügüri, ñun luéigiñe lóunwenren Bungiu le gabafubei ararireina siélugiñe lidan dúeri”. 65 Ábati laheiridagunu fádiri le íñutimaabei ladaüragun, ariñageina: “Anabagua laali wügüri le Bungiu! Memegeirúntiwa amu lun híchugun lidurun. Huguya guánarügü aganba humaali lanabaguni. 66 Ka hisaminanbei?”. Ábati hóunabuni: “Lunti lafarún hilagubei!”. 67 Ábati hásueraguni ligibu, rugua hagía agufudein luagu. Ha híbiri, aba hapatarahani, 68 ábatiha hariñagun lun: “Kei amürü lubéi Krístubei, ariñagabéi woun ka lan agayuahabei buagu”.

69 Anihán bugati Féduru ñun lidan tibürürün* luban fádiri le íñutimaabei, aba tariñagun aban nadagimeintu lun: “Buguya giñe aban hádangiñe eyeriñu ha buga éibugubaña luma Hesusu le galiléana!”. 70 Aba lariñagun tun hagibugiñe sun ha ñéinbaña: “Ibidiñeti nun ka lan uagu bayanuha”. 71 Dan le lídinbei luagun lebelaagüle bürürü,* aba tarihini amu nibureintu ani aba tariñagun houn ha ñéinbaña: “Lúmañein bugatia Hesusu le Nasarétüna eyeri le”. 72 Ábaya lariñagun Féduru áfiñureina: “Ibidiñeti wügüri le nun!”. 73 Murusun dan lárigiñe, aba hayarafadun ha ñéinbaña lun Féduru ani aba hariñagun lun: “Furanguti buguya lan aban hádangiñe; lugundun aban ligaburi bayanuhan hama”. 74 Ábati lagumeserun Féduru íñaragua luma áfiñura: “Ibidiñeti wügüri le nun!”. Ouraméme ligía, aba layuguruhan aban gayu. 75 Ábati laritaguni Féduru le buga ariñaga láalibei Hesusu lun: “Lubaragiñe layuguruhan gayu, ǘrüwaalime wéiyaasu bariñagun ibidiñe nan bun”. Ábati láfuridun ani aba láhügüchün ayahuaha.

27 Larugan binaafin, aba hóundaragun sun hábutigu fádirigu hama hábutigu huríu lun hayanuhan hámagua luagu ida luba lan háfaruni Hesusu hilagubei. 2 Ábati hagüraguni ani aba hanügüni ederegera lun gumadimati le gíribei Pilatu.

3 Dan le larihinbalin Húdasi, le buga garabaguaalibei luagun Hesusu, luagu siádiwaali lan Hesusu lun lafarún hilagubei, aba mederaguagüdünhaali lan lisaminan ani aba lidin agiribudagüdei darandi murusun pülata ligía houn hábutigu fádirigu luma houn hábutigu huríu, 4 ariñageina: “Afigouhaadina lau nederegerun aban wügüri madurunti”. Ábati hóunabuni: “Kámegia wama? Buguya ñein!”. 5 Aba lubeiti lachagaruni Húdasi pülata ligía ñein ténpulurugu, aba láfuridun ñéingiñe ani aba lidin átigiragua lungua. 6 Ábati habudahani hábutigu fádirigu pülata ligía múarugugiñe ani aba hariñagun: “Siñatitia wíchuguni pülata le lidoun fulasu le ñein lubéi lareidahóua seinsu ténpulurugu, ladüga ebegi le afayeirúbei lun lafarún* aban gürigia seinsu le”. 7 Lárigiñe hayanuhani hámagua, aba húaradun lun hayusuruni seinsu ligía lun hagañeihan aban fulasu lun ñein lan hábunahoua hilaaña ha ibidiñewabei kátaña lan. 8 Ligía lumoun lubéi dan le añahagua agúaha lun fulasu ligía Fulasu le agañeihóubei lau Hitaü. 9 Ítara liña lagunfulirun le meha ariñawagúbei lau lídehan profeta Heremíasi: “Ragǘ hamuti darandi murusun pülata le afayeirúbei luagu aban wügüri, ebegi le híchugubei fiu hádangiñe lílana Ísraeli luagu 10 ani aba hayusuruni lun hagañeihan aban fulasu, kei líchuguni Heowá* gumadi nun”.

11 Danti le aniha lubéi Hesusu agusera, aba lálügüdüni gumadimati: “Amürü san harúeitebei huríu?”. Aba lóunabun Hesusu: “Anha, buguya guánarügü ariñagubalin”. 12 Sunti añaha lan hábutigu fádirigu hama hábutigu huríu íchiga lidurun, móunabunti Hesusu ni kata. 13 Ligía lálügüdünbalin Pilatu Hesusu: “Le san maganbun bani sun le hariñagubei buagu?”. 14 Ni ítara, móunabunti Hesusu ni kata, maní liña lungua. Adügati katei le lun taweiridun lanigi gumadimati.

15 Héchuti méhati gumadimati ígiragüda aban adaürǘti lidan burí lidaani fedu, furumiñeguarügü adaürǘti le hamuriahan gürigia luma lun lígiragüdüni. 16 Lídounti dan ligía, ñeinñein meha aban wügüri subudiwati le gíribei Barawási adaürǘwa. 17 Aba lálügüdüniña Pilatu gürigia ha óundaragubaña ñein: “Ka hádangiñe bián wügüriña ha habusenrubei lun nígiragüdüni hun: Barawási o Hesusu, le unbei hagúara Kristu?”. 18 Ladüga rúhali buga Pilatu fe ladüga lan hagimugan gürigia lun Hesusu hóudinbei ederegerei lun. 19 Lanwoun lira, óunahaaru buga lúmari Pilatu ariñaga lun, sun aniha lan ñun lidan lálana laguseragüdün: “Mádaraguabatia bungua lumoun eyeri úaraguati le. Ladüga gewenedütina buga luma ani ruti uénedü ligía anufudei nun”. 20 Gañei hamaali bugati hábutigu fádirigu hama hábutigu huríu haritagun saragu gürigia ha ñéinbaña lun hamuriahan lun lígirawagüdün Barawási luma lun lafarún Hesusu hilagubei. 21 Ábayati lálügüdahan gumadimati: “Ka hádangiñe bián wügüriña ha habusenrubei lun nígiragüdüni hun?”, aba hóunabun súngubei: “Ígiragüdabei Barawási!”. 22 Ábati lálügüdahan Pilatu: “Kábati nadüga lau Hesusu, le unbei hagúara Kristu?”. Sun hagía, aba hóunabun: “Dáguabei luagu wagabu!”.* 23 Aba lariñagun houn: “Kagia uagu? Ka wuribati ladügübei?”. Ábatima hagúarahan: “Dáguabei luagu wagabu, waña bun!”.

24 Keiti larihini Pilatu maranserun lan ni kata, adügarügü lan lúntima hachagaragun gürigia, aba lárügüdün duna lun lachibuni lúhabu hagibugiñe súngubei, ariñageina: “Maduruntina lidan lounwen wügüri le. Huguya lun harihin lau lira”. 25 Dan le haganbunbalin gürigia katei le, aba hóunabun: “Wawagunlá léiguada duru luagu lafarún wügüri le luma hawagun wasaanigu!”. 26 Aba lígiragüdüni Pilatu Barawási, aba lóunahan abeichagüdei Hesusu ani lárigiñe, aba lederegeruni houn súdaragu lun háfaruni hilagubei lau hádaraguni luagu wagabu.

27 Ábati hanügüni súdaragu Hesusu lúbiñoun gumadimati, ñein, aba hegeyedaguni súngubei hagía. 28 Aba hagidarunu ladaüragun luéi ani aba hadaürün aban manda funatu luagu, 29 aba giñe hadügün aban ridi lauti hiiyu íchiga lábulugu. Ábati híchugun aban maburu lun lun lárügüdüni lau lúhabu le lóunwenren ani aba hadügün bula lau lau háhuduragun ligibugiñe, ariñageina: “Gabagarilá harúeite huríu!”. 30 Ábati hásueraguni, gidá haméi maburu le lúhaburugubei luéi lun híchaaguni lábulugu. 31 Danti le lásurunbei hadügün bula lau, aba hagidarunu manda tuguya luéi ani ábaya hadaürünu ladaüragun luagu, ábati hanügüni lun hádaraguni luagu wagabu.

32 Dan le áfurideina hamá lau, aba hadunragun luma aban wügüri sirenena ani aba hafosuruni lun ligía lan anügei wagabu le lunbei hayusuruni. 33 Dan le hachülürünbei lidoun aban fulasu gíriti Gólgota —mini lan iri le, Fulasu le ñein lubéi Habu Hilaaña—, 34 aba híchugun diwéin to mígisiwatu lau aban katei gífiti lun Hesusu. Danti le lóuchunbarun, máhati látunu. 35 Lárigiñe hádaraguni luagu wagabu, aba háhurerun ubunuruni lun harihini kaba lan hádangiñe eredera tau ladaüragun. 36 Lárigiñe, aba hañuurun ñein aríaguei. 37 Ani lóugiñe lichügü, bürǘ hamuti ka lan lébunabei lafarún hilagubei: “Anihán Hesusu, le harúeitebei huríu”.

38 Dáguawatiña giñe bián híwerutiña luagu wagabu lóubagiñe, aban luéigiñe lóunwenren, le aban luéigiñe lubaünan. 39 Ábatiha hadügün ha ásügürübaña ñéingiñe bula lau lau hánhinhani hachügü, 40 ariñageina: “Ma nege buguya gayaraabei bagululudunu ténpulu ani ráramagüdayabounme lidan ǘrüwa weyu? Séfuguabagia bungua! Anhein liráü bubéi Bungiu, rariba luéigiñe wagabu!”. 41 Dánduti hábutigu fádirigu kei arufudahatiña Lilurudun Moisesi hama hábutigu huríu, gumesetiña giñe adügei ligiaméme lau hadügün bula lau, ariñageina: 42 “Salba lumutiña amu, lau sun lira, siñati lasalbaragun lungua! Kei ligía lan harúeitebei ísraelina, rarilati guentó luéigiñe wagabu afiñe wamaamuga luagu. 43 Ru laali lafiñen luagu Bungiu; ligíati anhein busén lubéi Bungiu líderaguni, sefuléi guentó, ladüga ariñagaali luougua ‘Liráü Bungiu Au’”. 44 Íbini giñe híwerutiña ha luágubaña wagabu lóubagiñe, anaba hamuti.

45 Kéiburi lúmagiñe ladáün duusu amidirugu darí lumoun ladaürün ǘrüwa rábounweyu, aba laburigadun lidan sun fulasu ligía. 46 Yarafa lun ladaürün ǘrüwa rábounweyu, aba lagúaragun Hesusu lau sun lere: “Eli, Eli, lama sabaktáni?” —mini lan lira, “Nubungiute, Nubungiute, ka san uagu bígirana nábugua?”—. 47 Dan le haganbunbalin fiu hádangiñe gürigia ha ñéinbaña katei le, aba hariñagun: “Láwahaña wügüri le lun Elíasi”. 48 Ábati léibaagun aban hádangiñe adüdüragüda aban mouru* lidan binigá lun línchunu lun Hesusu lau aban maburu lun latun lídangiñe. 49 Ábati hariñagun ha híbiri lun: “Ígirabei! Warihaali anhein ñübuin Elíasi asalbarei”. 50 Ábaya lagúaragun Hesusu lau sun lere ani aba lígiragüdüni lagumuhóun lawaragun.*

51 Sódini, aba taheiridagun kortina to afanreinragubalin fulasu le sándubei luéi le sándutimaabei, lúmagiñe íñugiñe lun ǘnabun, aba lánhingichagun múa, abouha ligía burí dübü. 52 Aba burí labounhan umúahaü darí lun láfuridun saragu hágubu lánigu Bungiu ha meha hilaguaañabaña lídangiñe, 53 ani gíbetiña gürigia arihitiña. (Lárigiñebeiti lásaarun Hesusu lídangiñe óunweni, ñéinñanu hádangiñe gürigia ha arihibalin úgubu burí ligía bóugudi luéi umúahaü ebelurutiña lidoun uburugu le sándubei). 54 Dan le larihinbalin gumadan hama súdaragu ha ñéinbaña óunigirei Hesusu hárabaganali ligía luma katei burí le asuseredubei, aba hanufudedagun saragu ani aba hariñagun: “Furanguti Liráü lan meha Bungiu wügüri le”.

55 Íbini saragu würiña ha meha ñǘbuinbaña luma Hesusu Galiléagiñe lun híderaguni, aríagu haña lun katei burí le lúmagiñe dísegiñe. 56 Ñeinñoun María Magdaléna haganagua, María to lúguchu Santiagu luma Hosesi, ítara kei háguchu lirahüñü Sebedéu.

57 Danti le aguñedeina lan, aba lachülürün aban arimatéana rísiti gíriti Hosé, ábanhali meha hádangiñe lani Hesusu disipulugu wügüri ligía. 58 Ayanuhati wügüri le luma Pilatu, ábati lamuriahani lúgubu Hesusu luma. Aba lubeiti líchugun Pilatu gumadi lun lederegerún lúgubu Hesusu lun Hosé. 59 Ábati lanügüni Hosé lúgubu Hesusu, aba lóuburaguni tidan aban gamisa linu fínutu ani harumatu. 60 Lárigiñe, aba líchuguni lidan aban umúahaü iseri le lachigagüdübei lubarua luagu aban dübü. Ani adügati lun labalabadúniwa aban óunwenbu dübü luagun liyuma umúahaü ligía lun ladouruni ani aba lidin. 61 Ánhounti María Magdaléna tuma to aban María, aba herederun ñun ñein ligibugiñe umúahaü.

62 Laruganbei, lidan weyu le lárigiñebei laransehóun lubá luéyuri emeraaguni, aba hóundaragun hábutigu fádirigu hama fariséugu ligibugiñe Pilatu 63 ani aba hariñagun lun: “Wabureme, haritagua wamagili ariñaga lan marasualuguti le dan meha le wínwangili: ‘Lídounme lǘrüwan weyu, ábame násaaragüdüniwa lídangiñe óunweni’. 64 Óunahagubeiba achoururei lumúaha darime lǘrüwan weyu, mayabin hamaamuga lani disipulugu íweruhei lúgubu ani ábame hariñagun houn gürigia: ‘Saragüdawaali lídangiñe óunweni!’. Lugundun wéiritimaabei iyeeni le sügǘ lau le furumiñeti”. 65 Aba lariñagun Pilatu houn: “Barǘ humá fiu súdaragu lun hóunigiruni umúahaü ani ábame hadügüni sun hiyaraati lun hachoururuni buidu buidu”. 66 Ábati houdin alakürei dübü le luágubei liyuma umúahaü ani aba hígirun súdaragu ñein óunigirei.

28 Dimaasu binaafin, lidan furumiñeti weyu lidan semana,* aba tidin María Magdaléna tuma to aban María aganaridei umúahaü le ñein lubéi labunúa Hesusu.

2 Susereeli bugati aban óunwenbu hárabaganali weyu ligía, ladüga meha rarihali lan aban lani Heowá* ánheli siélugiñe, ñüdün ligía abalabadei dübü le ichugúbei luagu lebelaagüle umúahaü le ñein lubéi labunúa Hesusu; ani aba lañuurun luagu dübü ligía. 3 Ámirihati ligaburi larihíniwa ánheli ligía kei labirihaniga, tiábinti ladaüragun, harutu kei niewe. 4 Wéiriti hanufudedagun óunigihatiña ha ñéinbaña, darí lun hadadagarun, redei hagía mánhingichunga.

5 Ábati lariñagun ánheli ligía houn würiña hagía: “Manufudeda humá; subuditi nun háluahañein lan Hesusu, le ádarawagubei luagu wagabu.* 6 Úati ya, ladüga ítara kei buga lariñaguni hun, saraali lídangiñe óunweni. Higougu, ariha humaamugei le buga ñein lubéi lúgubu. 7 Guentó, heiba furese ariñaga houn lani disipulugu: ‘Saraali Hesusu lídangiñe óunweni, aningira hubá hubá Galiléoun; harihubei ñein’. Anihán le niábinbei ariñaga hun”.

8 Lau sun aba lan hanufudedagun würiña hagía, buin haña giñe lau ugundani ani aba houdin éibaagueina lídangiñe fulasu le ñein lubéi umúahaü, abahüdahei sun le harihibei luma le haganbubei houn lani Hesusu disipulugu. 9 Sunti añangüra lan éibaagueina, aba ladunragun Hesusu hama ani aba lariñagun houn: “Ida hiña?”. Aba hayarafadun lun, bulugua hagía ligibugiñe, ani aba hóuburuni lugudi. 10 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Manufudeda humá. Heiba ariñaga houn níbirigu lun houdin Galiléoun; ñeinba harihana”.

11 Sun añangüra lan würiña hagía luagu héibugun, aba houdin fiu súdaragu uburugun abahüdahei, houn hábutigu fádirigu, ka lan asuseredubei. 12 Ábati hóundaragun hábutigu fádirigu hama hábutigu huríu lun hakutihani kaba lan hadüga, ábati híchugun saragu pülata houn súdaragu hagía, 13 ariñaga hagía houn: “Hariñagame: ‘Dan buga le awanha lubéi arumuga áriebu to, aba hayabin lani Hesusu disipulugu íweruhei lúgubu’. 14 Ánheinti achülüra katei le larigeirugun gumadimati, máhüchüra humá. Wagíaba ayanuha luma”. 15 Ábati hárügüdüni súdaragu pülata ligía ani aba hadügüni le ariñawagúbei houn. Leti hariñagubei aburuchagubei haganagua huríu dagá lumoun guentó.

16 Ánhañati unsu disipulugu, aba houdin Galiléoun, luagun wübü, lun hadunragun luma Hesusu ñein, ítara kei buga lariñaguni houn. 17 Dan le harihinbalin lani disipulugu, aba habuluchagun ligibugiñe. Pero añahein meha hádangiñe, láuñanu machouruni. 18 Ábati lariñagun Hesusu houn: “Rúaali sun ubafu nun dandu sielu kei ubouagu. 19 Heiba lubeiti áluaha gürigia ha lílana sun néchani ani ábame híderaguniña lun nani hamá disipulugu. Badisei humaña lidan liri Úguchili, liri Isaani luma lidan liri sífiri sandu. 20 Arufudaha humá houn lun gaganbadi hamá lun sun le nariñagubei hun. Ani mabulieida huméi luagu húmabadina lan sagü weyu darime lagumuchagüle katei burí le asuseredubei ubouagu”.

O “Hesusu le Mesíasibei”. “Anuadirúaali” lílabei iri Kristu luma Mesíasi.

Lit. “liráü”.

O “nasirua lan”, “lagurahóun”.

Anihán furumiñeti lídangiñe bián-san-darandi-sedü wéiyaasu le ídanbei láfuacha liri Heowá lidan Abürüdǘni Güriegu tidan Bíbülia to. Ariha huméi lila dimurei.

Lidan iñeñein ebüréu bürüwati iri le kei Hesúa o Hosué. Mini lan iri le: “Heowá esefurúnibei”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “nasirua lan”, “lagurahóun”.

Ariha huméi lila dimurei.

O “Mesíasi”, “le anuadirúaalibei”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Másiñati lídangiñe lan aban dimurei ebüréu le mínibei “labouchun nadü” liabin dimurei le.

Ariha huméi lila dimurei.

O “labuluchagüdüniña”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Másiñati luagu lan Huan layanuhóua ya.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “lanpu”, “lusu”, “igemeri”.

Lit. “sinagoga”. Ñein meha hóundaragua huríu lun háhuduragun lun Bungiu.

O “ewanhéliu”.

O “fulasu le ñein lubéi Diisi Uburugu”.

O “lagumuchúniwa lau”. Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “magamaridabá tigibuagun búmari”.

O “lagumuchúniwa lau sun búgubu”. Ariha huméi lila dimurei.

O “lagumuchúniwa lau sun búgubu”. Ariha huméi lila dimurei.

Lidan güriegu, pornéia. Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Layanuhaña luagu lichugún furedeiti magurabunga lun lichugún lanwoun hun danme lafayeirún.

Lit. “íñaaheina fidu”.

O “kei aban iri sagüráuti”, “kei aban iri sánduti”.

Lit. “le salufuribei”.

Ariha huméi lila dimurei.

O “anhein furangu lubéi barihini katei”.

O “anhein memenihabu bubéi”, “áluaha bubéi saragu katei”.

Gürigia ha meseriwidunbaña lun Bungiu.

Ariha huméi lila dimurei.

O “le labusenrubei”.

Ha únbaña hagúara lidan chumagü zorro. Aban animaalu ageiraü Ísraeli le henege ounli.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “eredera méiginga”. Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “hapusarahan”.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “Buídurügüti lun aturiahati lun lachülürün dan lun ítara lan kei lumaisturun, o idamuni kei liyubudiri”.

O “Beelsebub”. Amu iri le aubei lasubudirúa Satanási, le hábuti máfianu.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “aban asarion”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “yogu”. Layanuhóuña luagu aban pisi wewe le líchugubei gürigia légewagu lun lanügün anügüni. Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “Beelsebub”. Amu iri le aubei lasubudirúa Satanási.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “hadiheridun”.

Ariha huméi lila dimurei.

Le giñe gíribei Erodesi Antipasi. Ariha huméi lila dimurei.

O “lani kunpleañu”.

O “tárühali”.

Kéiburi labadinagua 3 luma 6 binaafin.

Ariha huméi lila dimurei.

O “íñaraguti”.

O “letrina”.

Ariha huméi lila dimurei.

O “kananna”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “lubenari Ádesi”, dimurei le ayusurúbei kei hénpulu lun layanuhóun luagu fulasu le ídanbei hemeraagua hilaaña.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “labagaridayaba”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Anuhein Bíbülia to ídanboun láfuacha bérusu le, lau sun lira, máfuachunti lidan abürüdǘni tídangiñeti Bíbülia le binadutimahalibei.

O “nalugurúba”.

Lit. “násaarawagüdüba”.

Lit. “bián drakma”.

Lit. “aban estater”. Saminawati layanuhóuña lan luagu gádürü-drakma.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “le ñeinhin lubéi”.

Anuhein Bíbülia to ídanboun láfuacha bérusu le, lau sun lira, máfuachunti lidan abürüdǘni tídangiñeti Bíbülia le binadutimahalibei.

Lit. “ererehabá lun”.

Lit. “o gañei báalime”.

Ǘrüwa-weinñein meha míñunu denariu lidan diisi milu talentu lauti pülata. Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “agabaraha taali lan”. Lidan güriegu, pornéia. Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “houn lílana Sión”.

Lidan güriegu, osaná. Yúsuati meha dimurei le lun lamuriahóun asalbaruni luma Bungiu luma lun larufudúniwa ugundani.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “siélugiñe”.

O “yarafatimahaña”.

O “hénpulu”, “abahüdaguni”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “lirahüñü”.

Anuhein Bíbülia to ídanboun láfuacha bérusu le, lau sun lira, máfuachunti lidan abürüdǘni tídangiñeti Bíbülia le binadutimahalibei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “adüraaguei lúrudu”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “tagaridun würi lubá tagüriahan”.

Lit. “ladüraawagun lúrudu”, mini lan, harufudun gürigia mabahüdǘni luagu Lilurudun Bungiu.

Mini lan, le aliihabalin le meha labürüdübei Danieli lau lídehan Bungiu.

O “idiheri”.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “sun türibu”.

O “saminati”, “chuti lau”.

Ariha huméi lila dimurei.

Lit. “pülata”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “tupatiunrugu”.

O “magurahóun”, “magüriahóun”.

O “tupatiunrugun”.

O “tupatiunrugu”.

O “patiu”.

Lit. “lebegi hitaü”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

O “aban luwuyeri rifu ñuluti le meha ayusurúbei lun lachuurun duna o lira amu katei”.

O “lounwen”.

O “dimaasu”.

Ariha huméi lila dimurei.

Ariha huméi lila dimurei.

    Garifuna | Biblioteca en Línea (2009-2025)
    Áfurida lídangiñe sesióun
    Agumesera sesióun
    • Garifuna
    • afanreinha huméi
    • Ligaburi larihín
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ida luba layusurún
    • Wani polítika
    • Laranserawagún dátosu
    • JW.ORG
    • Agumesera sesióun
    afanreinha huméi