KAN konojel bʼaʼ chkë ri winäq ri xa bʼa achkë kireligión o kijatzul, yechʼö rkʼë Dios. Kʼo mul ye kʼo kichiʼil, ye kʼa nkʼaj chik mul xa kiyonïl yejeʼ taq nkiʼän riʼ. Ryeʼ yechʼö rkʼë Dios chkipan iglesias, sinagogas, mezquitas, pagodas o santuarios. Y jalajöj achkë jun yekiksaj rchë nkiʼän riʼ.

Röj, ri winäq, kʼo kʼïy nqaʼän ri nkiʼän chqä ri chköp, achiʼel ri nqwaʼ, nqkʼuyaʼ chqä nqajqʼaj ruxlaʼ yaʼ. Röj chqä nqaläx, nqkʼïy chqä nqkäm (Eclesiastés 3:19). Ye kʼa, xa xuʼ ri winäq yekowin yechʼö rkʼë Dios. ¿Achkë rma?

Rma nkʼatzin pa qakʼaslemal. Ri winäq nkiʼän ya riʼ rma nkajoʼ yechʼö rkʼë Dios o rkʼë jun ri nkiyaʼ ruqʼij. Le Biblia nuʼij chë Dios kan ke riʼ qabʼanik xuʼän qa (Eclesiastés 3:11). Jesús xuʼij reʼ: «Kiʼ kikʼuʼx ri winäq ri nkinaʼ chë nkʼatzin Dios pa kikʼaslemal» (Mateo 5:3).

Ye kʼïy winäq nkinaʼ chë kan nkʼatzin Dios pa kikʼaslemal. Rma riʼ, kan kʼïy templos kʼo chqä kʼïy achkë jun ri nksäx rchë nyaʼöx ruqʼij Dios. Y kan kʼïy tiempo nkiksaj ri winäq rchë yechʼö rkʼë Dios. Ye kʼa ye kʼo chqä ri nkinaʼ chë ma nkʼatzin ta Dios pa kikʼaslemal. ¿Kantzij komä riʼ? Manä. Röj, ri winäq, ma yoj kuw ta, kan chaq bʼaʼ nchaʼ chiʼ qakʼaslemal chqä kan kʼo kʼïy ri ma nqʼax ta pa qajolon. Rma riʼ nkʼatzin chë kʼo jun nqtoʼö. Nkʼatzin chë kʼo jun ri kʼo más runaʼoj, más ruchqʼaʼ chqä ri kʼo más rukʼaslemal chqawäch röj nuyaʼ qatoʼik. Ye kʼa, ¿achkë toʼïk nkʼatzin nyaʼöx chqë?

Taquʼ rij reʼ: ¿kʼo jmul akanun atoʼik, anaʼoj o ruqʼalajsaxik jun kʼutunïk ri majun ta jun xkowin xyaʼö chawä? O rkʼë jbʼaʼ taq xkäm jun awachʼalal, xanaʼ chë majun xkʼuqbʼan akʼuʼx, chë taq kʼo jun ri kowan rejqalen xkʼatzin xaʼän, majun xyaʼö atoʼik, o chë taq kʼo jun ma ütz ta xaʼän, ma kan ta xkuytäj amak.

Le Biblia nuʼij chë ri yachʼö rkʼë Dios nqrtoʼ rkʼë jontir riʼ. Majun ta chik jun wuj ri más ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij taq ntzjon chrij ri yachʼö rkʼë Dios. Re wuj reʼ ntzjon chkij ye kïy ixoqiʼ chqä achiʼaʼ ri xechʼö rkʼë Dios. Ryeʼ xkiʼij che rä Dios chë tkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx, chë kerutoʼ pä chqä chë tkyuʼ kimak. Jojun chkë re winäq reʼ xkiʼij che rä Dios chë taqʼalajsaj pä chkiwäch kʼutunïk ri kan kʼayewal yeqʼax (Salmo 23:3; 71:21; Daniel 9:4, 5, 19; Habacuc 1:3).

Ye kʼa jontir ri winäq riʼ kʼo wä jun ri kan kʼo rejqalen ri kitaman rchë yekʼoxäx, jun ri ma kitaman ta ye kʼïy winäq komä, ya riʼ: achoq rkʼë nkʼatzin yechʼö wä.

CHKIPAN ri qʼij yoj kʼo komä, ye kʼïy winäq nkiquʼ chë, tapeʼ ma rkʼë ta Dios nqtzjon wä, ryä nqrkʼoxaj. Ye kʼïy nkiquʼ chë jontir ri religiones ye ütz. Rma riʼ majun rubʼanon ta chkiwäch yechʼö rkʼë xa bʼa achkë dios. Ye kʼa, ¿kantzij komä riʼ?

Le Biblia nukʼüt chë ye kʼïy winäq ma rkʼë ta ri kʼaslïk Dios yechʼö wä. Ojer qa, taq xtzʼibʼäx le Biblia, ye kʼïy winäq xa chkë tyox xkikʼutuj wä kitoʼik. Ye kʼa Dios kan kʼïy mul xuʼij chkë rusamajelaʼ chë ma tkiʼän ta riʼ. Chpan ri Salmo 115:4-6 nbʼix chë ri tyox «kʼo kixkïn, ye kʼa ma yekʼoxan ta». Kan nqʼax pa qajolon re naʼoj reʼ: ¡majun nkʼatzin wä nqchʼö rkʼë jun dios ri ma nqrkʼoxaj ta!

Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj taq ri profeta Elías xuʼij chkë rusacerdotes Baal chë kechʼö rkʼë kidios y ryä xtchʼö rkʼë ruDios, y chë chriʼ xtqʼalajin wä achkë riʼ ri kʼaslïk Dios. Rma riʼ jontir ri sacerdotes xkichäp rukʼutxik kitoʼik che rä Baal. Kan kʼïy horas xkitäj kiqʼij chrij, ye kʼa majun xbʼanatäj ta; «majun xyaʼö ruxkïn chkë» (1 Reyes 18:29). ¿Ke riʼ chqä xbʼanatäj rkʼë Elías?

Manä. Taq Elías kan kʼa riʼ tchʼö qa rkʼë Dios, xqä pä qʼaqʼ chlaʼ chkaj pa ruwiʼ ri spanïk ri ruyaʼon wä pa ruwiʼ ri altar. ¿Achkë rma Dios xkʼoxaj Elías? Nqatamaj riʼ taq nqatzʼët achkë xuʼij che rä Jehová. Reʼ nqïl chpan ri 1 Reyes 18:36, 37. Tapeʼ pa chʼaʼäl hebreo Elías xa xuʼ jun treinta tzij xuʼij taq xchʼö rkʼë Dios, ryä oxiʼ mul xksaj rubʼiʼ Dios, Jehová.

¿Achkë rma ya reʼ kan kʼo rejqalen? Ri cananeos nkiyaʼ wä ruqʼij Baal, ri ntel chë tzij «ajaw», y kan jalajöj wä rubʼiʼ yaʼon kimä ri winäq. Ye kʼa Jehová ya riʼ rubʼiʼ ri kʼaslïk Dios y ma njalatäj ta. Kan yë ryä xbʼin reʼ: «Rïn yïn Jehová. Ya riʼ nbʼiʼ; ri nqʼij ri nkʼojlen majun achoq che rä nyaʼ wä» (Isaías 42:8).

¿Achkë rma Dios xkʼoxaj Elías ye kʼa ma xerukʼoxaj ta ri ruprofetas Baal? Rma taq ri winäq nkiyaʼ wä ruqʼij Baal, yekiporoj wä winäq rchë nkitzüj apü chwäch kityox chqä yekiʼän wä tzʼil taq bʼanobʼäl. Ya riʼ kan yerutzʼilbʼisaj wä ri winäq chqä nuqasaj wä kiqʼij. Ye kʼa Jehová kan ma nrajoʼ ta chë ke riʼ rubʼanik nkiyaʼ ruqʼij. Ryä nrajoʼ chë ri winäq kan chʼajchʼöj rubʼanik nkiyaʼ ruqʼij. Achiʼel nqatzʼët, Dios ma xtqrkʼoxaj ta we xa che rä jun chik dios nqchʼö wä. Tqaquʼ na peʼ rij reʼ: we nqajoʼ nqatäq jun carta che rä jun qachiʼil, nkʼatzin nqaksaj rubʼiʼ, rma we xa jun chik bʼiʼaj xtqaksaj, ri carta majun bʼëy xtapon ta rkʼë qachiʼil.

Ri yechʼö rkʼë Jehová najin yechʼö rkʼë ri xbʼanö ronojel, ri Kitataʼ jontir ri winäq.a Ri profeta Isaías xuʼij reʼ taq xchʼö rkʼë ryä: «Rït Jehová, yït ri Qatataʼ» (Isaías 63:16). Chrij ryä najin ntzjon wä Jesús taq xuʼij reʼ chkë rutzeqelbʼëy: «Rïn xkibʼä rkʼë Ntataʼ chqä ri Itataʼ rïx, rkʼë nDios chqä iDios rïx» (Juan 20:17). Achiʼel nqatzʼët, we Jehová ya riʼ Rutataʼ Jesús, ya riʼ chqä ri ruDios Jesús, ri achoq rkʼë xchʼö wä chqä ri achoq rkʼë nkʼatzin yechʼö wä ri rutzeqelbʼëy (Mateo 6:9).

Ye kʼa, ¿kʼo komä nqïl chpan le Biblia chë nkʼatzin nqchʼö rkʼë Jesús, rkʼë María, kikʼë ri ángeles o che rä xa bʼa achkë jun chik? Manä, xa xuʼ rkʼë Jehová ütz nqchʼö wä. Tqatzʼetaʼ kaʼiʼ rma. Naʼäy, taq nqchʼö rkʼë Dios najin chqä nqayaʼ ruqʼij, y le Biblia nuʼij chë xa xuʼ Jehová nkʼatzin nqayaʼ ruqʼij (Éxodo 20:5). Rukaʼn, rma yë ryä ri nkʼoxan «ri chʼonïk yebʼan» (Salmo 65:2). Tapeʼ kʼo samaj ruyaʼon pa kiqʼaʼ rusamajelaʼ, kʼo jun ri majun achoq che rä ruyaʼon wä qa: ri nuyaʼ ruxkïn chqë taq nqchʼö rkʼë.

Achiʼel nqatzʼët, rchë Jehová nukʼoxaj taq nqchʼö rkʼë, nkʼatzin che rä ryä nqchʼö wä. Le Biblia nuʼij: «Xa bʼa achkë ri xtskʼin rubʼiʼ Jehová xtkolotäj» (Hechos 2:21). ¿Ntel chë tzij reʼ chë Jehová nuyaʼ ruxkïn che rä xa bʼa achkë winäq xa rma nuksaj rubʼiʼ? ¿O kʼo na chik jun ri nkʼatzin?

YE KʼÏY religiones nkikʼüt chë taq nqchʼö rkʼë Dios kan nkʼatzin nqxkeʼ o yeqaksaj utziläj taq tzij. Ye kʼa le Biblia nqrtoʼ rchë nqʼax pa qajolon achkë riʼ ri más rejqalen taq nqaʼän riʼ.

Le Biblia ntzjon chkij rusamajelaʼ Dios ri xa bʼa akuchï ye kʼo wä o xa bʼa achkë najin nkiʼän xechʼö rkʼë Dios. Kʼo mul xechʼö rkʼë Dios pa kan, ye kʼa nkʼaj chik mul kan xkʼaxatäj ri xkiʼij. Ye kʼo jojun xetzuʼun chkaj taq xkiʼän riʼ, jojun chik xkiqasaj kijolon kʼa pan ilew. Ryeʼ ma xkiksaj ta xa bʼa achkë jun rchë xechʼö rkʼë Dios, achiʼel tyox, rosarios o devocionarios, xa xuʼ xkiʼij ri kʼo wä pa kan. ¿Achkë xbʼanö chë Dios kan xqä chwäch ri xkiʼij re winäq reʼ taq xechʼö rkʼë?

Jun rma, ya riʼ chë ryeʼ xa xuʼ rkʼë Jehová xechʼö wä, jun ri kan kowan rejqalen achiʼel xqatzʼët yän qa. Ye kʼa chpan 1 Juan 5:​14 nuʼij jun chik rma. Chriʼ nuʼij: «Röj qakʼuqbʼan qakʼuʼx chë, xa bʼa achkë ri xtqakʼutuj che rä, we rukʼwan riʼ rkʼë ri ruraybʼal, ryä nqrkʼoxaj». Achiʼel nqatzʼët, ri achkë nqakʼutuj che rä Dios kʼo chë rukʼwan riʼ rkʼë ri nrajoʼ ryä. ¿Achkë ntel chë tzij riʼ?

Naʼäy, nkʼatzin nqatamaj achkë nrajoʼ Dios. Rma riʼ, nkʼatzin nqanukʼuj ruwäch ri Ruchʼaʼäl. Ye kʼa, ¿kan nkʼatzin komä nqatamaj jontir chrij le Biblia rchë Dios nqrkʼoxaj? Manä. Tapeʼ ke riʼ, ryä nrajoʼ chë röj nqatäj qaqʼij nqatamaj achkë nqä chwäch chqä nqasmajij ri nqatamaj (Mateo 7:​21-​23). Achiʼel nqatzʼët, taq nqchʼö rkʼë Dios nkʼatzin nqʼalajin rkʼë ri yeqaʼij chë qʼaxnäq pa qajolon ri nukʼüt ri Ruchʼaʼäl.

Chqä taq más nqatamaj ruwäch Jehová chqä más nqatamaj achkë nqä chwäch, ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx más nkowïr, ya riʼ chik jun ri nkʼatzin rchë Dios nqrkʼoxaj. Rma riʼ, Jesús xuʼij: «Jontir ri xtikʼutuj che rä Dios, we kʼo ikʼuqbʼäl kʼuʼx, kan xtyaʼöx chiwä» (Mateo 21:22). Ri njeʼ akʼuqbʼäl kʼuʼx ma ntel ta chë tzij chë xa bʼa achkë nanmaj qa. Pa rukʼexel riʼ, röj kan kʼo rma nqanmaj chë ri ma yeqatzʼët ta kantzij ye kʼo (Hebreos 11:1). Kantzij na wä chë röj ma nqkowin ta nqatzʼët Jehová, ye kʼa chpan le Biblia kan kʼïy kʼo ri nukʼüt chë Jehová kantzij kʼo, chë ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij chqä chë yerutoʼ ri kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij. Ryä ma npë ta ruyowal taq röj nqaʼij che rä chë tqrtoʼ rchë nqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chrij. Pa rukʼexel riʼ, ryä kan nurayij nuyaʼ pä ri kʼuqbʼäl kʼuʼx ri nkʼatzin chqë (Lucas 17:5; Santiago 1:17).

Kʼo chik jun ri kan kʼo rejqalen ri nkʼatzin ma nqamestaj ta taq nqchʼö rkʼë Dios. Jesús xuʼij: «Majun ta jun nkowin napon rkʼë ri Ntataʼ we ma wmä ta rïn» (Juan 14:6). Achiʼel nqatzʼët, Jehová xa xuʼ xtqrkʼoxaj we pa rubʼiʼ Rukʼajol xtqchʼö wä rkʼë. Komä nqʼax chqawäch achkë rma Jesús xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë kechʼö rkʼë Jehová pa rubʼiʼ ryä (Juan 14:13; 15:16). Ye kʼa, ri yachʼö rkʼë Dios pa rubʼiʼ Jesús ma ntel ta chë tzij yachʼö rkʼë Jesús. Pa rukʼexel riʼ, taq röj nqchʼö rkʼë Dios pa rubʼiʼ Jesús, nqakʼüt chë nqʼax chqawäch chë matyox che rä ryä röj nqkowin nqchʼö rkʼë ri Qatataʼ ri kʼo chkaj, jun Dios ri kan loqʼoläj.

Kʼo jun qʼij, jun rutzeqelbʼëy Jesús xkʼutuj reʼ che rä: «Ajaw, takʼutuʼ chqawäch achkë rubʼanik nqchʼö rkʼë Dios» (Lucas 11:1). ¿Achkë xrajoʼ xuʼij re achï reʼ? Ryeʼ kitaman wä chik achkë rubʼanik yechʼö rkʼë Dios. Rma riʼ, re achï reʼ xrajoʼ wä xtamaj achkë ütz nuʼij taq nchʼö rkʼë Dios.

TAQ Jesús xjeʼ chwäch le Ruwachʼlew, xkʼüt qa chkiwäch rutzeqelbʼëy achkë rubʼanik nkʼatzin yechʼö rkʼë Dios. Chkë re tzij reʼ nbʼix: padrenuestro. Majun ta chik jun ri xuʼij Jesús ri más nkikamluj ri winäq ri nkiʼij chë ye cristianos. Tapeʼ ke riʼ, kan konojel bʼaʼ chkë ri winäq ri yekikamluj re tzij reʼ ma nqʼax ta pa kijolon achkë nkikʼutuj. Ye kʼa Jesús ma xrajoʼ ta chë ri rutzeqelbʼëy kan xa xuʼ chik ri tzij riʼ yekikamluj. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ?

Rma taq ya nukʼüt chkiwäch achkë rubʼanik nkʼatzin yechʼö rkʼë Dios, ryä xuʼij: «Taq xkachʼö rkʼë Dios, ma chaq xuʼ ta takamluj ri xaʼij yän che rä» (Mateo 6:7). Rma riʼ, ¿achkë rma Jesús xkʼüt chkiwäch rutzeqelbʼëy achkë rubʼanik nkʼatzin yechʼö rkʼë Dios? Ryä ma xrajoʼ ta chë yeqayaʼ qa ri tzij riʼ pa qajolon chqä yeqakamluj ronojel mul. Pa rukʼexel riʼ, ryä xrajoʼ xkʼüt chqawäch achkë riʼ ri kan kʼo rejqalen ri nkʼatzin nqakʼutuj. Rma riʼ, tqanukʼuj rij ri xuʼij qa Jesús chpan Mateo 6:9-13.

«Qatataʼ ri yït kʼo chlaʼ chkaj, xtchʼajchʼobʼëx ta kʼa abʼiʼ»

Naʼäy, Jesús nunataj chkë rutzeqelbʼëy chë xa xuʼ rkʼë Jehová nkʼatzin yechʼö wä. Ye kʼa, ¿achkë rma chrij riʼ nuʼij chë nkʼatzin nchʼajchʼobʼëx rubʼiʼ Dios?

Rma kan pa kiqʼij qa Adán y Eva kan kʼïy tzʼukün taq tzij bʼin pä chrij Dios ri kitzʼilbʼisan rubʼiʼ. Satanás, ri Itzel Winäq, nuʼij chë Jehová xa jun ajtzʼuküy tzij, chë xa xuʼ ryä nuquʼ qa riʼ chqä chë ma taqäl ta chrij nuqʼät tzij pa kiwiʼ ri winäq (Génesis 3:1-6). Ye kʼïy winäq kan junan nkiquʼ rkʼë Satanás, rma nkiʼij chë Dios majun nunaʼ ta tapeʼ nqatäj poqän chwäch, chë itzel runaʼoj chqä chë ma nqrküy ta. Ye kʼo chik jojun nixta nkinmaj chë kʼo Dios. Chqä ye kʼo kan kesan qa rubʼiʼ Dios chpan le Biblia chqä nkiqʼät chkiwäch ri nkʼaj chik rchë ma nkiksaj ta.

Ye kʼa le Biblia nukʼüt chë Jehová xtchojmij jontir riʼ (Ezequiel 39:7). Taq xtuʼän riʼ, ryä chqä xtsöl jontir ri kʼayewal ri najin nkiqʼaxaj ri winäq. ¿Achkë rubʼanik xtuʼän riʼ? Tqatzʼetaʼ achkë chik xuʼij Jesús.

«Tpë kʼa ri Aqʼatbʼäl Tzij».

Chkipan ri qʼij ri yoj kʼo komä, ri ukʼwäy taq bʼey pa taq religiones jalajöj nkiʼij chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios. Ye kʼa pa ruqʼij qa Jesús ma ke riʼ ta xbʼanatäj. Ri judíos ri xekʼoxan Jesús kitaman wä chë Dios xttäq pä jun Mesías ri xtkʼwaj wä bʼey chpan jun qʼatbʼäl tzij ri xtjäl le Ruwachʼlew (Isaías 9:6, 7; Daniel 2:44). Re qʼatbʼäl tzij reʼ xtuʼän chë xtchʼajchʼobʼëx rubʼiʼ Dios, xtkʼüt chë Satanás xa jun ajtzʼuküy tzij, xtchüp ruwäch re Itzel Winäq reʼ chqä xtchojmij jontir ri itzelal rubʼanon pä re Itzel Winäq reʼ. Re qʼatbʼäl tzij reʼ chqä xtresaj ri chʼaʼoj, ri wayjal, ri yabʼil chqä ri kamïk (Salmo 46:9; 72:12-16; Isaías 25:8; 33:24). Rma riʼ, ronojel mul taq nqaʼij che rä Dios chë tpë Ruqʼatbʼäl Tzij najin nqaʼij chë tbʼetzʼaqät jontir reʼ.

«Tbʼan kʼa ri araybʼal, achiʼel chlaʼ chkaj, ke riʼ chqä chwäch le Ruwachʼlew».

Re tzij reʼ nkikʼüt chë ri nrajoʼ Dios xtbʼanatäj chwäch le Ruwachʼlew achiʼel xbʼanatäj yän chlaʼ ri akuchï kʼo wä Dios taq Jesús xchʼakon chrij Satanás chqä chkij r·ángeles y xerukʼäq pä chwäch le Ruwachʼlew (Apocalipsis 12:9-12). Taq röj nqakʼutuj reʼ chqä ri kaʼiʼ ri xqatzjoj yän qa, nkinataj chqë chë kan nkʼatzin nqayaʼ qan chrij ri nqä chwäch Dios y ma yë ta ri nqä chqawäch röj. ¿Achkë rma? Rma majun ta chik jun ri más utzil xtakʼäm pä pa kiwiʼ ri winäq chwäch ri xtuʼän Dios pa kiwiʼ. Yajün Jesús, ri majun ta wä mak chrij, xuʼij: «Ma tbʼanatäj ta ri nwajoʼ rïn, xa kan tbʼanatäj ri nawajoʼ rït» (Lucas 22:42).

«Tayaʼ qaway re qʼij reʼ»

Jesús chqä xkʼüt chë ütz nqakʼutuj jojun ri nqajoʼ röj. Achiʼel nqatzʼët, ma itzel ta we nqakʼutuj che rä Dios chë tyaʼ pä ri achkë nkʼatzin chqë jun qʼij. Taq röj nqaʼän riʼ, nqakʼüt chë yë Jehová «nyaʼö kikʼaslemal jontir winäq, nuyaʼ ruxlaʼ yaʼ chqä jontir ri nkʼatzin chkë» (Hechos 17:25). Le Biblia nujnamaj Jehová rkʼë jun utziläj tataʼaj ri nuyaʼ chkë ralkʼwal ri achkë nkʼatzin chkë. Ye kʼa, achiʼel nuʼän jun utziläj tataʼaj, we röj kʼo jun nqakʼutuj che rä ri xa nqrtzʼlaʼ, ryä ma xtyaʼ ta chqë.

«Takyuʼ qamak».

¿Achkë rma nkʼatzin chë Dios nuküy qamak? Ye kʼïy winäq ma kitaman chë kʼo qa mak chqij. Ye kʼa le Biblia nuʼij chë rma ri mak, röj kan kʼïy kʼayewal qlon, achiʼel ri kamïk. Y rma kan pa qalaxik qakʼamon pä riʼ, kʼo yeqaʼän ri ma nqä ta chwäch Dios. Rma riʼ, we nqajoʼ nqïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta, nkʼatzin chë Dios nqrküy (Romanos 3:23; 5:12; 6:23). Ye kʼa le Biblia nuʼij chqë chë Jehová kan ütz runaʼoj chqä ma nukʼewaj ta nuküy qamak (Salmo 86:5).

«Kojatoʼ chwäch ri Itzel Winäq».

Jontir röj, ri winäq, kan nkʼatzin rutoʼik Dios chqë. Rkʼë jbʼaʼ, ye kʼïy ma nkinmaj ta chë Satanás, «ri Itzel Winäq», kan kʼo. Ye kʼa Jesús ma ke riʼ ta wä xquʼ. Chwäch ryä, Satanás kan kʼo, y xuʼij chë yë ryä «ri qʼatöy tzij» pa kiwiʼ ri winäq ri ma nkinmaj ta rutzij Dios (Juan 12:31; 16:11). Tapeʼ kowan chik rusachon chkiwäch ri winäq, ri Diablo nrajoʼ chqä chë röj nqaʼän ri nqä chwäch ryä rchë ma junan ta chik nuʼän qawäch rkʼë Jehová, ri Qatataʼ kʼo chkaj (1 Pedro 5:8). Ye kʼa, majun ta rma nqaxiʼij qiʼ chwäch, rma Jehová más ruchqʼaʼ chqä yeruchajij ri yejowan rchë.

Kantzij na wä chë kʼo chik nkʼaj ri ütz nqaʼij che rä Dios taq nqchʼö rkʼë. Tnatäj chqë chë chpan 1 Juan 5:14 nuʼij reʼ chrij Dios: «Xa bʼa achkë ri xtqakʼutuj che rä, we rukʼwan riʼ rkʼë ri ruraybʼal, ryä nqrkʼoxaj». Achiʼel nqatzʼët, nqkowin nqaʼij che rä Dios xa bʼa achkë ri nbʼanö chë nchʼpü qakʼuʼx. Y ütz nqayaʼ chwäch qan chë chwäch ryä, xa bʼa achkë xtqaʼij che rä kan xtjeʼ rejqalen (1 Pedro 5:7).

¿Y achkë ütz nqaʼij chrij ri ajän chqä akuchï ütz nqchʼö wä rkʼë Dios? ¿Kʼo nuʼij Ruchʼaʼäl Dios chrij riʼ? Xtqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ chpan ri jun chik artículo.

YE KʼÏY religiones nkiʼij akuchï chqä ajän nkʼatzin yachʼö rkʼë Dios. ¿Kʼo nuʼij le Biblia chrij riʼ?

Chpan le Biblia kʼo mul nqatzʼët ajän ütz nqchʼö rkʼë Dios chpan jun qʼij. Jojun tzʼetbʼäl. Jesús xtyoxin che rä Dios taq ya nuchäp waʼin (Lucas 22:17). Ri rutzeqelbʼëy xechʼö chqä rkʼë Dios taq xkimöl kiʼ rchë nkiyaʼ ruqʼij. Ye kʼa ya riʼ ma kʼa ta kikʼë ri cristianos xtzʼuktäj wä, ri judíos ya nkiʼän wä chik riʼ chkipan kisinagogas chqä chpan ri templo ri kʼo Jerusalén. Dios xrajoʼ wä chë re templo reʼ nbʼeʼok jun «jay ri akuchï xa bʼa achkë winäq napon rchë nbʼechʼö rkʼë» (Marcos 11:17).

Taq rusamajelaʼ Dios nkimöl kiʼ chqä junan yechʼö rkʼë, ryä nuyaʼ ruxkïn chkë. Ryä kan jaʼäl nukʼoxaj ri nkiʼij rma nkitäj kiqʼij rchë kan pa rubʼeyal yechʼö rkʼë chqä rma ri nkiʼij rukʼwan riʼ rkʼë ri nrajoʼ ryä. Ri nkikʼutuj rusamajelaʼ che rä rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë ryä nuʼän jun ri ma ruchʼobʼon ta wä nuʼän (Hebreos 13:18, 19). Rma riʼ, ri testigos de Jehová yechʼö rkʼë Dios taq nkimöl kiʼ. We rït nawajoʼ yajeʼ kikʼë taq yechʼö rkʼë Dios, ütz yabʼä chpan jun Salón del Reino ri más naqaj nkanaj chawä rchë namöl awiʼ kikʼë.

Ye kʼa le Biblia ma nuʼij ta chë kan kʼo jun hora o kʼo jun akuchï ri nkʼatzin nqchʼö wä rkʼë Dios. Pa rukʼexel riʼ, chriʼ nuʼij chë ri rusamajelaʼ Dios xa bʼa achkë hora xechʼö rkʼë chqä xa bʼa akuchï ye kʼo wä. Jesús xuʼij reʼ: «Taq xkachʼö rkʼë Dios, katok pan awachoch y, taq atzʼapin chik ruchiʼ awachoch, kachʼö rkʼë Qatataʼ ri kʼo chkaj. Ke riʼ, ri Qatataʼ ri yaturtzʼët pä chlaʼ chkaj, xtyaʼ rajäl rukʼexel chawä» (Mateo 6:6).

Kan jaʼäl nunaʼ qan nqatamaj chë nqkowin nqchʼö rkʼë Jehová, ri Nimaläj Qʼatöy Tzij pa ruwiʼ jontir, y chë ryä xtyaʼ ruxkïn chqë tapeʼ xa bʼa achkë hora o xa bʼa akuchï yoj kʼo wä. Nqʼax chqawäch achkë rma Jesús nrajoʼ wä njeʼ ruyonïl rchë nchʼö rkʼë Rutataʼ. Kʼo jun qʼij, taq kʼo wä jun ri kan kowan rejqalen nkʼatzin nuʼän, jun aqʼaʼ xchʼö rkʼë Dios (Lucas 6:​12, 13).

Le Biblia chqä nutzjoj kij achiʼaʼ chqä ixoqiʼ ri xechʼö rkʼë Dios taq kʼo wä jun ri kan kʼo rejqalen ri xkʼatzin xkiʼän o taq najin wä nkiqʼaxaj kʼayewal. Xa bʼa achkë na kʼa rubʼanik xechʼö rkʼë Dios —rkʼë kuw kichʼaʼäl o manä, kikʼë nkʼaj chik o kiyonïl—, ri kʼo wä más rejqalen ya riʼ chë ryeʼ xkiʼän riʼ. Kan yë Jehová nbʼin reʼ chqë: «Chaq taqïl kixchʼö rkʼë Dios» (1 Tesalonicenses 5:​17). Ryä ma nukʼewaj ta yerukʼoxaj rusamajelaʼ, xa bʼa jaruʼ mul yechʼö rkʼë. Ya reʼ nukʼüt chë ryä kan nrajoʼ chë röj nqchʼö rkʼë.

Tapeʼ ke riʼ, ye kʼïy winäq ma nkinmaj ta we kan kʼo nkʼatzin wä yachʼö rkʼë Dios. Rkʼë jbʼaʼ rït ke riʼ chqä nanaʼ.

YE KʼÏY winäq nkiquʼ chë majun nkʼatzin wä yachʼö rkʼë Dios. Ye kʼa le Biblia nuʼij chë kan kʼo utzil nuyaʼ qa pa qawiʼ (Lucas 22:40; Santiago 5:​13). Ri nqchʼö rkʼë Dios ma xa xuʼ ta nqrtoʼ rchë más junan nuʼän qawäch rkʼë, xa kan nqrtoʼ chqä rchë ma kan ta nchʼpü qakʼuʼx chqä rchë ma kan ta nqyawäj. ¿Achkë rubʼanik nuʼän riʼ?

Rchë nqʼax más pa qajolon, tqaquʼ rij reʼ: taq ri akʼalaʼ kʼo jun nspäx chkë, ¿achkë nkiʼij kiteʼ kitataʼ chkë chë nkʼatzin nkiʼän? Kan ronojel bʼaʼ mul, ryeʼ nkikʼüt chkiwäch chë nkʼatzin yetyoxin. ¿Achkë rma? Rma taq nqtyoxin, ya riʼ nuʼän chë kan más na chik nqajoʼ ri winäq ri xyaʼö ri spanïk chqë. ¿Ke riʼ komä nbʼanatäj taq nqchʼö rkʼë Dios? Jaʼ, ke riʼ. Tqatzʼetaʼ jojun tzʼetbʼäl.

Taq nqtyoxin che rä Dios. Taq nqtyoxin che rä Dios rma jontir ri ütz ri nqïl chpan qakʼaslemal, nqayaʼ qan chkij ri utzil ri yeqïl. Rma riʼ, más nqtyoxin, más kiʼ qakʼuʼx nqaʼän chqä ma kan ta nqaquʼ más kij ri kʼayewal (Filipenses 4:6).

Jun tzʼetbʼäl: Taq Jesús xchʼö rkʼë Rutataʼ rchë nutyoxij che rä rma nukʼoxaj (Juan 11:41).

Taq nqakʼutuj kuyubʼäl mak. Taq nqchʼö rkʼë Dios rchë nqaʼij che rä chë tkyuʼ qamak, nuʼän chë ma kan ta ntiʼon chik qan. Ya riʼ chqä nqrtoʼ rchë nqʼax más chqawäch achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta, nuʼän chë kan rkʼë ronojel qan nqatzolij qiʼ chqä nqʼax chqawäch chë kan kowan ruqʼij nqanmaj rutzij Dios.

Jun tzʼetbʼäl: Taq David xchʼö rkʼë Dios rchë xkʼutuj kuyubʼäl mak (Salmo 51).

Taq nqaʼij che rä Dios chë tyaʼ qanaʼoj chqä tkʼutuʼ qabʼey. Taq röj nqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová Dios, ya riʼ nqrtoʼ rchë ma kan ta nqanaʼ qiʼ, rma nukʼüt chqawäch chë kʼo ma nqkowin ta nqaʼän chqä nqrtoʼ rchë nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ri Qatataʼ kʼo chkaj y ma chqij ta röj (Proverbios 3:​5, 6).

Jun tzʼetbʼäl: Taq Salomón xkʼutuj runaʼoj che rä Jehová rchë kan pa rubʼeyal nuqʼät tzij pa ruwiʼ Israel (1 Reyes 3:​5-​12).

Taq najin nqaqʼaxaj jun nüm kʼayewal. Taq kʼo jun ri nuʼän chë kowan nchʼpü qakʼuʼx, majun ta chik jun ri más xtqrtoʼ chwäch ri nqaʼij che rä Jehová jontir ri kʼo pa qan. Ya riʼ chqä xtqrtoʼ rchë más xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij (Salmo 62:8).

Jun tzʼetbʼäl: Taq ri qʼatöy tzij Asá xkʼutuj rutoʼik che rä Jehová rma xkatäj pä jun mamaʼ rukʼulel chrij (2 Crónicas 14:11).

Taq nqakʼutuj pa kiwiʼ ri nkʼatzin kitoʼik. Ya reʼ nqrtoʼ rchë ma xa xuʼ ta röj nqaquʼ qa qij, rchë nqajyowaj kiwäch ri nkʼaj chik chqä rchë nqanaʼ ri nkinaʼ ryeʼ.

Jun tzʼetbʼäl: Taq Jesús xchʼö rkʼë Rutataʼ rchë xkʼutuj pa kiwiʼ rutzeqelbʼëy (Juan 17:​9-​17).

Taq nqayaʼ ruqʼij Dios. Röj más nqajoʼ Jehová chqä más ruqʼij njeʼ chqawäch taq nqayaʼ ruqʼij rma ri ütz taq naʼoj ye kʼo rkʼë chqä rma jontir ri rubʼanon qa. Taq nqchʼö rkʼë rchë nqayaʼ ruqʼij, ya riʼ chqä nuʼän chë más junan nuʼän qawäch rkʼë.

Jun tzʼetbʼäl: Taq David xchʼö rkʼë Jehová rchë nuyaʼ ruqʼij rma jontir ri rubʼanon qa (Salmo 8).

Jun chik utzil nqïl taq nqchʼö rkʼë Dios ya riʼ chë ryä xtuʼän chë ma xtchʼpü ta chik qakʼuʼx (Filipenses 4:7). Ri nanaʼ ya riʼ chpan re tiempo reʼ kan kowan ruqʼij, rma we ma kan ta nchʼpü qakʼuʼx, ya riʼ nqrtoʼ rchë ma kan ta npë qayabʼil (Proverbios 14:30). Ye kʼa, ¿achkë xtqtoʼö rchë ma kan ta xtchʼpü chik qakʼuʼx? ¿Xtqkowin komä xtqanaʼ riʼ xa xuʼ rkʼë ri nqaʼän röj, o nkʼatzin na chik rutoʼik jun chqë?

KAN ye kïy winäq nkajoʼ nkitamaj we Dios nqrkʼoxaj chqä nuyaʼ pä ri nqakʼutuj che rä. Qatzʼeton pä chik chë Dios ma yerukʼoxaj ta jontir ri winäq ri yechʼö rkʼë. Ye kʼa, ¿nqrkʼoxaj komä röj? Pa qaqʼaʼ röj kʼo wä we Dios nuʼän riʼ o manä.

Jesús xuʼij chë ri ukʼwäy taq bʼey judíos ri ye kʼo wä pa ruqʼij qa ryä kan ma ütz ta wä najin nkiʼän taq yechʼö rkʼë Dios. Ryä xuʼij chkë chë xa kaʼiʼ kipaläj najin nkiʼän rma xa xuʼ wä nkajoʼ chë ntzʼet chkij chë nkiyaʼ ruqʼij Dios. Rma riʼ, Jesús xuʼij chë ya xkïl yän ri «rajäl rukʼexel». Ri ukʼwäy taq bʼey riʼ ma nkajoʼ ta wä chë yekʼoxäx rma Dios, xa kan nkajoʼ wä chë yetzʼet kimä ri winäq. Rma riʼ xa xuʼ wä ya riʼ xtkïl (Mateo 6:5). Ke riʼ chqä jbʼaʼ nbʼanatäj komä. Ye kïy winäq xa xuʼ ryeʼ nkiquʼ qa kiʼ rma xa xuʼ nkikʼutuj che rä Dios ri nkajoʼ ryeʼ, y ma nkiquʼ ta rij achkë nrajoʼ Dios. Y rma ma yekismajij ta ri naʼoj ri ye kʼo chpan le Biblia ri qatzʼeton pä chik, Dios ma nuyaʼ ta pä ri achkë nkikʼutuj che rä.

Ye kʼa, ¿achkë nkʼatzin nqaʼän chqajujnal röj? Jehová ma nutzʼët ta na achkë qajatzul, achkë qatinamit o we kʼo qarajil rchë nuyaʼ pä ri nqakʼutuj che rä. Le Biblia nuʼij chë «Dios ma yeruchaʼ ta ri winäq». Pa rukʼexel riʼ, «ryä yerajoʼ jontir ri nkixiʼij kiʼ chwäch chqä nkiʼän ri ütz tapeʼ xa bʼa achkë na kitinamit» (Hechos 10:34, 35). Ri winäq ri nuxiʼij riʼ chwäch Dios ma nuqasaj ta ruqʼij chqä ma nuʼän ta jun ri xa nuʼän chë Dios nbʼison. Y ri winäq ri nuʼän ri ütz nutäj ruqʼij rchë nuʼän ri nuʼij Dios chë ütz y ma yë ta ri nuquʼ ryä o ri nkiquʼ ri nkʼaj chik chë ütz. Achiʼel nqatzʼët, we nqajoʼ chë Jehová nuyaʼ ruxkïn chqë taq nqchʼö rkʼë, nkʼatzin nqasmajij ri nuʼij Ruchʼaʼäl.a

Kan ye kïy winäq nkiyoʼej chë Dios nuʼän pä jun milagro rchë nuyaʼ pä ri nkikʼutuj che rä. Ye kʼa Dios nixta ojer xeruʼän kʼïy milagros rchë xyaʼ pä chkë rusamajelaʼ ri xkikʼutuj che rä. Taq le Biblia nuʼij chë xbʼanatäj jun milagro, kʼo mul nqʼax na kïy junaʼ rchë nbʼanatäj jun chik. Chqä le Biblia nuʼij chë ma xkebʼanatäj ta wä chik milagros taq xkekäm ri apóstoles (1 Corintios 13:8-10). Tapeʼ ke riʼ, reʼ ma ntel ta chë tzij chë Dios ma ta nqrkʼoxaj taq nqchʼö rkʼë, tqatzʼetaʼ jojun rubʼanik ri nuyaʼ pä Jehová ri nqakʼutuj che rä.

Nuyaʼ qanaʼoj. Majun ta chik jun ri más runaʼoj chwäch Jehová. Ryä ma nukʼewaj ta nuyaʼ kinaʼoj ri nkikʼutuj kitoʼik che rä chqä nkitäj kiqʼij rchë nkinmaj rutzij (Santiago 1:5).

Nuyaʼ pä ri loqʼoläj ruchqʼaʼ chqë. Majun ta jun ri kʼo más ruchqʼaʼ chwäch Jehová. Dios nuyaʼ pä ri loqʼoläj ruchqʼaʼ chqë rchë nqqʼax chkiwäch ri kʼayewal, rchë ma kan ta nchʼpü qakʼuʼx chqä nqrtoʼ rchë yejeʼ utziläj taq naʼoj qkʼë (Gálatas 5:​22, 23). Jesús xuʼij chë Dios xtyaʼ pä jontir ri uchqʼaʼ ri nkʼatzin chqë (Lucas 11:13).

Yerutoʼ ri najin yekanun rchë. Achiʼel nuʼij chpan Hechos 17:26, 27, kan ye kʼïy winäq ri ütz kan ri jalajöj kitinamit najin nkikanuj Dios. Ryeʼ nkajoʼ nkitamaj rubʼiʼ, ri achkë nrajoʼ nuʼän ryä pa ruwiʼ le Ruwachʼlew chqä pa kiwiʼ ri winäq chqä achkë rubʼanik yejelun rkʼë (Santiago 4:8). Ri testigos de Jehová kan kʼïy mul yekïl winäq ri nkirayij riʼ. Y kan nkajoʼ nkiqʼalajsaj kikʼutunik ri winäq riʼ rkʼë le Biblia.

¿Ya riʼ chqä rma najin naskʼij ruwäch rït re revista reʼ? ¿Najin nakanuj Dios? We ke riʼ, rkʼë jbʼaʼ ya reʼ rubʼanik najin nuyaʼ pä Dios chawä ri akʼutun che rä.