Yī-ö Ṙālö, Iṙūöhöröön Yin Unôichrit Re Kē Ngam Vinôkö

1. Asuh nup kahëken më ṙalö tarik?

KAHEUK samyeūheu yin më tö köinyu ṙôken ṙālö nö kē ngam vinôkö. Tö fömtöre ṙen öm më-eṅ kē ngam vinôkö? Yěm hòn, ngaich ṙamlōn min Yāvē hēk tö më prötör sistör el ngam māṅ yē meh ngatī atöllö. (Inch. 27:11) Fē-ě re man sin, asuh nup kahëkö meh më-eṅ ing töngamuh? Lohten man öm tö samyeūheuv öm haköp mat ngam Paipöl, ngaich in e ṙinatö-ellōn më-eṅ tö ngam Paipöl nö kahūich ngam Tēv. Ngaich löktö in e më-eṅ öm akahakūö tö Yāvē ngaich hangenlōn inrē tö ò. Ngaich rūöhöl re ngam hanangenlōn meh nö in Yāvē, ngaich kētöre min më-eṅ öm kē ngam vinôkö hēk vītöre inrē öm tarik ò. Kirööngen ṙanamlōn in öi in meh.

2. Asuh nup min kahakkö hī in ngih ātiköl?

² Urěhēkūö meh kē ngam vinôkö ngaich pōyen nup yamih kanihngen nö lākūö meh lohten, töp lökten meh öm kihngen chiplö i linöökö lōn Yāvē. Yēḵ meh pöri ngaich kiröng ngaich pōyen min nup yamih kanihngen nö lākūö meh. Pön lōnu ngam Sī-ö tö meh öm rūöhöng re tö Yāvē, sōten meh inrē hangenlōn tö ò hēk söten meh inrē löklōn ò. (Efi. 4:14) Pòrô öp tö sitih um halöng ngenre ngatī inlahen. Ik sā meh pöri kētöre löklōn Yāvē, ngaich kilēḵngôre më-eṅ öm in ò töre öm söl manā-aṅ öm chiplö i linöökö lōn ò. Sitih inlahen pöri më-eṅ hateungngö ngam ṙô re? Hòṅ ma-ainyre man kūö urěh öm asīöp ngam inlahen re töteung Kristīön. (Hep. 6:1) Ta-a chěi töi mikahtökūö re öi sitih inlahen?

SITIH INLAHEN ÖI IM TÖTEUNG KRISTĪÖN?

3. Hòṅ sitih inlahen öi ayī-ö Kristīön unôichrit inlahen hī kēḵ ngam vinôkö?

³ Unôichrit hī kēḵ ngam vinôkö, hòṅ hang ngam inlēnö ayī-ö kahëtö Pôl nö in yik Kristīön aṅ Efisös. Ngö ṙô anga-aṅ hē ò nö in cha “hanöng saha sanölta hī im tölngö ṙôkö tarik.” (Efi. 4:13) Lönu anga-aṅ tö cha nö kūö urěh nö sööḵngö nö im Kristīön. Yěi mikahtö elmatre kò-òren im ṙô Pôl nö asātu ngòh töhěng tak Kristīön nö in ngam nyīö. Yěn fötnyu ngòh nyīö, ngaich kirööngen ṙanamlōn minā inyööngö. Öt höng köpsören pöri anga-aṅ nöng nyīö, pön ‘hòṅ ṙāngö nuk inlahenre anga-aṅ nö nyīö’ ngaich sīöp nö im kinröngöre. (1 Kòr. 13:11) Ngatī inlahen ngòh Kristīön unôichrit ngam vinôkö, nö hòṅ kūö urěh nö im linökölōn ngam Tēv. Nö sitih inlahen? Töi chumkūöṙen ngëichkö nup i inlēnö.

4. Sitih inlahen öi yěi hòṅ teungten öi Kristīön? Mikahtö elmat hī. (Filipī 1:9)

⁴ Asīöp ngam hanangenlōnre tö Yāvē. Hangenlōn in ayī-ö tö Yāvē, mihôiṅ pöri ngam hanangenlōn hī tö ò hēk nö asīöpö. Lōnu ök Pôl, tö yik Kristīön aṅ Filipī nö asīöp ngam hanangenlōnre tö Yāvē. Vënyö ngam tö hòṅ inlahen cha anga-aṅ, nö in ngam Filipī 1:9. (Vë-evkūö.) Ngö ṙô anga-aṅ “ṙūölöre, im mikah, i nup taṙòkhöre inkaha inrē,” ngaich mihôiṅ min cha-a nö teungten nö in e. Asuh öp haköplö hī öi in e? Asā öp ṙôken mikahkūö hī min tö Yāvē, ngatī ṙôken sanīöpö min öp hanangenlōn hī tö ò. Akahakūö inrē min ayī-ö tö minë tövai tinrīken ò hēk tö minë tövai la-en ò. Lōnu inrē min ayī-ö öi kēken nup la-en tö ṙamölōn tī tö ò, ngaich öthō min öi miṙivngölōn ò. Pītnyöre min inrē öi asā nup kuilōn Yāvē öi la-evṙen.

5-6. Yē hī hòṅ asīöp ngam hanangenlōn re tö Yāvē ngaich hòṅ sitih inlahen ayī-ö? Mikahtökūö hī.

⁵ Tö sā ngam ahang hī yěi asīöp ngam hanangenlōn re tö Yāvē, ngaich hòṅ akahakūö ayī-ö tö ò. Ngih inrē töhěng inlahen hī yěi mikahtökūö re tö ò, ngaich hòṅ akahakūö ayī-ö tö Yēsū inrē. (Hep. 1:3) Yē hī pöri mikahtökūö re tö Yēsū, ngaich haköp minë tö fën ayī-ö līpöre tölöök inhānga, tö sā ngam Mëtiv, Mākös, Lūkös hēk Yôhan. Yēḵ meh öm töt röp inlahen öm haköp mat ngam Paipöl. Ngaich mihôiṅ öm rulten re haköp në līpöre ngaich köpngö min ngam inlahen meh örheūheu haköp mat ngam Paipöl. Yēḵ meh pöri chumkūöṙen haköp inlahen Yēsū ngaich akahakūö min më-eṅ tö nup tövai tinrīken ò nö in yik tarik, ngaich in e mikahkūö ayī-ö tö yik tarik nö öt piyu-en nö chuh in ò. Söl in yik kūön nyīö inrē nö fūöllöre nö in ò. (Māk. 10:13-16) Öt piyu-en misī yik haköptö ò nö chuh in ò, nö keūheutnyö ṙô ellōnre yěn vë-ekūö ò. (Mët. 16:22) Ṙen ang Yēsū nö ngatī inlahen pön tö ngatī inlahen ngam yöng ò. Mihôiṅ in ayī-ö öt pinyu-u ṙô in Yāvē yěi vënyö nup ṙô ellōnre. Ngaich ötkô ayī-ö ngölōn tö Yāvē min nö sitih mufē nö in hī. Pò ò nö hangenlōn tö hī ngaich chumkūöṙen inrē anga-aṅ tö hī.—1 Pīt. 5:7.

⁶ Akahakūö an Yēsū tö miṙivlōn ngòh tarik lökten anga-aṅ nö lōnu töre nö hòṅ hayööken cha. Ngö inlahen kinuichngö angū-ö nö im līpöre Mëtiv: “Hē Ò pöri nö meuk yik tömaṙôngö, ngaich aṙē-ĕlōn Anga-aṅ tö cha; pò cha nö ötkôlò, parāta inrē, sā pököre töt yōmu.” (Mët. 9:36) Kirööngen hanangenlōn an inrē Yāvē tö tarik. Ngö ṙô ang Yēsū nö vë-eny: “Ngatī an nö ötlōn ngam Yöng chu el halīöngö, nö hĕng hang tak i vē kun kūönnö nö ötkôlò.” (Mët. 18:14) Hö-ö öm lökngöre ellōn öm hang ngih ṙô! Kô-en, asā ṙôken mikahkūö hī min tö Yēsū ngaich ngatī ṙôken min ngam hanangenlōn hī tö Yāvē.

7. Asuh öp min taneungen meh yěm kēnyö ṙētak re in më tö ekspirīön prötör sistör?

⁷ Yēḵ meh hòṅ asīöp ngam hanangenlōn re tö Yāvē hēk yěm hòṅ töteung Kristīön, ngaich hòṅ kēnyö ṙētak re më-eṅ öm in yip holmaneuk hī el ngam māṅ yip tö ekspirīönu ngaich mikahtökūö re tö cha. Ngaich chumkūöṙen öm ngëichkö ngam ṙanamlōn cha, tö inlahen cha nö löngö fësla nö i linöökö lōn Yāvē. Pōyen inrē nup tövai ekspirīön cha nö i linöökö lōn Yāvē. Ngaich mihôiṅ më-eṅ hatöönö cha tö inlahen u. Yēḵ meh öm kē ngam tökiröng atöllö re, ngaich mihôiṅ më-eṅ kē inlēnö re in cha. Kô-en in, ‘teungten yěi kē minë tö pōyen inlēnö.’—Inch. 11:14.

8. Yēḵ meh öm katööngalōn tö ngam kanô-en aṅ mat ngam Paipöl, ngaich hòṅ sitih inlahen më-eṅ?

⁸ Asīöp ngam ṙinātö-ellōnre im kanô-en aṅ mat ngam Paipöl. Tö sā hī ngaich taheui ngëichkö ngam perekrāf 2, tö ngam Sī-ö nö ma-anyre nö hakunngö ngam ṙinātö-ellōn hī hēk rūöhngen hī inrē tö Yāvē. Lōnu inrē anga-aṅ tö hī katööngalōn in minë kanô-en aṅ mat ngam Paipöl. Tö sā vinë-eny e nö imat ngam Paipöl tö ngam Tēv nö vamīlen hī. Ngaich ōt mihôiṅ tarik vamīlö ellōn hī, tö hī öi töt vīlöng, pöi töng kamnahngen re öi yih ikūö ngih panam. Ik sā meh sin öm kuṅnö, öl më-eṅ afēkö në. Ik sā meh pöri ngaich haköptu öm el iskul tö tī öp tīchör tö hī öi töt vīlöng ngaich lohten më-eṅ ngölōn tö u nö löng. Chumkūöṙen hòng anga-aṅ tö minë tö hameuknyu, tö inlahen ngam Tēv nö vamīlen në taṙòkhöre. Yěm chumkūöṙen pöri ngëichkö ngam Inchōḵ-oṙô 18:17 ngam tö ngö: “Anga-aṅ öp mu-urĕhnyi ṙô töp fālen re töchipô tö lōn, hanöng saha ngam tahëng nö yih ngaich kalahan.” Pōyen nup min inköptö meh el iskul, um höng ilöö ṙātö-ellōnre pöri in u. Pöm mihôiṅ öm chöhö u in minë līpöre hēk imat ngam Paipöl inrē. Mihôiṅ inrē öm hatön yip prötör sistör më tö urěh sin nö ṙamātö-ellōnre tö në töng sitih nöng kamnahngen re nö vī-ilre. Hatöönö cha inrē tö löktö ṙinātö-ellōn cha, tö ngam vamīlen hī nö ōt ngam tö hangenlōn tö hī. In e min më-eṅ akahakūö töp tökô-en.

9. Asūp haköplö hī in Mēlisa?

⁹ Hěngtak öp ihih sistör tö Mēlisab minë-eny nö yīhi el kuilōn tö minë intöönö tö hī yěi kamnahngen re öi vī-ilre hēk yěi tö vīlöng inrē. Ik sā ò pöri nö chöh sanap ṙô u, hö-öv ngaich ngam kintööngö lōn ò. Ngö ṙô anga-aṅ: “Ik sā öp tīchör nö haköpten ih nö el iskul tö minë kamnahngen re nö vī-il re, ngaich ngölōn chū-ö tö u nö kô-en. Öt lōnu chū-ö sin töreöich chöh sanapṙô u, kūö chu öich vöö töre öt teūngen min tö minë tö hameuknyu inlahen hī öi tö vīlöng. Öt lōnu pöri ang Yāvē tö hī öi ilöö ṙātö-ellōnre yěi öt urěh öi chöh minë lāinyngen hī ṙātö-ellōnre in u.” Ngaich Mēlisa nö haköp ngam Ranehlö Ngam Nômö—Taneui Intöönö Mikahtökūöre Tö Sanapṙô? kun līpöre hēk haköp minë tahëng inrē pöplikesön. Ngö ṙô anga-aṅ “Yěich haköp në līpöre ngaich rūöhöngö re ngam kintöngö el kuilōn chu. Mööḵhē öre yěich urěh ngöre haköp në līpöre.”

10-11. Sitih inlahen öm lāköre tö ngam tötlöng la-en? (1 Tösalònikē 4:3, 4)

¹⁰ Rūöhöng re tö minë töt löng la-en. Asā ngòh ṙālö tarik nö kiröng rūöhöl re ngam el kuilōn ò nö hòṅ asěha nö i tahëng. Ngö ṙô pöri më tarik aṅ kūö ngih panam tö meh öm mihôiṅ kēkö ngam insěha urěhēkūö re öm kē ngam pinīhö pön töt vāich angū-ö nö in cha, ngaich mihôiṅ cha-a nö tölṙô meh öm kēken e. Lōnu inrē ngam Sī-ö tö meh öm kēken u, pön hōten meh öm vaichköreṙen. Sitih inlahen pöri më-eṅ lāköre tö minë töchōch la-en? (Vë-evkūö 1 Tösalònikē 4:3, 4.) Yēḵ meh pöri hěngtak öm vë-ekūötēv, ngaich mihôiṅ më-eṅ keuheūtnyö ṙô el kuilōn re in Yāvē tö ò nö hayööken meh öm ṙāpöre in minë töt löng el kuilōn re. (Mët. 6:13) Köpölōn tö Yāvē nö hòṅ hayööken meh rö-ö nö kamëtö sācha meh. Pò ò nö hol meh, rö-ö nö tö kunyah elmat tö meh. (Sal. 103:13, 14) Yēḵ meh haköp mat ngam Paipöl ngaich teungen min më-eṅ tö inyööken re. Ngatī kanihngen ang Mēlisa nö ṙāp minë töt löng el kuilōn re. Ngö ṙô anga-aṅ nö vë-eny: “Yēḵ chu örheūheu haköp mat ngam Paipöl ngaich teūngen chū-ö tö inyööken re. Ngaich in e chū-ö köpölōn töre öich kamëtöre i linöökö lōn Yāvē ngaich hòṅ haṙamlōn ò inrē.”—Sal. 119:9.

¹¹ Um ngö mufē töre öm höng më-eṅ lama-al minë tötlöng el kuilōn re. Pöm mihôiṅ öm vë-ekūö nap yöng re tö ngam inlahen re. Lohten pöri më-eṅ kihngen öm vë-eny nang cha tö ngam inlahen re, ngaich töt ṙanāngen pöri angū-ö. Ngö ṙô ang Mēlisa: “Havëkö hinôlṙen re chū-ö öich in Yāvē tö ò nö holṙen chu öich vë-ekūö nap yöng re öich vë-eny ṙô ellōnre. Ṙamlōn ngaich chū-ö öich vë-ekūö cha hēk akahakūö inrē chū-ö tö Yāvē nö ṙamlōn nö in chu.”

12. Sitih inlahen öm löngö kahë tö minë atöllö re?

¹² Hē meh misī ṙömöng nyīö, lohten öm öt kanahnguṙen tö nup la-en re, nup töng ṙô nap yöng meh pöri, höng anū-ö kahëken meh. Kahngenre pöri min ngaich më-eṅ öm katöllö nup la-enre yē meh öm kiröng. Sitih inlahen öm min lööngö katöllö tö nup kahëken re la-en, hòn öt pasū ngam innôlö meh in Yāvē? (Inch. 22:3) Ngö ṙô ang sistör Karī, öt uroh in höng hòṅ örheūheu īnu tö minë chööngö aṅmat ngam Paipöl yē hī hòṅ lööngö katöllö tö nup la-en re. Ngöṙô anga-aṅ, “Akahakūö chin ngaich tö chu yěich hòṅ katöllö nup tölöng la-en re, öich rö-ö höng örheūheu min hayönglenre inup töng lēnngen chööngö. Hòṅ hatöönö re pöri öich ngö ṙô, sitih ṙô ang ngam Paipöl tö ngih kahëken chu la-en?” Lökten yē meh haköp mat ngam Paipöl ngaich kô-òren öm hatöönö re tö në intöönö: ‘Asūp haköplö chu inlahen Yāvē in ngih vahë-ekūö chu? Sitih inlahen mufē ang? Ōt hòng lökngörit chööngö in u nö tö yöölen tī min tö chu öich katöllö nup la-en re?’ (Sal. 19:7; Isa. 48:17, 18) Lökten yēḵ meh vë-ekūö ngam Paipöl, ngaich rahëichtakūö öm afēkö minë haköp re, ngaich katöllö nup tölöng min më-eṅ la-en re nup tö ṙamlōn tī tö Yāvē. Öthō min ngaich më-eṅ höng örheūheu chöh nup chööngö aṅmat ngam Paipöl yē meh hòṅ katöllö nup la-en re.

13. Asūp lanökngöre hī yěi hanôl më tö akaha holre? (Inchōḵ-oṙô 13:20)

¹³ Hanôl yip tö hangenlōn tö Yāvē. Lökngöre min ayī-ö tö yip mahanôlö re, lökten yē meh hòṅ teungten ngaich hòṅ löngö atöllö më-eṅ tö hanôl re. (Vë-evkūö Inchōḵ-oṙô 13:20.) Ngö ṙô öp ihih sistör tö Sarā minë-eny ik ṙētak ò nö löklōn Yāvē öt uroh anga-aṅ nö teūngen tö ṙanamlōn re. Asuh pöri ngaich öp mahayööken ò? Ngö ṙô ang Sarā: “Löngö ṙētak chū-ö öich teūngen tö më tö akahaṙa holre. Hěngtak öp ṙālö sistör kaheuk afta anga-aṅ nö holṙen chu öich haköp ngam Chūökamahati. Hěngtak öp hol chu mahayööken chu öich kētö ansör el mīting. Löktö i inyööken re chū-ö tö më holre öich heuveū-en kahngenre haköp hēk vë-ekūötēv inrē. Ngönlöre ngaich ngam innôlö chu in Yāvē hēk havantöre ṙanamlōn inrē chū-ö.”

14. Sitih inlahen Chūliön nö vī tö-akaha holre?

¹⁴ Sitih inlahen öm më-eṅ mihôiṅ vī tö akaha holre? Ngö ṙô ang Chūliön ngam minṙöinylen: “Ik sā chu öich kuṅnö, ngaich ik ṙētak chu ahanga ngaich teūngen chū-ö tö tö-akaha hanôl re prötör sistör. Tö ngöt acha-a nö ahangkö ngam tölöök inhānga lökten chū-ö kuchiken öich hanôlö cha. Ngö mufē ngaich chū-ö yēḵ chu min öich kiröng keuheūttö ṙētak re min chū-ö i linöökö lōn Yāvē. Höng mahanôl yip tö sā ṙēḵti re sin chū-ö urěh, akahakūö pöri ngaich chū-ö töre öich mihôiṅ inrē hanôl yip tö köinyö ṙēḵti. Ik sā chu hēk chuh el Pētěl ngaich in e hēk chū-ö öich pōyen hanôl tö tö-akaha holre. Yēḵ chu ngëichken cha ngaich chumkūöṙen chū-ö töre öich sitih inlahen in ngam inṙamlōn, ngaich lökten in e nö ngönlöre ngam innôlö chu tö Yāvē.”

15. Asūp ṙô Pôl nö tölṙô Timôtī nö hīnöre? (2 Timôtī 2:20-22)

¹⁵ Ṙòkhöre in hòṅ lōnu töre öi hòṅ ngatī hanôl yip tö ngönö innôlö nö in Yāvē. Lökten ayī-ö hòṅ holtö mikah elmat re atöllö holre, pön öt ṙòkhöre cha-a nö vayö innôlö nö in Yāvē. Ōtre yik tö ngatī inlahen ik raneh senchurī, lökten ang Pôl nö ngö ṙô nö in Timôtī nö ṙuhöngöre tö cha. (Vë-evkūö 2 Timôtī 2:20-22.) Tö pōiṙāi ön ngam innôlö meh in Yāvē. Pò meh sin ma-ainyre vī ngam innôlö re in ò. Lökten um hanôl öp tarik öp lökngen ngam innôlö meh min nö pasūḵ nö in Yāvē.—Sal. 26:4.

KĒKEN MINË LA-EN HÒṄ MEH TEŪNGTEN

16. Asuh nup kò-òren afēkö meh la-en?

¹⁶ Vī minë tövai chö-öny re. Yēḵ meh hòṅ asīöp ngam ṙinātö-ellōnre hēk hòṅ teung öm Kristīön ngaich hòṅ vī ngam chö-önyre më-eṅ. (Efi. 3:16) Tö sā në, mihôiṅ man örheūheu öm haṙunöre vë-ekūö ngam Paipöl. (Sal. 1:2, 3) Mihôiṅ öm vī ngam chö-önyre öm ṙūöhlö inlahen re im vinë-ekūötēv. Mihòiṅ öm löktö kūö ing töngamuh öm chumkūöṙen tö nup chūök re tölöng inṙamlōn hēk asuh nup la-en chūök meh öm kēnyö ṙētak re. (Efi. 5:15, 16) Yēḵ Yāvē min nö meukö meh öm kūö ureh i linöökö lōn ò, ngaich ṙamlōn min anga-aṅ.

17. Kūö yòh öm hòṅ hayööken yip tahëng?

¹⁷ Töteung man öm Kristīön yēḵ meh hayööken yip tahëng holre. Ngö ṙô ang Yēsū: ‘Mötlö ṙanāmlōn an ngam kinëḵeṅti, tö ngam kinëḵeṅ.’ (Inl 20:35) Ing sā meh ṙālö ṙömöng ngön më-eṅ. Yēḵ meh öm kēnyö ṙētak re öm hayööken yip tahëng ngaich kirööngen ṙanāmlōn min më-eṅ. Tö sā në, mihôiṅ man öm kēnyö ṙētak re öm hayööken yip tö köinyö ṙēḵti el ngam māṅ hēk yip tövahöv prötör sistör inrē. Ngaich mihôiṅ inrē öm hayööken cha kē nup lōn cha el pachār. Mihôiṅ inrē öm hayööken cha nö yūs nup fūn hēk kömpiyutör (computer) inrē. Yē meh öm prötör ngaich mihôiṅ öm kētöre öm mahayööken töla-evṙen, mihôiṅ min nö yöölen yip prötör sistör tö tī meh. (Filip. 2:4) Mihôiṅ man inrē löktö in ngam tölöök inhānga öm hayööken yip tahëng. (Mët. 9:36, 37) Mihôiṅ öm vī ngam chö-önyre inrē öm keuheūttö ṙētak re i linöökö lōn ngam Tēv.

18. Sitih inlahen öm haṙöhtöre in Yāvē yěm keuheūttö ṙētak re öm la-evṙen in ò?

¹⁸ Pōyen ṙētak min më-eṅ yē meh keuheūttö ṙētak re i linöökö lōn Yāvē. Ngaich ṙöhta min më-eṅ in ò hēk teungten inrē. Tö sā në, mihôiṅ öm kētöre öm painīör hēk teungen inrē min öm yihtökūö el iskul yip maha-angka ngam tölöök inhānga. Mihôiṅ inrē öm la-evṙen el Pētěl in minë minānö inrē. Ngö ṙô öp i sistör Ketlīn tö nët anāi kahôk samyeūheu rò-òten nö painīör: “Unôichrit vinôkö chu, kēnyö ṙētak re chū-ö öich marò-òten holṙen yip tö ekspirīön prötör sistör el fīl. In e ngam innôlö chu nö ngönlöre nö in Yāvē. Yihtöre lōn ngaich chū-ö öich hòṅ ṙūöhtö inlahen re öich haköp mat ngam Paipöl hēk hòṅ haṙunöre inrē öich haköptö yip tahëng.”

19. Asā meh kūö urěh im töteung Kristīön, asuh nup min inkòlô taneūngen meh?

¹⁹ Asā ngam innôlö meh nö ngön nö in Yāvē, ngaich töteung min më-eṅ teūngen inrē min më-eṅ tö inkòlô re. Um hayeḵngen ngam ṙētak re öm in nup la-en ngih panam, kēnyö ṙētak re pöri më-eṅ in minë tövai la-en. (1 Yôh. 2:17) Öthō öm vaichö katöllö hēk öt pinṙutulōn inrē pò meh löngö katöllö hēk ṙamlōn inrē. (Inch. 16:3) Lökngöre min më prötör sistör el ngam māṅ tö minë tövai tinrīken meh hēk reuslöre alaha inrē. (1 Tim. 4:12) Ngih pöri tökiröng ṙanāmlōn meh, tö ngam innôlö meh nö vai nö in Yāvē ngaich ṙamlōn inrē anga-aṅ nö in meh.—Inch. 23:15, 16.