Yī-ö Ṙālö Prötör—Asīnken Nā Mākös Nā Timôtī Yin

1-2. Asūp öre mihôiṅ chö-öiny nā Mākös nā Timôtī nö heūlngöre nö i linökölōn Yāvē?

HÖ-Ö öi yī-ö ṙālö prötör öi lōnu hēk töre öi ṙūöhlö inlahenre i linökölōn Yāvē hēk i inyööken më prötör sistör inrē? Ṙinatu-ellōn in tö meh öm lōnu töre öm ngatī inlahen. Pōyen yin töngamuh më ṙālö prötör hamòltö ṙanamlōnre nö kū-ö urěh nö hayööken më prötör sistör. Ṙamölōn ayī-ö öi meuk inlahen cha. (Sal. 110:3) Lohten pöri nö ōt öp chö-öiny meh öm heūlngöre öm ngatī inlahen. Tö sā meh lohten öm pa-ekūö öm fēkö inlahenre öm isuh chūök min öm la-evṙen hēk sitih inlahen inrē min më-eṅ. Ngö ṙô lōn lohten min më-eṅ töre öm öt teungten öm kētöre öm in ngam kinë-ekūöre la-en. Hö-ö man öm höng hěngtak öm töngatī mufē.

² Sā mufē meh nak misī nā Mākös nā Timôtī. Hö-ö pöri cha-a nö heūlngöre nö afēken ngam inlahenre min nö isuh kamngö chūök nö la-evṙen hēk teungten hòng inrē min cha-a nö hateungngö ngam kinë-ekūöre la-en hēk hö-ö. Lohten hē e ang Mākös nö kuchiken hēk ṙamölōn nö i patīre nö in ök yöngre kikānö urěhēkūö nā Pôl nā Parnapas nö havëken ò nö in cha nö im raneh misönörī re. Holtö ṙanamlōnre pöri anga-aṅ nö ṙāngen u nö keuheuttö inlahenre nö i linökölōn Yāvē. (Inl. 12:12, 13, 25) Urěh anga-aṅ nö chuh Anti-òk. Unôichrit e anga-aṅ nö holten nā Pôl nā Parnapas nö chuh in minë tö marôvat kamngö nö la-evṙen. (Inl. 13:1-5) Ngaich ik sā Pôl nö havëken Timôtī nö holre, ngatī inrē ang Timôtī nö mi-iyöng in nap yöngre. Ṙālö ök misī Timôtī, öt tö uroh anga-aṅ nö ekspirīönu, lökten öre anga-aṅ mihôiṅ nö ngö ṙô lōn töre nö öt heūveu min nö kētöre nö in nup tökiröng kinë-ekūöre la-en. (Asātô e in ngam 1 Kòrin 16:10, 11; hēk 1 Timôtī 4:2) Hö-ö pöri anga-aṅ nö ngatī inlahen, pön kiröönngöre anga-aṅ nö hol Pôl ngaich angū-ö ngaich lāinyngen ò nö teūngen tö minë töpōyen inkòlô.—Inl. 16:3-5.

3. (a) Kūö yòh öi mihôiṅ ngö ṙô tö nā Mākös nā Timôtī nö hanangenlōn Pôl? (2 Timôtī 4:6, 9, 11) (Ngëichkö ngam nyat.) (b) Asuh nup min i intöönö tö ngëichka sanapṙô tö hī in ngih ātiköl?

³ Heuveū-en nā Mākös nā Timôtī nö kēken minë tökiröng la-en ik ṙanālöre, ngaich angū-ö ngih lāinyngen Pôl misī nö milēḵṙen tö cha. Hanangenlōn Pôl nan cha-a misī nāṅ tö nëttak ṙālö tarik, ik sā Pôl misī nö röhten kinpaha, ngaich havëten cha anga-aṅ nö chuh in ò. (Vë-evkūö 2 Timôtī 4:6, 9, 11.) Asuh nuk misī tinrīken nā Mākös nā Timôtī töp lökten Pôl nö kirööngen hanangenlōn tö cha? Sitih inlahen töngamuh vē ṙālö prötör nö asīnken cha? Asūp mihôiṅ töngamuh yanöölen vē ṙālö prötör yěn hang ngam tövai inlēnö kahëtö Pôl nö sā ṙēngen inyööngö?

HĪNÖRE MAN ÖM SĀ MĀKÖS ÖM LA-EVṘEN

4-5. Löktö yih mikahkūö öi tö Mākös nö tökalēḵ alaha nö la-evṙen?

⁴ Ngöṙô öp ih tö hěng līpöre kamëtö mikahkūö hī tö inlahen ngam Paipöl nö vënyö manah ngam inlahen hī yěi hayööken yip holre, ‘keuheūttöre ayī-ö öi hayööken cha ngaich iṙūöhen inrē öi ngatī inlahen.’ Töngatī kumlēḵ alaha ök misī Mākös. Ik sā Pôl nö sōḵ nö keunngen ò nö holröön ò nö im innëtvanre nö misönörī, ngaich lohten ang Mākös nö līplö hēk haṙivlōn inrē. (Inl. 15:37, 38) Angū-ö hòng pöri lāinyngen ò nö heūlngöre nö öt hayöken më prötör sistör? Hö-ö.

⁵ Holṙen Parnapas ngaich anga-aṅ nö chuh in minë tahëng kamngö nö la-evṙen. Rö-ö nöng angū-ö, pön lohten anga-aṅ nö unôichrit tö 11 samyeūheu nö hayööken Pôl inrē. Ik sā ök ranehvan Pôl nö hachēli nö i Rōm ngaich chuh in ò anga-aṅ nö hareuskö alaha ò. (Filim. 23, 24) Kirööngen ṙô hē e ang Pôl nö ha-öiny ngam inlahen ò, lökten ò nö ngö ṙô tö Mākös nö “mahaṙamkölōn ò.”—Kòl. 4:10, 11.

6. Asuh nup inkòlô Mākös kūö ò nö hanôl më tösööḵngö ṙēḵti Kristīön nö im kanô-en? (Ngëichköm fūtnōt.)

⁶ Kūö Mākös nö hanôl yik tösööḵngö ṙēḵti nö im kanô-en, lökten ò nö pōyen taneūngen tö minë inkòlô re. Vai rò-òten anga-aṅ nö in Pôl nö i Rōm ngaich unôichrit e nö chuh in Pītör nö i Pēpilön. Kālē-ě hanangenlōn ang Pītör tö Mākös, lökten nö uroh nö kaheūkan nö “kūön” re. (1 Pīt. 5:13) Öt löktu lohten ang Pītör nö öt vënyö nang ngòh ṙālö holre tö inlahen ngam Yēsū hēk inlahen ò inrē nö la-evṙen nö i linökölōn Yāvē. Ngaich unôichngöre ngaich ang Mākös nö kūichhöt u nö imat ngam Tölöök Inhānga līpöre kahūichre.a

7. Ik sā prötör Sëngvū nö ṙömöng ṙālö ngaich sitih inlahen anga-aṅ nö sā kumlēḵ alaha Mākös? (Ngëichköm nyat.)

⁷ Öt halöngten ngam nganötöre ang Mākös nö kūönngöre, haköp inlahenre pöri anga-aṅ nö holṙen më tösööḵngö ṙēḵti prötör nö la-evṙen. Sitih inlahen öm më-eṅ mihôiṅ öm asīnken Mākös? Lohten man öm lōnu töre la-evṙen el ngam māṅ. Tö sā meh öm hòṅ lōnu töre öm mahayööken töla-evṙen hēk minṙöinylen inrē, öl pöri më-eṅ öm teūngen tö u anū-ö la-en. Uh pöri öm haṙivlōn, pöm mihôiṅ öm chöhtö nup tahëng inlahenre öm ha-öinyö Yāvē hēk hayööken më prötör sistör inrē. Kò-òren öi chumkūöṙen tö ngih ekpirīön ngòh tö hěngtak minṙöinylen tö Sëngvū minënyi. Ik sā ò nö ṙömöng ṙālö ngaich asātö nuk inlahenre anga-aṅ nö in yik tö sā ṙēḵtire tahëng prötör. Rīkre in yik prötör misī tö teūngen tö la-enre nö el ngam māṅ ngaich hö-ö pöri ang prötör Sëngvū nö teūngen tö la-enre, töp lökten ò ngaich nö ngö ṙô lōn tö më minṙöinylen nö öt chumkūöṙen tö ò. Vë-eny nang yik rīkre tösööḵngö ṙēḵti prötör anga-aṅ tö ngam inlahenre. Kētu inlēnö ngaich anga-aṅ tök tö hěngtak miṙöinylen nö hōtu nö örheūheu nö hayööken më prötör sistör, pòrô nö meūkö ngam la-en ò hēk öt meūkö inrē. Hang ngam inlēnöre ngaich ang prötör Sëngvū, töp lökten ò ngaich nö hayööken më tököinyö ṙēḵti prötör sistör hēk hayööken yip tahëng inrē anga-aṅ nö kumten cha hēk söömngen cha nö el kār nö chuh el mīting. Ngö ṙô anga-aṅ nö afēkö ngam inlahenre, “Möl chū-ö öich akaha elmat tö ngam yanöölen hī yěi hayööken yip tahëng hēk teūngen inrē chū-ö tö ngam ṙanamölōn ngam taneūngen hī yěi hayööken yip holre.”

ASĪNKEN TIMÔTĪ ÖM CHUMKŪÖṘEN TÖ YIP TAHËNG

8. Kūö yòh ang Pôl nö katöllen Timôtī nö holre? (Filipī 2:19-22)

⁸ Hē Pôl nö hòṅ havan nö in nup panam, nup chūök ò nö hakihtuṙen ngaich hòṅ kumten yik prötör anga-aṅ nö holre yik töt pa-ekūö. Urěh anga-aṅ nö katöllen Sailes, ngam tö aṅhavin tö nup töpōyen ekspirīön re. (Inl. 15:22, 40) Unôichngöre inrē anga-aṅ nö kē-ě Timôtī nö holre. Asuh pöri öp maheuk ò nö in Timôtī? Tövaiyö minënyi misī ang Timôtī nö in më prötör sistör. (Inl. 16:1, 2) Rö-ö nöng angū-ö pön tö kô-en ellōn inrē anga-aṅ nö chumkūöṙen tö yip tahëng.—Vë-evkūö Filipī 2:19-22.

9. Kūö yòh öi mihôiṅ ngö ṙô tö Timôtī nö kô-en ellōn nö chumkūöṙen tö më prötör sistör?

⁹ Ik sā Pôl nö rultenre nö holten Timôtī nö la-evṙen, ngaich meuk inlahen Timôtī anga-aṅ nö mötlö chumkūöṙen tö yip tahëng holmaneukre. Lökten ik sā ò ngaich nöng rötten inlahen nö hòṅ ṙāngen ngam panam Pīriā ngaich höng hōten Timôtī anga-aṅ nöng höngngöh nö in e, pò ò nö kirööngen ṙinatö-ellōn nö in ò. Ṙinatu-ellōn anga-aṅ tö ò min nö hareuslö alaha yip aṅ in e prötör sistör yip tönga mölten nö vītöre nö mahaköp nö in Yēsū. (Inl. 17:13, 14) Höngngöh inrē ang Sailes nö i Pīriā nö in Timôtī. Lohten nö pōyen haköplö ang Timôtī nö in Sailes. (1 Tös. 3:2) 15 samyeūheu ngaich ang Timôtī nö heūveu-en nö haṙongtö ngam mufēre nö in më prötör sistör. Akahakūö ngaich anga-aṅ tö manah ngam inlahen hī yěi “peūiny in yip pameūiny.” (Rōm. 12:15; 2 Tim. 1:4) Sitih inlahen aich mihôiṅ më ṙālö prötör nö asīnken Timôtī?

10. Sitih inlahen öng prötör Vūchē nö harunöre nö chumkūöṙen tö yip tahëng?

¹⁰ Töi ngaichkö inlahen ngam ekspirīön prötör Vūchē, ngòh maharunöre nö chumkūöṙen tö yip tahëng. Ik sā ò nö ṙömöng ṙālö ngaich kihngen anga-aṅ nö vë-ekūö më tököinyö ṙēḵti prötör sistör. Höng hëlō ken cha anga-aṅ yěn meukkūö cha nö el ngam Patī Pūlngö. Vë-ekūö ò pöri ngaich ngam tö hěngtak minṙöinylen. Vë-eny nang prötör Vūchē anga-aṅ tö minë inlahen ò nö mihôiṅ yěn hòṅ harūnöre nö vë-ekūö yip tahëng. Tö sā ò mihôiṅ nö vë-eny nang më prötör sistör tö nup ööilōnre inlahen cha. Mihôiṅ inrē anga-aṅ nö chöh nup ööilōn yip tahëng tòpik ngaich ngatī ṙô nö vë-ekūö cha. Hang ngam inlēnöre ngaich ang Vūchē kahëtö ngam minṙöinylen. Ngaich ön töngamuh prötör Vūchē nö minṙöinylen. Ngö ṙô anga-aṅ, “Ngaich chin töngamuh öich öt kihngen öich vë-ekūö më tö kö kö ṙēḵtire tarik hēk heūveu-euṙô inrē öich vë-ekūö cha. Ṙamölōn chin pöich akahakūö tö minë halāt cha hēk minë kanihngen cha inrē ngaich angū-ö ngih lāinyngen chu öich heūveu-en öich teungten öich hayööken cha.”

11. Sitih inlahen aich më ṙālö prötör kò-òren nö holtö ellōnre nö chumkūöṙen tö më prötör sistör el ngam māṅ? (Ngëichköm nyat.)

¹¹ Yī-ö ṙālö prötör, kalah man öm mikahtökūöre tö më prötör sistör el ngam māṅ, hòṅ meh öm teungten min öm holtö ellōnre öm chumkūöṙen tö cha. Yēḵ meh öm chuh el minë mīting ngaich vë-ekūö cha më-eṅ nö ṙòkhöre, pòrô cha-a nö kö kö tahëngö ṙēḵti hēk tahëngö löktö inrē. Hatönkö inlahen cha më-eṅ ngaich chumkūöṙen öm hangihtö nup ṙô cha yěn vë-eny nang meh. Yēḵ meh min ngatī inlahen ngaich akahakūö min më-eṅ tö nup tö hòṅ inlahenre öm hòṅ hayööken cha. Lohten më-eṅ öm akahalōn töp töhěng tak tököinyö ṙēḵti prötör hēk sistör nö kihngen nö yūs ngam ëp JW Laëprëri̇̄ ngaich mihôiṅ më-eṅ öm hayööken ò nö yūs ngam ëp. Yěm akahakūö inrē töp töhěng tak in cha nö hòṅ lōntö holre nö ahānga ngaich mihôiṅ më-eṅ öm hol ò nö ahānga. Yēḵ meh min ngatī inlahen öm kētöre öm hayööken yip tahëng, ngaich tövai min më-eṅ öm inchō-okūö yip taṙòkhöre.

KĒḴ YANÖÖLENRE LÖKTEN IN MINË INLĒNÖ KAHËTÖ PÔL

12. Sitih inlahen aich mihôiṅ töngamuh më ṙālö prötör nö yöölen nö lökten in ngam inlēnö Timôtī kahëtö Pôl?

¹² Sā kūön Pôl ök misī Timôtī. Kē-ěkūö ò anga-aṅ misī tö minë tövai inlēnö ngaich hāngö u anga-aṅ, lökten ò nö ṙamölōn hēk vaiyö inlahen inrē nö i linökölōn Yāvē. (1 Tim. 1:18; 2 Tim. 4:5) Yī-ö ṙālö prötör, mihôiṅ man më-eṅ inrē öm teūngen tö yanöölenre yěm hang ngam inlēnö kahëtö Pôl. Hòṅ asuh pöri öp inlahen meh? Kūichtö nuk tö nët misī ang Pôl chitri Timôtī, ngaich mihôiṅ më-eṅ öm vë-ekūö u nö sā ṙēngen chitri meh anū-ö. Fēkö inlahen re më-eṅ mihôiṅ öm sitih inlahen öm hang minë tö kētu inlēnö aṅ mat u. Ta-a chěi töi chumkūöṙen tö nup rīkre inlēnö kahëtö Pôl.

13. Hòṅ asuh öp inlahen hī yěi hòṅ hangenlōn tö Yāvē?

¹³ ‘Harunöre man vī nup la-en nööinyö ngam Tēv nö chö-öiny meh.’ (1 Tim. 4:7b) Asuh öp manah ngam ‘nööinyö ngam Tēv’? Tö hī öi hòṅ hangenlōn takô tö Yāvē, ngaich kalē-ě kuilōn öi la-evṙen tö nup la-en nup tö ṙamlōn tī tö ò. Töhěng kangen ön nö tinrīken ngam nööinyö ngam Tēv, ngam tö hòṅ ṙūöhlöng tö hī pò e nö öt löktö kūö nyinī-i hī nö in hī. Sitih inlahen pöri mihôiṅ ayī-ö öi ṙūöhlen e? Ngam ṙô tö translētö nö iṙô Krīk ngam tö ngö, kahngenre örheūheu harunöre, ngaich tö chöngṙen angū-ö misī nö yūsö nö kakken yip nyamamtô, yěn hòṅ kētöre misī cha-a nö in nup minnyāmö, ngaich urěh cha-a nö kumlēḵlö alahare nö trēning, ṙapöre inrē. Ngatī inrē ayī-ö öi hòṅ ṙapöre, Yē hī min ngatī inlahen ngaich teungten min ayī-ö öi vī nup tövai tinrīkenre minë tö mihôiṅ min nö haröhten hī in Yāvē.

14. Asuh öp tö hòṅ afēkö hī yěi vë-ekūö ngam Paipöl ngaich kūö yòh? Kētö inchōḵ elmat.

¹⁴ Vī ngam inlahenre man kaheuk sakāmö vë-ekūö ngam Paipöl. Yēḵ meh öm vë-ekūö ngam Paipöl, ngaich mihôiṅ më-eṅ öm afēkö öp haköpre inlahen Yāvē. Yēḵ meh min ngatī inlahen ngaich röhta hēk min më-eṅ in ò. Ta-a töi chumkūöṙen tö ngih töhěng inchōḵ elmat. Fēkö inlahenre man öm haköp inlahen ngam tökòlô ṙālö òfisör ngam chamuh in Yēsū misī. (Māk. 10:17-22) Ṙatö-ellōnre misī ngòh ṙālö tarik tö Yēsū nö anga-aṅ Misayā. Ötlōnu pöri anga-aṅ töre nö ṙāngen minë taṙòkhöre kanòlôre, ngaich yihtöre nö tumrit Yēsū. Sön pöri ang Yēsū nö ‘holtö hanangenlōn re nö ngëichken ò’ hēk vayö ṙô inrē nö vë-ekūö ò. Hö-ö öm lökngöre ellōn tö ngih inlahen Yēsū? Lōnu misī ang Yēsū tö ngam tarik nö vītöre nö mahaköp nö in ò. Löktö in minë ṙô Yēsū inrē ayī-ö öi akahakūö tö Yāvē nö hangenlōn takô tö ngam tarik. (Yôh. 14:9) Mihôiṅ më-eṅ öm afēkö inlahen minë halātre yěm keuheutṙô vë-ekūö ngih inlahen hēk hatöönöre öm ngöṙô, ‘Asuh öp mihôiṅ inlahen chu yěich hòṅ haröhtöre in Yāvē hēk hayööken më prötör sistör inrē?’

15. Kūö yòh aich më ṙālö prötör nö tö hòṅ vai nö inchōḵ-okūö yip tahëng? Kētö ngam töhěng inchōḵ elmat. (1 Timôtī 4:12, 13)

¹⁵ ‘Vī-ire man öm tövai inchōḵ-okūö yip tarik ṙamatö-ellōnre.’ (Vë-evkūö 1 Timôtī 4:12, 13.) Tölṙô Timôtī misī ang Pôl nö ṙūöhlö heuneū-enre nö in ngam inkööpö hēk inköphöti inrē. Tölṙô ò inrē anga-aṅ nö ṙūöhlö ngam hanangenlōn hēk ngam ṙinatö-ellōnre inrē hēk haköpkö ngam töhet inrē tinrīkenre. Kūö yòh anga-aṅ nö ngatī ṙô? Pön mihôiṅ nö löktö in minë la-en hī yip tarik nö lökngöre öt uroh nö löktö in minë ṙô hī. Afēkö inlahenre man yěm hòṅ kētö öp töhěng minkahten ngaich hòṅ ṙūöhlö alaha meh prötör sistör më-eṅ nö ngöt nö im la-en inhānga. Yēḵ meh öm tö ngöt öm ahānga, ngaich mihôiṅ min më-eṅ öm holtö ṙinatö-ellōnre öm ṙūöhlö alaha yip tahëng nö ngatī inlahen. Yēḵ yip prötör sistör min nö meuk inlahen meh öm tövai öm inchōḵ-okūö im la-en inhānga, ngaich lökngöre min cha-a tö nup ṙô meh.—1 Tim. 3:13.

16. (a) Asuh nup ihih tö taneūi inlahen lökten me ṙālö Kristīön mihôiṅ nö tövai nö inchōḵ-okūö? (b) Sitih inlahen ang mihôiṅ ngòh ṙālö prötör nö vī-ire nö tövai nö inchōḵ-okūö nö im ‘ṙinò-òv’?

¹⁶ Kakkö minë tö taneūi inlahen ang Pôl nö im 1 Timôtī 4:12, minë lökten ngòh ṙālö prötör mihôiṅ nö vī-ire nö tövai nö inchōḵ-okūö yip tahëng. Kò-òren man öm rīsörch inlahen u yěm pörsönöl istötī. Afēkö inlahenre man yěm hòṅ vaiyö inlahen öm inchōḵ-okūö im ṙinò-òv. Ngaich hòṅ asuh öp inlahen meh? Mihôiṅ öm ngëichkö nup inlahenre ṙūöhlö alaha yip tahëng. Tö sā meh yěm mi-in nap yöngre, ngaich lohten nö pōyen nup inlahen tī cha nö hayööken meh. Hö-ö hòng min më-eṅ öm ha-öiny nup tī cha? Hēk yěn kētö nup asaënmenre inrē ṙung më prötör sistör, mihôiṅ hòng më-eṅ öm vë-eny nang cha tö nup ööilre i alaha nup kahëtö cha asaënmen? Kò-òren inrē öm kalahkenre öm löknyö ellōnre ṙô kētö ansöör el mīting. Yēḵ meh min ngatī inlahen öm mā-ainyre öm vī-ire öm tövai öm inchōḵ-okūö öm im ṙinò-ò ngaich meuk ngam inlahen meh min më tarik öm kū-ö urěh.—1 Tim. 4:15.

17. Asuh öp mihôiṅ inlahen ngòh ṙālö prötör yěn hòṅ vī minë chö-öinyre nö i linökölōn Yāvē? (2 Timôtī 2:22)

¹⁷ ‘Ṙūöhngöre tö minë yamih tötlöng elkuilōn ngòh ṙālö kalēḵ alaha pöri iṙūöhen kē ngam lanöökö.’ (Vë-evkūö 2 Timôtī 2:22.) Hōten Timôtī misī ang Pôl nö la-al nup tötlöng yamih elkuilōnre im sā ò nö ṙālö. Kūö yòh? Pön mihôiṅ öre në tö ngatī kuilōn nö halō-ongkūö ò nö öt kētöre nö im linökölōn Yāvē hēk mihôiṅ öre inrē nö pasū ngam innôlö ò in Yāvē. Kò-òren öm fēkö inlahen re. Ōtre nup lohten ööilōn meh, ngaich hö-ö anū-ö nö tövaich hēk öt ṙētakvö inrē më-eṅ öm ṙūöhlö inlahenre löklōn Yāvē tökūö u. Tö sā ṙēngen meh yěm töyal in nup minnyāmö, yūs ngam intörnet hēk nyamkö minë vitiō kēm inrē. Ötkô hòng më-eṅ öm rahëichyen kahëti tö ṙētakre öm in u, ngaich kētö ṙētakre öm i linökölōn ngam Tēv? Mihôiṅ më-eṅ kētöre öm holṙen yip tahëng öm vītit minë Patī Pūlngö. Hēk mihôiṅ inrē öm kāt vitnesing. Yēḵ meh min öm ngatī inlahen, ngaich teūngten min më-eṅ öm vī yip tufömngöre holre yip mahayööken meh min öm vī minë chö-öinyre öm i linökölōn Yāvē.

TEŪNGEN IN TÖ INKÒLÔ RE YĒI HAYÖÖKEN YIP TAHËNG

18. Asuh nup taneūngen nā Mākös nā Timôtī inkòlô kūö cha nö ṙūöhlö inlahen re nö im linöökö lōn Yāvē?

¹⁸ Pōyen nuk inlahen nā Mākös nā Timôtī nö harööngenre, kūö cha nö hòṅ ṙūöhlö alahare nö im linökölōn Yāvē, angū-ö ngih lāinyngen cha nö teūngen tö minë töpōyen inkòlôre. (Inl. 20:35) Teūngen ang Mākös tö ṙētakre nö chuh in minë tö marôvat kamngö nö hayööken më prötör sistör. Kūich ngam tö lökngö re tī inrē anga-aṅ inlahen ngam tinrīken Yēsū hēk inlahen ò inrē nö la-evṙen nö löklōn Yāvē. Ngatī inrē ang Timôtī nö teungten nö hayööken Pôl nö i vinīlö minë tö tufömngöre māṅ hēk hareuslö alaha më prötör sistör inrē. Kô-en takô ang Yāvē nö ṙamölōn tö minë inlahen cha nö harööḵngen re.

19. Kūö yòh aich më ṙālö prötör nö hòṅ hang ngam inlēnö kahëtö Pôl, ngaich asuh min nup taneūngen cha inkòlô?

¹⁹ Meuk ṙôken ngam hanangenlōn Pôl in tö ngam ṙālö holre Timôtī öi löktö in minë tö nët chitri kahūich ò. Kūichlö në chitri pöri ang Yāvē nö chö-öinyten hī, ngaich lökten in u ayī-ö akahakūö tö Yāvē nö kirööngen hanangenlōn tö më taṙòkhöre ṙālö prötör. Lōnu anga-aṅ tö meh öm löklōn ò. Hēk teūngen tö töpōyen inkòlô re. Lökten ang Pôl nö sā inlahen ṙēngen öp töhěng tak inyööngö nö kētö minë inlēnö imat në chitri, ngaich hòṅ hangö u më-eṅ. Mihôiṅ hēk më-eṅ öm ṙūöhlö ngam ellōnre öm ilinökölōn Yāvē hēk i inyööken më prötör sistör re inrē. Yēḵ meh min öm ngatī inlahen, ngaich vai min ngam tinrīken meh hēk ‘köptī inrē min më-eṅ tö ngam tökô-en nômö ip yamih ṙētak.’—1 Tim. 6:18, 19.