Notas
1. ¿Achike ntel chi tzij ri Nimaläj Tinamït Babilonia?
¿Achike ruma nqabʼij chi ri «nimaläj tinamït Babilonia» nel chi tzij ri religiones ri man e qitzij ta? (Apocalipsis 17:5). Tqatzʼetaʼ oxiʼ achoj ruma.
Nsamäj chuwäch ronojel Ruwachʼulew. Ri Biblia nubʼij chi rijaʼ tzʼuyül pa kiwiʼ ri «winäq» chuqaʼ «tinamït». Rijaʼ nqʼaton tzij pa ruwiʼ ronojel Ruwachʼulew (Apocalipsis 17:15, 18).
Man ja ta ri e qʼatöy tzij nixta ri kʼayinelaʼ. Ri Biblia nubʼij chi «ri qʼatöy taq tzij» chuqaʼ kʼayinelaʼ kʼa xkekʼaseʼ na kan toq ri Nimaläj Tinamït Babilonia xtikʼïs ruwäch (Apocalipsis 18:9, 15).
Nutzʼilbʼisaj rubʼiʼ ri Dios. Nbʼïx chi re ri «ixöq itzel rukʼaslem» ruma yerutoʼ ri qʼatbʼäl taq tzij ruma mero o chʼaqa chik utzil (Apocalipsis 17:1, 2). Yeruqʼol ri winaqiʼ chuwäch ronojel Ruwachʼulew chuqaʼ kimak rijeʼ ri e kaminäq kʼïy taq winäq. (Apocalipsis 18:23, 24).
Katzolin chupam ri tanaj 13, punto 6
2. ¿Jampeʼ xtpe ri Mesías?
Ri Biblia nubʼij chi toq xkeqʼax 69 semanas kʼa riʼ xtpe ri Mesías (tasikʼij Daniel 9:25).
¿Jampeʼ xetikïr pe ri 69 semanas? Chupam ri junaʼ 455 toq majani tpe ri Jesús. Chupam ri junaʼ riʼ, ri Nehemías xtzolin pa Jerusalén richin npabʼäx chuqaʼ nbʼan utzil ri tinamït (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8).
¿Jampeʼ xeyalöj ri 69 semanas? Chupam jujun profecías, jun qʼij nubʼän jun junaʼ (Números 14:34; Ezequiel 4:6). Ruma riʼ jun semana, nel chi tzij wuquʼ junaʼ chuqaʼ ri 69 semanas ri nutzijoj ri profecía nel chi tzij 483 junaʼ (69 x 7).
¿Jampeʼ xekʼis ri 69 semanas? We nqatikirisaj rajlaxik ri 483 junaʼ chupam ri junaʼ 455 a.C. xkojapon kʼa pa junaʼ 29 d.C.a Chupam ri junaʼ riʼ, ri Jesús xqasäx pa yaʼ chuqaʼ xbʼeʼok qa ri Mesías (Lucas 3:1, 2, 21, 22).
a Pa junaʼ 455 a.C. kʼa pa junaʼ 1 a.C. xukʼwaj 454 junaʼ. Pa junaʼ 1 a.C. kʼa pa junaʼ 1 d.C. xqʼax jun junaʼ ruma majun kʼo ta ri junaʼ cero. Chuqaʼ pa junaʼ 1 d.C. kʼa pa junaʼ 29 d.C. xeqʼax 28 junaʼ. We nqajlaj ri junaʼ riʼ 454, 1 chuqaʼ 28, nbʼeruyaʼ 483 junaʼ.