Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
3-9 LIDAN DUUSU-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ADÜGAÜ 9-11
“Aban meha éibaahati furundeti lárigiñe aban apurichihati benefati”
bt-S páh. 60 pár. 1, 2
“Lidoun burí dan ligía, buiti [meha] houserúniwa afiñetiña”
HAYARAFADUÑA meha aweiyasuhatiña lun Damasüku lau luriban saminaü: busentiña meha hasagaruniña lani Hesusu disipulugu hábiñegiñe lun hásügüragüdüniña busiganu luma lun hanügüniña gürañu Herusaléun lun labeichuniña Liñun-agei lúrudu.
2 Saulu arihibei lau sétanu ligía ani gadurunhali meha luagu hóunwegun gürigia. Lau ugundani, sun liña meha larihiniña, ha ítaramemebei isaminan kei ligía ani ha buínbaña lau ubebeni lun hafalaruniña wügüriña, achamuragua dübü luagu Esütéban, aban disipulu lani Kristu le úaraguati (Adü. 7:57–8:1). Ani murusun dan lárigiñe, gumeseti éibaahaña kristiánugu ha Herusalénbaña lau saragu furundei. Keiti ua lubéi buídurügü lan lira lun Saulu, aba busén lan lagumuchaguagüdüniña sun gürigia ha wéiribei hayereegun lun lídangiñe sun fulasu, ha subudiwabaña kei ha afalarubalin lémeri Kristu (Adü. 9:1, 2).
Gúndaatiwa lau Heowá lan arufudahabei woun
4 Mítaranti larihiniña Heowá gürigia kei wagía. Ariha lumutu hanigi gürigia ani subudi lumuti kátima lan hagaburibei (aliiha huméi 1 Samueli 16:7b). Arihúati katei le furangu dan le ladügünbalin Bungiu damuriguaü kristiánu. Achawahati saragu gürigia luouguoun luma luagun Liráü. Ani gürigia hagía genegeti meha mebegi hamá (Huan 6:44). Saulu meha aban hádangiñe gürigia hagía, aban lábuti relihión huríu. Aban meha wügüri íñuguti ani furundeti le meha éibaahabaliña kristiánugu ani ayanuha ligía iyeeni hawagu (1 Timotéu 1:13). Gama lumoun aba larihinu Heowá lanigi ani aba larihini mítaran lan Saulu kei múa le meseriwínti lun ni kata (Ariñawagúni 17:3). Lubaragiñe lira, ariha lumuti Bungiu Saulu kei aban gürigia le gayarabei layusuruni “lun ladimurehan [luagu] houn gürigia ha mámabaña huríu luma houn harúeitegu, luma giñe houn Ísüraelina” (Adügaü 9:15). Anúadirati giñe Heowá amu gürigia ani aba larufudahan houn kada aban lun ítara hamá kei ágeidinaü le buiti (Rómana 9:21). Saragu hádangiñe gürigia hagía híwerutiña meha, gátaatiña meha, adüga hagía figóu lánina agamariduni (1 Korintuna 6:9-11). Gama lumoun dan le hafurendeirun luagu Bungiu, aba hederebudagüdüni hafiñen ani aba hígirun lun ladundehaniña.
bt-S páh. 64 pár. 15
“Lidoun burí dan ligía, buiti [meha] houserúniwa afiñetiña”
15 Aba funa taweiridun hanigi huríu, safagua hagía dan le lagumeserunbei éibaahati ligía apurichiha tidan haligilisin luagu Hesusu. Ligía meha hálügüdagunbei houngua: “Ma san anihán wügüri léñaha éibaahabaliña ha afalarubalin Hesusu Herusalén?” (Adü. 9:21). Lun lafuranguagüdüni houn sánsihali lan le lasaminarubei, mosu meha larufuduni Hesusu lan Krístubei (Adü. 9:22). Ani meseriwidunbei meha lira lun hánharun gürigia lun inarüni ligía. Ligía siñá lubéi meha lasansiruni hasaminan gürigia le buinbei lau saragu échuni ni anigi to meha buinboun lau pantaü. Íbini ítara, mábürühanti larüna Saulu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Adügaü 9:4).
bt-S páh. 60, 61 pár. 5, 6
“Lidoun burí dan ligía, buiti [meha] houserúniwa afiñetiña”
5 Dan le lararamunbalin Hesusu Saulu lidan üma le anügübei lun Damasüku, málügüdün lumuti: “Ka uagu béibaahaña nani disipulugu?”, aba lálügüdüni: “Ka san uagu béibaahana?” (Adü. 9:4). Kei aubei warihei, ariha lumuti Kristu haturóbulin lánigu kei lituróbulin (Mat. 25:34-40, 45).
6 Ligíati, anhein lasufuriruña lubéi somu gürigia lénrengunga ladüga úaragua lan lun Kristu, gayaraati lachoururuni teni lan dandu Hesusu kei Lúguchi lun le asuseredubei (Mat. 10:22, 28-31). Inarüni, másiñati magidarun habéi lan lénrengunga lau lóufudagun. Haritagua waméi ariha lani Liráü Bungiu ídeha lan Saulu lidan lafarún Esütéban hilagubei luma hasagarún kristiánugu aduruuheina hábiñegiñe Herusalén (Adü. 8:3). Lau sun madügün lan ni kata lidan dan ligía, ruti erei lúmagiñeti Bungiu houn le meha lunbei líderaguniña lun úaraguameme hamá.
(Adügaü 10:6).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Adü 10:6
Simón le aransehabei houra animaalu: Yúsutiña meha aransehatiña houra animaalu kali lun hagidaruni liyu, lagüle luma pisi ǘgürügü le erederubei luagu houra animaalu. Lárigiñe, lun hadügün gueru mosu meha hayusurun aban katei dúnouti héreti le adügǘti lídangiñe híduru. Adügati meha lira, lun língigadun ñein ani mégeiwati meha saragu duna. Másiñati luagu lan lira lawinwanda Simón yarafa lun barana, kéiburi bóugudin luéi Hope. Según lilurudun Moisesi, wíyetiña meha sun ha awadigimaridubaña lau hágubu animaalu hilaaña (Fad 5:2; 11:39). Ligía mínsiñe habéi meha aransehatiña houra animaalu houn saragu huríu ani merederunbaña meha giñe arumuga hábiñe. Ariñagatu líburu hani huríu gíritu Talmud wuribatimati lan wadagimanu le sügǘ luéi labudahóun ídigaü. Íbini ítara, madügünti katei le lun merederunbei lan Féduru lúbiñe Simón. Arufudati Féduru aranseñu liña lan lun lakutihan iseri katei lidan lisaminan, ani aranseha lumuti lira lun dasi le meha lunbei ladügüni: lidin lúbiñe aban gürigia le mama huríu. Añahein sásaamu ariñagatiña yusua lan dimurei “le aransehabei houra animaalu” (byrseús) kei aban nikinému lun Simón.
10-16 LIDAN DUUSU-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ADÜGAÜ 12-14
“Ladügün Berünawé luma Saulu disipulugu lidan fulasu díseti”
bt-S páh. 86 pár. 4
Buin haña lau ugundani luma lau sífiri sandu
4 Ka uagu lafuranguagüdei sífiri sandu anuadirúaaña lan meha Berünawé luma Saulu? (Adü. 13:2). Mafuranguagüdün tumuti Bíbülia. Le wachoururubei ídeha lan sífiri sandu lun hanuadirúniwa. Úati ni kata le arufudati ariñaga hamá profetagu hama máisturugu ha lídanbaña Antiokía le lani Siria somu katei le machourun lumuti ligaburi hanuadirúniwa. Lubaragiñe lira, ábanrügü híderaguniña lidan sun le hemegeirubei. Ma funa lueirin ugundani le hasandirubei apurichihatiña hagía lau harihin aba lan hafurieidun hábirigu, hayunarun, híchuguni háhabu hawagun ani hóunahaniña lun hawadigimari masandirunga gimugaü! (Adü. 13:3). Mosu giñe wíderaguniña íbirigu ha únbaña lichugúa somu dasi lidan damuriguaü kéiburi ha anügübalin ubaraü tidan lóundarun Heowá. Lubaragiñe wasandirun gimugaü, arufuda waméi wínsiñehabu houn láutima aranseñu wamá lun wíderaguniña ladüga “wadagimanu le hadügübei” (1 Tesa. 5:13).
(Adügaü 13:12, 48; 14:1).
bt-S páh. 95 pár. 5
“Aba hadimurehan furangu, manufudeuga, hemenigiñu luagu Bungiu”
5 Furumiñe ráramaguatiña Ikoniu, lárigiñe, lidan burí uburugu le ñein lubéi layanuhóua güriegu luma lidan aban lídangiñe fulasu le súdinitimabei Galasia. Añahein meha fiu ebüréuna erederutiña ñein ani añahein meha giñe saragu gürigia ha mámabaña huríu ha afalarubalin ligaburi hafiñen huríu. Kei aubei héchuda, ñǘdüntiña bián apurichihatiña hagía apurichiha tidan haligilisin huríu (Adü. 13:5, 14). “Buiti hadimurehan darí lun hafiñerun saragu, dandu huríu kei mama huríu” (Adü. 14:1).
Úaragua wamá lun Bungiu íbini “wasufurirun saragu”
4 Lárigiñebei lidin Pábulu luma Berünawé Dérübe, “aba hagiribudun; aba houdin Lístüra, Ikoniu luma Antiokía. Rútiña gurasu houn afiñetiña ha lídanbaña burí fulasu ligía, ariñaga hagía houn lun hasigirun deregüdagu lidan hafiñen, ariñageina hagía houn luagu lunti lan wasufurirun saragu lun gayara lan webelurun lidoun larúeihan Bungiu” (Adü. 14:21, 22). Dan le waliihani dimurei burí le, gayarati amu lan warihini, lugundun dan le waliihan mosu lan “wasufurirun saragu” míchuti gurasu woun. Ida liñati líchugun Pábulu luma Berünawé dǘgüdaguaü houn disipulugu lau aban awisahani luagu anite lan lanwoun asufuriruni?
5 Lun gunfuranda wamani, akutiha waméi dimurei burí le lariñagubei Pábulu buidu. Mama ariñagarügüti: “Mosu wawandun saragu asufuriruni”. Ariñagati “lunti lan wasufurirun saragu lun gayara lan webelurun lidoun larúeihan Bungiu”. Ruti lubeiti Pábulu erei houn disipulugu lau lafuranguagüdüni kaba lan hibiha ánhaña awanda. Ani mama meha aban uénedü afayeiruahaü le lunbei habihini. Ariñagaali meha Hesusu: “Le áfaaguti darí lumoun lagumuhóun, ligíaba asalbara” (Mat. 10:22).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
w08-S 15/5 páh. 32 pár. 7
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Adügaü
12:21-23; 14:14-18. Ánhati Erodesi lun uéiriguni le yebe yuubei lúnrügü Bungiu. Mítaranti meha Saulu luma Berünawé máhatiña lun hanarime lan halawahóun ni lun lichugún uéiriguni houn ani arufuda hamuti lau ligaburi hóuserun. Moun lumuti wayumahan lun lichugún uéiriguni woun luagu le gayaraabei wadügüni lidan weseriwidun lun Heowá.
(Adügaü 13:9).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Adü 13:9
Sáuluti, lememe gíribei Pábulu: Lúmagiñe dan ligía, Pábuluhali meha liri Saulu. Ebüréuna meha apostolu le ani rómana meha giñe ladüga ñein lan lágurahoua (Adü 22:27, 28; Fili 3:5). Ligía másiña lubéi biámañein lan liri lúmagiñe liñüraü: lidan ebüréu, Saulu, ani lidan hererun rómana, Pábulu. Mama meha aban katei iseriti giri hamá huríu bián iri lidan dan ligía, hátima meha mawinwandunbaña Ísüraeli (Adü 12:12; 13:1). Kei hénpulu, gíritiña meha fiu liduheñu Pábulu lidan güriegu luma hererun rómana, íbini giri hamá meha giñe lidan ebüréu (Rom 16:7, 21). Aban meha apostolu houn sun néchanigu Pábulu, lugundun anuadirúati lun lanügüni uganu buiti houn sun “ha mámabaña huríu” (Rom 11:13). Genegeti aba lan layusuruni liri lidan hererun rómana ladüga háfuga aba lan lasaminarun hínsiñeraütimabei lan iri ligía houn gürigia (Adü 9:15; Gal 2:7, 8). Añahein sásaamu ariñagutiña yusu lani liri lidan hererun rómana luagu lufulesein Sérühiu Paulu, íbini ítara, menegeti ítara liña lan, lugundun sigiti ayusurei iri ligía dan le láfuridunbei Chípüregiñe. Añahein amu afiñetiña mayusurun lumuti lan Pábulu liri lidan ebüréu lugundun dan le meha liridún iri ligía lidan güriegu aganbúati meha kei aban dimurei güriegu le meha ayusurúbei lun ladimurehóun luagu aban gürigia (o aban animaalu) le éibugubei lau íñuguni.
Pábulu: Tidan Sandu Bürütu lidan Abürüdǘni Güriegu Kristiánu, sagawati iri Paulos (lídangiñe latín Paulus), mini lan “ñǘraüti, liraüraü” ani yúsuati 231 wéiyaasu lun layanuhóun luagu apostolu Pábulu luma aban wéiyaasu lun layanuhóun luagu gumadimati lani Chípüre le meha gíribei Sérühiu Paulu (Adü 13:7).
17-23 LIDAN DUUSU-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ADÜGAÜ 15, 16
“Tídangiñeti meha Lererun Bungiu le hanúadirubei ani gúndaatiña súngubei lau”
bt-S páh. 102, 103 pár. 8
“Aban sigenei wéiriti”
8 Ariñagati giñe Lúkasi barǘ lan“Pábulu luma Berünawé aban sigenei wéiriti hama” “fiu wügüriña [ha achülürübaña] Hudeagiñe”, aba hanúadirun íbirigu ha anügübalin ubaraü lidan damuriguaü lun “lounahóun Pábulu, Berünawé, hámaya amu wügüriña Herusaléun lun houdin aranserei katei le hama apostolugu hama tábutigu ligilisi to ñeinboun” (Adü. 15:2). Wéiriti meha sigenei ligía ladüga biánñein oubaü asigenerei le hasaminarubei tídangiñe sun hanigi luma lau ichouruni. Buiti le hanúadirubei íbirigu ha anügübalin ubaraü lun ñein lan darangilaü luma úarani: hóudiba meha fiu hádangiñe afuranguagüdei turobuli lun Sétanu le Arihibei lau Wadagimanu lidan dan ligía lun laransehóun turobuli, ñéinñanu meha “apostolugu hama tábutigu ligilisi to ñeinboun” Herusalén lidan sétanu ligía. Ka wafurendeirubei hámagiñe ha anügübalin ubaraü lidan damuriguaü le Antiokíabei?
w12-S 15/1 páh. 5 pár. 6, 7
Inebetu Lererun Bungiu houn kristiánugu inarünitiña
6 Yúsuati dimurei le abürüdǘbei lidan Amosu 9:11, 12, ani le giñe iridúbei lidan Adügaü 15:16, 17 lun laransehóun turobuli ligía: “Nagiribudayaba, ábame nararamagüdünu luban Dawidi to héiguaruboun, naransehaboun, ábayame nararamagüdünu, lun gayaraabei lan háluahani sun híbiri gürigia Aburemei; luma sun burí néchani le anuadirúaalibei nun”.
7 Inarüni mariñawagún lan lidan abahüdaguni le furangu mafosurún hamá afiñetiña ha mámabaña huríu lun híchugun seini tuagu hóustarun. Íbini ítara, ligíaba meha gunfuranda hamá kristiánugu huríu danme haliihani abahüdaguni le. Ka uagu? Ladüga dan le líchugun aban gürigia le mama huríu seini tuagu lóustarun, aba mámaali lan gürigia hádangiñe “sun burí néchani” aba larihíniwa kei aban íbiri huríu (Afu. 12:48, 49). Arufudúati katei lira tidan tiliburun Esütérü 8:17, le ñein lubéi lariñaga según Septuahinta: “Ñéinñanu giñe saragu ha lílana ámuñegueinarügü fulasu ubouagu ha íchugubaña seini tuagu hóustarun ani aba hadügagun houngua huríume” (Biblia Textual, abürüdǘni; wagía íchugubalin létüra róuñumati). Ligíati, ka profesía ariñawagúbei tidan liliburun Amosu? Ariñawagúati ñein ñeinbei lan aban iseri uburugu le anügüti liri Bungiu. Háfuachuba meha lílana uburugu ligía, hádangiñe furumiñetiña ha meha lúnbaña herederun tidan luban Ísüraeli —dandu wügüriña hama würiña huríu ítara kei ha afalarubalin hafiñen huríu ha íchugubaña seini tuagu hóustarun—. Ani ñéinbaña giñe gürigia lídangiñetiña “sun burí néchani” úara hama, o lidan amu dimurei, ha mámabaña huríu ani ha míchugunbaña seini tuagu hóustarun. Furanguti óunabagülei: mama meha mosu híchugun ha mámabaña huríu seini tuagu hóustarun lun kristiánugu hamá.
bt-S páh. 123 pár. 18
“Íchaaheina gurasu houn afiñetiña ligilisirugu”
18 Nadagimeinti Pábulu luma Timotéu úara luagu saragu irumu. Ounahóuatiña adüga saragu dasi lidan sun hani ministeriu, lidan ámuñegueinarügü fulasu, lun hídehan luma sétanu le arihibei lau wadagimanu lánina apurichihani lidan dan ligía. Kei hénpulu, sun “fulasu le ñéingiñe lumuti hásügüra, hasubudiragüdüni katei le hariñagubei apostolugu hama tábutigu ligilisi ha Herusalénbaña houn afiñetiña, aba héredun hawagu lun hagunfulirun luma hagumadin” (Adü. 16:4). Furanguti falá hamani lílana damuriguaü adundehani le achülürübei Herusaléngiñe ani ligía aba “lubeiti hederebugudún tílana ligilisi lidan hafiñen, aba haganwoundun afiñetiña sagü weyu” (Adü. 16:5).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
w12-S 15/1 páh. 10 pár. 8
Agagudúañu wamá ítara kei lani Hesusu apostolugu
8 Ka larufudahabei abahüdaguni le woun? Arihatiwa gumese lan lani Bungiu sífiri sandu awadigimarida lárigiñe láfuridun Pábulu lun lidin Asia. Ídehati giñe Hesusu lárigiñerügü lagumeserun Pábulu aweiyasuha lun lidin Bitinia. Lagumuhóun, ariñagati Kristu lun apostolu lun lidin Masedónia lárigiñe lachülürün Turoasi. Uguñe weyu, gayaraati giñe lóuseruniwa Lichügüdina damuriguaü kristiánu ítara (Kol. 1:18). Kei hénpulu, másiñati busén wamá weseriwidun kei prekursoru o wáguyun le ñein lubéi mégeitima hamá apurichihatiña. Ligía másiña lubéi layusurubei lan Hesusu lani Bungiu sífiri sandu lun líchuguni adundehani le wemegeirubei woun lárigiñerügü wagumeserun adüga somu katei lun wagunfulirun lau le wabusenrubei wadügün lidan weseriwidun lun Heowá. Ka uagu? Góubaguagüda waméi luma le: dánrügüñein beñu tan karü ligíarügüñein gayara lan legeyedunu abugahati luagun lóunwenren o luagun lubaünan. Ítarameme, gayaraati ladundehaniwa Hesusu dánrügü wagumeserun áfaagua lun waganwoundagüdüni weseriwidun lun Heowá.
(Adügaü 16:37).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Adügaü 16:37
Rómana wamá: Genegeti rómana lan meha Pábulu luma Sílasi. Ariñagati meha halurudun rómana mosu lan laguserawagüdün aban gürigia ani moun lumuti lan meha labeichún hagibugiñe saragu anhein masiadirúnwagili lubéi. Ibihati meha aban gürigia rómana fiu chansi ani yuuti meha giñe fiu katei lun lidan furumiñeguarügü fulasu le lábugiñebei hagumadihan rómana. Mama meha mosu gaganbadi lan aban rómana lun lúrudu le lídanbei fulasu le ñein lubéi lawinwanda, mosu meha gaganbadi lan lun halurudun rómana. Anhein meha ichugúa lidurun, gayaraati meha lanúadirun laguseragüdüniwa según lilurudun fulasu le ñein lubéi lawinwanda ani gayaraagili meha giñe lanúadirun anhein busén lubéi lun haganbuni lílana liñun-agei lúrudu rómana likesin. Ani anhein meha asiadirúa lun lounwen, lun láluahan lasansirún asiadirúni ligía, gayaraati meha láluahani urúei le arihibei lau burí ageiraü. Apurichihati apostolu Pábulu luagu burí limigifen luma lidabuberen fulasu burí le lábugiñebei hagumadihan rómana. Ariñawagúati yusu lumuti lan apostolu inebesei le meha lunbei lichugún lun keisi rómana ǘrüwa wéiyaasu: 1) Ariñagati houn gumadimatiña Filipuna mineben lan houn ladüga habuleseiruni. 2) Ariñagati Herusalén rómana lan ligía lun mabeichun hamani 3) Dan le hanügünbalin lun hasiadiruni amuriahati lun urúei lan rómana aguseragüdei (Adü 22:25, 25:11).
it-1-S páh. 1029 pár. 6
Abuleseiruni
Aba labeichúniwa Pábulu lau wewe, aban sügǘ lira le layusurubei lárigiñe hama ha éibaahabalin, yusu lumuti chansi ligía lun lararamun ligibugiñe lúrudu lun lachoururuni uganu lánina asalbaruni. Béiwati meha Pábulu daüwa ligía furisunrugu, dan le híchugunbei gumadimatiña fe rómana lan aba hanufudedun ani mámarügüñein ladüga habeichuni hanufudedunbei, hanufudetiña meha giñe ladüga masíadirun ani maguseragüdün hamagili meha dan le habeichunbalin. Ani dandu ligía kei Sílasi arufudúaña meha hagibugiñe saragu gürigia kei wuribatiña. Ligíati, dan le hariñagubei gumadimatiña lun hígirawagüdün, ariñagati Pábulu: “Lau sun Rómana wamá, bei hamutiwa hagibugiñe gürigia, míchugunga dan woun lun wadimurehan waweigiñegua; dagua hamawa furisunrugun; guentó busentiña hígiragüdüniwa aramudaguarügü? Máfuridunbadiwa! Ñübuin hamá asagarawa”. Mosu meha houdin gumadimatiña amuriaha ferudun hama, lugundun sigiti abahüdaguni ariñaga: “Aba habahüdaguni súdara katei le houn gumadimatiña, aba hanufudedagun gumadimatiña dan hasubudiruni luagu Rómana lan Pábulu luma Sílasi. Ábati houdin amuriaha ferudun hama, aba hasagaruniña, aba hayumuragun houn lun háfuridun ñéingiñe uburugugiñe” (Adü 16:22-40). Ídehati lira lun mariban lan larihíniwa lapurichihóun uganu buiti ani marufudunga minebeni lun lúrudu lugundun dan le hígiragüdünbalin gumadimatiña Pábulu luma Sílasi, aba hasubudiruni gürigia madurun hamá bián wügüriña hagía. Óuserati Pábulu ítara lugundun busenti meha lun lararamun ligibugiñe lúrudu lun lachoururuni “uganu lánina asalbaruni” (Fili 1:7).
24-30 LIDAN DUUSU-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ADÜGAÜ 17, 18
“Apurichiha ani arufudaha wamá kei apostolu Pábulu”
(Adügaü 17:2, TNM, 3).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Adügaü 17:2, 3
ayanuhati hama lun ladügün lun hasaminarun: Úati gufuruma lan Pábulu láurügü líchuguni uganu buiti le lánina Larúeihan Bungiu, afuranguagüda ani arufuda lumuti tídangiñeti lan Bíbülia, lidan amu dimurei, Abürüdǘni Ebüréu le lúmagiñeti Bungiu, lariñagei sun le lariñagubei. Maliihanrügüti tídangiñe Bíbülia, sagati ariñahani tídangiñe lun ladügün lun hasaminarun gürigia ani ariñaga lumuti sun le lariñagubei lidan aban igaburi le ídanti gayara lan gunfuranda hamani gürigia. Lidan güriegu yúsuati dimurei dialégomai kei “layanuhóun luma aban gürigia luagu somu katei, ayanuhani o asigenehani luagu somu katei”, ani lun lira mosu layanuhóun luma somu gürigia. Yúsuati giñe dimurei güriegu le lidan Adügaü 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
Arufudahati houn kei tariñaguni Lererun Bungiu: Mini lan dimurei güriegu le “lichugún luagu aban oubaü”. Gayaraati gunfuranda wamá lídangiñe lira góubaguagüda lumuti lan Pábulu profesía burí luáguti Mesíasi le lídanbei Abürüdǘni Ebüréu buidu buidu luma le asuseredubei lidan libagari Hesusu, lun larufuduni ida liña lan lagunfuliruni Hesusu sun burí profesía ligía.
(Adügaü 17:17).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Adügaü 17:17
ñein lubéi hadamuridagua: Dariwatu meha mágiduru to Atenasiboun (lidan güriegu agorá) labadinagua nórute luma oubaü le ñeinhin lubéi lálüda weyu libiti Akrópolisi, ani yarafa meha lun 200 méturu tidabuberen luma 250 méturu timigifen. Mámarügüñein meha aba fulasu le ñein lubéi léibaagua seinsu, ñeinñein meha lílagüle alugurahani, katei lánina polítika luma le uágubei héchuda gürigia lidan uburugu ligía. Hínsiñeti meha houn lílana Atenasi hóundaragun ñein lun hasigenehan luagu katei le hayanuhabei ha chúbaña aau.
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Adügaü 17:22, 23
Lun Bungiu le ibidiñewabei: Bürüwañu liña meha dimurei burí güriegu Agnóstoi Theói lidan latarü le Atenasibei. Arufuda hamuti lílana Atenasi inebesei le hasandirubei hawagu búngiugu lau hadügün saragu ténpulu luma burí latarü, darí lun aba lan hadügün latarü houn búngiugu ha mámabaña inarünitiña kéiburi le lánina Uéiriguni, Ǘnabuguni, Erei, Gudemehabu luma Ladügǘn lun lasaminarun gürigia somu katei. Másiñati adüga hamá latarü lun aban “Bungiu le ibidiñewabei” ladüga hanufude luéi máhuduragun hamá lun somu bungiu o luéi hadügün lun lagañidun. Ítara, harufuduñein meha anihein lan aban Bungiu le ibidiñeti houn. Yusu lumuti Pábulu latarü ligía lau lichú aau lun lagumeserun ayanuha luagu Bungiu le ibidiñebei houn: Bungiu le inarüniti.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Adügaü 18:18).
w08-S 15/5 páh. 32 pár. 5
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Adügaü
18:18. Ka füramasei ladügübei Pábulu? Añahein sásaamu ariñagatiña adüga lumuti lan Pábulu füramasei le lánina lederegeragun lungua lun leseriwidun lun Bungiu (o nasaréu) (1 Lur. 6:1-21). Mariñagun tumuti Bíbülia ka lan luwuyeri füramasei ladügübei Pábulu mariñaguntu giñe anhein adüga lubalin lubaragiñe o lárigiñe ladügagun lungua kristiánume, o anhein lagumeseruña lubéi o lagumuchuña lan meha. Meberesenga ida liña lan, mama meha figóu ladügǘn aban füramasei o áfiñuruni.
(Adügaü 18:21).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Adügaü 18:21
anhein busén Bungiu: Arufudati dimurei burí le súdini lan lun gabaroun wamani ka lan lugundanbei Bungiu dan le wadügün o wasaminarun wadügün somu katei. Súnwandan meha laritaguni apostolu Pábulu adundehani méiniti le (1 Ko 4:19; 16:7; Ebü 6:3). Ínchaha lumutiña giñe disipulu Santiagu aliihatiña lun hariñagun: “Anhein busén Bungiu, wabagariduba, ábame wadügüni le o lira” (Snt 4:15). Moun lumuti wayusuruni dimurei le kei furumiñeguarügü dimurei. Dan le lariñagun somu gürigia: “Anhein busén Bungiu”, mosu láfaagun lun úara lan ligaburi lóuserun luma lugundan Bungiu. Mama mosu wariñaguni dimurei le lau umalali héreti; buídurügüti lun wasaminarun luagu (ariha huméi Adü 21:14; 1 Ko 4:19; Snt 4:15 tuma Rbi8–S, Lanwoun ariñahani 1D).
31 LIDAN DUUSU-HATI DARÍ 6 LIDAN ENERU
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | ADÜGAÜ 19, 20
“Góunigigua humá lubeiti hungua, góunigi humañame afiñetiña”
(Adügaü 20:28).
w11-S 15/6 páh. 20 pár. 5
“Góunigi humaña lirahüñü Bungiu ha lábugiñebaña haríaahan”
5 Íridati apostolu lábugiñeñanu lan haríaahan wéiyaaña lidan afiñeni “lirahüñü Bungiu”. Mosu meha gunfuranda hamani lánigu lan Heowá mudún luma Hesukrístu hagía, ani haguseragüdǘwaba lan luagu ligaburi hetenirun houn. Ru wamá aban hénpulu: aba lariñagun somu wamada woun úabei lan luagu fiu dan ani aba lamuriahan wama lun wetenirun houn lisaanigu. Ma wáfaaguña hamuga lun wóunigiruniña buidu ariha wagíame lau le hemegeirubei? Ani anhein hamuga asandira aban hádangiñe, ma wáfaaguña hamuga lun lagaranihan surusia lun lau lóufudagun? Ítarameme, subudi hamuti íbirigu ha anügübalin ubaraü lábugiñeñanu lan haríaahan “tánigu liligilisin Bungiu, ha lagañeihabaña lau guánarügü lita Liráü” (Adü. 20:28). Mabulieidun hamuti agañeihóua hamá kada aban hádangiñe mudún lau lita Hesukrístu. Keiti subudi hamani haguseragüdǘwaba lan hawagu, aba hachoururuni híchuguñein lan le hemegeirubei houn ani góunigi hamañame.
(Adügaü 20:31).
Wéiyaaña lidan afiñeni, ídehatiña lun gunda wamá
15 Wéiriti wadagimanu le lanügübei hounigirún lílana damuriguaü. Anihein dan marumuguntiña wéiyaaña lidan afiñeni áriebu afurieida ladüga nidiheri hamá hawagu lumutuniña Bungiu o ladüga híderaguñanu lan íbirigu akipurei hamadagua luma (2 Ko. 11:27, 28). Ani gúnfuli hamuti hawadigimari buidu buidu lau ugundani, kei Pábulu le abürühabei houn kristiánugu korintuna: “Lau ugundani [...] newesiraguba nungua luagu hufulesein” (2 Ko. 12:15). Wéiriti hínsiñe íbirigu lun darí lun ladügüni sun liyaraati lun líchugun erei houn (aliihoualá 2 Korintuna 2:4; Fili. 2:17; 1 Tesa. 2:8). Ligía weiri lubéi meha línsiñe houn! (Adü. 20:31-38.)
(Adügaü 20:35).
bt-S páh. 172 pár. 20
Masandiraguntina “nungua lau duru luéigiñe ni aban hídangiñe”
20 Mítaranti meha Pábulu kei ha álugubaña habihin buiti hámagiñe mudún! Nadagimeinti lau lúhabu guánarügü lun libihini le lemegeirubei lun mámabei lan aban ihürügu houn íbirigu ha lílanabaña damuriguaü. Marisidunti lídangiñe leseriwidun houn íbirigu. Ligía aba lubéi línchahaniña wéiyaaña lidan afiñeni ha Éfesubaña lunmeme harufuduni igaburi lánina ladügǘn buiti hawagun amu, luagu lunti lan: “Híderawagun ha aniheinbei hemegeirun, luagu giñe lunti lan laritawagún luagu dimurei le lariñagubei Wabureme Hesusu dan le lariñagunbei: ‘Fuleseiwatimati le íchugubei sügǘ lau le eresibirubei’” (Adü. 20:35).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Adügaü 19:9).
bt-S páh. 161 pár. 11
“Aburuchaguéina” liña uganu íbini anihein lan meha éibaahouni
11 Másiñati ru lan meha apostolu yanu ñein sagü weyu labadinagua unsu binaafin luma gádürü rábounweyu (Adü. 19:9). Ligía meha burí oura darangilutimati lidan weyu, kei meha weiri lubéi lárouga, ráramaguatiña meha saragu gürigia lun héigin luma lun harumugun murusun. Apurichihati san Pábulu lidan ligiaméme oura lidan bián irumu le laubei ñein? Anhein ítara liña lubéi, yúsuti lóugiñe ǘrüwa milu oura lun larufudahan houn gürigia. Anihein amu resun le uágubei aburuchaguéina liña lubéi meha lererun Heowá: benefati meha máisturu lidan apurichihani ani gabaroun lumuti le gádanbaliña gürigia, apurichihati lidan oura le buídutimabei houn. Ka buiti ibihúbei? “Sun [...] ha aganóubaña lóubawagu Asia, aganba hamuti uganu luáguti Wabureme [...], dandu huríu kei ha mámabaña huríu” (Adü. 19:10). Hanarimeti lubuidun uganu le apurichihóubei!
(Adügaü 19:19).
bt-S páh. 162, 163 pár. 15
“Aburuchaguéina” liña uganu íbini anihein lan meha éibaahouni
15 Wéiriti meha labadülerun katei hani Máfianu lidan burí hechun éfesuna. Anihein meha abiñarahani ñein, yúsutiña meha lúyawa uraü luma burí awayouruni ani abürühóuati meha liibe-agei lídangiñe. Adügati busiganu le hásügürünbei lirahüñü Esewa lun linebedun Bungiu houn lílana uburugu ligía ani ídehati giñe lira lun hánharun saragu gürigia lun inarüni luma lun hígiruni abiñarahani. Ligíati, gibe habéi meha ha anügübarun burí haliburun lánina abiñarahani lun hágudunu hagibugiñe súngubei, lau sun meha gebegi tan líburu burí tuguya kéiburi saragu milu fiádürü merigein. “Ítara liña aburuchaguéina lan uganu luáguti Hesusu, ani arufudeinaléi lubafu lun lasansiragüdüni hagaburi gürigia” (Adü. 19:17-20). Ma lanarime agañeiruni lani inarüni luagu iyeeni luma katei le hámagiñeti máfianu! Ígiratiña gürigia úaraguatiña hagía aban lubuidun hénpulu woun. Wawinwanduña giñe lidan aban ubóu le buinbei lau katei lánina abiñarahani luma burí katei le aramudaguati. Anhein wíchiga fe anihein lan somu katei wama le gadan lumuti katei burí le, adüga waméi le hadügübei éfesuna: gumuguagüda waméi katei ligía lau lóufudagun. Meberesenga átiriñein lan lebegi, dise wamá luéi, ítara kei wanurahan luéi igei.