Tqatjaʼ qaqʼij rchë más nqjowan

1. ¿Achkë naʼoj xatamaj rït taq xatjoj awiʼ chrij le Biblia?

¿NNATÄJ na chawä achkë xatamaj taq xatjoj awiʼ chrij le Biblia? Rkʼë jbʼaʼ kan xel akʼuʼx taq xatamaj chë Dios kʼo rubʼiʼ. Y rkʼë jbʼaʼ kan jaʼäl xanaʼ xatamaj chë Dios ma yeruyaʼ ta ri winäq pa qʼaqʼ. Y, kantzij na wä chë kan xel akʼuʼx xatamaj chë ri awachʼalal ri ye kamnäq äl xkekʼastäj na pä rchë xkejeʼ awkʼë chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼlew.

2. Taq xatamaj yän ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, ¿achkë chik nkʼaj rubʼanik xakʼüt rït chë najin nkʼuqeʼ akʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios? (Efesios 5:1, 2).

² Taq xatjoj awiʼ chrij Ruchʼaʼäl Dios, rït xawajoʼ más Jehová. Y rma xawajoʼ más Jehová, ya riʼ xbʼanö chawä chë xasmajij ri xatamaj. Rma riʼ kan yë chik ri ütz xachaʼ xaʼän. Chqä, xajäl ri rubʼanik yachʼobʼon chqä ri yeʼaʼän pan akʼaslemal rma xawajoʼ xaʼän ri nqä chwäch Dios. Achiʼel jun ti akʼal ri nukʼän runaʼoj chrij rutataʼ, rït xakʼän anaʼoj chrij Jehová, ri Atat ri kʼo chlaʼ chkaj (taskʼij ruwäch Efesios 5:1, 2).

3. ¿Achkë kʼutunïk ütz nqaʼän qa chqawäch?

³ Röj ütz nqakʼutuj qa reʼ chqawäch: «¿Nwajoʼ más Jehová komä chwäch taq xiqasäx pa yaʼ? ¿Achiʼel nchʼobʼon Jehová chqä ri runaʼoj nuʼän kikʼë ri nkʼaj chik, kan ke riʼ chqä rubʼanik yichʼobʼon rïn chqä nnaʼoj nbʼän kikʼë ri qachʼalal pa congregación?». We röj nqatzʼët chë ma nqjowan ta chik achiʼel rubʼanon qa, ma qbʼison ta, ya riʼ chqä xbʼanatäj kikʼë ri cristianos pa naʼäy siglo. Ye kʼa Jesús ma xquʼ ta chë ma xtkijäl ta chik kinaʼoj, y ma ke riʼ ta chqä xtquʼ chqij röj (Apoc. 2:4, 7). Ryä retaman chë röj nqkowin nqajoʼ chik jmul Jehová achiʼel xqajoʼ taq xqatamaj chrij ryä.

4. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

⁴ Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë ütz nqaʼän rchë xtqajoʼ más Jehová chqä xkeqajoʼ más ri nkʼaj chik. Y chrij riʼ xtqatzʼët achkë utzil nqïl röj chqä ri nkʼaj chik taq nqaʼän riʼ.

TQATJAʼ QAQʼIJ RCHË NQAJOʼ MÁS JEHOVÁ

5, 6. a) ¿Achkë kʼayewal xrïl Pablo taq najin wä nutzjoj ruchʼaʼäl Dios? b) ¿Achkë xbʼanö che rä chë ma xyaʼ ta qa ruyaʼik ruqʼij Jehová?

⁵ Ri apóstol Pablo kan kiʼ rukʼuʼx xtzjoj ruchʼaʼäl Dios, ye kʼa xqʼaxaj chqä kʼayewal taq xuʼän ri samaj riʼ. Ryä chaq taqïl xeruʼän nüm taq bʼey tapeʼ kan kʼo kʼayewal xerïl. Taq ryä bʼenäq pa bʼey, kʼo mul kan xxiʼin rij rukʼaslemal rma ri raqän taq yaʼ chqä kimä ri alqʼomaʼ. Y kʼo mul ri winäq ri itzel xkinaʼ che rä kowan xkichʼäy (2 Cor. 11:23-27). Y ma xa xuʼ ta riʼ, ri cristianos ma ronojel ta mul xkiloqʼoqʼej ri xuʼän ryä rchë xerutoʼ (2 Cor. 10:10; Filip. 4:15).

⁶ ¿Achkë xbʼanö che rä Pablo rchë ma xyaʼ taq qa ruyaʼik ruqʼij Dios? Ryä kan kʼïy xtamaj chrij runaʼoj Jehová rma ri tzʼibʼatäl qa chpan Ruchʼaʼäl y rma ri xeruqʼaxaj ryä chpan rukʼaslemal. Pablo ruyaʼon wä chwäch ran chë Jehová kowan nrajoʼ (Rom. 8:38, 39; Efes. 2:4, 5). Ye kʼa ryä chqä kowan xrajoʼ Jehová, rma riʼ xerutoʼ ri ralkʼwal Dios y ma xyaʼ ta qa rubʼanik riʼ (Heb. 6:10).

7. ¿Achkë xtbʼanö chë xtqajoʼ más Jehová?

⁷ Rchë nqajoʼ más Jehová, nkʼatzin nqatjoj qiʼ chrij Ruchʼaʼäl. Taq nqaskʼij ruwäch le Biblia, nkʼatzin nqatzʼët achkë nukʼüt qa chqawäch ri peraj xqaskʼij chrij Jehová. Ütz nqakʼutuj qa reʼ chqawäch: «¿Achkë rubʼanik nkikʼüt re versículos reʼ chë Jehová yirajoʼ? ¿Y achkë rubʼanik yinkitoʼ rchë nwajoʼ Jehová?».

8. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri nqchʼö rkʼë Jehová rchë más xtqajoʼ ryä?

⁸ Jun chik ri xtqtoʼö rchë más xtqajoʼ Jehová ya riʼ ronojel qʼij nqaʼij jontir ri kʼo pa qan che rä (Sal. 25:4, 5). Jehová kan xtyaʼ pä jontir ri nqakʼutuj che rä (1 Juan 3:21, 22). Ya Khanh,b jun qachʼalal ixöq ri kʼo Asia, xuʼij: «Pa naʼäy, rïn xinwajoʼ Jehová rma ri xintamaj chrij ryä. Ye kʼa más xinwajoʼ ryä taq xintzʼët achkë rubʼanik xyaʼ pä ri xinkʼutuj che rä; ya riʼ xbʼanö chwä chë xinwajoʼ xinbʼän ri nqä chwäch ryä».

TQATJAʼ QAQʼIJ RCHË YEQAJOʼ MÁS RI NKʼAJ CHIK

9. ¿Achkë tzʼetbʼäl xyaʼ qa Timoteo chqawäch chrij ri yeqajoʼ ri qachʼalal?

⁹ Taq rukʼwan chik jun kayoxiʼ junaʼ oknäq cristiano, Pablo xtamaj ruwäch Timoteo, jun utziläj kʼajol. Timoteo nrajoʼ wä Jehová chqä ri winäq. Kʼo jmul, Pablo xuʼij reʼ chkë ri aj Filipos chrij Timoteo: «Majun ta chik jun kʼo wkʼë achiʼel runaʼoj ryä, rma ryä kan nchʼpü chiwij rïx» (Filip. 2:20). Pablo ma xuʼij ta chë Timoteo nkowin nuʼän rubʼanik xa bʼa achkë ri nkʼatzin nbʼan o chë jaʼäl nuʼän chkë rutzijonem. Ri kowan xqä chwäch ryä ya riʼ chë Timoteo kowan yerajoʼ ri cristianos. Kantzij na wä chë ri congregaciones kan xkiyoʼej chë Timoteo yerubʼechʼaʼej (1 Cor. 4:17).

10. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt ya Anna chqä rachjil chë yekajoʼ ri qachʼalal?

¹⁰ Röj chqä nqakanuj rubʼanik rchë yeqatoʼ ri qachʼalal (Heb. 13:16). ¿Nnatäj ya Anna chiwä, ri xqatzjoj chpan ri jun qa tjonïk? Taq xbʼanatäj yän jun nüm qʼeqäl jöbʼ, ryä chqä rachjil xekibʼechʼaʼej jun familia ri ye Testigos. Ryeʼ xkitzʼët chë xel ruwiʼ kachoch. Rma riʼ, ri familia riʼ majun ta wä jun chʼajchʼöj kitzyaq rchë nkiksaj. Ya Anna nuʼij chqë achkë xkiʼän ryeʼ: «Röj xqakʼwaj äl kitzyaq, xqachʼäj, xqaʼän planchar chqä xqabʼüs äl. Röj xqanaʼ chë ma kan ta achkë xqaʼän, ye kʼa rma xqaʼän riʼ, komä kan ütz qakʼwan qiʼ kikʼë». Rma ya Anna chqä rachjil xekajoʼ ri qachʼalal kan xekitoʼ (1 Juan 3:17, 18).

11. a) ¿Achkë nkinaʼ ri nkʼaj chik taq röj nqakʼüt chkiwäch chë yeqajoʼ? b) Rkʼë ri nuʼij chpan Proverbios 19:17, ¿achkë nunaʼ Jehová taq röj yeqatoʼ ri nkʼaj chik?

¹¹ Taq ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri nkʼaj chik, najin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová. Y jontir ri yeqaʼän kan kʼo yetzʼetö rchë. Rkʼë jbʼaʼ majun bʼëy nqatamaj ta achkë nkinaʼ ri nkʼaj chik taq ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë. Ya Khanh, ri qachʼalal ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 8, nnatäj che rä achkë winäq xetoʼö rchë: «Kan janina ntyoxij chkë ri qachʼalal ixoqiʼ ri xinkikʼwaj chutzjoxik le Biblia. Ryeʼ kan ütz kinaʼoj. Yepë wä chi nkʼamarik, yinkikʼwaj wä rchë yibʼewaʼ kikʼë, y chrij riʼ yinkibʼejachaʼ qa chwachoch. Komä nqʼax chi nwäch chë ryeʼ xkʼatzin xkitäj kiqʼij rchë xkiʼän riʼ, ye kʼa kan rkʼë ronojel kan xkiʼän wä». Kantzij na wä chë ma jontir ta xketyoxin chqë rma ri xtqaʼän kimä ryeʼ. Ya Khanh nuʼij reʼ chkij ri xetoʼö rchë: «Kʼo ta nwajoʼ ntzolij rukʼexel chkë ri qachʼalal ri xinkitoʼ, ye kʼa jojun ma ntaman ta akuchï kʼo wä kachoch. Ye kʼa Jehová retaman akuchï ye kʼo wä, rma riʼ nbʼij che rä chë tyaʼ utzil pa kiwiʼ». Ri xuʼij ya Khanh, kan ke riʼ nbʼanatäj, Jehová nutzʼët ri utzil nqaʼän chkë ri nkʼaj chik tapeʼ ma kan ta achkë rubʼanik. Ryä nutzʼët achiʼel ta jun spanïk ri nqaʼän röj chqä achiʼel jun kʼas ri nrajoʼ nutöj ryä (taskʼij ruwäch Proverbios 19:17).

12. ¿Achkë rubʼanik nkikʼüt ri qachʼalal achiʼaʼ chë nkajoʼ ri congregación? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹² We rït yït jun qachʼalal achï, ¿achkë rubʼanik xtakʼüt chë yeʼawajoʼ ri ye kʼo chpan ri congregación? Taq yeʼatoʼ. Jordan, jun kʼajol, xkʼutuj che rä jun ukʼwäy bʼey achkë ütz nuʼän rchë yerutoʼ más ri qachʼalal. Ri ukʼwäy bʼey xloqʼoqʼej ri samaj ri rubʼanon pä chik y xuʼij che rä achkë nkʼatzin más ütz nuʼän che rä. Jojun chkë ri naʼoj xyaʼ che rä ya riʼ chë, ttapon yän pa qamoloj, keruchʼaʼej ri qachʼalal, tyaʼ ru-comentarios, ttjaʼ ruqʼij rchë ntel rkʼë ru-grupo chutzjoxik le Biblia chqä chë tkanuj rubʼanik rchë yerutoʼ ri qachʼalal. Taq Jordan xerusmajij re naʼoj reʼ, ma xa xuʼ ta xtjoj riʼ rchë xeyaʼöx más samaj pa ruqʼaʼ, xa kan xerajoʼ más ri qachʼalal. Chqä xtamaj chë, taq jun qachʼalal ntok toʼonel, ma kʼa riʼ ta taq nuyaʼ kitoʼik ri qachʼalal, xa kan rubʼanon pä chik chqä nutäj ruqʼij rchë ma nuyaʼ ta qa rubʼanik (1 Tim. 3:8-10, 13).

13. ¿Achkë xtoʼö rchë Christian rchë xok chik jmul ukʼwäy bʼey?

¹³ ¿Xatok rït jun ukʼwäy bʼey o jun toʼonel ojer? Jehová ma numestaj ta ri samaj xaʼän chqä chë kan rkʼë ronojel awan xaʼän wä (1 Cor. 15:58). Y ryä najin nutzʼët achkë najin naʼän rït komä. Christian, jun qachʼalal ri xok ukʼwäy bʼey, kan poqän xnaʼ ran taq xesäx ri samaj riʼ che rä. Ye kʼa ryä ma xkanaj ta qa. Christian nuʼij: «Rïn xinbʼij chë tapeʼ ma yïn ukʼwäy bʼey ta chik, xtinbʼän jontir ri yikowin nbʼän rma nwajoʼ Jehová». Taq xqʼax ri tiempo xok chik jmul ukʼwäy bʼey. Ryä nuʼij: «Rïn ma kan ta nwajoʼ wä chik nkʼän ri samaj riʼ. Ye kʼa xinquʼ chë, we Jehová najin nuyaʼ chik jmul qʼij chwä rchë yitoʼon chpan ri congregación, rïn xtinbʼij chë xtinkʼän ri samaj riʼ rma nwajoʼ ryä chqä yenwajoʼ ri qachʼalal».

14. ¿Achkë nqatamaj qa chrij ri xuʼij jun qachʼalal aj Georgia?

¹⁴ Röj, ri rusamajelaʼ Jehová, yeqajoʼ chqä ri winäq ri ma ye Testigos ta (Mat. 22:37-39). Ya Elena, jun qachʼalal aj Georgia, nuʼij: «Pa naʼäy, yinel wä chutzjoxik le Biblia rma nwajoʼ Jehová. Ye kʼa, taq más xinwajoʼ ri Ntataʼ kʼo chlaʼ chkaj, más chqä xenwajoʼ ri winäq. Ntäj wä nqʼij rchë nquʼ achkë kʼayewal najin nkiqʼaxaj y achkë nkajoʼ nkikʼoxaj. Rma xinbʼän riʼ, más xinwajoʼ xentoʼ» (Rom. 10:13-15).

RI UTZIL NQÏL TAQ YEQAJOʼ RI NKʼAJ CHIK

15, 16. Achiʼel nqʼalajin chkiwäch ri achbʼäl, ¿achkë utzil nqïl taq yeqajoʼ ri nkʼaj chik?

¹⁵ Taq yeqajoʼ ri qachʼalal, kʼo nkʼaj chik winäq ri nkïl chqä utzil. Taq najin wä ri COVID-19, Paolo chqä rixjayil xekitoʼ ye kʼïy qachʼalal ixoqiʼ ri ya kʼo chik kijunaʼ rchë xkiksaj ki-teléfonos, ki-tabletas o ki-computadoras rchë xkitzjoj le Biblia. Jun chkë ryeʼ kʼayewal xuʼän chwäch xksaj jun chkë riʼ, ye kʼa xtamaj xksaj, rma riʼ xkowin xeruʼän invitar ruchʼalal chpan ri moloj chrij Runataxik Rukamik Jesús. 60 winäq xkiʼän conectar kiʼ ri qʼij riʼ. Achiʼel nqatzʼët, re qachʼalal reʼ chqä ri ruchʼalal xkïl utzil rma ri xuʼän Paolo chqä rixjayil. Ri qachʼalal riʼ xtzʼibʼaj ya reʼ che rä Paolo: «Matyox chawä rma xojatoʼ röj ri ya kʼo chik qajunaʼ; majun bʼëy xtinmestaj ta ri jaruʼ nqrloqʼoqʼej Jehová chqä chë rïx ma xikʼo ta ikʼuʼx qkʼë».

¹⁶ Paolo xtamaj qa jun utziläj naʼoj chrij reʼ. Ryä xqʼalajin chwäch chë ri yajowan ya riʼ kʼo más ruqʼij chwäch ri ataman chqä ri yakowin naʼän. Ryä xuʼij: «Kʼo jun tiempo xinok ukʼwäy bʼey rchë circuito. Ri qachʼalal rkʼë jbʼaʼ ma nnatäj ta chik ri ntzijonem chkë, ye kʼa nnatäj chkë taq xinyaʼ kitoʼik».

17. ¿Achkë nkʼaj chik yeʼilö utzil taq nqakʼüt chë nqjowan?

¹⁷ Taq röj nqakʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik chë yeqajoʼ, röj chqä nqïl utzil. Ke riʼ xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal aj Nueva Zelanda. Kʼo jun sábado nkʼaj qʼij, taq kowan kʼatän najin nuʼän, Jonathan xtzʼët chë jun precursor xa ruyonïl najin nutzjoj le Biblia. Rma riʼ xchʼöbʼ nbʼä rkʼë ronojel sábados tqaqʼij. Ryä ma retaman ta wä chë kan kʼïy utzil xtrïl rma xtuʼän riʼ. Jonathan nuʼij: «Chpan ri tiempo riʼ ma nqä ta wä chi nwäch yinel chutzjoxik le Biblia. Ye kʼa, taq xintzʼët chë ri precursor kan retaman nutzjoj le Biblia chqä kan ütz najin ntel chwäch, kan más xinwajoʼ xinel chutzjoxik le Biblia. Chqä, xinwïl jun utziläj wachiʼil ri kowan yirutoʼon rchë nkʼuqeʼ nkʼuʼx chpan ruchʼaʼäl Dios chqä rchë nkowïr más wachbʼilanïk rkʼë Jehová».

18. ¿Achkë nrajoʼ Jehová chë nqaʼän?

¹⁸ Jehová nrajoʼ chë nqajoʼ ryä chqä yeqajoʼ ri nkʼaj chik. Achiʼel qatzʼeton pä, rchë nqajoʼ más Jehová nkʼatzin nqaskʼij ruwäch Ruchʼaʼäl, nqchʼobʼon chrij chqä chaq taqïl nqchʼö rkʼë. Y, rchë nqakʼüt chë yeqajoʼ ri qachʼalal, nkʼatzin yeqatoʼ. Taq más nqjowan, más junan xtuʼän qawäch rkʼë Jehová chqä kikʼë ri qachʼalal. We röj xtqaʼän riʼ, xtq-ok rachiʼil Jehová komä y chqawäch apü.