Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
6-12 LIDAN WIDÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | LÚKASI 17, 18
“Geteingiradi wamá”
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Lk 17:12, 14
diisi wügüriña gawagutiña lépüra: Lidan tidaani Bíbülia, genegeti winwan hamá meha gawagutiña lépüra úara lidan ligiaméme fulasu lun gayara lan hídehan hámagua (2 Ur 7:3-5). Ariñagati meha Lilurudun Bungiu mosu lan hawinwandun dise hawéi ha híbiri gürigia ani lunti lan hawisahan luagu añahein lan lidan somu fulasu lau hagúarahan: “Wíyetina! Wíyetina!” (Fad 13:45, 46). Gaganbaditiña meha gawagutiña lépüra ha lun Lúrudu lugundun aba hararamun dise, mayarafaduntiña lun Hesusu.
arufudagua hungua houn fádirigu: Dan le meha ya lubéi Hesusu ubouagu, inebeti meha Lúrudu lun luma ubafu le ichugúbei houn fádirigu ha ladügawagun Aarón, ligía aba lubéi lariñagun houn gawagutiña lépüra hagía lun houdin arufudagua houngua lun fádiri (Mt 8:4; Mr 1:44). Ariñagati meha Lúrudu le ichugúbei lun Moisesi, anhein lan areidagua aban gürigia le gawaguti lépüra mosu lan meha lidin arufudagua lungua lun fádiri lun lachoururuni areidaguaali lan. Mosu meha giñe lidin ténpulurugu lun ladügüni adagaragüdüni le lariñagubei Lúrudu lunti lan ladügǘn (Fad 14:2-32).
w08-S 1/8 páh. 14 pár. 8, 9
Mabulieida huméi mosu lan geteingiradi humá
Ka ladügübei Hesusu? Ariñagati san somu katei le adügübei lun lasaminarúniwa madurun hamá gawagutiña lépüra ha magiribudunbaña íchiga seremei lun? Según abahüdaguni, aba lálügüdahan Hesusu: “Ma díisiñanu areidagutiña? Hagañagia ha híbiri nefu? Anihángubeirügü lubéi terencha le agiribuda eteingirei Bungiu?” (Lúkasi 17:17, 18).
Furanguti mariban hamá meha wügüriña hagía, lugundun arufuda hamaali meha hagibugiñe saragu gürigia afiñe hamá luagu Hesusu ani gaganbaditiña lun gumadi le líchugubei houn dan le lóunahanbaliña arufudagua houngua houn fádirigu ha Herusalénbaña. Chóuruti teinki hamani le ladügübei Hesusu hawagu. Íbini ítara, marufudun hamuti ani adügati lira lun lírudagun Kristu. Ka wafurendeirubei lídangiñe abahüdaguni le? Ka wadügübei dan le ladügün aban gürigia somu katei buiti wawagu? Rútiwa san seremei lun lau lóufudagun? Másiñati gayara lan wabürühan aban tiraüraü gárada lun o wadügün somu katei lun warufuduni lun seremei wamani luagu le ladügübei wawagu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Lk 17:10
Musu móunitiña wagía: O “málati wani”, “mebegitiwa ni kata”. Lau dimurei le, mama meha lariñaguña Hesusu mosu lan haríagun musu —o lani disipulugu— houngua kei gürigia ha málati hani o ha mebegitiña ni kata. Kei aubei larufudei le líbiri bérusu, layanuhaña meha Hesusu luagu mosu lan ǘnabugu hamá musu, haritagua hameime moun lumuti lan hagurabun lun lichugún uéiriguni o alawahóuni houn luagu hadügüni hawadigimari. Según hariñaguni fiu sásaamu, layusuruña meha Hesusu aban hénpulu le hanarimeti lun lariñagun “mama lan amu katei wagía haweidigia musu ha madünatiña hanügǘniwa kei gürigia súdinitiña”.
(Lúkasi 18:8).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Lk 18:8
afiñeni: O “luwuyeri afiñeni le”. Lidan güriegu, yúsuati aban dimurei lubaragiñe “afiñeni” le arufudubei mama lan meha layanuhaña Hesusu luagu furumiñeguarügü afiñeni, layanuhaña meha luagu aban luwuyeri afiñeni: afiñeni libe le tarufudubei würi to hilaaruboun úmari (Lk 18:1-8). Ha arufudubalin luwuyeri afiñeni lira, afiñetiña luagu lubafu furíei ani líchugubei lan Bungiu haricha ha lanúadirubaña houn. Genegeti ígira lani Hesusu álügüdahani lira mounabúnga lun hakutihani lani disipulugu ida liña lan hafiñen. Lídanñein meha dan abahüdaguni luáguti afiñeni luma furíei le, lugundun sun liña meha layanuhan Hesusu houn lani disipulugu luagu hagagibudaguba lan luma lénrengunga (Lk 17:22-37).
13-19 LIDAN WIDÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | LÚKASI 19, 20
“Le wafurendeirubei lídangiñe hénpulu luáguti diisi murusun seinsu”
jy-S páh. 232 pár. 2-4
Hénpulu luáguti diisi murusun seinsu
Ábati lariñagun houn: “Ñeinñein aban wügüri íñugutiña liduheñu; léibugati wügüri ligía lidoun amu fulasu díseti lun lichugúniwa lurúeiteme lageira, ábayame lagiribudun” (Lúkasi 19:12). Gíbebei meha dan lidura aban wéiyaasu ítarati. Furanguti Hesusu lan “wügüri íñugutiña liduheñu” le aweiyasuhabei lidoun aban “fulasu díseti”, mini lan lira, sielun. Ñeinba meha líridei Lúguchi kei Urúei.
Lidan hénpulu lira, wati “wügüri íñugutiña liduheñu” houn 10 musu lubaragiñe lidin ani ruti aban murusun seinsu le lauti pülata houn kada aban hádangiñe. Ábati lariñagun houn: “Agarabaha huméi seinsu le darí nagiribudun” (Lúkasi 19:13). Wéiriti meha lebegi aban murusun seinsu le lauti pülata, lugundun ligía meha afayeirúbei lun aban ábunaguti luagu lawadigimaridun ǘrüwa hati.
Másiñati ru hamá disipulugu fe ítara haña lan kei 10 musu ha uágubaña layanuha Hesusu lidan hénpulu lugundun ayanuhaali meha hawagu kei gürigia ha nadagimeinbaña lidan alubahani (Matéu 9:35-38). Furanguti mamuriahan lan hama lun halubahan ilaü. Busenrügüti lun hadügün disipulugu lun giñe lílana hamá Larúeihan Bungiu. Lun lira, yusu hamuti disipulugu hadaani, here luma hámati.
jy-S páh. 232 pár. 7
Hénpulu luáguti diisi murusun seinsu
Ánhaña íchiga disipulugu fe ítara haña lan kei musu ha ayusurubalin sun hámati lun hadügün disipulugu, gayaraati hachoururuni luagu gúndaabei lan Hesusu ani líchuguba lan hafayeiruaha luagu sun áfaaguni le hadügübei lidan wadagimanu le. Inarüni ámuñegueinarügü lan le gádanbaliña, chansi le hámabei luma le gayaraabei hadügüni. Íbini ítara, mabulieidun lubéi Hesusu, le meha lunbei liridún kei urúei, sun áfaaguni le hadügübei luma úaraguni le aubei hagunfulirei wadagimanu lánina hadügǘn disipulugu ani labinirubei (Matéu 28:19, 20).
jy-S páh. 233 pár. 1
Hénpulu luáguti diisi murusun seinsu
Féridi lumuti musu le seinsu le ichugúbei lun ladüga máfaagun lan lun laganwoundagüdüni lirisin labureme. Agurabahatiña apostolugu lun Urúeibei lan Hesusu lidan Larúeihan Bungiu. Ligía dan le lubéi haganbunbalin labahüdahan luagu lagumuhóun musu le, másiñati aba lan gunfuranda hamani ánhaña lan máfaagun lun hawadigimaridun mámabaña lan lílana Larúeihan Bungiu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Lúkasi 19:43).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Lk 19:43
baríeiru: O “ayarawaguni lauti wewe”. Ábanrügüñein wéiyaasu layusurún dimurei güriegu kharaks lidan Abürüdǘni Güriegu. Mini lan le “wagabu” o “wewe gágiriti ani hamanati le meha ayusurúbei lun layarawagún aban fulasu”. Gayaraati giñe layusurún dimurei le lun ladimurehóun luagu baríeiru le burí hadügübei súdaragu lau burí wewe. Susereti le lariñagubei Hesusu lidan irumu 70, dan le hiñuragunbei rómana ha lábugiñebaña lagumadihan Titu aban baríeiru lauti wewe geyegu lau uburugu Herusalén. Lau lira, ibihati Titu ǘrüwa katei: lun mebelurun lan éigini uburugun Herusalén, lun manurahan hamá huríu luma lun hederegeragun houngua lun. Lun hadügün rómana aban baríeiru geyegu lau uburugu Herusalén mosu meha háchuahani sun tídibu wewe to ñeinboun.
(Lúkasi 20:38, TNM).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Lk 20:38
Wínwangiña lanügüniña Bungiu sun gürigia: O “ladüga ariha lumutiña kamá hamuga wínwangiña”. Ariñagatu Bíbülia ariha lani Bungiu gürigia le magunfulirunbei lau lugundan kamá hamuga hilaali (Efe 2:1; 1 Ti 5:6). Luagu amu oubaü, ariha lumutiña Bungiu lubúeingu úaraguatiña ha hilaañabaña kamá hamuga wínwangiña, lugundun chóuruti láguyuguagüdübaña lan (Rom 4:16, 17).
20-26 LIDAN WIDÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | LÚKASI 21, 22
“Madiseeli luéyuri wasalbarun”
(Lúkasi 21:25).
kr-S páh. 226 pár. 9
Lagumuchuba Larúeihan Bungiu hau láganiñu
9 Lasaliraguba burí seini sielu. Ariñagati Hesusu lidan profesía: “Ábame laburigadun weyu, marunihalime hati, ábame hábürühan waruguma ha siélubaña”. Uguñe weyu, ariha hamutiña saragu gürigia tábutigu ligilisi kei aban igemeri lidan habagari. Ani yarafaali dan lun marihin hamaaña lanme ítara. Lariñaguña meha giñe san Hesusu ñeinbei lan katei hanarimeguti sielu? Háfuga (Isa. 13:9-11; Hoe. 2:1, 30, 31). Ida lubati hasandiragun gürigia houngua danme harihini lira? Hadiheriduba ladüga ibidiñebei houn kaba lan hadüga (Luk. 21:25; Sof. 1:17). Ladagaruba falalaü hawagu láganiñu Larúeihan Bungiu —dandu urúeigu kei musu— leme hanufude lau “hasaminarun luagu katei le lunbei lasuseredun”. Háluahaba halíaba lan haramudagua ani madaribaña ni aban fulasu chóuruti le ídanti gayara lan hanurahan luéi ligañi Warúeite (Luk. 21:26; 23:30; Aruf. 6:15-17).
(Lúkasi 21:26).
“Hínsiñeguameme humá húmagua keisi íbirigu”
17 Gayaraati manufude wamá (aliiha huméi Ebüréu 13:6). Ánhawa afiñera luagu Heowá, ganigibadiwa lun wawandun turobuli le wéinamuti ani buídubei wasaminan. Líderagubadiwa igaburi le lun wíchugun dǘgüdaguaü houn íbirigu. Ítara luba warufuduni hínsiñe hamá woun (1 Tesalónikana 5:14, 15). Ánhawa afiñera luagu Heowá, gaguraasunbadiwa giñe ani ganigi wagíame danme le lachülürün óunwenbu asufuriruni, ladüga subudi wamuti lesefurubadiwa lan yarafa madise (Lúkasi 21:25-28).
‘Madiseeli luéyuri hasalbarun’
13 Ariñagatu Bíbülia danme lan le híchugun gábara fe hagünrinchawagua lan, ábame ‘hasakürihan’ (Matéu 24:30). Kaba hadüga kristiánugu anuadirúaaña hama ha híbiri lubúeingu Bungiu? Hadügübei le lariñagubei Hesusu: “Danme le lagumeserun burí katei le asusereda, derebuguñu humá lidan hafiñen, iñuragua humeime hichügü, ladüga madiseelime luéyuri hasalbarun” (Lúkasi 21:28).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Lúkasi 21:33).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Lk 21:33
Lagumuchaguba sielu luma ubóu: Arufudati amu burí bérusu magumuchagunbei lan sielu luma Ubóu (Agu 9:16; Sal 104:5; Apu 1:4). Ligía gayara lubéi wasaminarun layusuruña lan meha Hesusu aban hénpulu le hanarimeti lun larufuduni chouru lan lagunfulirun lererun íbini anhein asusereda aban katei le siñati lasuseredun kéiburi lagumuchagun sielu luma Ubóu (konparárü huméi luma Mt 5:18). Ani másiñati giñe layanuhaña lan meha Hesusu luagu “furumiñeti sielu luma furumiñeti ubóu” le uágubei layanuhóua lidan Arufudúni 21:1 keisi hénpulu.
w14 1/10 páh. 19, 20 pár. 15, 16
‘Fádirigubadün ani harúeihaba giñe’
15 Lárigiñebei ladügüni Hesusu Ladinerun Aburemei, adügati aban daradu hama 11 lani apostolugu ha úaraguabaña. Liibe-agei dan wáwati lun aransehani ligía daradu lánina Arúeihani (aliiha huméi Lúkasi 22:28-30). Ámuti daradu le luéi le líbiri daradu le ídanbei Heowá lan aban lídangiñe fánreinti, ánheinti le, Hesusu adügübalin hama lani disipulugu ha anuadirúaañabaña. Dan le meha lariñagunbei Hesusu “níchugunbadün lun harúeihan kei líchugunina Núguchi lun narúeihan”, genegeti layanuhaña lan meha Kristu luagu daradu le meha ladügübei Heowá luma lun aban lan “fádiri lun sun dan, ítara kei Melükisedekü” (Ebü. 5:5, 6).
16 Arufuda hamaali meha 11 apostolugu úaragua hamá lun Hesusu lidan sun óuchawaguni le lásügürübei. Chóurugüda lumuti daradu lánina Arúeihani houn luagu lúmabaña lan sielu, le ñeinba lubéi hañuura luagu lálana arúeihani lun harúeihan ani seriwi hagía kei fádirigu. Gama lumoun, mámarügüñanu meha 11 apostolugu hagía ibihei lubuidun chansi ligía. Arufudaguati Hesusu lungua lun apostolu Huan lidan aban arufudúni, aba lariñagun lun: “Ha agañeirutiña, níchuguba ubaraü houn númagua luagu lálana narúeihan, ítara kei nagañeirun, aba nañuurun luma Núguchi luagu lala” (Aruf. 3:21). Ligíati, lidan daradu lánina Arúeihani añahein 144,000 kristiánugu anuadirúaaña (Aruf. 5:9, 10; 7:4). Anihán daradu le íchugubei chansi houn lun harúeihan luma sielu. Ítara kei dan le tanuadirún aban adari lun tamarieidun luma aban urúei aba giñe tarúeihan luma. Ani tidan Bíbülia wáwati houn kristiánugu anúadirutiña “ladari” Kristu, ani ariñawagúati ítara haña lan “kei aban würi gañüngiru ani haruma tuguya” to lunboun tamarieidun (Aruf. 19:7, 8; 21:9; 2 Ko. 11:2).
27 LIDAN WIDÜ-HATI DARÍ 2 LIDAN NEFU-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | LÚKASI 23, 24
“Aranseñu wamá lun wíchugun ferudun”
(Lúkasi 23:34).
cl-S páh. 297 pár. 16
“Hasubudiruni línsiñehabu Kristu”
16 Anihein amu igaburi súdiniti le ídanbei larufudei Hesusu línsiñehabu Lúguchi buidu buidu: lau gíchigadi lan ferudun (Sálumu 86:5). Arufuda lumuti igaburi le íbini dan le dibiñu liña lubéi luagu wagabu. Samina wamá luagun le: ka lariñagubei Hesusu sun meha aniha lan asufurira aban óunweni nibusigarídünati, dáwaguañu luéigiñe lúhabu luma lugudi? Amuriahati san luma Heowá lun labeichaguniña ha óuserubalin wuriba? Uá, ariñagarügüti lubaragiñe lounwen: “Núguchi, feruduna baña ladüga ibidiñeti houn ka lan hadügübei” (Lúkasi 23:34).
(Lúkasi 23:43, TNM).
g-S 2/08 páh. 11 pár. 5, 6
Feruduna lumuti san Bungiu figóu wéinamuti?
Mámarügüñein lun figóu letenira Heowá, téniti giñe lun ligaburi gürigia le afigouhabei (Isaíasi 1:16-19). Samina humá murusun hawagun bián wügüriña wuribatiña ha ádarawagubaña luagu wagabu lóubagiñe Hesusu. Furanguti meha áfarahaaña lan lugundun ariñagati aban hádangiñe: “Wagía, gadünatiwa lun wasufurirun ladüga wafayeihaña luagu wadüga; ánheinti wügüri le [Hesusu,] madügünti ni kata wuribati”. Arufudati dimurei burí le lariñagubei gáfarahaditi le subudi lan meha somu katei lun luagu Hesusu, ani chóuruti subudi lan meha ligía ínchahabalin lun lasansiruni ligaburi. Ítara liña larufuduni katei le lamuriahabei luma Hesusu: “Haritaguabatia nuagun danme le lagumeserun Barúeihan”. Ida liña lóunabun Kristu lun le lamuriahabei wügüri ligía tau sun lanigi? Ariñagati lun: “Nariñaga bun uguñe: Númabadibu lidan Paraísu” (Lúkasi 23:41-43, TNM).
Ráramagua humá asaminara luagun le: dan le layanuhanbei Hesusu lubaragiñe lounwen, ariñagati fiu dimurei le arufudubei gudemehabu lan lun wügüri le ánharubei gadüna lani lafarún hilagubei. Ruti katei le aban óunwenbu awalidaguni! Ligía gayara lubéi wachoururuni wéiribei lan lugudemehabu dandu Hesukrístu kei Heowá, le Lúguchi, houn sun ha asakürihabaña tau sun hanigi, meberesenga ka lan meha figóu hadügübei (Rómana 4:7).
(Lúkasi 24:34).
cl-S páh. 297, 298 pár. 17, 18
“Hasubudiruni línsiñehabu Kristu”
17 Másiñati ligaburi lan lóuseruni Hesusu Féduru, le meha hínsiñehabubei lun saragu, añuludaguagüdabarun wanigi luagu ligaburi líchigadi Hesusu ferudun. Lidan weyu 14 lidan hati Nisán, guñoun le lubaragiñebei lounwen Mesíasi, ariñagati Féduru lun: “Nabureme, aransetina lun nidin buma furisunrugun, o lun lan nounwen buma”. Íbini ítara, ariñagati murusun dan lárigiñe ibidiñegubei lan Hesusu lun. Abahüdagua tumuti Bíbülia woun ka lan asuseredubei dan le leyeedagunbei disipulu le lau Hesusu luagu lǘrüwan wéiyaasu: “Aba ladigiragun Wabureme Hesusu ariha luagun”. Ábati “láfuridun Féduru, aba layahun lau igarigu” ladüga lanarime lidiheri luagu figóu wéiriti le ladügübei. Weyuméme ligía, dan le lóunwenbei Kristu, háfuga álügüdagua lan Féduru lungua: “Feruduna lumutina funa san Nabureme?” (Lúkasi 22:33, 61, 62).
18 Magurabahanti Féduru saragu dan lun lasubudiruni óunabagülei. Águyuguati Hesusu binaafin, weyu 16 lidan hati Nisán ani genegeti ñüdün lan áluahei Féduru weyuméme ligía (Lúkasi 24:34; 1 Korintuna 15:4-8). Ka uagu buidu lubéi lóuserun Hesusu luma gürigia le meha eyeedagubei lau? Háfuga busén lan meha lachoururagüdüni lun apostolu le asakürihabei hínsiñegili lan lun. Ani mámarügüñein lira ladüga lun líderaguni asandiragua lungua buidu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Lúkasi 23:31).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Lk 23:31
tídibu wewe le dǘdügili, [...] lau le mábeihali: Genegeti layanuhaña lan meha Hesusu hawagu huríu. Ítara haña meha kei aban tídibu wewe le mábeimemeeli lau sun meha aniheingua lan murusun fánreinti le dǘdügili luagu ladüga aniheingua lan meha Hesusu ñein hama fiu huríu ha afiñetiña luagu. Yarafaali meha dan lun lafarún Hesusu hilagubei ani hanúadiruaba meha huríu ha úaraguatiña lau sífiri sandu lun hádangiñe hamá kristiánugu anuadirúaaña (Rom 2:28, 29; Gal 6:16). Danme meha lasuseredun lira, hilañu haba meha ísüraelina lidan hamadagua luma Bungiu kei aban tídibu wewe le mábeihali (Mt 21:43).
(Lúkasi 23:33, TNM).
nwtsty dibuhu luma bidéu
Gürabu charuñu luagu labu lihilin ugudi
Tidan iyawaü to arihúati aban kopia lánina labu lihilin ugudi le uágubei charuñu lan aban gürabu le unsu dimí sentimeturu limigifen. Sásaamu adarirubalin le meni meni abun lidan irumu 1968 dan le hachíahanbei luagun nórute libiti Herusalén, lídangiñeti hadaani rómana abun ligía. Arufudati lira mosu lan meha yusua lan gürabu lun hádarawaguniwa adaürǘtiña luagu wagabu dan le hafarún. Háfuga ítara liña lan meha gürabu le kei le hayusurubei súdara rómana lun hadibiragüdüni Hesukrístu luagu wagabu. Dariwati labu lihilin ugudi ligía tidan aban gafu lautu dübü, le meha ñeinhin lubéi lichugúa habu hilaaña dan le mábeihali lárigiñe lañaladun hágubu. Arufuda lumuti lira gayara lan meha labunún gürigia le óunwebei dibiñu luagu wagabu.