¿Achkë nbʼanö chë kan jïk qakʼaslemal xttzʼet rma Dios?

1. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ taq nqchʼobʼon chrij rukʼuqbʼäl kʼuʼx Abrahán?

TAPEʼ kan ye kʼïy winäq kikʼoxan chrij Abrahán, kʼïy chkë ryeʼ ma kitaman ta achkë xqʼaxaj ryä chpan rukʼaslemal. Ye kʼa röj qataman achkë xbʼanatäj rkʼë ryä. Jun tzʼetbʼäl, röj qataman chë le Biblia nuʼij chë ryä «kitataʼ jontir ri kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Dios» (Rom. 4:11). Ye kʼa rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ we xtqkowin xtqakʼän qanaʼoj chrij Abrahán chqä xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Dios achiʼel xuʼän ryä. Ye kʼa röj xtqkowin xtqaʼän riʼ.

2. ¿Achkë rma nkʼatzin nqanukʼuj rij ri xuʼän Abrahán? (Santiago 2:22, 23).

² Jun ri xtqtoʼö rchë xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Dios achiʼel xuʼän Abrahán, ya riʼ nqanukʼuj rij ri xuʼän ryä. Abrahán ronojel mul xnmaj rutzij Dios, xbʼä pa jun tinamït ri kʼa näj nkanaj wä, kan kʼïy junaʼ xjeʼ chkipan jay ri yebʼanon rkʼë tzyäq y ma xkʼewaj ta xnmaj rutzij Dios taq xbʼix che rä chë nkʼatzin nukamsaj Isaac. Rkʼë jontir reʼ, ryä xkʼüt chë rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij Dios. Rma rukʼuqbʼäl kʼuʼx chqä ri xeruʼän, Jehová kan kiʼ rukʼuʼx xuʼän rkʼë chqä xyaʼ qʼij che rä chë xok rachiʼil (taskʼij ruwäch Santiago 2:22, 23). Jehová chqä nrajoʼ chë jontir röj, yajün rït, nqaʼän chë ryä kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë chqä nq-ok rachiʼil. Rma riʼ ryä xuʼän chë Pablo chqä Santiago xkitzʼibʼaj qa chrij ri xuʼän Abrahán. Komä xtqatzʼët achkë nuʼij ri capítulo 4 rchë Romanos chqä ri capítulo 2 rchë Santiago chrij re achï reʼ.

3. ¿Achkë versículo chpan le Biblia xkikamluj Pablo chqä Santiago?

³ Pablo chqä Santiago xkikamluj ri tzij ri kʼo chpan Génesis 15:6, ri akuchï nuʼij chë Abrahán «xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová y rma riʼ kan jïk rukʼaslemal xtzʼet rma ryä». ¿Achkë ntel chë tzij taq Jehová nuʼij chë jun winäq rukʼwan jun jïk kʼaslemal chwäch? Ntel chë tzij chë Jehová kiʼ rukʼuʼx rkʼë ri winäq riʼ chqä chë chwäch ryä majun ta rumak. Kantzij na wä chë kan jaʼäl chë chwäch Jehová jun winäq majun ta rumak tapeʼ xa kʼo qa mak chrij. Röj qataman chë rït chqä nawajoʼ chë Jehová ke riʼ rubʼanik yaturtzʼët, y kan xkakowin xtaʼän riʼ. Komä xtqatamaj achkë rma Jehová xuʼij chë Abrahán xkʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch y achkë ütz nqaʼän rchë ke riʼ chqä xtuʼij chqij röj.

NKʼATZIN NQAKʼUQBʼAʼ QAKʼUʼX CHRIJ DIOS RCHË KAN JÏK QAKʼASLEMAL XTTZʼET RMA RYÄ

4. ¿Achkë nbʼanö chë röj, ri winäq, ma nqkowin ta nqakʼwaj jun jïk kʼaslemal?

⁴ Chpan ri wuj ri xtzʼibʼaj äl Pablo chkë ri aj Roma, ryä xuʼij chë jontir röj, ri winäq, xa kʼo qa mak chqij (Rom. 3:23). Rma riʼ ¿achkë rma Jehová kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë chqä nuʼij chë qakʼwan jun jïk kʼaslemal chwäch? Pablo xtzjoj rij Abrahán rchë xerutoʼ jontir ri cristianos rchë nkïl ruqʼalajsaxik ri kʼutunïk riʼ.

5. ¿Achkë rma Jehová xuʼij chë Abrahán xkʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch? (Romanos 4:2, 4).

⁵ Jehová xuʼij chë Abrahán xkʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch taq kʼo wä Canaán. ¿Achkë rma ryä xuʼij riʼ? Ryä ma xuʼij ta ya riʼ rma Abrahán xsmajij Rupixaʼ Moisés (Rom. 4:13). ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma ri Pixaʼ riʼ xyaʼöx chkë ri israelitas más 400 junaʼ chrij riʼ. Rma riʼ ¿achkë rma Jehová xuʼij chë Abrahán xkʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch? Jehová xyaʼ utzil pa ruwiʼ Abrahán tapeʼ ma taqäl ta chrij nukʼül y xuʼij chë xkʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch rma xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij ryä (taskʼij ruwäch Romanos 4:2-4).

6. ¿Achkë rma Jehová nuʼij chë jun winäq nkowin nukʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch tapeʼ xa kʼo qa mak chrij?

⁶ Pablo chqä xuʼij chë ri winäq ri nukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Dios «kan jïk rukʼaslemal xttzʼet rma ryä» (Rom. 4:5). Chqä xuʼij: «David chqä xuʼij chë kiʼ rukʼuʼx ri winäq ri ma yë ta ri yeruʼän nbʼanö chë jïk rukʼaslemal xttzʼet rma Dios. Ryä xuʼij: ‹Kan kiʼ kikʼuʼx ri winäq ri xmestäx yän ri ma ütz ta xekiʼän chqä ri xkuy yän kimak; kan kiʼ rukʼuʼx ri winäq ri xtmestäx rumak rma Jehová›» (Rom. 4:6-8; Sal. 32:1, 2). Dios numestaj chqä nuküy kimak ri winäq ri nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij ryä. Chwäch ryä, ri winäq riʼ majun ta kimak rma ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx. ¿Achkë rma Jehová nkowin nuʼij chë jun winäq rukʼwan jun jïk kʼaslemal chwäch?.

7. ¿Achkë ntel chë tzij chë rusamajelaʼ Dios ri xejeʼ ojer kan jïk kikʼaslemal xtzʼet rma Dios?

⁷ Tapeʼ Abrahán, David chqä nkʼaj chik winäq kan jïk kikʼaslemal xtzʼet rma Dios, ryeʼ kʼa kʼo na wä ri mak chkij. Ye kʼa rma xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová, chwäch ryä ryeʼ majun ta wä kimak, y más we yeqajnamaj kikʼë ri winäq ri ma nkiyaʼ ta wä ruqʼij Dios (Efes. 2:12). Chpan ri wuj ri xtzʼibʼaj äl Pablo chkë ri aj Roma, ryä xuʼij chë nkʼatzin nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová rchë nq-ok rachiʼil; ke riʼ xkiʼän Abrahán chqä David, y ke riʼ chqä nqkowin nqaʼän röj.

¿ACHKË RUBʼANIK RUKʼWAN RIʼ RI QAKʼUQBʼÄL KʼUʼX RKʼË RI YEQAʼÄN?

8, 9. ¿Achkë nkiquʼ jojun winäq, y achkë rma?

⁸ Chkipan ri kan pa mil junaʼ ri ye qʼaxnäq pä, ri ukʼwäy taq bʼey pa taq religiones jalajöj kiquʼun pä chrij achkë rubʼanik rukʼwan riʼ ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx rkʼë ri yeqaʼän. Ye kʼo jojun nkiʼij chë xa xuʼ nkʼatzin nqanmaj chrij Jesús rchë nqkolotäj qa. Rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ qakʼoxan re tzij reʼ «Tanmaj chë Jesús ya riʼ ri nkolö qchë y xkakolotäj qa». Rkʼë jbʼaʼ ri ukʼwäy taq bʼey riʼ najin yetzjon chrij Romanos 4:6, ri akuchï Pablo nuʼij chë ma yë ta ri yeruʼän jun winäq nbʼanö chë jïk rukʼaslemal xttzʼet rma Dios. Ye kʼa ye kʼo chik jojun nkiʼij chë, rchë xtqkolotäj qa, nkʼatzin nqbʼä chkipan tinamït ri nbʼix chkë chë ye loqʼoläj chqä chë nkʼatzin nqaʼän utzil pa kiwiʼ ri nkʼaj chik. Rkʼë jbʼaʼ ri winäq riʼ nkiksaj Santiago 2:24 rchë nkiʼij riʼ, rma chriʼ nuʼij: «Yë ri yeruʼän jun winäq nbʼanö chë jïk rukʼaslemal xttzʼet rma Dios y ma xa xuʼ ta rma rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij».

⁹ Rma ri winäq riʼ ke riʼ nkiʼij, ye kʼo jojun biblistas nkiʼij chë Pablo chqä Santiago ma junan ta xkiquʼ chrij ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chqä ri yeqaʼän. Ryeʼ nkiʼij chë Pablo xuʼij chë xa xuʼ nkʼatzin nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Dios rchë ryä kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë, ye kʼa Santiago xuʼij chë nkʼatzin nqaʼän utzil chkë ri nkʼaj chik. Jun achï ri nunukʼuj rij le Biblia xuʼij: «Santiago ma nqʼax ta wä chwäch achkë rma Pablo xuʼij chë jun winäq kan jïk rukʼaslemal ntzʼet rma Dios rma nukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij ryä y ma rma ta ri yeruʼän». Ye kʼa Pablo chqä Santiago xkitzʼibʼaj kiwuj rkʼë rutoʼik Jehová (2 Tim. 3:16). Kʼo jun rubʼanik nqatamaj achkë xkajoʼ xkiʼij ryeʼ. Rchë riʼ, tqatzʼetaʼ achkë wä najin nkitzjoj ryeʼ taq xkiʼij ri tzij riʼ.

10. ¿Achoq chrij najin wä ntzjon Pablo taq xuʼij «ri yeruʼän jun winäq»? (Romanos 3:21, 28; keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁰ ¿Achoq chrij najin wä ntzjon Pablo chpan Romanos 3 y 4 taq xuʼij «ri yeruʼän jun winäq»? Ryä najin wä ntzjon chrij ri nuʼij chpan Rupixaʼ Moisés, ri xyaʼöx chkë ri israelitas, chë nkʼatzin yebʼan (taskʼij ruwäch Romanos 3:21, 28). Pablo xuʼij riʼ rma rkʼë jbʼaʼ ye kʼo wä jojun cristianos kʼayewal xuʼän chkiwäch xkinmaj chë ma nkʼatzin ta chik nkismajij Rupixaʼ Moisés. Rma riʼ, ryä xtzjoj rij Abrahán rchë xkʼüt chë Dios kiʼ rukʼuʼx nuʼän rkʼë jun winäq rma rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij ryä y ma rma ta nuʼän ri nuʼij chpan Rupixaʼ Moisés. Ri xuʼij Pablo nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx röj rma nukʼüt chqawäch chë Dios kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë we nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ryä chqä chrij Cristo.

11. ¿Achoq chrij najin wä ntzjon Santiago taq xuʼij «ri yeruʼän jun winäq»?

¹¹ Ye kʼa ri «yeruʼän jun winäq» ri nutzjoj ri capítulo 2 rchë Santiago ma ya riʼ ta ri xtzjoj Pablo taq xtzjon chrij ri xkʼatzin xebʼan rchë xsmajïx Rupixaʼ Moisés. Santiago najin wä ntzjon chrij ri nkiʼän ri cristianos chpan kikʼaslemal. Ri yekiʼän ryeʼ nukʼüt we kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Dios o manä. Qtzjon chkij kaʼiʼ tzʼetbʼäl ri xerutzjoj Santiago.

12. ¿Achkë rubʼanik xqʼalajsaj Santiago achkë rubʼanik rukʼwan riʼ ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx rkʼë ri yeqaʼän? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹² Santiago naʼäy xuʼij chkë ri cristianos chë nkʼatzin ma yekichaʼ ta ri winäq. Ryä xuʼij chkë chë we ryeʼ ütz kinaʼoj nkiʼän rkʼë jun bʼeyon achï ye kʼa nkitzelaj jun winäq ri majun ta rurajil, tapeʼ nkiʼij chë kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Dios, rkʼë ri yekiʼän nkikʼüt chë ma ke riʼ ta (Sant. 2:1-5, 9). Chrij riʼ, ryä xtzjon chrij jun winäq ri nutzʼët jun ruchʼalal ri nkʼatzin rutzyaq o ruway, ye kʼa ma nutoʼ ta. Tapeʼ ri winäq riʼ nuʼij chë rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij Dios, rkʼë ri yeruʼän nqʼalajin chë ma ke riʼ ta. Santiago xuʼij: «Ke riʼ chqä jun winäq, we ryä rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij Dios, ye kʼa ma nukʼüt ta rkʼë ri yeruʼän, ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx achiʼel ta xa kamnäq» (Sant. 2:14-17).

13. ¿Achkë winäq xtzjoj Santiago rchë xkʼüt chë nkʼatzin nqakʼüt rkʼë ri yeqaʼän chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Dios? (Santiago 2:25, 26).

¹³ Santiago xtzjon chrij Rahab rchë xkʼüt chë yë ri yeruʼän jun winäq nkʼutü chë rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij Dios (taskʼij ruwäch Santiago 2:25, 26). Rahab rukʼoxan wä chrij Jehová y retaman wä chë ryä najin wä yerutoʼ ri israelitas (Jos. 2:9-11). ¿Achkë xuʼän re ixöq reʼ rchë xkʼüt chë rukʼuqbʼan rukʼuʼx chrij Jehová? Ryä xerewaj kaʼiʼ israelitas ri xkibʼenachaj rutinamit rchë ma xekamsäx ta. Rma ryä xuʼän riʼ, achiʼel xbʼanatäj rkʼë Abrahán, kan jïk rukʼaslemal xtzʼet rma Dios tapeʼ xa kʼo qa mak chrij chqä ma israelita ta. Ri xuʼän ryä nukʼüt qa chqawäch chë nkʼatzin nqakʼüt rkʼë ri yeqaʼän chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Dios.

14. ¿Achkë rubʼanik nqaqʼalajsaj chë ri xkiʼij Pablo chqä Santiago ma junan ta?

¹⁴ Achiʼel xqatzʼët, Pablo chqä Santiago ma junan ta wä ri najin nkiquʼ taq xetzjon chrij ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chqä ri yeqaʼän. Pablo xuʼij chkë ri cristianos, ri ye judíos, chë ryeʼ majun bʼëy xkekowin ta xtkiʼän chë Jehová kiʼ rukʼuʼx nuʼän kikʼë we ryeʼ kʼa nkiʼän na ri nuʼij chpan Rupixaʼ Moisés. Y, Santiago xuʼij chë ri cristianos nkʼatzin nkikʼüt rkʼë ri yekiʼän chë kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Dios.

15. Tatzjoj jojun rubʼanik ri nqkowin nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Dios. (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁵ Taq Jehová nuʼij chë röj nkʼatzin nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ryä achiʼel xuʼän Abrahán rchë kan jïk qakʼaslemal xttzʼet rma ryä, ma ntel ta chë tzij chë kʼo chë nqaʼän kan achiʼel xuʼän Abrahán, rma kʼo jojun chik rubʼanik rchë nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová. Jojun tzʼetbʼäl. Röj nqkowin kan ütz kikʼulik nqaʼän chkë ri kʼa xeʼok pä chpan rutinamit Jehová, yeqatoʼ qachʼalal ri najin nkiqʼaxaj kʼayewal chqä yeqatoʼ ri qa-familia. Jontir riʼ kan nqä chwäch Jehová (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Juan 3:18). Jun chik rubʼanik nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová, ya riʼ taq nqayaʼ qan chrij rutzjoxik le Biblia (1 Tim. 4:16). Jontir röj nqkowin nqakʼüt rkʼë ri yeqaʼän chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chë Jehová kan xtuʼän ri rutzjun chqä chë rubʼanik xtuʼän che rä ya riʼ ri más ütz. We röj xtqaʼän riʼ, tqayaʼ chwäch qan chë chwäch Jehová röj kan jïk qakʼaslemal chqä chë xtyaʼ qʼij chqë nq-ok rachiʼil.

RI QAYOʼEN APÜ NQRTOʼ RCHË NQAKʼUQBʼAʼ MÁS QAKʼUʼX CHRIJ JEHOVÁ

16. ¿Achkë rma nqaʼij chë rukʼuqbʼäl kʼuʼx Abrahán xtoʼ rchë xyoʼej ri xtzuj che rä?

¹⁶ Chpan ri capítulo 4 rchë Romanos nqïl jun chik naʼoj ri nqatamaj qa chrij Abrahán: nkʼatzin nqayaʼ chwäch qan chë chqawäch apü más ütz xtuʼän qakʼaslemal. Jehová xuʼij chë rma Abrahán kan ye kʼïy winäq xtyaʼöx utzil pa kiwiʼ. ¡Kantzij na wä chë kan jaʼäl ri xtzuj che rä Abrahán! (Gén. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17). Tapeʼ ke riʼ, taq ryä kʼo wä 100 rujunaʼ y Sara 90, ryeʼ majun ta wä kalkʼwal. Chqawäch röj, jun winäq ri ya riʼ chik rujunaʼ ma yejeʼ ta chik kalkʼwal, rma riʼ rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ chë ma xtbʼanatäj ta chik ri xuʼij Jehová. Tapeʼ ya riʼ kan kʼayewal xuʼän chwäch Abrahán, ryä kan «xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij ri ruyoʼen apü chqä kan xyaʼ chwäch ran chë xttok kitataʼ ye kʼïy winäq» (Rom. 4:18, 19). Taq xqʼax ri tiempo, xbʼanatäj ri kowan xyoʼej Abrahán: xaläx Isaac, ri rukʼajol (Rom. 4:20-22).

17. ¿Achkë rma qataman chë nqkowin nqakʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch Dios chqä nq-ok rachiʼil?

¹⁷ Achiʼel xuʼän Abrahán, röj chqä nqkowin nqakʼwaj jun jïk kʼaslemal chwäch Jehová chqä nq-ok rachiʼil. Rma riʼ Pablo xuʼij reʼ chrij Abrahán: «Ye kʼa ri tzij ‹xtzʼet› ma xa xuʼ ta chrij ryä xbʼix wä, ya riʼ chqä xtbʼix chqij röj taq Dios xttzʼët chë qakʼwan jun jïk kʼaslemal chwäch rma nqanmaj chrij ryä, ri xkʼasoj pä ri Qajaw Jesús chkikojöl ri kamnaqiʼ» (Rom. 4:23, 24). Röj nkʼatzin nqaʼän ri xuʼän Abrahán. Ryä xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Dios, xnmaj rutzij chqä ma xikʼo ta rukʼuʼx xyoʼej ri xtzuj che rä. Chpan ri jun chik tjonïk xtqatzʼët achkë xuʼij Pablo chrij ri qayoʼen apü chpan ri capítulo 5 rchë Romanos.