Tqayaʼ qan chrij ri qayoʼen apü

1. ¿Achkë rutzjun Jehová chqë?

JEHOVÁ rutzjun jun kʼaslemal chqë ri majun bʼëy xtkʼis ta. Jojun chkë rusamajelaʼ Dios kiyoʼen yebʼä chlaʼ chkaj rchë nkïl jun kʼaslemal ri majun ta jun nkowin nchpü rchë (1 Cor. 15:50, 53). Ye kʼa kan qonojel bʼaʼ chqë röj qayoʼen nqjeʼ qa chwäch le Ruwachʼlew rchë nqïl jun utziläj kʼaslemal ri akuchï majun bʼëy chik xtqyawäj ta (Apoc. 21:3, 4). Jontir röj kan nqaloqʼoqʼej ri qayoʼen apü, xa bʼa akuchï na kʼa xtqïl wä qakʼaslemal, chlaʼ chkaj o chwäch le Ruwachʼlew.

2. ¿Achkë rma qataman chë ri qayoʼen apü kan xtbʼanatäj?

² Röj ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ri rutzjun qa Dios chqë chpan le Biblia. ¿Achkë rma? Rma kan yë Jehová bʼiyon qa (Rom. 15:13). Röj qataman achkë rutzjun ryä chqë y chë ronojel mul nuʼän ri nutzüj (Núm. 23:19). Qayaʼon chwäch qan chë Jehová ma xa xuʼ ta nrajoʼ nuʼän ri rutzjun chqë, xa kan kʼo ruchqʼaʼ rchë nuʼän riʼ. Rma riʼ ri qayoʼen apü ma xa xuʼ ta pa qajolon kʼo wä o chë ya riʼ nqarayij chë nbʼanatäj, röj kan kʼo rma nqanmaj chë xtbʼanatäj riʼ.

3. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ? (Salmo 27:14).

³ Ri Qatataʼ kʼo chkaj kowan nqrajoʼ chqä nrajoʼ chë nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij (taskʼij ruwäch Salmo 27:14). We röj qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová, xtqkowin xkeqaköchʼ ri kʼayewal chqä ma kan ta xtchʼpü qakʼuʼx tapeʼ xa bʼa achkë na xtbʼanatäj chqawäch apü. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik nqrtoʼ ri nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë xtbʼanatäj ri qayoʼen apü. Naʼäy tqatzʼetaʼ achkë rma nqaʼij chë ri qayoʼen apü achiʼel jun ancla chqä achiʼel jun casco. Chrij riʼ xtqatzʼët achkë ütz nqaʼän rchë nqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chë kan xtbʼanatäj ri qayoʼen apü.

RI QAYOʼEN APÜ KAN ACHIʼEL JUN ANCLA

4. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri qayoʼen apü kan achiʼel jun ancla? (Hebreos 6:19).

⁴ Chpan ri carta chkë ri Hebreos, ri apóstol Pablo xjnamaj ri qayoʼen apü rkʼë jun ancla (taskʼij ruwäch Hebreos 6:19). Rma chaq taqïl wä nbʼä pa barco, ryä retaman wä chë ri ancla nutoʼ ri barco rchë ma kan ta kowan nslon taq kʼo jun qʼeqäl jöbʼ. Kʼo jun qʼij, taq bʼenäq wä äl chpan jun barco, xpë jun qʼeqäl jöbʼ chkij. Ri qʼij riʼ ryä xtzʼët chë ri winäq xkiqasaj ri anclas rchë ri barco ma nbʼerukujuʼ ta riʼ chkiwäch abʼäj (Hech. 27:29, 39-41). Achiʼel jun ancla ri nutoʼ jun barco rchë ma nchaʼ ta chiʼ, ri qayoʼen apü nqrtoʼ rchë ma nchaʼ ta chiʼ ri qachbʼilanïk rkʼë Jehová taq kʼo kʼayewal yeqaqʼaxaj ri ye achiʼel qʼeqäl taq jöbʼ. Taq qayaʼon chwäch qan chë kan xtbʼanatäj ri qayoʼen apü, riʼ nqrtoʼ chkiwäch ri kʼayewal yeqïl. Tnatäj chqë chë Jesús xuʼij chë xkeyaʼöx kʼayewal pa qawiʼ (Juan 15:20). Rma riʼ ri nqaquʼ rij ri utzil rutzjun Jehová chqë nqrtoʼ rchë ma nqayaʼ ta qa ruyaʼik ruqʼij.

5. ¿Achkë rubʼanik xtoʼ Jesús ri utzil ruyoʼen apü taq xqʼax chwäch kamïk?

⁵ Rma Jesús xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij ri utzil xtrïl chwäch apü, ryä xkowin xnmaj rutzij Rutataʼ tapeʼ retaman wä chë xtrïl jun itzel kamïk. Chpan ri Pentecostés rchë ri junaʼ 33, ri apóstol Pedro xskʼij jun chkë ri profecías ri kʼo chkipan ri Salmos ri nutzjoj achkë xnaʼ Jesús. Ryä xuʼij: «Rïn kan xtinkʼuqbʼaʼ nkʼuʼx chawij, rma rït ma xkinayaʼ ta qa pa Jül nixta xtayaʼ qʼij chë ri asamajel xtchaʼ chiʼ ruchʼakul. [...] Xtaʼän chë kan kiʼ nkʼuʼx xtinbʼän taq xkijeʼ chawäch» (Hech. 2:25-28; Sal. 16:8-11). Tapeʼ Jesús retaman wä chë xtkäm, ryä ruyaʼon wä chwäch ran chë Jehová xtkʼasoj pä chqä chë xttzolin na chkaj rkʼë Rutataʼ (Heb. 12:2, 3).

6. ¿Achkë xuʼij jun qachʼalal chrij ri rutzjun Dios chqë?

⁶ Ye kʼïy qachʼalal kikochʼon ri kʼayewal rma kikʼuqbʼan kikʼuʼx chë kan xtbʼanatäj ri rutzjun Jehová chqë. Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal ri xjeʼ Inglaterra ri rubʼiniʼan Leonard Chinn. Taq najin wä ri Primera Guerra Mundial, ryä xyaʼöx pacheʼ rma ma xrajoʼ ta xok soldado. Kaʼiʼ ikʼ ma xkiyaʼ ta qʼij che rä rchë kʼo jun achoq rkʼë xtzjon wä; chrij riʼ, xkiyaʼ kuw taq samaj chrij. Jun tiempo chrij riʼ, ryä xtzʼibʼaj: «Ri xinqʼaxaj xkʼüt chi nwäch chë rchë naköchʼ jun kʼayewal, nkʼatzin nakʼuqbʼaʼ akʼuʼx chrij ri rutzjun Dios chqë. Ri xuʼän Jesús, ri xkiʼän ri apóstoles chqä ri profetas, y ri nutzüj le Biblia chqë yojkitoʼ rchë nqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chrij ri qayoʼen apü chqä rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal». Chwäch Leonard, ri rutzjun Jehová xok achiʼel jun ancla, y ke riʼ chqä xtuʼän chqawäch röj.

7. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri kʼayewal yojkitoʼ rchë nqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chrij ri rutzjun Jehová chqë? (Romanos 5:3-5; Santiago 1:12).

⁷ Röj más nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ri rutzjun Jehová chqë taq yeqaköchʼ ri kʼayewal chqä taq nqatzʼët chë Jehová nqrtoʼ pä chqä kiʼ rukʼuʼx qkʼë (taskʼij ruwäch Romanos 5:3-5; Santiago 1:12). Rma riʼ komä más qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij ri rutzjun Jehová chqë chwäch taq xq-ok pä chpan rutinamit. Satanás nrajoʼ chë kowan tchʼpü qakʼuʼx kimä ri kʼayewal, ye kʼa rkʼë rutoʼik Jehová, nqkowin nqapabʼaʼ qiʼ chkiwäch ri kʼayewal riʼ.

RI QAYOʼEN APÜ KAN ACHIʼEL JUN CASCO

8. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri qayoʼen apü kan achiʼel jun casco? (1 Tesalonicenses 5:8).

⁸ Le Biblia chqä nuʼij chë ri qayoʼen apü kan achiʼel jun casco (taskʼij ruwäch 1 Tesalonicenses 5:8). Jun soldado nuksaj ru-casco rchë nutoʼ rujolon chpan jun chʼaʼoj. Rma Satanás najin nuʼän chʼaʼoj qkʼë, röj nkʼatzin nqachajij qachʼobʼonik chwäch. Ryä kʼïy nuksaj chqij rchë nqmakun chwäch Dios chqä rchë nutzʼlaʼ qachʼobʼonik. Achiʼel ri casco ri nutoʼ rujolon jun soldado, ri qayoʼen apü nuchajij ri qachʼobʼonik rchë majun bʼëy nqayaʼ ta qa Jehová.

9. ¿Achkë nbʼanatäj taq ri winäq majun ta jun ütz kiyoʼen apü?

⁹ Ri nqayaʼ chwäch qan chë xtqabʼewilaʼ ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta xtqrtoʼ rchë yë ri ütz xtqachaʼ xtqaʼän pa qakʼaslemal. Ye kʼa we xa xuʼ ri nqajoʼ röj nqaquʼ rij, ya riʼ xtuʼän chë xa ma xtqayaʼ ta chik qan chrij ri qayoʼen apü. Tqaquʼ achkë xbʼanatäj kikʼë jojun cristianos aj Corinto. Ryeʼ ma kikʼuqbʼan ta wä chik kikʼuʼx chrij jun ri rutzjun wä Dios chkë: chë jun qʼij xkekʼastäj na pä ri kamnaqiʼ (1 Cor. 15:12). Pablo xuʼij chë ri winäq ri ma nkinmaj ta chë xkekʼastäj pä ri kamnaqiʼ xa xuʼ ri nkajoʼ ryeʼ nkiʼän (1 Cor. 15:32). Chkipan ri qʼij yoj kʼo komä, ye kʼïy winäq xa xuʼ ri nkajoʼ ryeʼ nkiʼän rma ma nkikʼuqbʼaʼ ta kikʼuʼx chrij ri rutzjun Dios. Ye kʼa röj kan qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij ri rutzjun Dios chqë. Ri qayoʼen apü achiʼel jun casco ri nuchajij ri qachʼobʼonik. Chqä nqrtoʼ rchë ma xa xuʼ ta röj nqaquʼ qa qij, rma ya riʼ xa nuʼän chë nchaʼ chiʼ qachbʼilanïk rkʼë Jehová (1 Cor. 15:33, 34).

10. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri qayoʼen apü chkiwäch naʼoj ri ma ye tzij ta?

¹⁰ Ri nqayaʼ chwäch qan chë ri rutzjun Jehová chqë kantzij xtbʼanatäj nqrtoʼ chwäch ri naʼoj ri nkiʼij ri winäq chë majun nkʼatzin wä nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri nqä chwäch Jehová. Rkʼë jbʼaʼ kʼo jun winäq nuquʼ reʼ: «Rïn ma xtinwïl ta ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta rma ma kan ta kʼo nqʼij. Ma yikowin ta nbʼän ri nrajoʼ Jehová». Ma tmestäj ta chqë chë Elifaz, jun chkë rachiʼil Job, ke riʼ jbʼaʼ xuʼij che rä. Ryä xuʼij: «¿Achkë ta rma Dios chʼajchʼöj nutzʼët jun winäq […]?». Chrij riʼ xuʼij reʼ: «Dios ma nukʼuqbʼaʼ ta rukʼuʼx chkij ri kan ye loqʼoläj; ryä nixta ri kaj chʼajchʼöj nutzʼët» (Job 15:14, 15). ¡Ri xuʼij ri achï riʼ kan jun mamaʼ tzʼukün tzij! Tnatäj chqë chë yë Satanás najowan chë ke riʼ nqaquʼ. Ryä retaman chë taq xa xuʼ ya riʼ nqaquʼ rij, ma kan ta xtqakʼuqbʼaʼ chik qakʼuʼx chë Dios xtuʼän ri rutzjun. Rma riʼ ma tqayaʼ ta qʼij chë re tzʼukün tzij reʼ nchʼakon chqij chqä tqayaʼ qan chrij ri rutzjun Jehová chqë. Majun bʼëy tuʼän ta kaʼiʼ qakʼuʼx chrij Jehová. Pa rukʼexel riʼ, tqayaʼ chwäch qan chë ryä nrajoʼ chë jontir rusamajelaʼ nkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta chqä chë xtqrtoʼ rchë xtqabʼewilaʼ ri kʼaslemal riʼ (1 Tim. 2:3, 4).

¿ACHKË XTQTOʼÖ RCHË MÁS XTQAKʼUQBʼAʼ QAKʼUʼX CHRIJ RI QAYOʼEN APÜ?

11. ¿Achkë rma nkʼatzin ma nikʼo ta qakʼuʼx loman nbʼeqä ri qʼij taq Jehová xtuʼän jontir ri rutzjun?

¹¹ Ma ronojel ta mul chaq bʼaʼ nuʼän chqawäch nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ri qayoʼen apü. Rkʼë jbʼaʼ kʼo mul nikʼo jbʼaʼ qakʼuʼx nqayoʼej chë Jehová xtuʼän ri rutzjun chqë. Ye kʼa rma Jehová majun bʼëy xtkäm ta, ma nutzʼët ta ri tiempo achiʼel rubʼanik nqatzʼët röj (2 Ped. 3:8, 9). Jehová kan ütz rubʼanik xtuʼän che rä ri rutzjun chqë, ye kʼa rkʼë jbʼaʼ ma xtuʼän ta ri qʼij qayoʼen röj. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtikʼo ta qakʼuʼx nqayoʼej ri rutzjun Jehová chqë loman xtbʼeqä ri qʼij taq ryä xtuʼän jontir riʼ? (Sant. 5:7, 8).

12. Rkʼë ri nuʼij Hebreos 11:1, 6, ¿achkë rma nqaʼij chë ri qayoʼen apü rukʼwan riʼ rkʼë ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx?

¹² Röj ronojel mul xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë xtbʼanatäj ri qayoʼen apü we junan rubʼanon qawäch rkʼë Jehová, rma kan yë ryä bʼiyon chë xtuʼän ri rutzjun. Rchë kan xtakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë Jehová xtuʼän ri qayoʼen apü, röj nkʼatzin nqanmaj chë ryä kantzij kʼo chqä chë «kan nuyaʼ rajäl rukʼexel chkë ri winäq ri nkitäj kiqʼij chukanuxik» (taskʼij ruwäch Hebreos 11:1, 6). Si röj kantzij nqanmaj chë Jehová kʼo, ya riʼ xtqrtoʼ rchë más xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ri rutzjun chqë. Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik más kuw nuʼän ri qachbʼilanïk rkʼë rchë ke riʼ ma xtkʼis ta qa ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chrij.

13. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nq-ok rachiʼil Dios?

¹³ Qchʼö rkʼë Jehová chqä tqaskʼij ruwäch Ruchʼaʼäl. Tapeʼ ma nqkowin ta nqatzʼët Jehová, röj nqkowin nq-ok rachiʼil. Röj ütz nqayaʼ chwäch qan chë taq nqchʼö rkʼë, ryä nuyaʼ ruxkïn chqë (Jer. 29:11, 12). Ye kʼa röj nqayaʼ qaxkïn che rä taq nqaskʼij ruwäch Ruchʼaʼäl chqä nqchʼobʼon chrij. Taq nqatzʼët achkë rubʼanik xeruchajij Jehová ri rusamajelaʼ ojer, röj kan más nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë ryä xtuʼän ri rutzjun chqë. Jontir ri tzʼibʼan qa chpan Ruchʼaʼäl Dios «xetzʼibʼäx qa rchë nqrtjoj; rchë ke riʼ, rma nqkochʼon chqä rma ri kʼuqbʼäl kʼuʼx nqïl chpan ri Ruchʼaʼäl Dios, kan kʼo utzil xtqayoʼej apü» (Rom. 15:4).

14. ¿Achkë rma ütz nqchʼobʼon chrij ri achkë rubʼanon Jehová pa kiwiʼ ri nkʼaj chik?

¹⁴ Qchʼobʼon chrij ri achkë rubʼanik rubʼanon Jehová ri rutzjun. Tqaquʼ rij achkë xuʼän rkʼë Abrahán chqä Sara. Rma ya xbʼä kijunaʼ, ryeʼ ma yekowin ta wä chik njeʼ kalkʼwal. Tapeʼ ke riʼ, Dios xuʼij chkë chë xtjeʼ jun kalkʼwal (Gén. 18:10). ¿Achkë xuʼän Abrahán? Le Biblia nuʼij: «Kan xyaʼ chwäch ran chë xttok kitataʼ ye kʼïy winäq» (Rom. 4:18). Tapeʼ Abrahán ma retaman ta wä achkë rubʼanik xtbʼanatäj ri xtzüj Dios che rä, ryä kan xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chë Jehová xtuʼän ri xuʼij che rä. Abrahán kan ütz ri xuʼän, rma Jehová xuʼän ri xtzüj che rä (Rom. 4:19-21). Röj kan kʼïy nqatamaj qa chrij ri xbʼanatäj rkʼë Abrahán chqä kikʼë nkʼaj chik rusamajelaʼ Dios ojer. Ri xbʼanatäj kikʼë ryeʼ nukʼüt chqawäch chë ronojel mul ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë Jehová xtuʼän ri rutzjun, tapeʼ chqawäch röj achiʼel ta kan kʼayewal bʼaʼ nbʼanatäj.

15. ¿Achkë rma kʼo ta chë nqchʼobʼon chrij ri rubʼanon pä chik Dios pa qawiʼ?

¹⁵ Qchʼobʼon chrij ri achkë rubʼanon Jehová pa qawiʼ röj. ¿Kʼo jmul qaquʼun rij achkë rubʼanik tzʼaqatajnäq chqij röj jojun ri rutzjun Dios chpan le Biblia? Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Jesús xuʼij chë Jehová xtyaʼ jontir ri xtkʼatzin chqë rchë ütz qawäch xtqjeʼ (Mat. 6:32, 33). Jesús chqä xuʼij chë Rutataʼ xtyaʼ pä ri loqʼoläj ruchqʼaʼ pa qawiʼ we röj nqakʼutuj che rä (Luc. 11:13). Jehová kan rubʼanon pä jontir riʼ. Rkʼë jbʼaʼ yepë pa qajolon nkʼaj chik ri rubʼanon ryä pa qawiʼ, achiʼel chë nuküy qamak, nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chqä nuyaʼ pä jontir chqë rchë kuw nuʼän ri qachbʼilanïk rkʼë (Mat. 6:14; 24:45; 2 Cor. 1:3). We nqaquʼ rij jontir ri rubʼanon pä Jehová pa qawiʼ, más xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë kan xtbʼanatäj ri qayoʼen apü.

KIʼ IKʼUʼX TIBʼANAʼ RMA RI UTZIL IYOʼEN APÜ

16. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri qayoʼen apü kan jun nimaläj spanïk?

¹⁶ Jehová nuyaʼ jun nimaläj spanïk chqë: ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta. Röj kan nqarayij chë nbʼeqä yän ri qʼij taq Dios xtuʼän jontir ri rutzjun, y kan qayaʼon chwäch qan chë xtbʼanatäj riʼ. Ri qayoʼen apü kan achiʼel jun ancla rma nqrtoʼ chkiwäch ri kʼayewal yeqïl chqä ri yeyaʼöx pa qawiʼ, yajün chwäch ri kamïk. Chqä ri qayoʼen apü achiʼel jun casco rma nuchajij ri qachʼobʼonik. Reʼ nqrtoʼ rchë nqatzelaj ri itzelal chqä rchë ma nqayaʼ ta qa rubʼanik ri ütz. Jontir ri qayoʼen apü ri nutzüj le Biblia, nuʼän chë nqjelun más rkʼë Dios chqä ya riʼ jun rubʼanik ri nukʼüt Dios chë kowan nqrajoʼ. We ronojel mul nqatäj qaqʼij rchë nqayaʼ qan chrij ri qayoʼen apü, ya riʼ kan kʼïy utzil xtkʼäm pä pa qawiʼ.

17. ¿Achkë rma kan kiʼ qakʼuʼx nqaʼän rma ri qayoʼen apü?

¹⁷ Chpan ri carta ri xtzʼibʼaj Pablo chkë ri cristianos aj Roma, ryä xuʼij chkë: «Kiʼ ikʼuʼx tibʼanaʼ rma ri utzil iyoʼen apü» (Rom. 12:12). Pablo kan kiʼ wä rukʼuʼx rma xyaʼ chwäch ran chë xtyaʼöx rukʼaslemal chlaʼ chkaj we majun bʼëy xtyaʼ ta qa Jehová. Röj chqä nqkowin kiʼ qakʼuʼx nqaʼän rma ri qayoʼen apü, rma kan qayaʼon chwäch qan chë Jehová xtuʼän jontir ri rutzjun chqë. Röj nqanaʼ ri xnaʼ ri xtzʼibʼan jun chkë ri Salmos, ri xuʼij: «Kiʼ rukʼuʼx ri winäq ri ntoʼöx rma ru-Dios Jacob, ri nukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová ru-Dios» (Sal. 146:5, 6).