Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 LIDAN SEINGÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 17-19
“Ariha humaña amu ítara kei larihiniña Heowá”
Furendei wamá lídangiñe binadu sügǘ
7 Guentó ariha waméi hénpulu le líchugubei Hosafátü, le liráü Asá. Gíbeti meha igaburi le hínsiñeti lun Heowá luagu. Dan le lafiñerunbei Hosafátü luagu Heowá, adügati saragu katei buiti. Íbini ítara, desidírüti giñe wuriba lidan fiú katei. Kei hénpulu, adügati lun lamarieidun lisaani tuma liráü aban urúei wuribati gíriti Aabü. Lárigiñe, íderagua lumuti giñe Aabü lidan aban wuribu kóntüra síriana, íbini wéridi lani profeta Mikaíasi lun madügün lani. Lidan wuribu ligía, aba hábürühan súdaragu síriana luagun Hosafátü ani háfaraali yebe (2 Krónikasi 18:1-32). Dan le lagiribudunbei Hosafátü Herusaléun, aba lálügüdüni profeta Heú: “Ka uagu bíderaguei le wuribabei ani gamadagua buguya hama láganiñu Wabungiute?” (aliiha huméi 2 Krónikasi 19:1-3).
Mabulieida huméi hínsiñe humá lun Heowá
8 Busenti Heowá wasubudiruni metenirun lan lun wachara, lun lan katei buiti le wadügübei letenira (2 Krónikasi 16:9). Ariha waméi le asuseredubei lun lurúeite Hudá le gíribei Hosafátü. Aba desidírü lan lun lóundarun lumoun Aabü le lurúeite Ísüraeli lun lawuribuhan hama síriana. Ariñagatiña 400 profetagu yéetiña lun Aabü lagañeirubei lan wuribu. Gama lumoun, aba lariñagun aban profeta inarüniti gíriti Mikaíasi lun Aabü luma lun Hosafátü ánhaña lan awuribuha, heferidirubei lan wuribu. Ani ligía asuseredubei. Hilati Aabü lidan wuribu ani ítagaraüyebe giñe lounwen Hosafátü. Aba lóunahani Heowá Heú lun lererehan lun Hosafátü luagu katei wuribati le desidírü lubéi, luma lun lariñagun lun: “Anihein amu katei buiti luagu bufulesein” (2 Krónikasi 18:4, 5, 14-22, 33, 34; 19:1-3).
9 Ka burí meha katei ladügübei urúei Hosafátü? Saragu irumu lubaragiñe dan ligía óunaha lumutiña meha urúeigu, ladügawagun Lewí hama fádirigu lun hegeyedaguni Hudá arufudahei lilurudun Bungiu houn sun gürigia. Barüti meha katei ligía lubuidun resultóu, lugundun íbini gürigia lídangiñetiña amu ageiraü furendeitiña luagu Heowá (2 Krónikasi 17:3-10). Íbini adüga lan Hosafátü aban katei wuribati, mabulieidun lumuti Heowá katei buiti le meha ladügübei. Ka larufudahabei le woun? Íbini lan chará wamá sun wagía, ánhawa áfaagua lun wasigirun eseriwida lun Heowá, hínsiñememebadiwa lun ani mabulieidun lubéi katei buiti le adüga wamaalibei.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
w17.03 páh. 17, 18 pár. 10, 11
Seriwi wamá lun Heowá tau sun wanigi
10 Gasaaniti meha Asá aban gíriti Hosafátü. Ariñagatu Bíbülia: “Éibugati [...] Hosafátü lau úarani kei bugaha Asá le lúguchi” (2 Krónikasi 20:31, 32). Ida liña ladügüni? Falá lumuti lani lúguchi hénpulu ani ínchaha lumutiña lílana ageiraü lun hasigirun áhuduragua lun Heowá. Óunahati fiú wügüriña lidoun burí uburugu le lábugiñebei larúeihan Hudá lun harufudahani houn lílana uburugu ka lan tariñagubei “liliburuna lilurudun Wabungiute” (2 Krónikasi 17:7-10). Ñǘdünti meha Hosafátü íbini lidan burí fulasu le lábugiñebei lagumadihan arúeihani le nórutebei lun Ísüraeli, chülǘ lidoun luwübüri Éfürain, lun líderaguniña gürigia lunya háhuduragun lun Heowá (2 Krónikasi 19:4). Aban meha urúei Hosafátü le “áluahabalin Wabungiute lau sun linarün” (2 Krónikasi 22:9).
11 Uguñe weyu, busenti Heowá lun hafurendeirun gürigia ha lídangiñetiña sun ubóu luagu, ani gayarati wíderaguniña gürigia hagía lun hasubudiruni. Álügüdagua wamá woungua: “Áfaaguatina san lun napurichihan sagü hati? Hínsiñeti hamuga san nun níchugun aturiahani tídangiñeti Bíbülia lun somu gürigia lun giñe leseriwidun lun Heowá? Furíeitina san lun Heowá lun líderagunina?”. Ánhawa áfaagua, líderagubadiwa Heowá lun wagumeserun aban aturiahani tídangiñeti Bíbülia. Wíchuguña hamuga san aturiahani tídangiñeti Bíbülia lun somu gürigia íbini anhein mosu lubéi wayusuruni dan le direi wamaalibei lun wemeraagun? Haritagua waméi áfaagua lan Hosafátü lun líderaguniña gürigia lunya heseriwidun lun Heowá. Gayarati giñe wáfaagun lun wíderaguniña ha máfuridunhaña apurichiha. Ani adügatiña giñe wéiyaaña lidan afiñeni aransehani lun houdin íchiga ídemuei houn ha bugawañabaña lídangiñe damuriguaü ani háfuga ígira hamaali lan figóu le meha hadügübei.
8-14 LIDAN SEINGÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 20, 21
“Afiñe humá luagu Heowá le Hubungiute”
Lun wásügürün lau ibagari, mosu lidan wamá aban
8 Lidan lidaani urúei Hosafátü, gagibuguatiña meha lumutuniña Bungiu hama “saragu súdaragu” ha meha busenbaña hagayuahan hawagu (2 Kro. 20:1, 2). Ida liña meha hóunabun lubúeingu Bungiu? Lubaragiñe hageindagun lau habafu guánarügü, aba hafiñerun luagu Heowá (aliiha huméi 2 Krónikasi 20:3, 4). Máluahantiña meha haranseruni turóbuli sin lídehan Bungiu, según le lídanbei hasaminan. Ariñagatu Bíbülia “rara haña [lan] buga sun lílana Hudá ligibugiñe Wabungiute hau sun hámarigu, harahüñü hama irahüñü ha ñǘbüritimagiñabaña” (2 Kro. 20:13). Rédeitiña súngubei lidan aban, meberesenga harumudiri, ani gaganbaditiña lun ladundehan Heowá lau afiñeni. Kei resultóu, góunigi lumutiña Heowá hawéi háganiñu (2 Kro. 20:20-27). Ma lubuidun hénpulu le hígirubei woun luagu ida luba lan hararamun lumutuniña Bungiu lun óuchawaguni!
Íbirigu ha sun liña hamarieidun, rugua humá hungua lun heseriwidun lun Heowá
7 Óunaba lumuti Heowá Hosafátü liyumulugugiñe aban lewita le gíribei Haasieli. Ariñagati: “Deregüdagua humá, harihubei ida luba lan lesefurunün Wabungiute” (2 Kro. 20:13-17). Ma lubuidun katei le ladügübei lubá lidin awuribuha! Mama lúmagiñe aban wügüri liabin adundehani le, lúmagiñe Heowá liabin. Afiñeti meha Hosafátü luagu Lubungiute ani gaganbaditi lun. Dan le láfuridunbei urúei habaroun láganiñu, aba líchuguniña wügüriña ha úaboun ni aban áruma háhaburugu ubaráü ani eremuheina houdin. Ítara kei füramase lani Heowá lun Hosafátü, gañei lumutiña Hosafátü súdaragu áganiñu (2 Kro. 20:18-23).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
it-2-S páh. 33 pár. 5, 6
Jehoram
Jehoram no siguió los caminos justos de Jehosafat su padre, debido, al menos en parte, a la mala influencia de su esposa Atalía. (2Re 8:18.) Jehoram no solo asesinó a sus seis hermanos y a algunos de los príncipes de Judá, sino que también apartó de Jehová a sus súbditos para que sirvieran a dioses falsos. (2Cr 21:1-6, 11-14.) Todo su reinado se caracterizó tanto por disturbios internos como por conflictos externos. Primero Edom y más tarde Libná se sublevaron contra Judá. (2Re 8:20-22.) En una carta a Jehoram, el profeta Elías advirtió: “¡Mira!, Jehová va a asestar un gran golpe a tu pueblo y a tus hijos y a tus esposas y a todos tus bienes. Y estarás con muchas enfermedades, con una dolencia de los intestinos, hasta que los intestinos se te hayan salido debido a la enfermedad día a día”. (2Cr 21:12-15.)
Todo ocurrió exactamente de esa manera. Jehová permitió que los árabes y los filisteos invadieran la tierra y tomaran cautivos a las esposas y a los hijos de Jehoram. Únicamente permitió que escapase el hijo más joven de Jehoram, Jehoacaz (llamado también Ocozías); sin embargo, esta concesión se hizo solo por causa del pacto del Reino con David. “Después de todo esto Jehová lo plagó [a Jehoram] en los intestinos con una enfermedad para la cual no había curación.” Dos años más tarde, “se le salieron los intestinos” y con el tiempo murió. Así terminó la vida de este hombre inicuo, que “se fue sin ser deseado”. Fue enterrado en la Ciudad de David, “pero no en las sepulturas de los reyes”. Su hijo Ocozías le sucedió en el trono. (2Cr 21:7, 16-20; 22:1; 1Cr 3:10, 11.)
15-21 LIDAN SEINGÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 22-24
“Ruti Heowá hafayeiruaha ha ganigibaña”
Ganigiti meha Hoyadá
Atalía meha tíribei aban tisaani Hesawéli ani wéiriti meha turiban kei túguchu. Maríeitu luma lurúeite Hudá. Dan le lóunwenbei tani weiriei, aba larúeihan tisaani. Lárigiñebei lounwen tisaani, adügaguatu Atalía tungua urúeime Hudá. Hóuchatu táfaraguniña sun ha gayaraabei harúeihan teweñegua. Íbini tibañan! Hanufudetiña meha sun gürigia tuéi.
Dandu Hoyadá, fádiri le íñutimabei, kei Hosewa to lani weiriou, subudi hamuti meha sun wuribani le tadaagubei Atalía. Ru hamuti habagari lidoun denchaü lun haramudun aban hádangiñe tibañan Atalía, aban irahü figigili gíriti Hoasi. Ténpulurugu laweirida.
Ganigiti meha Hoyadá
Dan le sédühali irumu lau Hoasi, óundaraguagüda lumutiña Hoyadá hábutigu óunigihatiña hama lewitagu, lariñaga houn: “Góunigi huméi tubenari ténpulu, mígira humá lun lebelurun ni aban ñeinhin”. Aba líchuguni Hoyadá ridi lábulugu Hoasi lun ligía lan urúei Hudá. Ábati hagúarahan lílana Hudá: “Gabagarilá urúei!”.
Dan taganbunbalin urúei Atalía hareinchun gürigia, aba téibaagun ténpulurugun. Dan tarihinbalin iseri urúei, aba tagúaragun: “Garabaguaadün nuagun! Garabaguaadün nuagun!”. Aba hárügüdünu hábutigu óunigihatiña urúei wuribatu to, aba hasagarunu bóugudin, ábati háfarunu hilagubei. Kei meha furendeihaña lan ísüraelina bandi katei wuribati túmagiñe Atalía, kaba méhati adügǘwa?
it-2-S páh. 1008 pár. 6
Sepultura
Al justo sumo sacerdote Jehoiadá se le concedió el honor de ser enterrado en “la Ciudad de David junto con los reyes”, siendo la única persona conocida que recibió tal distinción sin pertenecer al linaje real. (2Cr 24:15, 16.)
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
it-2-S páh. 1221
Zacarías
12. Hijo del sumo sacerdote Jehoiadá. Tras la muerte de Jehoiadá, el rey Jehoás siguió malos consejos, en vez de hacer caso a los profetas de Jehová, y se apartó de la adoración verdadera. Zacarías, que era primo de Jehoás (2Cr 22:11), amonestó con severidad al pueblo en cuanto a este proceder, pero en vez de arrepentirse, lo apedrearon en el patio del templo. Las palabras de Zacarías al morir fueron: “Jehová lo vea y lo reclame”. Se le concedió esta solicitud profética, pues Siria causó gran daño a Judá, y además Jehoás fue asesinado por dos de sus siervos “a causa de la sangre de los hijos de Jehoiadá el sacerdote”. La Versión de los Setenta y la Vulgata dicen que Jehoás fue muerto para vengar la sangre del “hijo” de Jehoiadá. Sin embargo, tanto el texto masorético como la Versión Peshitta siriaca utilizan el plural “hijos”, posiblemente para denotar la excelencia y dignidad del profeta y sacerdote Zacarías, el hijo de Jehoiadá. (2Cr 24:17-22, 25.)
22-28 LIDAN SEINGÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 25-27
“Anihein gíbeti luma Wabungiute lun líchugun sügǘ lau lira bun”
it-2-S páh. 29 pár. 8
Jehoás
En una ocasión Jehoás le prestó 100.000 hombres al rey de Judá para luchar contra los edomitas. Sin embargo, fueron despedidos siguiendo el consejo de un “hombre del Dios verdadero”; y aunque se les había pagado de antemano 100 talentos de plata (660.600 dólares [E.U.A.]), se encolerizaron por ser enviados a sus casas, probablemente debido a que perdieron la parte que esperaban del botín. Por tanto, después de su regreso al N., saquearon las ciudades del reino meridional, desde Samaria (quizás su base de operaciones) hasta Bet-horón. (2Cr 25:6-10, 13.)
Ida luba gayara lan wouchuni lubuidun Heowá
16 Aranseñu humá lun hadügün sákürifisiu luagu Heowá. Lun hagundaaragüdüni Heowá memegeiruntün lun hadisedun luéi lubuidun hidaani (Apur. 5:19, 20). Ligíati ánhein maganwoundagüdün wamá weseriwidun lun Bungiu ladügarügü mabusenrun wamá wadügün sákürifisiu, gayaraabei lasuseredun woun kei lasuseredun lun wügüri le uágubei labahüdahan Hesusu wügüri meha le buídubei dan un gama lumoun aba labulieidagun luéi Bungiu (aliiha huméi Lúkasi 12:16-21). Ariñagati aban íbiri le gíribei Christian, le awinwandubei hageira Faransu: “Mama meha níchuguñein le buídutimabei númagiñe ni nidaani ni nere lun Heowá ni houn niduheñu”. Ligía meha tuma lani weiriou aba hanúadirun heseriwidun kei prekursorugu, lun gayara lan hibihini, mosu meha hígiruni hawadigimari. Lun gayara lan hanuriagun houngua aba hadararun aban liraüraü bísinisi lánina arumadahani ani furendeitiña agundaara lau murusun le hámati. Sagati san buiti lídangiñe? Ariñagati: “Gúndaatiwa lau wapurichihan luma lau warihiniña aturiahatiña tídangiñe Bíbülia hama gürigia ha wabisidahabaña afurendeira luagu Heowá”.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
w07-S 15/12 páh 10 pár. 1, 2
¿Tiene usted un mentor espiritual?
UZÍAS fue nombrado rey de Judá a la temprana edad de 16 años. Gobernó durante más de cinco décadas, entre el siglo IX y el VIII antes de nuestra era. Desde su juventud, Uzías hizo “lo que era recto a los ojos de Jehová”. ¿Qué influyó en él para que fuera por ese buen camino? El relato histórico afirma: “[Uzías] continuamente tendió a buscar a Dios en los días de Zacarías, el que instruía en el temor del Dios verdadero; y, en los días de buscar él a Jehová, el Dios verdadero lo hizo próspero” (2 Crónicas 26:1, 4, 5).
Aparte de lo que dice este relato bíblico, no se conoce mucho más sobre Zacarías, el mentor, o consejero, del rey. Pero sin duda ejercía una gran influencia positiva sobre el joven monarca, puesto que se indica que lo “instruía en el temor del Dios verdadero”. La obra The Expositor’s Bible comenta que Zacarías era obviamente “un hombre versado en las Escrituras, con amplia experiencia espiritual y capacidad para transmitir sus conocimientos”. Un comentarista bíblico lo describe así: “Consejero sabio y piadoso, quien era experto en entender el sentido y las lecciones de las antiguas profecías, y que ejercía una saludable influencia sobre [Uzías]”.
29 LIDAN SEINGÜ-HATI DARÍ 4 LIDAN SISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 28, 29
“Gayaraati úaragua ban lun Heowá íbini madügün hamani bagübürigu”
Áyeiha wamaña lumadagu Heowá
8 Mítaranti meha gádanti Esekíasi kei Rudu. Haganagua meha gürigia ha yebe füramase háañabaña úaraguabaña lan lun Heowá laweirida Esekíasi. Gama lumoun, múaraguntiña meha sun ísüraelina lun Heowá. Kéiburi lúguchi Esekíasi, aban meha urúei wuribati. Marufudunti meha ni murusun inebesei tuagu litenpulun Bungiu ani aba ladügün lun háhuduragun lílana ageiraü houn búngiugu mama inarünitiña. Darí lun lágudahan saragu hádangiñe líbirigu Esekíasi keisi sákürifisiu houn búngiugu mama inarünitiña. Chóuruti ariha lan meha Esekíasi katei wuribati dan le ñǘraügili (2 Urúeigu 16:2-4, 10-17; 2 Krónikasi 28:1-3).
Áyeiha wamaña lumadagu Heowá
9 Kei mabuidun lubéi hénpulu le líchugubei lúguchi Esekíasi lun, gayarati hamuga meha tagahüdün lanigi o lagañidun luma Heowá. Gama lumoun, madügün lumuti Esekíasi katei le. Uguñe weyu, añahein bandi gürigia ha mawinwandungiña katei hénrenguti kei meha Esekíasi, gama lumoun saminatiña garicha hamá lun hagañidun luma Heowá luma tuma lóundarun (Ariñawagúni 19:3). Añahein amu saminatiña kei lan le maganbadi habéi haduheñu lun Heowá, mosu lan wuribabei lan habagari ani aba hadügüni katei burí le ídanbei hacharara hagübürigu (Esekiéli 18:2, 3). Inarüni san le?
10 Arufuda lumuti lani Esekíasi hénpulu iyeeni lan katei le. Úati resun buiti lun wagañidun luma Heowá. Mama ligía gadurunbei luagu lasuseredun katei wuribati houn gürigia (Hobu 34:10). Inarüni gayara lan harufudahan agübürigu houn hasaanigu lun gürigia hamá buítiña o wuribatiña (Ariñawagúni 22:6; Kolosana 3:21). Gama lumoun, moun lumuti wasaminarun wagübüriguba lan desidírü anhein buídubadiwa lubéi o wuribabadiwa lan. Ka uagu? Ladüga ruti Heowá ubafu woun sun wagía lun gayara lan desidírü wamá kaba lan wadüga (2 Lúrudu 30:19). Ida liña layusuruni Esekíasi iyarani le luágubei?
11 Íbini lúguchi lan meha Esekíasi aban hádangiñe urúeigu ha wuribatimabaña Hudá, Esekíasi meha aban hádangiñe ha buídutimabaña (aliiha huméi 2 Urúeigu 18:5, 6). Ka meha uagu buidu lubéi ligaburi urúei le? Ladüga aba lan desidírü lan masigirun lani luriban lani lúguchi hénpulu. Aba desidírü lan laganbuni hadundehan lánigu Heowá profeta, kéiburi Isaíasi, Mikeasi luma Oseasi. Ítara liña gayara lan laransehani saragu katei mabuidunti le ladügübei lúguchi. Arumadaha lumutu ténpulu, amuriahati ferudun luma Heowá luagu hafigoun lumutuniña ani günringua laña guáriua ha lídanbaña sun ageiraü (2 Krónikasi 29:1-11, 18-24; 31:1). Dan lárigiñe, dan le lageindagunbei aban urúei ágani kóntüra Herusalén, arufudati Esekíasi afiñeni luma ganigi. Ani ariñagati giñe houn gürigia lun hafiñerun luagu lóunigirubaña lan Heowá (2 Krónikasi 32:7, 8). Lidan aban ókaasion aba lóuserun lau íñuguni, gama lumoun ánhati lun lererehan Heowá ani ábaya ǘnabugu lan (2 Krónikasi 32:24-26). Kei le aubei warihei, mígirunti Esekíasi lun ladügün luriban hani liduheñu hénpulu lun lagadeiruni libagari. Arufudati meha gamadagua lan luma Heowá. Chóuruti lunti lan wasigiruni lubuidun lani hénpulu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
w12-S 15/2 páh. 24 pár. 6, 7
Natán, leal defensor de la adoración pura
Puesto que Natán era un fiel siervo de Jehová, apoyó con entusiasmo el proyecto de David de construir el primer centro permanente de la adoración pura en la Tierra. Sin embargo, parece que en esa ocasión expresó sus propios sentimientos en vez de hablar en nombre de Jehová. Esa noche, Dios le mandó que llevara al rey un mensaje distinto: David no construiría el templo, sino uno de sus hijos. Ahora bien, por orden divina, Natán también le anunció que Dios hacía un pacto con él por el cual su trono quedaría “firmemente establecido hasta tiempo indefinido” (2 Sam. 7:4-16).
Como vemos, la opinión de Natán respecto a la construcción del templo difería de la voluntad de Dios. No obstante, este profeta humilde se sometió de buena gana al propósito de Jehová y lo apoyó sin quejarse. Si Dios tuviera que corregirnos de algún modo, haríamos bien en seguir el ejemplo de Natán. El hecho de que siguiera ejerciendo funciones de profeta indica que no perdió el favor divino. En efecto, parece que Jehová lo inspiró, junto con “Gad el hombre de visiones”, para dirigir a David en organizar a 4.000 músicos en el servicio del templo (1 Cró. 23:1-5; 2 Cró. 29:25).
5-11 LIDAN SISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 30, 31
“Adügati lidan wamá aban lun wasandiragun woungua buidu”
it-1-S páh. 905 pár. 4
Ezequías
Su celo por la adoración verdadera. Ezequías demostró su celo por la adoración de Jehová tan pronto como ascendió al trono, a la edad de veinticinco años. Su primera acción fue abrir de nuevo el templo y repararlo. Luego reunió a los sacerdotes y a los levitas, y les dijo: “Está junto a mi corazón el celebrar un pacto con Jehová el Dios de Israel”. Este fue un pacto de fidelidad, como si se inaugurase de nuevo en Judá el pacto de la Ley, que se había pasado por alto aunque todavía estaba en vigor. Con gran tesón, procedió a organizar a los levitas en sus servicios, y restableció las disposiciones para los instrumentos musicales y el canto de alabanzas. Era el mes de Nisán, cuando se celebraba la Pascua, pero tanto el templo como los sacerdotes y los levitas estaban en una condición inmunda. Sin embargo, para el día 16 de Nisán se había limpiado el templo y restaurado sus utensilios. Entonces tenía que hacerse una expiación especial por todo Israel. En primer lugar, los príncipes llevaron sacrificios, ofrendas por el pecado a favor del reino, el santuario y el pueblo. Después, el pueblo presentó miles de ofrendas quemadas. (2Cr 29:1-36.)
it-1-S páh. 905 pár. 5
Ezequías
Puesto que la inmundicia del pueblo impidió que se observase la Pascua en la fecha habitual, Ezequías se valió de la ley que permitía que los que estaban inmundos la celebrasen un mes más tarde. De manera que no solo convocó a Judá, sino también a Israel, enviando cartas mediante correos a todo el país, desde Beer-seba hasta Dan. Muchos se mofaron de los correos, pero algunas personas, en especial de Aser, Manasés, Zabulón, Efraín e Isacar, se humillaron y asistieron. Además, también estuvieron presentes muchos otros adoradores de Jehová que no eran israelitas. Es probable que los residentes del reino norteño que estuviesen a favor de la adoración verdadera tuvieran dificultades para asistir, pues, al igual que los mensajeros, se enfrentarían a la oposición y burla del reino de diez tribus, ya decadente, sumido en la adoración falsa y hostigado por la amenaza asiria. (2Cr 30:1-20; Nú 9:10-13.)
Kátaña san sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña uguñe weyu?
8 Amisuraha lumutiña meha Esekíasi sun lílana Hudá lun hefeduhani Luéyuri Esefuruni, lárigiñe aba hefeduhani tufedun Fein maganatu Lébini, le adurarubei sedü weyu. Wéiriti meha hagundan gürigia lau fedu ligía darí lun hasigirun efeduha sedü weyu lanwoun. Ariñagatu Bíbülia: “Ñeinñein lubeiti saragu ugundani Herusalén, lugundun lúmagiñe bugaha lidaani urúei Salomón le liráü Dawidi, masuseredunti katei líbeina le ñein” (2 Kro. 30:25, 26). Ma meha lanarime dǘgüdaguaü le líchugubei fedu lúmagiñeti Bungiu ligía houn sun lílana Hudá! Aliihatiwa lidan 2 Krónikasi 31:1: “Dan lagumuchunbei sun fedu [...], aba habouhaniña guáriua ha rara umutiña, bougua hamóun burí liyawa Asera, fuí hamóun burí sanduariu lidan burí fulasu íñuti”. Ítara liña lagumeserun Hudá agiribuda lun Heowá. Súdiniti meha harumadahani heseriwidun lun Heowá lugundun anitebei meha amu sügǘ.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
“Anhein gunfuranda humá burí katei le ani adüga humeime, gúndaabadün”
14 Ámuya igaburi le ídanbei gayara lan warufudun ǘnabuguni lau aranseñu wamá lun waganbuniña amu. Ariñagati Santiagu 1:19 lunti lan aranseñu wamá lun waganbuniña amu. Heowátima arufudubalin igaburi le buidu (Agu. 18:32; Hos. 10:14). Ariha waméi le gayaraabei wafurendeiruni lídangiñe yanu le lídanbei Áfuriduni 32:11-14 (aliiha huméi). Memegeirunti yebe Heowá laganbuni le lasaminarubei Moisesi, lau sun lira, ígira lumuti lun lariñaguni le lídanbei lisaminan. Kaba hamuga wádangiñe aganba lau gaguraasuni ani falá waméi ladundehan somu gürigia le achararubei? Aganba lumutiña Heowá gürigia ha afurieidubaña lun lau afiñeni lau gaguraasuni.
15 Lunti lálügüdagun kada aban wádangiñe: “Anhein aganba lubaliña Heowá gürigia lau ǘnabuguni kei ladüga luma Abüraámü, Moisesi, Hosué, Manóa, Elíasi, Esekiéli tuma Rakeli, ma lunti giñe nadügüni ligiaméme? Gayaraati san inebetima hamá íbirigu nun lau nóuseruniña buidu aganbanei le hasaminarubei ani íbini lun nafalaruni lubuidun hadundehan? Anihein san somu íbiri lidan damuriguaü o somu niduhe le mégeiti lun naganbuni? Ka gayaraabei nadügüni?” (Agu. 30:6; Ali. 13:9; 1 Uru. 17:22; 2 Kro. 30:20).
12-18 LIDAN SISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 32, 33
“Ru wamá dǘgüdaguaü houn amu lidan dan hénrenguti”
Lidarangilan Bungiu “le wéiritimabei luéi sun subudi”
12 Tidan Bíbülia daritiwa saragu abahüdaguni le ídanbei ladüga Heowá katei le magurabúnti. Kéiburi lidan larúeihan urúei Esekíasi, aba lábürühan Senakeríbü le lurúeite Asiria luagun Hudá ani aba lárügüdüni sun uburugu le lídanbei, Herusalénrügüñein márügüdün lan (2 Uru. 18:1-3, 13). Lárigiñe, ariñagati Senakeríbü lábürühaba lan giñe luagun uburugu le. Ka ladügübei Esekíasi? Aba lafurieidun lun Heowá ani aba lamuriahan adundehani luma profeta Isaíasi (2 Uru. 19:5, 15-20). Áfaaguati giñe lun larufudun richá lan, ligía aba lubéi lafayeiruni sun le lamuriahabei Senakeríbü luma (2 Uru. 18:14, 15). Lau lásügürün dan, aba laransehani Esekíasi uburugu lun lawandun danme hábürühan háganiñu luagun (2 Kro. 32:2-4). Ida liña san lagumuchun katei? Óunahati Heowá aban ánheli le áfarubei 185.000 lisudaranigu Senakeríbü lídanrügü aban áriebu. Ni Esekíasi magurabunti lasusereduba lan meha lira (2 Uru. 19:35).
Kátaña san sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña uguñe weyu?
12 Aranseti Heowá lun líderaguniwa lidan katei le wásiñarubei adüga woungua, gama lumoun, agurabati lun wadügüni sun le wayaraati. Álügüdahati meha Esekíasi “hama ábutigu ha mámabaña súdaragu hama milidaru ha lúmabaña”, ani úara aba desidírü hamá “hámuñachuni sun lísensen duna le burí bóugudibei luéi uburugu [...]. Aba lárügüdün Esekíasi anigi, aba laranseruni baríeiru adüga ligía burí wáyelesi ligibuagu [...], luma ábanya baríeiru geyegu lau le gawagubalin wáyelesi. [...] Adaagua ligía saragu eféin luma idaüdinaü” (2 Kro. 32:3-5). Lun lóunigiruniña ani adundehalaña lumutuniña, yúsuti Heowá wügüriña ganigitiña, kei Esekíasi, ábutigu ha lábugiñebaña laríaahan hama profetagu ha úaraguatiña.
Kátaña san sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña uguñe weyu?
13 Lárigiñebei lámuñachuni Esekíasi sun lísensen duna luma léredagüdüni lubarieirun uburugu, adügati aban katei súdinitimati. Kei le aban lubéi óuniri le téniti buidu houn lumutuniña Bungiu, ruti dǘgüdaguaü houn lau dimurei burí le: “Here humá ganigi huguyame! Manufudeda humá meferidirun humeime huguraasun ligibugiñe lurúeite Asiria [...] lugundun gíbetiña wama luéi. Ligía, luagu here wügüriña lemenigida, ánheinti wagía anihein Wabureme le Wabungiute wama lun líderaguniwa ageindaguei wawuribun”. Ma lanarime dǘgüdaguaü le heresibirubei herusalénna dan le haritaguagüdüniwa luagu lageindaguba lan Heowá haweigiñe! Sigiti abahüdaguni ítara: “Dan haganbuni gürigia urúei Esekíasi, aba hárügüdün [...] gurasu”. Arufudati dimurei burí le luagu ‘lererun lan Esekíasi’ adügübei lun hárügüdün gürigia gurasu. Dandu ligía, ábutigu, luwügüriñanigu, kei profeta Mikeasi luma Isaíasi óunigirutiña meha buítiña hagía, ítara kei meha lariñaguni Heowá liyumulugugiñe lani profeta (2 Kro. 32:7, 8; aliiha huméi Mikeasi 5:5, 6).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
Katei san asakürihani le inarünibei?
11 Lau lásügürün dan, aba lóunabuni Heowá lafurieidun Manasési. Ariha lumuti Heowá sánsiha lan buga lumene Manasési, ani arihúati lidan lafurieidun. Hingí lumuti Manasési lanigi Heowá lau lafurieidun ani ábaya lagiribudagüdüni larúeihan lun. Áfaaguati Manasési saragu lun larufuduni asakürihaali lan tídangiñe sun lanigi. Adüga lumuti le meha madügün lubéi Aabü: sansi lumuti ligaburi ladügüni katei, áfaaguati lun lagumuchagun lau áhuduraguni mama inarüniti ani ínchaha lumutiña lumutuniña Heowá lun háhuduragun lun Heowá (aliiha huméi 2 Krónikasi 33:15, 16). Chóuruti megei lan meha afiñeni luma ganigi lun ladügüni katei le, kei wuriba lubéi hénpulu le líchugubei houn liduheñu luagu saragu dan, houn chu tau hama burí gürigia. Guentó dan derebuguhali aba louchun lun laransehani lídangiñe wuribani le meha ladügübei. Másiñati aban lan hénpulu buiti le líchugubei lun libari le gíribei Hosíasi, ani dan lárigiñe aban meha urúei le buiti Hosíasi (2 Uru. 22:1, 2).
12 Ka wafurendeirubei lúmagiñe Manasési? Mama ǘnabugudaguarügüti lungua, furíeiti giñe, ayumuraguati lun gudemehabu lan Heowá lun ani sansi lumuti giñe lumene. Lau sun lira, adüga lumuti sun liyaraati lun laransehani sun dañu le adüga láalibei ani áfaaguati lun láhuduragun lun Heowá ani íderagua lumutiña amu lun hadügüni giñe ligiaméme. Ruti lani hénpulu emenigini íbini houn ha wéiribei hafigoun. Chóurugüda lumuti le woun luagu buidu lan ligaburi Bungiu ani gíchigadi lan ferudun (Sal. 86:5). Ha asakürihabaña tídangiñe sun hanigi gayaraati feruduna lániña Heowá.
19-25 LIDAN SISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | 2 KRÓNIKASI 34-36
“Hasagaruña san saragu buiti tídangiñe Lererun Bungiu?”
Hínsiñeti Lilurudun Bungiu lun Hosíasi
Tidan ténpulu, dariti Ilükíasi, fádiri le íñutimabei, aban líburu hóuburatu to ídanboun bürüwañu lan Lilurudun Heowá. Másiñati Moisesi lan abürüdübarun. Aba lanügünu Safán, le lani urúei abürühati, líburu tuguya lun Hosíasi, ábati lagumeserun aliihei Lúrudu lun lau umalali héreti. Aganba lumuti Hosíasi, aba lasubudiruni barühaña lan gürigia bandi irumu lau maganbadi hamá lun Heowá. Lariñaga lun Ilükíasi: “Wéiriti ligañi Heowá wama. Ayanuhabá luma ariñaga láamugei woun ka lan lunbei wadügüni”. Yusu lumutu Heowá Uludá, to profeta, lun lóunabuni ítara: “Ígira hamaadina lílana Hudá. Nabeichaaña, íbini mámaba lan lidan lidaani urúei Hosíasi nadügei, ladüga ǘnabuti lanaagun lungua nigibugiñe”
w09-S 15/6 páh. 10 pár. 20
Celo por la casa de Jehová
20 El rey Josías ordenó que se restaurara el templo de Jehová. En cierto punto de las obras, Hilquías, el sumo sacerdote, “halló el libro de la ley de Jehová por la mano de Moisés” y se lo entregó a Safán, el secretario real. Este, a su vez, se lo llevó al rey y empezó a leérselo (léase 2 Crónicas 34:14-18). ¿Cómo reaccionó Josías? Se rasgó la ropa en señal de desconsuelo, y de inmediato mandó a sus hombres a consultar a Jehová. Mediante la profetisa Huldá, Dios condenó los actos religiosos inmundos que se habían llevado a cabo en Judá y predijo que le sobrevendrían calamidades a la nación. No obstante, Jehová vio el tesón con que el rey combatió la idolatría y lo bendijo por ello (2 Cró. 34:19-28). ¿Qué nos enseña este relato? Que debemos actuar igual que Josías. Sigamos las instrucciones de Jehová sin demora. Tengamos muy presente lo que podría ocurrir si, al igual que los israelitas, toleráramos la apostasía y los actos de deslealtad. El caso de Josías no deja lugar a dudas: el celo con el que defendemos la adoración verdadera no le pasará inadvertido a Jehová.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
Furendei wamá lídangiñe binadu sügǘ
15 Lagumuhóun, ka gayarabei wafurendeiruni lúmagiñe Hosíasi? Íbini meha aban lan urúei buiti, adügati aban charati le adügübei lun leferidiruni libagari (aliiha huméi 2 Krónikasi 35:20-22). Ka meha asuseredubei? Aba lidin Hosíasi áluaha wuribu luma Nekáu, le lurúeite Ehiptu. Ariñagati Nekáu lun Hosíasi mabusenrun lan lageindagun luma. Ariñagatu Bíbülia lúmagiñe lan “Wabungiute guánarügü” liabin dimurei le lariñagubei Nekáu lun Hosíasi. Gama lumoun, ñüdünmémeti Hosíasi awuribuha, ani aba lafarún. Kati uagu lageindagua kóntüra Nekáu? Mariñagun tumuti Bíbülia.
16 Mosu yebe meha lakutihan Hosíasi lun larihini anhein inarüni lubéi lúmagiñe lan Heowá liabin dimurei le lariñagubei Nekáu. Gayarati hamuga meha lálügüdüni Heremíasi, aban hádangiñe lánigu Heowá profeta (2 Krónikasi 35:23, 25). Lunti yebe meha giñe lasaminarun Hosíasi buidu luagun le asuseredubei. Maguurunbei meha Nekáu luagu Herusalén. Lídinña meha Karükémisi lun lageindagun luma amu néchani. Mabusenrunti meha Nekáu lageindagun luma Heowá ni hama lumutuniña. Masaminarunti meha Hosíasi buidu luagun sun katei lubaragiñe desidírü lan. Ka wafurendeirubei lídangiñe katei le? Danme lan le gaturobulin wamá ani mosu desidírü wamá kaba lan wadüga, lunti wasaminarun furumiñe luagu le labusenrubei Heowá lun wadügüni.
17 Lubaragiñe desidírü wamá, lunti wasaminarun luagun fiú adundehani tídangiñeti Bíbülia le gayarabei leseriwidun woun luma ida luba lan wayusuruni. Lidan somu kesi, gayarati wáluahan ariñahani tidan burí agumeiraguagüdüni o íbini wáluahan adundehani luma somu wéiyaali lidan afiñeni. Gayarabei líderaguniwa asaminara luagu amu burí adundehani tídangiñeti Bíbülia. Samina huméi san le. Maríeitu aban íbiri luma aban gürigia le mama Gefenti. Adügaaru aransehani lun táfuridun apurichiha somu weyu (Adügaü 4:20). Gama lumoun, aba lariñagun tani weiriei tun lun lan máfuridun tan apurichiha. Aba lariñagun tun busén lan lanügünu ebeluha lidan somu fulasu weyu ligía ladüga lüha lan másügürün hamá dan hámagua. Aba tasaminarun íbiri tuguya luagun fiú bérusu le gayarabei líderagunu lun desidírü tan buidu. Subudi tumuti mosu lan gaganbadi tan lun Bungiu ani óunaha lániwa Hesusu adüga disipulugu (Matéu 28:19, 20; Adügaü 5:29). Gama lumoun haritagua tumuti giñe mosu lan inebe lan lilurudun tani würi weiriei tun ani lunti lan hasaminarun lubúeingu Bungiu lau lichú aau (Éfesuna 5:22-24; Filipuna 4:5). Gayarati tálügüdagun íbiri to tungua anhein le lubéi mabusenrun lan tani weiriei lun tapurichihan o anhein busenrügüti lubéi lásügürün dan tuma weyu ligía. Keisi lubúeingu Bungiu busentiwa desidírü wamá lau lichú aau ani adüga wameime lugundan.
26 LIDAN SISI-HATI DARÍ 2 LIDAN SEDÜ-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ÉSÜDÜRASI 1-3
“Ígiraguagüda humá hungua lun layusurunün Heowá lidan le lemegeirubei”
Ariha humuti san le larihibei Sakaríasi?
WÉIRITI meha ugundani le hasandirubei huríu. Sun liña meha “ládahani Bungiu Siru” lun lígiragüdüniña ísüraelina, ha meha barühañabaña saragu irumu adaürǘwa Babilónia. Aba líchugun urúei aban gumadi houn huríu lun hagiribudun hageiroun lun hábunagunuya “litenpulun Aburemei, le Lubungiute Ísüraeli” (Ésüd. 1:1, 3). Ma lubuidun uganu! Chülüdüga buga dan lun láhudurawagun lun Bungiu inarüniti lidan fulasu le líchugubei houn lumutuniña.
w17.10 páh 26 pár. 2
Gádürü karü luma aban ridi le óunigirubaliwa
2 Subudi lumuti meha Sakaríasi afiñe hamá huríu ha agiribudubaña Herusaléun luagu Heowá. Ariñagatu Bíbülia agagudaha lani Bungiu hani huríu hagía sífiri lun hígiruni tichourun haban luma burí hani bísinisi (Ésüd. 1:2, 3, 5). Ígira hamaali meha fulasu le hasubudirubei buidu lun houdin lidoun aban fulasu le ibidiñeti houn hibe-agei. Kei le weiri lubéi meha lisudinin tábunawagunya litenpulun Bungiu houn, adügatiña aban wéiyaasu pelíguruti le díseti 1,600 kilómeturu (1,000 maili) lídangiñe aban fulasu le gíbebei wübü ñein.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
w06-S 15/1 páh.19 pár. 1
Puntos sobresalientes del libro de Esdras
1:3-6. Al igual que los israelitas que se quedaron en Babilonia, muchos testigos de Jehová no pueden ser ministros de tiempo completo o servir en lugares de mayor necesidad; pero apoyan y animan a los que sí pueden, y hacen donaciones voluntarias para promover la obra de predicar el Reino y hacer discípulos.